Z E SZ Y T Y N A U K O W E POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ Seria: A U TO M A T Y K A z. 125
1998 N r kol. 1391
Barbara M A ŻB IC -K U LM A Instytut Badań System owych PAN Sylw ester G ŁAD Y Ś, Jerzy W ASILEW SKI P olitechnika W arszaw ska
Z A ST O SO W A N IE SYSTEM U EKSPERCKIEGO DO O B SŁ U G I TEC H N IC Z N EJ SAM OLOTÓW
S tr e s z c z e n ie . W artykule przedstaw iono p ró b ę zastosow ania system ów eksperckich do o b słu g i technicznej sam olotów . O kreślono cechy oraz strukturę system ów eksperckich, m etody przyswajania wiedzy, budow y baz wiedzy oraz m echanizm ów w nioskow ania.
P rzed staw io n o system ekspercki o nazwie "B O E IN G 767”, mający na celu w spom aganie diagnostyki u k ład ó w sam olotów w zakresie wykrywania i lokalizacji u szk o d zeń oraz planujący obsługę techniczną sam olotów
A PPL IC A T IO N O F EX PER T SYSTEM TO AIRCRAFTS T E C H N IC A L SE R V IC E
Sum m ary. In the paper trial use o f expert systems in operating aircraft technical m aintenance is presented. Features and structure o f expert system s are defined.
K now ledge acquiring methods, building o f databases and deduction algorithm s are also described. E xpert system BO EING 767 supporting diagnostics o f plane’s dam ages as well as planning technical service is presented.
1. W prow adzenie
Spraw ny i bezpieczny transport lotniczy w ym aga rozwoju lotnictw a również w zakresie now oczesnych metod i narzędzi badań technicznych sam olotu. W tym celu konieczne w ydaje się stw orzenie obiektywnych oraz niezawodnych kryteriów podejm ow ania decyzji o dopuszczeniu sam olotu do lotu, nawet pomimo stw ierdzenia pewnych usterek w czasie diagnostyki podzespołów i układów. W prowadzenie do eksploatacji w PLL LOT sam olotów typu B oeing wpłynęło zarówno na poprawę jakości i bezpieczeństw a lotów, jak i zm ieniło sposób podejścia personelu technicznego do obsługi technicznej sam olotów.
Ułatwiło obsługę oraz stworzyło możliwości optymalizacji operacji oraz kom puterow ego w spom agania decyzji zw iązanych z diagnostyką.
178 B.M ażbic-K ulm a. S.G ładyś. J. W asilew ski
W now oczesnych system ach kontroli technicznej w ysoce przydatne je st działanie oparte na obiektyw nych danych i regułach zapisane oraz realizow ane w system ie kom puterowym . Zaproponow any w niniejszym artykule system ekspercki w spom aga diagnostykę układów sam olotów w zakresie wykrywania i lokalizacji uszkodzeń, a także określenia term inu ich usunięcia.
2. Idea system u eksperckiego
O bok robotyki, m owy i rozpoznaw ania obrazów systemy eksperckie stanow ią je d n ą z dziedzin określanych mianem sztucznej inteligencji. Jako punkt wyjścia do rozw ażań o sztucznej inteligencji przyjm uje się [4] następującą definicję inteligencji:
„Inteligencja je st to: zdolność uczenia się i rozumienia zjaw isk poprzez doświadczenie, zdolność zdobyw ania wiedzy i w ykorzystywania jej w celu szybkiego i efektyw nego reagow ania na now e sytuacje; zdolność rozum ow ania w celu efektyw nego rozw iązyw ania problem ów ” .
