Diabetologia po Dyplomie Tom 8 Nr 2, 2011
46
Larsen TM, Dalskov SM, van Baak M, Jebb SA, Papadaki A, Pfeiffer AF, Martinez JA, Handjieva-Darlenska T, Kunešová M, Pihlsgård M, Stender S, Holst C, Saris WH, Astrup A; Diet, Obesity, and Genes (Dioge- nes) Project: Diets with high or low protein content and glycemic index for weight-loss maintenance. N Engl J Med 2010; 363:
2102–2113.
StreSzczenie
Projektbadania. Randomizowanapróba klinicznawedługschematuczynnikowe- go 2×2.
Grupabadana. Do udziałuw badaniu kwalifikowalisiędorośliEuropejczycyz po- czątkowymwskaźnikiemmasyciała(BMI) wynoszącym 27-45kg/m2orazz conaj- mniejjednymdzieckiemw domu,którzy z powodzeniemukończyliwstępnąfazę stosowaniadietyo małejwartościenerge- tycznej.W ośmiuośrodkachuczestniczą- cychw badaniuwłączonodo niegoi objęto randomizacjąłącznie 773osobydorosłe
wwieku średnio41lati ześrednimBMI wynoszącym 34kg/m2.Kryteriawyłączenia obejmowałycukrzycę,niekontrolowane nadciśnienietętniczelubhiperlipidemię, a takżechorobęsercaw wywiadzie.
Metody. Uczestnikówprzypisywanowe- długschematuczynnikowego 2×2do jed- nejz pięciudiet:o małejzawartościbiałka i niskimwskaźnikuglikemicznym,małej zawartościbiałkai wysokimwskaźnikugli- kemicznym,dużejzawartościbiałkai ni- skimwskaźnikuglikemicznym,dużej zawartościbiałkai wysokimwskaźnikugli- kemicznymlubteżdo dietykontrolnej (swoistejdladanegokraju,o umiarkowa- nejzawartościbiałka).Wszystkiediety charakteryzowałysięumiarkowanązawar- tościątłuszczów(25-30%wartościenerge- tycznej)i nienarzucanow nichżadnego limitułącznejkaloryczności.
Poradnictwodietetyczneprowadzono codwatygodnieprzezpierwsze 6tygodni,
a następnierazw miesiącuażdo końca próbyklinicznej.W dwóchz ośmiuośrod- kówwszystkieproduktyżywnościowe
pochodziłyzespecjalnego„sklepuspo- żywczego”prowadzonegow ramachbada- nia,natomiastuczestnicyw pozostałych sześciuośrodkachotrzymywalitylkoin- strukcjei poradnictwo.
Głównymocenianymparametrembyła zmianamasyciaław ciągu 26tygodni,oce- nianaw analiziewedługzamiaruleczenia z wykorzystaniemmieszanegomodeluli- niowego.Brakującedaneuzupełniano przy założeniu,żezmianynastępujące u osób,którewypadłyz obserwacji,miały takąsamącharakterystykęjaku osóbpo- zostającychw badaniuprzezcałyzaplano- wanyokresobserwacji.
Wyniki.W ciągu 26tygodnipróbykli- nicznejz obserwacjiwypadło 225spo- śród 773uczestników(29%),przy czym częściejbylitouczestnicyz grupydiety o małejzawartościbiałkai wysokimwskaź- nikuglikemicznym.Wewszystkichgru- pach,z wyjątkiemdietyo dużejzawartości białkai niskimwskaźnikuglikemicznym, nastąpiłpewienprzyrostmasyciała.
W grupachprzypisanychdo dieto dużej zawartościbiałkalubniskimwskaźnikugli- kemicznymprzyrostmasyciałabyłjednak mniejszy(różnicaodpowiednio 0,93 i 0,95kg)niżwśródpacjentówprzypisa- nychdo dieto małejzawartościbiałka i/lubwysokimwskaźnikuglikemicznym.
Połączeniedużejzawartościbiałkai niskie- gowskaźnikaglikemicznegoniewykazy- wałodziałania,którebyłobywiększeniż addytywne.
