ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ¿L A S K IE J ____________ 1 9 e 4
Seria: BUDOWNICTWO z. 59 Nr kol. Sił
Cacek p i e c z y r a k
¿Jerzy sątcowstci
OOPADY ELEłCTfKMNlANE Z EC STALOWA WOLA W OCENIE GEOTECHNICZNEJ
Streszczenie. W artykule przedstawiono wyniki badań odpadów z Elektroczącłowni STALOWA WOLA pozwalająca ocenić przydetnoec tego materiału w gectechnice. W przeprowadzonych oaćanlach zwrócono rów
nież uwagę na radioaktywność i toksyczność badanych odpadów,
1. Wetęp .
Cechę charakterystyczne każdego procesu produkcyjnego Jest wytwarzanie dóbr materialnych. Niestety, z działalnością tę zwięzsne jaet skazanie na
turalnego środowiska przyrodniczego. Na ogół odpady przemysłowe aa tyo bar
dziej ucięZliwa, im Jest Ich więcej. Pod tyo względeo odpady elektrownia- ne (popioły i żużla) zajmuje poczesne miejsce [loj.
Zewertość części niepalnych w polskim węglu wynosi przeciętnie od 8-10%
• - dla węgle kamiennego i 1 2-2 0% - dla węgla brunatnego.« niektórych elek
trowniach epaleny jaet węgiel o zawartości części niepalnych, dochodzącej nawa: do 35%. Tek więc ilość odpedów(popiołów i żużll)w energetyce wyno
sić roze 8-35% w 9tOBunku do euchej masy węgle [z], [ój. średnia krajowa wynosi ok. 22% [9j. Z dotychczasowych obserwacji wynika. Za odpady popio
łów lotnych w Poleca podwajaję się przeciętnie co 10 lat [4]. w roku 1981 odłożono na hałdach 15,0 , 106 Mg odpadów alektrownianych [9] , co etano
wi ok. 22% masy wszystkich odpadów przemysłowych, składowanych w tym roku [ W ] .
w Poleca pracuję 64 elektrownia zawodowe 1 ok. 230 elektrowni przemy
słowych [s]. Elektrownie ta bardzo niejednolicie pokrywaję obszar kraju.
Największe zagęszczenie elektrowni występuje w województwie katowickie.
Z danych statystycznych [9] w ynika, Za na taranie województwa katowickie
go wytwarza aię ok. 30% wszystkich odpadów alektrownianych w Poleca. Masa tego rodzaju odpadów zelegajęcych na zwałach w roku 1977 wynoeiłe, wg sza
cunku [9J, ok. 57 . 106 Mg. Od tego czaeu do końca 1982 roku na zwałach przybyło dalezych 90 . 106 Mg (tj. 84% wytworzonych w tym craeie).Tak więc obecnie zalega ich ok. 147 . 106 Mg 1 co roku zwały te powiększaj« się o dalsze 10 . 106 Mg odpadów. Problem utylizacji odpadów alektrownianych Jaat więc bardzo ważny i muai być rozważany pod każdym możliwym kętem ich wykorzystania.
108 3. Pieczyrak, 0, Sękowski
jdpsdy elektrownlane znalazły już szerokie zastosowanie w różnych ga
łęziach gospodarki narodowej takich, jak budownictwo (do stabilizacji po$.
łoza gruntowego i budowli inżynieryjnych), przemysł materiałów budowlanych (do produkcji cementu, betonu i popiołoporytu), górnictwo (do podsadzani^
płytkich .zrobów), rolnictwo i leśnictwo (do rekultywacji 1 użyźniania gleb) W . [*j. [*].
Zagadnienie utylizacji odpadów elektrownianych |w Polsce zostało unormo
wane prawnie (v. [7j es. 17-20) i w dziedzinie tej mamy pewne osiągnięcia.
Obecnie Polska Jest przykładem dla wielu innych krajów w dziedzinie sta
bilizacji gruntów aktywnymi popiołami lotnymi dla celów drogowych [ł].
Inwentaryzację odpadów elektrownianych zajmuję się specjalnie w tym celu powołane instytucje [3j, [9j.
w niniejszym artykule przedstewione będę wyniki badań odpadów alektrow- nianych z EC STALOWA WOLA, w ujęciu badań geotechnicznych oraz podane bę
dę wyniki oznaczeń aktywności pucolsnowej, radioaktywności i toksyczno
ś c i tych odpadów. Do badań pobrane próbkę matkę o masie 75 kg.
2. Opis i wyniki przeprowadzonych badań [5^
S k ł a d g r a n u l o m s t r y c z n y
Badanie składu uziarnienia wykonano pięciokrotnie. Do badań użyto sit o wymiarach oczek: 40, 25, 10, 2, 1, 0,5> 0,25; 0,1 1 0,063 mm. Masa prób.
ki w czterech przypadkach wynosiła 2,0 kg, e w jednym przypadku 3,0 kg.
Wyniki wszystkich oznaczeń niemal pokrywały się ze sobę tak. Ze nie można ich było pokazać graficznie.
Pod względem uziarnienia badany materiał elektrownlańy odpowiada po- spółce (Po) nierównoziarnistej (U = 12,7). 2 uwagi na nlskę war
tość wskaźnika krzywizny (Cc =¡0,7) jest to materiał źle uziarniony, s więc nie dajęcy się dobrze zagęścić. Wysoka wartość wskaźnika dominacji (Cj =
= 7,4) wskazuje na dominację frakcji większych od d5Q (d50 = 0 , 5 mm). Po
nadto materiał charakteryzuje dość znaczna dyspersje rozkładu uziarnie
nia względem wartości średniej, co liczbowe wyraża wartość wskaźnika wy- sortowania (SQ « 5,9).