W dużym uproszczeniu każdy system ekspercki składa się z bazy w iedzy, która służy do przechow yw ania zakodowanej ekspertyzy, uzyskanej od specjalistów w danej dziedzinie oraz z m echanizm u wnioskowania, który pozwala sensow nie z tej ekspertyzy korzystać. Ten now y trend w inform atyce, zm ierzający w kierunku konstruow ania inteligentnych system ów działających w oparciu o bazę wiedzy, sym ulującą wiedzę ludzkich ekspertów , rozw ija się obecnie [6] w jednej z dw óch form:
• system ó w wiedzy, których baza wiedzy je st budowana głów nie na podstaw ie udokum entow anych źródeł informacji (podręczników, raportów, baz danych, notatek, film ów itd.);
• system ó w eksperckich, których zadaniem jest imitowanie pracy ekspertów w danej dziedzinie przy użyciu wyekstrahowanej od nich i przekazanej kom puterow i ekspertyzy.
Proces tw orzenia systemu eksperckiego składa się [2] z następujących zadań:
• analizy problem u pod kątem oceny, czy dany problem kw alifikuje się do budow y systemu eksperckiego;
• opracow ania specyfikacji systemu: zdefiniowania jego zadań, danych i oczekiwanych wyników ;
Z astosow anie system u eksperckiego do obsługi technicznej sam olotów 17S
• ekstrahow ania w iedzy od specjalistów w danej dziedzinie i organizacji tej wiedzy;
• w yboru m etody reprezentacji w iedzy oraz „narzędzi” do budowy system u;
• organizacji i kodow ania wiedzy;
• w eryfikacji i testow ania systemu.
C echy system ów eksperckich
T w orzenie system ów eksperckich, podobnie jak tw orzenie system ów inform atycznych, w ym aga dogłębnej wiedzy, jednak w przeciw ieństw ie do nich istnieją tu w budow ane m echanizm y pozyskiw ania wiedzy. Pozyskiw anie w iedzy jest bardzo żmudne, zaś jego w yniki zależą zarówno od doświadczenia inżyniera i jego w iedzy,jak rów nież wiedzy ekspertów .
W yróżnia się cztery podstaw owe cechy systemów eksperckich, które odróżniają je od konw encjonalnych system ów informatycznych. Pierw szą z nich je st ja w n a reprezentacja wiedzy w bazie wiedzy. Baza wiedzy je st to zbiór faktów (wiedza faktograficzna), reguł (wiedza o w nioskow aniu) oraz metareguł (wiedza o strategiach rozw iązyw ania problem u) zapisanych w określonym języku reprezentacji wiedzy w celu rozw iązyw ania w ybranych problem ów ze ściśle określonej dziedziny. W zasadzie system udostępnia dw ie ściśle ze sobą pow iązane m etody reprezentacji wiedzy: obiektow ą i regulową. Standardow e techniki reprezentacji obiektow ej, takie jak hermetyzacja, dziedziczenie, polim orfizm oraz porozum iew anie się poprzez komunikaty są realizow ane w system ie w sposób niezw ykle rozszerzony.
N ajpopularniejszy obecnie sposób reprezentacji wiedzy to pow iązanie podejścia obiektow ego z regułami postaci:
jeżeli <warunki> to <konkIuzja>
D ru g ą w ażną cechą systemów eksperckich jest w ykorzystyw anie w procesie w nioskow ania specjalnego m echanizm u wnioskującego. M echanizm w nioskujący stanowi serce system u w postaci algorytm u rozw iązywania postawionego problem u na podstaw ie wiedzy reprezentow anej w bazie wiedzy. W nioskowanie najczęściej realizuje się poprzez w ykorzystanie zasad logiki formalnej. W systemach eksperckich w yróżnia się dwie klasyczne strategie w nioskow ania: do tyłu i do przodu. W przypadku w nioskow ania „do tyłu” przed systemem staw iana je st hipoteza, a zadaniem systemu je st potw ierdzenie praw dziwości hipotezy, jej zaprzeczenie bądź stwierdzenie niemożności ustalenia w artości logicznej
180 B.M ażbic-K ulm a. S.G ładyś. J. W asilew ski
hipotezy. N atom iast w przypadku wnioskowania „do przodu” zadanie sprow adza się do w ygenerow ania w szystkich możliwych logicznych konsekwencji faktów podanych na wejściu.