Autorzyodnotowali,żeuczestnicynie podawaliróżnicw subiektywnymodczu- ciułaknienia,aletedaneniemiałycharak- teruilościowego.Korzyścizestosowania dietyo dużejzawartościbiałkabyływięk- szew ośrodkach,w którychprowadzono specjalny„sklepspożywczy”niżw ośrod- kach,w którychtylkoprzekazywanoin- strukcje.Korzyścizestosowaniadiety o niskimwskaźnikuglikemicznymbyły
większew ośrodkach,w którychtylko przekazywanoinstrukcje,niżw prowadzą- cychspecjalny„sklepspożywczy”.
Wnioski. Dietao dużejzawartości
białka,niskimwskaźnikuglikemicznym i umiarkowanejzawartościtłuszczów,
bezograniczeńłącznejkaloryczności
byłaskuteczniejszymsposobemutrzymy- waniazmniejszonejmasyciałau doro- słych,u którychpoczątkowouzyskano skutecznejejzmniejszenieza pomocą dietyo bardzomałejwartościenergetycz- nej,niżdietyo umiarkowanejlubmałej zawartościbiałkai/lubwysokimwskaźni- kuglikemicznym.
Komentarz
Kwestiaoptymalnejdiety(lubdiet)mają- cejna celuzmniejszeniemasyciała,utrzy- maniazmniejszonejmasyciałaoraz zachowaniedobregoogólnegostanu zdrowiapozostajekontrowersyjnau cho- rychna cukrzycęorazosóbzagrożonych cukrzycązarównow badaniachnauko- wych,jaki w praktyceklinicznej.W tej próbieklinicznejautorzyeuropejscyoce- niliróżnedietymającesłużyćutrzymaniu zmniejszonejmasyciałau uczestników badania,którymudałosięschudnąćpod- czaspoczątkowegostosowaniadiety o ograniczonejwartościenergetycznej.
Porównanopięćróżnychdiet,któreza- wierałyumiarkowanąilośćtłuszczów
(25-30%wartościenergetycznej)i niena- kładałyograniczeńpod względemkalo- ryczności,stwierdzając,żedietyo niższym wskaźnikuglikemicznymi większejzawar- tościbiałkautrzymywałyzmniejszonąma- sęciałaskuteczniejniżdietyo większym wskaźnikuglikemicznymi mniejszejza- wartościbiałka.
Prowadzeniepróbklinicznych,w któ- rychporównujesięróżnediety,możebyć trudne,ponieważuczestnicytakichbadań częstomajątrudnościz przestrzeganiem przypisanejdiety.W tejpróbieklinicznej, mimobardzowyselekcjonowanejpopula-
dietyo dużejzawartościbiałkai niskim
wskaźnikuglikemicznymułatwiająutrzymanie zmniejszonejmasyciałau dorosłychz nadwagą
MichaelPignone, MD,MPH
Badanie
46_47_pignone:kpd 2011-05-10 15:44 Page 46
Tom 8 Nr 2, 2011 Diabetologia po Dyplomie 47 cjii intensywnejinterwencji, 29%uczestni-
kównieukończyłobadania.
Abyzaradzićtemuproblemowi,auto- rzyprzeprowadzilianalizywedługzamiaru leczenia,zakładając,żeteosoby,którewy- padłyz obserwacji(i w związkuz tymbra- kowałoichdanych),byłypodobne do osób,któreutrzymałysięw badaniu przezcałyzaplanowanyokresobserwacji.
W analiziewrażliwościzbadanorównież założenie,żeosoby,którewypadłyz bada- nia,przybierałyna wadze 1 kgmiesięczne, i uzyskanopodobnewynikipod wzglę- demrezultatówstosowaniadieto różnej zawartościbiałkai wskaźnikuglikemicz- nymjakw głównychanalizach.Tewyniki zwiększająnaszeprzekonanie,żeobser- wowanekorzyścizestosowaniadieto du- żejzawartościbiałkai niskimwskaźniku glikemicznymsąprawdopodobniepraw- dziwe.
