1819 Goya wyprowadza się z Madrytu do Domu Głuchego (Quinta del Sordo). Tu powstają dzieła zwane Czarnym Obrazami

(1)

Francisco de Goya y Lucientes – malarz o „gwałtownych kontrastach, okropnościach natury, ﬁzjonomiach ludzkich dziwacznie zezwierzęconych pod wpływem okoliczności”

(Charles Baudelaire).

Francisco de Goya y Lucientes – malarz o „gwałtownych kontrastach, okropnościach natury, ﬁzjonomiach ludzkich dziwacznie zezwierzęconych pod wpływem okoliczności” (Charles Baudelaire).

(2)

Ważne daty

30 marca 1746 – miasteczko Fuendetodos, rodzi się Francisco Goya

1771‑1772 – pierwsze dzieła Goyi, Saragossa, Anioły adorujące imię Boga, freski w bazylice del Pilar w Saragossie. P

1781 – Goya rozpoczyna karierę na dworze królewskim, maluje m.in. Kazanie św. Bernardyna ze Sieny przed Alfonsem Aragońskim

1783 Goya zostaje wicedyrektorem Akademii św. Ferdynanda, tworzy m.in. obraz Chrystus na krzyżu 1786 – Goya uzyskuje tytuł Pintor del Rey (malarz króla).

1792 – pierwsze objawy nieznanej choroby artysty.

1799 – Goya tworzy cykl graﬁczny Kaprysy

1800 – Goya maluje kontrowersyjny portret Karola IV z rodziną

1819 – Goya wyprowadza się z Madrytu do Domu Głuchego (Quinta del Sordo). Tu powstają dzieła zwane Czarnym Obrazami

1825 – Artysta opuszcza na stałe Hiszpanię i emigruje do Francji 16 kwietnia 1828 – Goya umiera we francuskim Bordeaux Scenariusz lekcji dla nauczyciela

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;

13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:

c) w malarstwie i graﬁce: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach ﬁguratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;

14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyﬁkują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;

2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;

3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki

Francisco de Goya y Lucientes – malarz o „gwałtownych kontrastach, okropnościach natury, ﬁzjonomiach ludzkich

dziwacznie zezwierzęconych pod wpływem okoliczności” (Charles

Baudelaire).

(3)

nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach,

dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;

9. identyﬁkuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;

2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;

3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;

4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;

5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Gio o, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Bo celli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael San , Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintore o, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Del , Antoine Wa eau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Ma sse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magri e, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacome , Constan n Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belo o, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Gro ger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoﬀer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:

2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graﬁcznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograﬁcznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji

(4)

przestrzennych i faktury dzieła;

6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:

3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.

Nauczysz się

przyporządkować dzieła Goyi do poszczególnych okresów jego twórczości;

wymieniać najważniejsze dzieła malarskie i graﬁczne Goyi;

przyporządkować wskazane dzieła do miejsc w których zostały stworzone i w których się dziś znajdują;

nazywać tematy i motywy ikonograﬁczne wybranych dzieł malarza;

omawiać dzieła Goyi pod kątem treści i formy.

Francisco Goya. Notatki z biograﬁi

1. Francisco J. Goya y Lucientes urodził się 30 marca 1746 w Fuendetodos, a zmarł na emigracji 16 kwietnia 1828 we francuskim Bordeaux. Był wybitnym malarzem, graﬁkiem i rysownikiem, którego dorobek artystyczny stanowił źródło inspiracji dla wielu artystów europejskich i światowych twórców.

Francisco Goya, „Autoportret w pracowni”, 1785, Królewska Akademia Sztuk Pięknych św. Ferdynanda, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna

Francisco J. Goya y Lucientes należy do najbardziej rozpoznawalnych artystów hiszpańskich prócz Diego Velazqueza, Salwadora Dali, Pabla Picassa czy Antonio Gaudiego. Jego dzieła można oglądać i podziwiać w wielu światowej sławy muzeach. Wśród jego klientów znajdowali się przedstawiciele arystokracji, Kościoła katolickiego oraz władcy Hiszpanii z dynastii Burbonów: Karol III, Karola IV

i Ferdynand VII. Nie był obojętny na problemy społeczne, swoje zaangażowanie wyrażając m.in. w seriach dzieł graﬁcznych.