K olejną unikatow ą cechą systemów eksperckich je st m ożliw ość uzasadniania podaw anych przez niego odpowiedzi za pom ocą tzw. modułu objaśniającego, czyli części interfejsu użytkow nika odpowiedzialnej za objaśnianie funkcjonow ania system u eksperckiego poprzez udzielanie odpow iedzi na pytania:
• ” Co to je s t? ” - w yjaśniające pojęcia w ystępujące w zapytaniu skierow anym przez system
ekspercki do użytkownika,
• ’’D laczego?” - wyjaśniające dlaczego system ekspercki sform ułow ał dane pytanie do
użytkow nika i ja k odpow iedź na nie zostanie wykorzystana przez mechanizm w nioskujący,
• „Jak ?” - uzasadniające wygenerow aną odpowiedź poprzez pokazanie „ścieżki”
w nioskow ania, to je st reguł, które zostały wykorzystane w celu rozw iązania danego problem u.
O statnią, zupełnie now ą cechą w yróżniającą systemy eksperckie od innych system ów inform atycznych je st w spom aganie pozyskiwania i aktualizacji bazy w iedzy za pom ocą modułu akwizycji wiedzy. Proces akwizycji wiedzy m oże być w spom agany przy użyciu specjalnego m odułu, który je st interakcyjnym narzędziem przeprow adzania w yw iadów z ekspertem lub graficznej interpretacji reprezentowanej wiedzy (np. drzew decyzyjnych, schem atów blokow ych itp.). Pozwala on na opisanie czynników, które w przekonaniu eksperta m ają istotny w pływ na opis rozważanej sytuacji. Po zakończeniu procesu akwizycji system autom atycznie generuje reguły i obiekty w formacie wym aganym przez bazę wiedzy.
Struktura system u eksperckiego
T ypow ą strukturę systemu eksperckiego w raz z pow iązaniam i pow stającym i w czasie je g o budow y pokazano na rys. 1.
Cała w iedza system u o danej dziedzinie zapisana jest w zewnętrznej bazie wiedzy.
Jest to zw ykle plik tekstowy, zawierający zestaw faktów i praktycznych przepisów , czyli reguł w nioskow ania a także np. treść pytań. W szystko to zapisane je st w języku zbliżonym do naturalnego, w form ie niezależnych elem entów, łatwych do zrozum ienia i rozbudow y. Do bazy w iedzy m ożna w łączać także funkcje i procedury.
Z astosow an ie system u eksperckiego do obsługi technicznej sam olotów 181
M echanizm w nioskujący to serce systemu. Musi on ze zbioru luźnych reguł
w ypracow ać decyzje dla użytkownika. Używa on pewnej strategii, nazywanej poszukiw aniem wstecz. Polega ona na określeniu lub znalezieniu celu konsultacji. Znając cel m echanizm u w nioskujący stara się nadać mu wartości. W pierwszym rzędzie w ybiera te reguły, które zaw ierają w e w nioskach wartości celu.
Podsystem pozyskiwania wiedzy służy do wprow adzania reguł w nioskow ania do
system u eksperckiego. M oże on być zredukowany do modułu w czytyw ania pliku tekstow ego, zaw ierającego bazę wiedzy, może też zawierać szereg udogodnień ułatw iających „uczenie”
systemu. M oże to być specjalny edytor do tworzenia reguł wnioskowania.
EKSPERT LUB INŻYNIER WIEDZY
POWIĄZANIA Z INNYMI SYSTEMAMI
PODSYSTEM W SPÓŁPRACY Z UŻYTKOWNIKIEM
UŻYTKOW NIK
Rys. 1. Struktura typow ego systemu eksperckiego Fig. 1. Typical structure o f expert system
Podsystem objaśniania służy do uzasadniania użytkownikowi konieczności zadania pytania. N ajczęściej odbyw a się to przez cytowanie reguł, które zaw ierają w przesłance inform acje niezbędne do w ypracow ania decyzji.
182 B.M ażbic-K ulm a. S.G ladys. J. W asilew ski
Podsystem współpracy z użytkownikiem to po prostu interfejs system u, czyli jego
zadanie polega na przyjm owaniu, interpretowaniu i w ykonywaniu rozkazów użytkownika oraz form ułow aniu pytań uzupełniających. Dąży się do tego, żeby dialog z użytkownikiem odbyw ał się w języku jak najbardziej zbliżonym do naturalnego.