Wartorównieżpodkreślić,żetewyniki uzyskano,mimożeróżnicaodsetkakalorii pochodzącychz białkamiędzydietami o dużeji małejzawartościbiałkawyniosła tylko 5punktów(podczasgdypierwotnie zakładanoróżnicę 12punktów),a różnica wskaźnikaglikemicznegomiędzydietami o niskimi wysokimwskaźnikuglikemicz- nymwyniosłatylko 5jednostek(pierwot- niezakładanoróżnicę 15jednostek).
Stosowaniedieto niskimwskaźniku glikemicznymw prewencjii leczeniucu- krzycy,a takżew celuredukcjimasyciała,
budziostatniodośćdużezainteresowanie. Z metaanalizykilkumałych,randomizowa- nychpróbklinicznychwynika,żediety o niskimwskaźnikuglikemicznymmogą zmniejszaćwartośćhemoglobinyA1C i ograniczaćwystępowanieincydentówhi- poglikemiiu chorychna cukrzycę,a także sprzyjaćwiększemuzmniejszeniumasy ciałaniżdietykontrolneorazpodobnemu lubwiększemuniżdietyo małejzawarto- ścitłuszczówi ograniczonejwartościkalo- rycznej.2
Ostatniow większymstopniuzwraca sięrównieżuwagęna potencjalnynieko- rzystnywpływdieto większejzawartości węglowodanówna wynikileczeniacukrzy- cy.3Ograniczonedanewskazują,że zmniejszaniespożyciawęglowodanów możepoprawiaćwynikileczeniazwiązane z cukrzycą,natomiastwpływna masęciała i ogólnystanzdrowiaw porównaniuz in- nymidietamipozostajekontrowersyjny, dlategokoniecznesądalszebadania.4 Wydajesię,żew tejpróbieklinicznej skutecznymsposobemutrzymywania zmniejszonejmasyciałabyłozarówno zwiększeniezawartościbiałekw diecie kosztemwęglowodanów,jaki poprawaja- kościspożywanychwęglowodanówprzez obniżenieichwskaźnikaglikemicznego.
Tewynikimusząbyćrozważanew kon- tekścieznacznegostopniawyselekcjono- waniabadanejpopulacji,w której prowadzonorównieżintensywneporad-
nictwo.Kwestia,czypodobnekorzyści stwierdzonobyu niewyselekcjonowanych pacjentówo typowejcharakterystycecho- róbwspółistniejących(włączniez wystę- powaniemcukrzycy)i w przypadkumniej intensywnegowsparcia,pozostajeniejasna i powinnastaćsięprzedmiotemdodatko- wychbadań.
Cli ni cal Dia be tes, Vol. 29, Nr 2, 2011, p. 73. High - -Pro te in and Low -Gly ce mic Diets Im pro ve We ight Ma in te nan ce Among Over we ight Adults.
Piśmiennictwo
1ThomasD,ElliottEJ:Lowglycaemicindex,orlow glycaemicload,dietsfordiabetesmellitus.Cochrane DatabaseSystRevCD006296,2009
2ThomasDE,ElliottEJ,BaurL:Lowglycaemicindex orlowglycaemicloaddietsforoverweightand obesity.CochraneDatabaseSystRevCD005105,2007 3KodamaS,SaitoK,TanakaS,MakiM,YachiY,SatoM, SugawaraA,TotsukaK,ShimanoH,OhashiY,YamadaN, SoneH:Influenceoffatandcarbohydrateproportions onthemetabolicprofileinpatientswithtype2 diabetes:ameta-analysis.DiabetesCare32:959–965, 2009
4KirkJK,GravesDE,CravenTE,LipkinEW,AustinM, MargolisKL:Restricted-carbohydratedietsinpatients withtype2diabetes:ameta-analysis.JAmDietAssoc 108:91–100,2008
Michael Pignone, MD, MPH jest profesorem chorób wewnętrznych w Department of Medicine, University of North Carolina School of Medicine w Chapel Hill oraz redaktorem czasopisma Clinical Diabetes.