Gdy rodzina przyszłego artysty powróciła z Fuendetodos do Saragossy Goya rozpoczął naukę malarstwa u José Luzana. Kilkukrotnie starał się uzyskać stypendium Akademii Królewskiej w Madrycie. W 1770 roku

1

(5)

wyjechał do Włoch, odwiedzając m.in. Neapol i Rzym wiedząc, że król lubi sztukę włoską. W Rzymie, gdzie mieszkał u polskiego malarza Tadeusza Kuntze namalował m.in. Oﬁarę dla bożka Pana. Po powrocie do Hiszpanii około 1771 roku zaczął malować freski w bazylice del Pilar w Saragossie, współpracując z Francisco Bayeu y Subias. Rozpoczął się okres malarstwa religijnego w jego twórczości.

W Saragossie zyskał uznanie mecenasów kościelnych i mieszkańców miasta. Zauważony przez Antona Raphaela Mengsa, nadwornego malarza stał się jego protegowanym. Zaprojektował 63 kartony – czyli wzory dla królewskiej wytwórni tapiserii. W 1777 roku król zlecił mu powielenie przy pomocy graﬁki dzieł Diego Velazqueza. Dzięki uznaniu jakie zdobył za obraz Ukrzyżowanie został członkiem Akademii św.

Ferdynanda. Na polecenie Karola III dla kościoła San Francisco del Grande stworzył w 1781 roku obraz Kazanie św. Bernardyna ze Sieny przed Alfonsem Aragońskim. Zyskał wielu klientów wśród arystokracji, w tym książąt Osuny (namalował portret ich rodziny). W latach 90‑tych XVIII wieku przeżył ataki nieznanej choroby i choć uratował wzrok, zaczął głuchnąć. W 1800 roku namalował portret kolejnego mecenasa - Karola IV z rodziną.

Gdy Hiszpanią zaczął rządzić Józef Bonaparte Goya został jego nadwornym malarzem. Stworzył wtedy portrety osób z kręgu Napoleona, prace Okropności wojny oraz Martwą naturę z indykiem. Jego dzieła Procesja biczowników czy Pogrzeb sardynki piętnowały przywary ludu hiszpańskiego. Gdy Napoleon upadł, Goya znów zaczął malować dla króla – tym razem Ferdynanda VII. Stworzył wtedy Rozstrzelanie powstańców madryckich. W 1819 roku opuścił Madryt i przeprowadził się do domu zwanego Domem Głuchego. Tu stworzył przejmujące Czarne malowidła, które po rozebraniu domu przeniesiono do Prado w Madrycie.

Gdy wybuchły prześladowania dawnych zwolenników Napoleona, Francesco Goya wyjechał do Francji korzystając z ogłoszonej amnestii. Osiadł wśród emigrantów hiszpańskich Bordeaux, gdzie zmarł.

Od scen dworskich po mroczne obrazy

W ciągu swego długiego artystycznego życia namalował około 700 malowideł, 280 graﬁk i około tysiąca rysunków. Były to: portrety, sceny rodzajowe ukazujące polowania, oraz krytykujące przywary

społeczeństwa hiszpańskiego, przemoc i wiarę w zabobony). W jego dorobku znalazły się też dzieła o tematyce historycznej, religijnej a nawet martwe natury. Zmarł w Bordeaux we Francji, a jego ostatnim dziełem była Mleczarka z Bordeaux namalowana w 1827 roku.

Obraz La gallina ciega, czyli Ciuciubabka. To modna zabawa polegająca na odkryciu przez osobę z zawiązanymi oczami tej, która ją zaczepia lub ją złapać. Obraz Goi przedstawiający tą scenę został namalowany w roku 1788 na zlecenie króla Karola IV i jego żony. Miał to być projekt ozdobnej tkaniny – tapiserii, ale najprawdopodobniej zleceniodawcy zorientowali się, że obraz ten nie pokazuje tylko zabawy, ale ma zupełnie inny sens. Patrząc na dzieło widzimy przede wszystkim grupę dworzan, którzy beztrosko bawią się nad brzegiem rzeki Manzanares. Interpretatorom obraz ten przypomina twórczość

francuskiego malarza Jeana Antoina Watteau, który często malował sceny zw. Fête galante. Dworzanie bawią się trzymając się za ręce, a w tle postaci widać idylliczny pejzaż. Obraz jednak można

zinterpretować zupełnie inaczej. To nie tylko zabawa. To nawiązanie do dance macabre a pierwsza osoba, którą zidentyﬁkuje ciuciubabka (symbolizująca śmierć) zostanie zabrana z tego świata. Obok postaci artysta namalował usychające drzewo. Być może Goya w ten sposób skrytykował arystokrację, która była ślepa na biedę kraju. Na podstawie obrazu Goi miano przygotować tapiserię, którą król planował zawiesić na ścianie pokoju córki, ale rozpoznano ukryte w obrazie treści i odstąpiono od tego pomysłu. Goya zaprojektował też inne tapiserie. Ciuciubabka należy do pierwszego etapu twórczości Goi.