Pow iązania z innymi system ami mogą być realizow ane przez w łączenie
m echanizm u w nioskow ania i bazy wiedzy do innego systemu. W iele system ów eksperckich zapew nia też m ożliw ość wyw oływ ania innego programu z przekazaniem mu param etrów . Po skończeniu działania tego programu może on przekazać do systemu eksperckiego określone inform acje i uruchom ić system w punkcie przerwania. Przekazyw anie inform acji może odbyw ać się poprzez pliki pom ocnicze lub w ydzielone obszary pamięci w ewnętrznej.
M echanizm ten pozw ala chociażby na włączenie modułów obliczeniow ych w obręb działania system u eksperckiego.
3. M etody i algorytm y tworzenia systemów eksperckich
Z nane są [1] trzy m etody tw orzenia eksperckich system ów pom ocy decyzyjnych:
• klasyfikacja bayesow ska (rozpoznawanie statystyczne obrazów),
• dedukcja oparta na regułach,
• indukcja oparta na tzw. ramach (indukcja ramowa).
P odstaw ow e właściwości tych trzech ujęć zagadnienia podano w tablicy 1.
T ablica 1 G łówne metody tworzenia systemów eksperckich
T ablica 1 Główne metody tw orzenia system ów eksperckich
□ Statystyczna O A priori i w arunkow e □ Liczenie następnych klasyfikacja obrazów, prawdopodobieństwa, praw dopodobieństw , głów nie bayesow ska wyróżniające funkcje itp. liczenie w yróżniającej
cechy itp.
□ D edukcja oparta na □ Reguły warunkowe □ D edukcja regułach
□ Indukcja oparta na ram ach
□ Ramki, siatki sem antyczne
□ „H ipoteza” i „test”
Z astosow anie system u eksperckiego do obsługi technicznej sam olotów
4. Opis system u eksperckiego BOEING 767
W spółczesny sam olot to nie tylko maszyna latająca, ale także skom plikow any obiekt wysokiej integracji system ów technicznych, obejm ujący również program y i instrukcje użytkownika, kontroli stanu technicznego, obsługi i m onitorow ania w arunków bezpie
czeństw a i niezawodności.
B ezpieczeństw o je st czynnikiem mającym coraz w iększe znaczenie podczas konstruow ania now oczesnych lotniczych systemów sterowania. W zrasta znaczenie bieżącej diagnostyki układów , która powoduje w zrost niezawodności złożonych system ów. Bieżąca diagnostyka obejmuje: w ykrywanie, lokalizację i identyfikację uszkodzeń w system ie, ale także określenie term inu, w którym usterka musi być bezw zględnie usunięta. Poprzez uszkodzenie rozum ie się niespodziew aną zm ianę w systemie. W pracy zajm ow ano się jedynie:
• w ykryw aniem uszkodzeń - proces odróżniania stanu bezaw aryjnego działania od stanu awarii,
• lokalizacją uszkodzeń - proces pozwalający stwierdzić, które z m ożliw ych uszkodzeń lub grup uszkodzeń wystąpiło.
System BOEFNG 767 powstał z wykorzystaniem szkieletow ego systemu eksperckiego SOK RA TES, opracow anego w Instytucie Badań System owych PAN. O m aw iany system ekspercki budow any był od podstaw i z wykorzystaniem narzędzi program ow ych dostępnych na różnych poziom ach w strukturze systemu SOKRATES. N a poziom ie głów nym w ykorzystano dw ie funkcje:
• edycję,
• wnioskow anie.
E dycja - służy do w prow adzania faktów i reguł do bazy w iedzy lub też ich zmiany, natom iast za pom ocą opcji wnioskow ania uruchamia się dany system. K onstrukcja systemu oraz sposób w nioskow ania są ściśle zw iązane ze strukturą bazy w iedzy stw orzoną dla potrzeb działania tego systemu.