16Frank M:Factorsassociatedwithnon-compliance witha medicalfollow-upregimenafterdischargefrom a pediatricdiabetesclinic.CanJDiabetesCare 20:
13–20,1996
17KippsS,BahuT,OngK,AcklandFM,BrownRS,
FoxCT,GriffinNK,KnightAH,MannNP,NeilHA, SimpsonH,EdgeJA,DungerDB:Currentmethodsof transferofyoungpeoplewithtype 1diabetestoadult services.DiabetMed 19:649–654, 2002
18BusseFP,HiermannP,GallerA,Stumvoll M, WiessnerT,KiessW,KapellenTM:Evaluationof patients”opinionandmetaboliccontrolaftertransfer
ofyoungadultswithtype 1diabetesfroma pediatric diabetesclinictoadultcare.HormRes 67:132–138,2007 19Sparud-Lundin C,Ohrn I,DanielsonE,ForsanderG: Glycaemiccontrolanddiabetescareutilizationin youngadultswithtype 1diabetes.DiabetMed 25: 968–973, 2008
20Nakhla M,Daneman D,ToT,ParadisG, GuttmannA: Transitiontoadultcareforyouths withdiabetesmellitus:findingsDiabetesSpectrum Volume 24,Number 1, 2011 25froma universal
healthcaresystem.Pediatr 124:1134–1141, 2009
21JacobsonAM,HauserST,WillettJ,WolfsdorfJI, Herman L:Consequencesofirregularversus continuousmedicalfollow-upinchildrenand adolescentswithinsulin-dependentdiabetes mellitus.JPediatr131:727–733, 1997
22Scott L:Transitionofcare:researchingtheneeds ofyoungadultswithdiabetes.CanJDiabetesCare 29:203–210, 2005
23Johnston-BrooksCH,LewisMA,GargS:Self-Efficacy impactsself-careandHbA1cinyoungadultswith type 1diabetesmellitus.PsychosomMed 64: 43–51, 2002
ciąg dalszy piśmiennictwa ze str. 45
46_47_pignone:kpd 2011-05-10 15:44 Page 47
www.podyplomie.pl/diabetologiapodyplomie
Diabetologia po Dyplomie Tom 8 Nr 2, 2011
46
Larsen TM, Dalskov SM, van Baak M, Jebb SA, Papadaki A, Pfeiffer AF, Martinez JA, Handjieva-Darlenska T, Kunešová M, Pihlsgård M, Stender S, Holst C, Saris WH, Astrup A; Diet, Obesity, and Genes (Dioge- nes) Project: Diets with high or low protein content and glycemic index for weight-loss maintenance. N Engl J Med 2010; 363:
2102–2113.
StreSzczenie
Projektbadania. Randomizowanapróba klinicznawedługschematuczynnikowe- go 2×2.
Grupabadana. Do udziałuw badaniu kwalifikowalisiędorośliEuropejczycyz po- czątkowymwskaźnikiemmasyciała(BMI) wynoszącym 27-45kg/m2orazz conaj- mniejjednymdzieckiemw domu,którzy z powodzeniemukończyliwstępnąfazę stosowaniadietyo małejwartościenerge- tycznej.W ośmiuośrodkachuczestniczą- cychw badaniuwłączonodo niegoi objęto randomizacjąłącznie 773osobydorosłe
wwieku średnio41lati ześrednimBMI wynoszącym 34kg/m2.Kryteriawyłączenia obejmowałycukrzycę,niekontrolowane nadciśnienietętniczelubhiperlipidemię, a takżechorobęsercaw wywiadzie.
Metody. Uczestnikówprzypisywanowe- długschematuczynnikowego 2×2do jed- nejz pięciudiet:o małejzawartościbiałka i niskimwskaźnikuglikemicznym,małej zawartościbiałkai wysokimwskaźnikugli- kemicznym,dużejzawartościbiałkai ni- skimwskaźnikuglikemicznym,dużej zawartościbiałkai wysokimwskaźnikugli- kemicznymlubteżdo dietykontrolnej (swoistejdladanegokraju,o umiarkowa- nejzawartościbiałka).Wszystkiediety charakteryzowałysięumiarkowanązawar- tościątłuszczów(25-30%wartościenerge- tycznej)i nienarzucanow nichżadnego limitułącznejkaloryczności.