Obraz Pielgrzymka do źródła Świętego Izydora powstał wtedy, gdy Goya pozbył się złudzeń co do natury ludzkiej. Dzieło to należy do tzw. czarnych malowideł namalowanych w nabytym przez artystę Domu Głuchego (innymi dziełami są obrazy przedstawiające psa tonącego w piasku czy dwaj mężczyźni okładający się pałkami). Dom ten zw. Quinta del Sordo leżał nad rzeką Manzanares. Nowa Pielgrzymka powstała pomiędzy 1821 a 1823 rokiem bezpośrednio na tynku. To obraz ciemny, przerażający, o klimacie histerii. To imponujące dzieło o rozmiarach 1,4 metra wysokości na 4,5 metra szerokości. Dziś

(6)

eksponowane jest w Museo del Prado w Madrycie. Teraz posługując się wąską, ciemną paletą barw Goya pokazał obłudę pielgrzymujących, którzy w głębi pozostają nadal złymi i zepsutymi ludźmi. Twarze ludzkie wyginają grymasy, nie ma śladu dawnej pogody pierwszego dzieła. Ziemia jest jałowa i wymarła.

Nie odnajdziemy tu znanej nam piknikowej, beztroskiej atmosfery.

1. Na obrazie widzimy wykrzywione grymasami twarze zanoszące się fałszowanym śpiewem. Usta przypominają czarne dziury. Artysta ukazuje dziką masę ludzką, malując ją szerokimi pociągnięciami pędzla, czernią, ochrą i umbrą.

Francisco Goya, „Pielgrzymka do źródła Św. Izydora”, 1820-1823, Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna

To o tym obrazie mógł napisać Baudelaire myśląc o gwałtownych kontrastach, okropnościach natury, ﬁzjonomiach ludzkich dziwacznie zezwierzęconych pod wpływem okoliczności.

Pełnym dramatu obrazem jest Saturn pożerający własne dzieci.

1. Na obrazie został przedstawiony bóg w trakcie dosłownego pożerania swojego potomka. Jego oczy są wytrzeszczone, biel gałek odcina się w ciemnym otoczeniu, spojrzenie jest obłąkane. W dłoniach ściska zakrwawione ciało syna, pozbawione już głowy i ramienia.

2. Saturn spogląda wprost na widza, a postać wypełnia niemal całą przestrzeń, co jeszcze bardziej podkreśla jego budzącą grozę dominację. (Źródło: https://niezlasztuka.net/o-sztuce/francisco-goya- saturn-pozerajacy-wlasne-dzieci/ dostęp z dnia 04.12.2018)

Francisco Goya, „Saturn pożerający własne dzieci”, 1820-1832, Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna

Polityka w sztuce Goyi

Rozstrzelanie powstańców madryckich 3 maja 1808 roku to obraz, który mógłby się znaleźć na ołtarzu hiszpańskiego patriotyzmu. Rozstrzelanie grupy powstańców przez francuskich żołnierzy Goya oglądał z daleka, a osobiście pojawił się w miejscu egzekucji dopiero następnego dnia.

Obraz zakwaliﬁkować można do wybitnych dzieł romantyzmu, stawiającego przede wszystkim na siłę oddziaływania na widza, spychając na drugi plan technikę malarską (w tym silne kontrasty bieli i żółci nakładanych szerokimi pociągnięciami) i kompozycję (tą u Goi krytykowano za zbyt małą odległość pomiędzy skazanymi a ich katami). Obraz odwołuje się do pokazania niesprawiedliwej kary, krytykując niesprawiedliwą i niezawinioną śmierć poniesioną w walce o wolność. Obraz naśladował Edouard Manet malując ok. 1867‑1868 roku „Egzekucję cesarza Maksymiliana”, choć nie udało mu się oddać siły malowidła Goi.

Francisco Goya, „Rozstrzelanie powstańców madryckich 3 maja 1808 roku”, 1814, Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna

Goya był wybitnym graﬁkiem, który przy pomocy akwaforty, akwatinty czy suchej igły tworzył dzieła 1

12

(7)

o nieznanej dotąd w grafice hiszpańskiej sile wyrazu. W roku 1799 w jego pracowni graficznej powstał cykl Kaprysy czyli Los Caprichos. Tworzy go 80 grafik będących satyrą na społeczeństwo Hiszpanii – zabobonne, często głupie i niemoralne. W cyklu tym nie jest ani romantykiem ani realistą. W Kaprysach artysta tworzy bliższe fantastyce sceny, które pokazywały klęskę oświecenia i wzmożenie prześladowań okrutnej Inkwizycji. Technikami graficznymi stworzył w kolejnych latach 1815‑1823 cykle: Sny, Przysłowia i Szaleństwa.