B aza w iedzy systemu, nazwana “D iagnozą”, zaw iera zbiory faktów i reguł. W iedza w niej zaw arta w głównej m ierze pochodzi z M inimum Equipm ent List dla sam olotu BO EING 767, a także z przeprow adzonych w PLL “ LOT” konsultacji z dyspozytorem dyżurnym.
K onstrukcja bazy w iedzy je st wielopoziom owa. Pierwszy jej poziom stanow i określenie, którego z podzespołów zgodnie z klasyfikacją kodów ATA 100 usterka dotyczy. Dla potrzeb
184 B.M ażbic-K ulm a. S.Gładyś. J. W asilew ski
zaprezentow ania działania systemu w prow adzono do bazy wiedzy kilka grup tem atycznych podziału ATA 100 (min.: AIR CONDITION, LANDING GEAT itd.). Po wybraniu z pierw szego poziom u danej grupy tematycznej, np. AIR CO NDITIO N, system sam oczynnie przechodzi do drugiego poziomu, w którym w sposób bardziej szczegółow y określane są podzespoły danej grupy.
F unkcja edycji zaw iera moduł konwersacyjny, ułatw iający w prow adzanie zbioru faktów i reguł oraz ich param etrów do systemu. O perator konstruując bazę wiedzy w ybiera z listy dane funkcje, a system autom atycznie w formie listy określa m ożliwe form uły oraz param etry danej reguły czy faktu. Operator wprowadza więc fakty nom inalne (usterki) wraz ze stopniem pewności tych faktów podając, na ile w ystąpienie danej usterki jest praw dopodobne. Jest to bardzo ważny etap edycji bazy wiedzy, szczególnie istotny dla dalszego procesu wnioskowania, a co za tym idzie - końcowej diagnozy.
W końcow ej wersji baza wiedzy stanowi zbiór tekstow y z kolejno sform ułow anym i faktam i, a także regułami. Powiązanie i zależności pom iędzy poszczególnym i faktami a regułami określa konstruktor danego systemu eksperckiego przy budow aniu struktury.
System B O EIN G 767 w fazie wnioskowania przechodzi kolejno przez spis części, które mogły ulec uszkodzeniu, co pozwala na kom pleksow ą diagnozę sam olotu przez operatora, tak aby nie pominął on żadnego z podzespołów. W momencie, gdy operator w czasie w nioskow ania napotyka na układ, który uległ uszkodzeniu, potw ierdza sw oją decyzję, co pow oduje przejście do trzeciego poziomu.
N a poziom ie trzecim określona jest liczba podzespołów działających równolegle, w celu zw iększenia bezpieczeństw a, które zam ontowane są w danym typie sam olotu. W m om encie, gdy np. zam ontow ane są dwa elementy, a jeden z nich uległ uszkodzeniu, system podaje inform ację zw rotną o możliwości w ykonania lotu. Jeśli je st to możliwe, to system podaje rów nież ew entualne zm iany konfiguracji lotu lub czynności, które obsługa techniczna musi w ykonać, aby dany lot mógł się odbyć. System zw rotnie podaje także inform acje, czy param etry lotu dla tak uszkodzonego statku powietrznego nie m uszą ulec zmianie. Podobne inform acje dostępne są w przypadku, gdy dwa spośród układów rów noległych uległy uszkodzeniu.
K olejną bardzo w ażną inform acją uzyskiw aną dzięki systemowi jest określenie term inu m aksym alnego, w którym usterka musi być bezw zględnie usunięta od m om entu jej wykrycia.
Z budow any system ekspercki BO EIN G 767 stanowi fazę w stępną i wym aga rozszerzenia oraz testow ania w warunkach zbliżonych do ruchu PLL LOT. B aza w iedzy może
Z astosow an ie system u eksperckiego do obsługi technicznej sam olotów
i pow inna być rozszerzana o nowe fakty i reguły. Podobna baza m oże być stw orzona dla innych typów sam olotów .