Poradnictwodietetyczneprowadzono codwatygodnieprzezpierwsze 6tygodni,
a następnierazw miesiącuażdo końca próbyklinicznej.W dwóchz ośmiuośrod- kówwszystkieproduktyżywnościowe
pochodziłyzespecjalnego„sklepuspo- żywczego”prowadzonegow ramachbada- nia,natomiastuczestnicyw pozostałych sześciuośrodkachotrzymywalitylkoin- strukcjei poradnictwo.
Głównymocenianymparametrembyła zmianamasyciaław ciągu 26tygodni,oce- nianaw analiziewedługzamiaruleczenia z wykorzystaniemmieszanegomodeluli- niowego.Brakującedaneuzupełniano przy założeniu,żezmianynastępujące u osób,którewypadłyz obserwacji,miały takąsamącharakterystykęjaku osóbpo- zostającychw badaniuprzezcałyzaplano- wanyokresobserwacji.
Wyniki.W ciągu 26tygodnipróbykli- nicznejz obserwacjiwypadło 225spo- śród 773uczestników(29%),przy czym częściejbylitouczestnicyz grupydiety o małejzawartościbiałkai wysokimwskaź- nikuglikemicznym.Wewszystkichgru- pach,z wyjątkiemdietyo dużejzawartości białkai niskimwskaźnikuglikemicznym, nastąpiłpewienprzyrostmasyciała.
W grupachprzypisanychdo dieto dużej zawartościbiałkalubniskimwskaźnikugli- kemicznymprzyrostmasyciałabyłjednak mniejszy(różnicaodpowiednio 0,93 i 0,95kg)niżwśródpacjentówprzypisa- nychdo dieto małejzawartościbiałka i/lubwysokimwskaźnikuglikemicznym.
Połączeniedużejzawartościbiałkai niskie- gowskaźnikaglikemicznegoniewykazy- wałodziałania,którebyłobywiększeniż addytywne.
Autorzyodnotowali,żeuczestnicynie podawaliróżnicw subiektywnymodczu- ciułaknienia,aletedaneniemiałycharak- teruilościowego.Korzyścizestosowania dietyo dużejzawartościbiałkabyływięk- szew ośrodkach,w którychprowadzono specjalny„sklepspożywczy”niżw ośrod- kach,w którychtylkoprzekazywanoin- strukcje.Korzyścizestosowaniadiety o niskimwskaźnikuglikemicznymbyły
większew ośrodkach,w którychtylko przekazywanoinstrukcje,niżw prowadzą- cychspecjalny„sklepspożywczy”.
Wnioski. Dietao dużejzawartości
białka,niskimwskaźnikuglikemicznym i umiarkowanejzawartościtłuszczów,
bezograniczeńłącznejkaloryczności
byłaskuteczniejszymsposobemutrzymy- waniazmniejszonejmasyciałau doro- słych,u którychpoczątkowouzyskano skutecznejejzmniejszenieza pomocą dietyo bardzomałejwartościenergetycz- nej,niżdietyo umiarkowanejlubmałej zawartościbiałkai/lubwysokimwskaźni- kuglikemicznym.
Komentarz
Kwestiaoptymalnejdiety(lubdiet)mają- cejna celuzmniejszeniemasyciała,utrzy- maniazmniejszonejmasyciałaoraz zachowaniedobregoogólnegostanu zdrowiapozostajekontrowersyjnau cho- rychna cukrzycęorazosóbzagrożonych cukrzycązarównow badaniachnauko- wych,jaki w praktyceklinicznej.W tej próbieklinicznejautorzyeuropejscyoce- niliróżnedietymającesłużyćutrzymaniu zmniejszonejmasyciałau uczestników badania,którymudałosięschudnąćpod- czaspoczątkowegostosowaniadiety o ograniczonejwartościenergetycznej.