Graﬁka Gdy rozum śpi rodzą się potwory lub Gdy rozum śpi budzą się demony to jedna z graﬁk Kaprysów, której celem jest pokazanie co dzieje się, gdy życiem człowieka przestaje rządzić rozum, a świadomość zostaje zaatakowana przez złą naturę człowieka – symbolizowaną przez nietoperze i sowy.

W 1803 roku Francisco Goya przekazał matryce Karolowi IV aby uchronić graﬁki i płyty służące do ich odbijania przed zniszczeniem przez inkwizycję.

Źródło: online-skills.

Zadania

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj tytuły do obrazów Goi.

Maja ubrana, Saturn pożerający własne dzieci, Piknik na brzegu Manzanares, Ciuciubabka

... ...

...

(8)

Ćwiczenie 2

Wskaż obrazy, na których widoczne są tzw. majas.

1 3 4

(9)

Ćwiczenie 3

Uzupełnij luki w tekście

Goya był wybitnym ..., który przy pomocy ... , akwa nty czy suchej igły tworzył dzieła o nieznanej dotąd w grafice hiszpańskiej sile wyrazu. W latach ... w jego pracowni graficznej powstał cykl Kaprysy czyli Los Caprichos. Tworzy go 80 grafik będących satyrą na społeczeństwo Hiszpanii – zabobonne, często głupie i niemoralne. W cyklu tym nie jest ani romantykiem ani realistą. W ...

artysta tworzy bliższe fantastyce sceny, które pokazywały klęskę oświecenia i wzmożenie prześladowań okrutnej Inkwizycji. Technikami graﬁcznymi stworzył w kolejnych latach 1815-1823 cykle: Sny, Przysłowia i Szaleństwa.

Ćwiczenie 4

Uzupełnij informacje o obrazie Goyi.

Tytuł: ...

Rok powstania: ...

Miejscowość przechowywania: ...

Muzeum, w którym jest przechowywane: ...

Ćwiczenie 5

Rozwiąż krzyżówkę. Hasła wpsuj z WIELKICH LITER.

1. Muzeum, w którym eksponowane są Czarne malowidła.

2. Technika graﬁczna polegająca na wytrawieniu kwasem na płycie rysunku wykonanego rylcem.

3. Sanktuarium od imienia świętego, do którego szli pielgrzymi na obrazie Goi.

4. Technika graﬁczna, pozwalająca na uzyskanie np. przy pomocy kalafonii efektu akwareli.

5. Dom Głuchego to Quinta del…

6. Miejsce urodzin Goi.

7. Miejsce, w którym Goya sportretował dwie młode kobiety w obecności dwóch mężczyzn.

8. LOS CAPRICHOS to cykl graﬁk. Po polsku to…

9. Imię sportretowanej przez Goyę kobiety. Obraz powstał w dwóch wersjach.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

(10)

Ćwiczenie 6

Przyporządkuj dzieła do muzeów, w których się znajdują

Królewska Akademia Sztuk Pięknych św. Ferdynanda, Madryt, Museo Ibercaja Camón Aznar, Saragossa, Prado, Madryt, Aula Dei, Saragossa

Anioły adorujące Imię Boże Narodziny Marii Maja ubrana Autoportret w pracowni

Ćwiczenie 7

Do poniższego obrazu dopisz tytuł. (wybierz punkt)

Polecenie 1

Przygotuj prezentację dwóch obrazów Goi – z początkowej i z ostatniej fazy twórczości, a następnie je porównaj.

Słownik pojęć

Akwaforta

technika graﬁczna wklęsła polegająca na wykonaniu metalowej (np. miedzianej) płyty drukarskiej z rysunkiem uzyskanym za pomocą trawienia kwasem azotowym. Płytę taką pokrywa się

...

(11)

nierozpuszczalnym w kwasie werniksem akwafortowym, wykonuje się rysunek stalową igłą a następnie wystawia się na działanie kwasu linie powstałe z usunięcia werniksu. Po trawieniu i usunięciu werniksu w płytę wciera się farbę i pod naciskiem w prasie wklęsłodrukowej uzyskuje się odbitkę papierową.

Akwa nta

Odmiana akwaforty. Tu wykonanie płyty polega na pokryciu jej sproszkowaną kalafonią lub pyłem asfaltowym, które po podgrzaniu przylegają do jej powierzchni. Po naniesieniu obrazu poprzez zasłonięcie wybranych fragmentów powierzchni metalu werniksem i trawieniu kwasem następuje oczyszczenie płyty i wykonanie odbitki. Akwatinta różni się od akwaforty przede wszystkim tym, że trawione są nie linie, lecz płaszczyzny dlatego przypomina akwarelę.