5. Przykład działania system u eksperckiego BO EING 767
Po uruchom ieniu systemu pojawia się ekran podstaw owy (Ekran 1), który jest podzielony na trzy okna dialogowe. Okna te służą do kom unikowania się z operatorem , a w końcow ym m om encie w yśw ietlana jest w nich diagnoza jako wynik działania systemu.
SZKIELETOWY SYSTEM EKSPERCKI SOKRATES v 1.1
Ekran 1
W oknie głów nym (lewym) form ułowane są pytania do operatora oraz przedstawiane są kolejne etapy w nioskow ania, a także końcow e konkluzje. Po pojawieniu się w głów nym oknie dialogow ym jakiegoś pytania lub stw ierdzenia uaktywnia się autom atycznie prawe okno, które służy do udzielania odpowiedzi. W oknie tym pojaw ia się lista m ożliwych odpow iedzi, z której operator wybiera za pom ocą klawiatury jed n ą z nich i potw ierdza wybór.
186 B.M ażbic-K ulm a. S.G ładyś. J. W asilew ski
Po w ykonaniu tej czynności uaktywnia się dodatkowe okno, określające stopień pewności danej odpow iedzi (Ekran 2).
Po zatw ierdzeniu stopnia pewności udzielonych odpowiedzi system przechodzi do kolejnego etapu diagnozy, którym może być następne pytanie lub konkluzja.
W dolnej części ekranu znajduje się trzecie okno pomocnicze. W tym oknie znajdow ać się m ogą komentarze, uwagi lub zestaw pytań, na które system w każdej chwili może odpow iedzieć. T aka organizacja dialogu ułatwia operatorowi nadążanie za sposobem dochodzenia do danych w niosków w systemie eksperckim.
SZKIELETOWY SYSTEM EKSPERCKI SOKRATES v 1.1
+ ... +
Asking forfacts
Masz kłopoty z diagnozą?
Nie martw się zaraz Ci pomoże system ekspercki BOEING 767 !
Jakiego podzespołu awaria dotyczy ?
+ ...- ... +
POSSIB. VALUES:
TAK
kłopoty z (cf=1.00)
A A A A A
0.0 0.5 1.0
___
_____________ -J 4 ___________________________ +Define value of certainty factor, DEL- dense scale
+ ... ... ... +
Ekran 2
FT-help ; Ba Alt+S-quit infer.
Z astosow an ie system u eksperckiego do obsługi technicznej sam olotów 13Z
W końcow ej fazie działania systemu, tzn., kiedy operator przejdzie w szystkie etapy w nioskow ania system ekspercki udziela odpowiedzi określając diagnozę. Odpow iedź końcow a składa się z kilku elem entów (Ekran 3). Przede wszystkim zaw iera w skazanie, który z elem entów został uszkodzony. Następnie system korzystając z bazy wiedzy określa, ile elem entów spełniających identyczną rolę w układzie zabezpieczenia niezaw odnościow ego posiada na swoim pokładzie dany model samolotu. W konkluzji system określa uszkodzenia, a także ilość spraw nych podzespołów spełniających te same funkcje. Określa również, czy dany sam olot m oże w ykonać lot, a jeśli tak to w jakiej konfiguracji.
SZKIELETOWY SYSTEM EKSPERCKI SOKRATES v 1.1
Press any key
Ekran 3
W ażn ą inform acją udzielaną przez system operatorowi jest także term in, w którym daną usterkę od m om entu jej w ykrycia należy bezwzględnie usunąć.
M ożliw ości systemu eksperckiego są ograniczone zakresem w iedzy zapisanej w danym m om encie w bazie. M oże się więc zdarzyć, że system nie będzie w stanie udzielić odpow iedzi na zadany mu problem. W takim m om encie system inform uje o tym
188 B.M ażbic-K ulm a. S.G ładyś. J. W asilew ski
użytkow nika odpow iednim kom unikatem , pozostawiając możliwość rozszerzenia bazy wiedzy.