Porównanopięćróżnychdiet,któreza- wierałyumiarkowanąilośćtłuszczów
(25-30%wartościenergetycznej)i niena- kładałyograniczeńpod względemkalo- ryczności,stwierdzając,żedietyo niższym wskaźnikuglikemicznymi większejzawar- tościbiałkautrzymywałyzmniejszonąma- sęciałaskuteczniejniżdietyo większym wskaźnikuglikemicznymi mniejszejza- wartościbiałka.
Prowadzeniepróbklinicznych,w któ- rychporównujesięróżnediety,możebyć trudne,ponieważuczestnicytakichbadań częstomajątrudnościz przestrzeganiem przypisanejdiety.W tejpróbieklinicznej, mimobardzowyselekcjonowanejpopula-
dietyo dużejzawartościbiałkai niskim
wskaźnikuglikemicznymułatwiająutrzymanie zmniejszonejmasyciałau dorosłychz nadwagą
MichaelPignone, MD,MPH
Badanie
46_47_pignone:kpd 2011-05-10 15:44 Page 46
Tom 8 Nr 2, 2011 Diabetologia po Dyplomie 47 cjii intensywnejinterwencji, 29%uczestni-
kównieukończyłobadania.
Abyzaradzićtemuproblemowi,auto- rzyprzeprowadzilianalizywedługzamiaru leczenia,zakładając,żeteosoby,którewy- padłyz obserwacji(i w związkuz tymbra- kowałoichdanych),byłypodobne do osób,któreutrzymałysięw badaniu przezcałyzaplanowanyokresobserwacji.
W analiziewrażliwościzbadanorównież założenie,żeosoby,którewypadłyz bada- nia,przybierałyna wadze 1 kgmiesięczne, i uzyskanopodobnewynikipod wzglę- demrezultatówstosowaniadieto różnej zawartościbiałkai wskaźnikuglikemicz- nymjakw głównychanalizach.Tewyniki zwiększająnaszeprzekonanie,żeobser- wowanekorzyścizestosowaniadieto du- żejzawartościbiałkai niskimwskaźniku glikemicznymsąprawdopodobniepraw- dziwe.
Wartorównieżpodkreślić,żetewyniki uzyskano,mimożeróżnicaodsetkakalorii pochodzącychz białkamiędzydietami o dużeji małejzawartościbiałkawyniosła tylko 5punktów(podczasgdypierwotnie zakładanoróżnicę 12punktów),a różnica wskaźnikaglikemicznegomiędzydietami o niskimi wysokimwskaźnikuglikemicz- nymwyniosłatylko 5jednostek(pierwot- niezakładanoróżnicę 15jednostek).
Stosowaniedieto niskimwskaźniku glikemicznymw prewencjii leczeniucu- krzycy,a takżew celuredukcjimasyciała,
budziostatniodośćdużezainteresowanie.
Z metaanalizykilkumałych,randomizowa- nychpróbklinicznychwynika,żediety o niskimwskaźnikuglikemicznymmogą zmniejszaćwartośćhemoglobinyA1C i ograniczaćwystępowanieincydentówhi- poglikemiiu chorychna cukrzycę,a także sprzyjaćwiększemuzmniejszeniumasy ciałaniżdietykontrolneorazpodobnemu lubwiększemuniżdietyo małejzawarto- ścitłuszczówi ograniczonejwartościkalo- rycznej.2
Ostatniow większymstopniuzwraca sięrównieżuwagęna potencjalnynieko- rzystnywpływdieto większejzawartości węglowodanówna wynikileczeniacukrzy- cy.3Ograniczonedanewskazują,że zmniejszaniespożyciawęglowodanów możepoprawiaćwynikileczeniazwiązane z cukrzycą,natomiastwpływna masęciała i ogólnystanzdrowiaw porównaniuz in- nymidietamipozostajekontrowersyjny, dlategokoniecznesądalszebadania.4 Wydajesię,żew tejpróbieklinicznej
skutecznymsposobemutrzymywania zmniejszonejmasyciałabyłozarówno zwiększeniezawartościbiałekw diecie kosztemwęglowodanów,jaki poprawaja- kościspożywanychwęglowodanówprzez obniżenieichwskaźnikaglikemicznego.