Dance macabre

To inaczej Taniec śmierci, motyw obecny w sztuce od średniowiecza pokazujący taniec żywych

i zmarłych. Wspólny korowód trzymających się za ręce przedstawicieli wszystkich stanów społecznych i szkieletów symbolizuje równość ludzi wobec śmierci.

Fête galantes

Inaczej wytworne święto. Typ obecnego w rokoku przedstawienia malarskiego pokazującego wytworne zabawy i koncerty wyższych sfer społeczeństwa. Jego przedstawicielem jest Antoine Watteau.

Impresjonizm

Słowo francuskiego pochodzenia (impressionissme - określające odbicie, wrażenie). W malarstwie, rzeźbie i muzyce zapoczątkowany przez paryskich malarzy w II połowie XIX wieku. Nazwa

„impresjonizm” pochodzi od obrazu Clauda Moneta Impresja, wschód słońca z 1872. Impresjoniści byli zainteresowani uchwyceniem np. na płótnie zmieniającej się rzeczywistości i wrażeń wywoływanych przez otoczenie. Najwybitniejszymi przedstawicielami kierunku byli Claude Monet, Edgar Degas czy Auguste Renoir.

Neoklasycyzm

W malarstwie nurt w sztuce XIX wieku nawiązujący min. do sztuki antycznej Grecji i Rzymu a także włoskiego renesansu. Powstał w opozycji do romantyzmu, którzy klasycy uważali za chaotyczny.

Hołdowano rygoryzmowi rysunku, czystości barwy i klarowności kompozycji. Przedstawicielami neoklasycyzmu byli J. L. Dawid, D. Ingres czy J. B. Gros.

Rokoko

W malarstwie, rzeźbie i architekturze styl lat ok. 1720‑1790 powstały przez odejście od pompatycznego stylu Ludwika XIV na korzyść intymności, zmysłowości i sentymentalności. Odznaczał się lekkością i dekoracyjnością ornamentyki, swobodną kompozycją, asymetrią i płynnością linii m.in. ornamentyki rocaille. W malarstwie tematyka była związana głównie z życiem dworskim, które było natchnieniem dla takich twórców jak Antoine Watteau czy Jeana Honore Fragonarda.

Romantyzm

W malarstwie romantyzm (z fr. romantisme) styl, który rozwinął się początkowo w Europie i wyrażał się buntem przeciwko ustalonym regułom oświeceniowego społeczeństwa, sztywnym zasadom życia arystokracji i mieszczaństwa, regułom życia politycznego. Malarze romantycy interesowali się przede wszystkim emocjami, namiętnością, dramatem człowieka w sytuacjach ekstremalnych, buntem przeciw losowi. Do najsłynniejszych malarzy romantyzmu należeli: Théodore Géricault, Eugene Delacroix, William Turner czy Caspar Dawid Friedrich.

Sucha igła

(12)

technika graﬁczna druku wklęsłego polegająca na rysowaniu metalową igłą – rylcem rysunku na wypolerowanej płycie będącej matrycą, następnie wtarciu w zagłębienia farby i wykonaniu odbitki w prasie drukarskiej.

Słownik pojęć powstał na podstawie:

www.encyklopedia.pwn.pl

Słownik terminologiczny sztuk pięknych, pod red. Krystyny Kubalskiej‑Sulkiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005

Galeria dzieł sztuki

(13)

Francisco Goya, „Rozstrzelanie powstańców madryckich 3 maja 1808 roku”, 1814, Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna





(14)

Bibliograﬁa

I. Ciseri, Romantyzm, Arkady, Warszawa, 2009.

L. Mannini, Wielkie Muzea. Prado, Rzeczpospolita, Warszawa 2008.

M. Battistini, L. Impelluso, S. Zufﬁ, Historia portretu, H. Cieśla (tłum.), Arkady, Warszawa, 2001.

M. de Beaucorps, Raoul Ergmann, Francois Trassard, Wielcy mistrzowie malarstwa europejskiego, Arkady, Warszawa 1998.

M. Poprzęcka, Artysta na przełomie epok – Francisco Goya, [w:] Sztuka świata, t. 8, Arkady, Warszawa, 1994.

S.G. Casu, E. Franchi, Wielcy mistrzowie malarstwa europejskiego, G. Bonsati, H. Cieśla (tłum.), Arkady, Warszawa,, 2005.

W. Husarski, Francisco Goya, Wydaw. Mortkowicza, Warszawa 1926.