6. Podsum owanie
Szkieletow y system ekspertowy SOKRATES stanowi skuteczne narzędzie do budowy system u eksperckiego dla celów diagnostyki, w tym również planow ania obsługi technicznej sam olotów . Przyjęte w systemie SOKRATES narzędzia program ow e, np. w yboru funkcji z m enu w raz z ustalaniem wartości param etrów z listy, czynią go przyjaznym dla przyszłego użytkow nika upraszczając obsługę zbudowanego systemu eksperckiego.
Przedstaw iony w niniejszym artykule system ekspercki B O E IN G 767 stanowi przyczynek do budow y takich system ów dla potrzeb planowania obsługi technicznej sam olotów i w spom agania służb technicznych PLL LOT. System w spom aga diagnostykę układów sam olotów w zakresie wykryw ania i lokalizacji uszkodzeń, a także określania term inu ich usunięcia. Struktura systemu oraz przyjęte mechanizm y w nioskow ania są ściśle zw iązane z bazą wiedzy. Proste i przejrzyste zasady budowy bazy w iedzy , w yboru m echanizm u w nioskującego pozwalają rozbudowywać system BO EIN G 767 sam odzielnie przez personel techniczny PLL “LO T” . System ten może być zainstalow any na stanowisku dyspozytora dyżurnego, co sprawi, że decyzje przez niego podejm ow ane będą szybsze i pewniejsze.
L ITER A TU R A
1. B ubnicki Z.: W stęp do systemów ekspertowych , PWN, W arszawa 1900.
2. C hw iałow ska E.: Sztuczna inteligencja w systemach eksperckich, Mikon, W arszaw a 1991.
3. Cholew a W., Pedrycz W.: Systemy doradcze, Skrypt Politechniki Śląskiej, G liw ice 1987.
4. C holew a W ., Czogała E.: Podstawy systemów ekspertowych, Prace IBIB PAN, W arszawa 1987.
5. Szkieletow y system Ekspercki Sokrates, Podręcznik użytkownika, IBS PAN, W arszawa 1993.
6. W aterm an D.A.: A guide to Expert Systems Addison-W esley, Publishing C om pany 19S6.
7. Inżynieria wdedzy i systemy ekspertowe. Zbiór referatów z II konferencji pod redakcją Z.
B ubnickiego, O ficyna W ydawnicza Politechniki W rocław skiej, Wrocław' 1995.
S. Inżynieria w iedzy i systemy eksperckie. Zbiór referatów z III konferencji pod redakcją Z.
Bubnickiego, O ficyna W ydawnicza Politechniki W rocławskiej, W rocław 1997.
Z astosow anie system u eksperckiego do obsługi technicznej sam olotów 189
9. W asilew ski J.: System y eksperckie w obsłudze technicznej sam olotów . Praca dyplom owa, W ydział T ransportu Politechniki W arszawskiej, 1997.
Recenzent: Prof, dr inż.Henryk Kowalowski
A bstract
A lthough som e dam ages have been detected as a result o f technical exam ination o f a plane, in defined cases there is a necessity o f allowing the aircraft to fly. B ecause o f a small fleet being used by Polish Airlines LOT it is necessary to run aircrafts w ith defined num ber o f dam ages w hich presence is adm issible to complete air operation.
Today decision o f adm itting plane to fly is made by a person from technical departm ent called Dispatcher. Dispatcher in co-operation with technology engineer decides if the plane with revealed dam ages is able to com plete the flight and when dam ages m ust be fixed. D ecision is made basing on Hold Item Reference List and D ispatcher’s own experience.
Hold Item R eference List is defined on M EL (Minimum Equipm ent List) basis, w hich is a list o f dam ages concerning the plane, which do not affect plane ability to fly with num bers o f days after which detected damages should be repaired.
N ow -a-day com puter systems supporting em ployees o f LOT does not fully use capabilities o f m odem com puter technique. It concerns especially departm ent o f planning and m aintaining o f plane’s technical service.
In this article appliance o f expert systems supporting decision process o f D ispatcher is described. System supports Dispatcher in the area o f dam age analysis, assessm ent o f maximal o f possible variants and his final decision.
P resented expert system “Boeing 767” aims at supporting decision process o f adm itting plane with som e dam ages to fly.