Tewynikimusząbyćrozważanew kon- tekścieznacznegostopniawyselekcjono- waniabadanejpopulacji,w której prowadzonorównieżintensywneporad-
nictwo.Kwestia,czypodobnekorzyści stwierdzonobyu niewyselekcjonowanych pacjentówo typowejcharakterystycecho- róbwspółistniejących(włączniez wystę- powaniemcukrzycy)i w przypadkumniej intensywnegowsparcia,pozostajeniejasna i powinnastaćsięprzedmiotemdodatko- wychbadań.
Cli ni cal Dia be tes, Vol. 29, Nr 2, 2011, p. 73. High - -Pro te in and Low -Gly ce mic Diets Im pro ve We ight Ma in te nan ce Among Over we ight Adults.
Piśmiennictwo
1ThomasD,ElliottEJ:Lowglycaemicindex,orlow glycaemicload,dietsfordiabetesmellitus.Cochrane DatabaseSystRevCD006296,2009
2ThomasDE,ElliottEJ,BaurL:Lowglycaemicindex orlowglycaemicloaddietsforoverweightand obesity.CochraneDatabaseSystRevCD005105,2007 3KodamaS,SaitoK,TanakaS,MakiM,YachiY,SatoM, SugawaraA,TotsukaK,ShimanoH,OhashiY,YamadaN, SoneH:Influenceoffatandcarbohydrateproportions onthemetabolicprofileinpatientswithtype2 diabetes:ameta-analysis.DiabetesCare32:959–965, 2009
4KirkJK,GravesDE,CravenTE,LipkinEW,AustinM, MargolisKL:Restricted-carbohydratedietsinpatients withtype2diabetes:ameta-analysis.JAmDietAssoc 108:91–100,2008
Michael Pignone, MD, MPH jest profesorem chorób wewnętrznych w Department of Medicine, University of North Carolina School of Medicine w Chapel Hill oraz redaktorem czasopisma Clinical Diabetes.
16Frank M:Factorsassociatedwithnon-compliance witha medicalfollow-upregimenafterdischargefrom a pediatricdiabetesclinic.CanJDiabetesCare 20:
13–20,1996
17KippsS,BahuT,OngK,AcklandFM,BrownRS,
FoxCT,GriffinNK,KnightAH,MannNP,NeilHA, SimpsonH,EdgeJA,DungerDB:Currentmethodsof transferofyoungpeoplewithtype 1diabetestoadult services.DiabetMed 19:649–654, 2002
18BusseFP,HiermannP,GallerA,Stumvoll M, WiessnerT,KiessW,KapellenTM:Evaluationof patients”opinionandmetaboliccontrolaftertransfer
ofyoungadultswithtype 1diabetesfroma pediatric diabetesclinictoadultcare.HormRes 67:132–138,2007 19Sparud-Lundin C,Ohrn I,DanielsonE,ForsanderG:
Glycaemiccontrolanddiabetescareutilizationin youngadultswithtype 1diabetes.DiabetMed 25:
968–973, 2008
20Nakhla M,Daneman D,ToT,ParadisG,
GuttmannA: Transitiontoadultcareforyouths
withdiabetesmellitus:findingsDiabetesSpectrum Volume 24,Number 1, 2011 25froma universal
healthcaresystem.Pediatr 124:1134–1141, 2009
21JacobsonAM,HauserST,WillettJ,WolfsdorfJI, Herman L:Consequencesofirregularversus continuousmedicalfollow-upinchildrenand adolescentswithinsulin-dependentdiabetes
mellitus.JPediatr131:727–733, 1997
22Scott L:Transitionofcare:researchingtheneeds
ofyoungadultswithdiabetes.CanJDiabetesCare 29:203–210, 2005
23Johnston-BrooksCH,LewisMA,GargS:Self-Efficacy impactsself-careandHbA1cinyoungadultswith
type 1diabetesmellitus.PsychosomMed 64:
43–51, 2002
ciąg dalszy piśmiennictwa ze str. 45
46_47_pignone:kpd 2011-05-10 15:44 Page 47
www.podyplomie.pl/diabetologiapodyplomie