Z uwagi na wymiary standardowych eparatów do badań gruntów,do dalszych badań użyto materiał spreparowany przez odrzucenie ziarn większych od 30 mm
(co odpowiada dgg)«
W i l g o t n o ś ć n a t u r a l n a
Wilgotność pobranej do badań próby opadów elektrownianych wynosiła w n » 24%.
Odpady elektrownlane.
G ę s t o ś ć w ł a ś c i w a
Wykonano 10 oznaczeń bliźniaczych stosujęc piknonetr o pojemności 50 cc"'. Średnia arytmetyczna z przeprowadzonych ccoiarów wynosi p «2,529
«•3 . 1 5-
gcff! . Wszystkie wyniki były bardzo skupione« c czyn Swiacczy. niewielka wartość odchylenia standardowego s « 0,006 gcr-'’. Ze statystycznego punk«
tu widzenia wyniki były bardzo dokładne (współczynnik zmienności v«0,24;J, W porównaniu z przeciętnymi gruntami, mineralnymi badane odpady elek- trowniana posiadaj? mniejszę (o ok. 12Sb) gęstość właśclwę.
G ę s t o ś ć o b j ę t o ś c i o w a s z k i e l e t u
Zrealizowano trzy seria badań (rys, l), Plerwszę serię wykonano dla ca- teriału zagęszczonego wg metody normalnej PROCTCRA stosując cuży cylin
der (V ■ 2200 c m ^ ) 1 energię zagęszczenie rownę 0,59 Mir-" . Druęę serię badań przeprowadzono dla materisłu zagęszczanego wibracyjnie przez 12 mi
nut, na stole o amplitudzie 0,5 mm i częstotliwości 50 Hz, stoeujęc cy
linder o średnicy 12 cm i wysokości 10 cm, tj, o ctjętcśei 1000 cm1, Trza- clę serię badań wykonano dla materiełu luźno układanego.
Zagęszczenie wg metody PR0CT03A prowadzi do uzyskania największej szczelności materiału (m » 0,425' 1 słabo zozneccooegc maksimum krzywej zagęs2czalności. Przy zagęszczeniu na etcit w,Pracyjr.ym uzysys c o ck.:»;, m m e j s z ę szczelność 1 bar«izi6j wyraźne i . KSimua. v. obu przypadkach uzys
kano tę sesię wartość wilgotności optymalnej («oor * 55 ,:.w przypadku luz*
no układanego materiału wpływ wilgotności na gęstość ot - f. tościowę e z n e i e - tu okazał się bardzo wyraźny. Najmniejsze szczelność ir » 0,197) uzyskano dla materiału o wilgotności wyr.oezęcśj 36;,, a więc bliskiej wilgotności optymalnej. Stosunek wartości szczelności maksymalnej do minimalnej jest duży, wynosi bowiem 2 ,2f2,0.
Warte zaznaczyć, iż uzyskana wartość maksymalnej szczelności materisłu (m » 0,433) nie Jest wartościę zbyt dużę, lecz można się było tego aao- dziewac na podstawie statystycznych wskaźników uziarmenia U i C£ .
Wyniki oznaczeń gęstości objętościowej szkieletu gruntowego wskazuję, iż Pd max ' Pds " 1,01 9CD*3 ' 8 Pd min ” °'46 SCC’J 1 uzVsku08 słv -1*
dla materiału o wilgotności wopt i 33%. Odpowiadajęcy pd min wskaźnik za
gęszczenia wynosi Ig » 0,455,
W o d o p r z e p u s z c z a l n o ś ć
Do badań użyto cylindra o środnicy d » 11,29 cm i wysokości h • 6,0 er.
(V = 600 cm'’). Saoano wodoprzepuszczalność materiału przy przepływie wody.
W dół i w górę dla trzech stanów zagęszczenia materisłu (określonych p^' przy niezmiennym spadku hydraulicznym (i » 0,83). wyniki oznaczen poka
zano na rys, 2.
współczynnik wodoprzepusźczalności k,Q zależy od czasu przepływu, ale przede wszystkim od zagęszczenia materiału 1 od kierunku przepływu.
110 0 . P l e ę g y r a k , 3 . S ę k o w s k i
1.1
1.0
0,9
0,8
0,7
0.6
0.5
0,4 -
0.3
cm,-3
0 +10 mm
materiał: zagęszczany metodą normalną PROCTORA
( n - 0.567; m - 0.433)
' a ■ ł.
wopt * 33 %
materiał zagęszczany na stole wibracyjnym przez okres 1 2 minot (omplituda 0,5 mm
częstotliwość 50 Hz)
v
X /
materiał luźno układany
^dmln " 0.46 g 0,803; m=0.197)
36%
0,2
0,1
Qs = 2.33 g c m ;
0 ~5 10 75 20 25 30 35 40 45 ’ 50 W, %•
Rys. 1. Wpływ wilgotności w ne gęstość objętościowe szkieletu gruntowe
go p d
I
O dp ed y e l e k t r o w n i a n e . . .
i i i
Rys. 2. Wyniki oznaczeń współczynnika wodoprzepuszczalnoéci k.0
Dla materiału nieznacznie zagęszczonego (pjj * 0,61 gem 3 , co odpowiada 1 ■ 0,604) współczynnik wodoprzepuszezelności k1 0 , w zależności od kie
runku przepływu, jest od 7,24 do 9,10 razy większy od współczynnika wodo- przepuszczelności dla materiału bardzo zagęszczonego (p^ * 1,00 gem" , co odpowiada ■ 0,990). Natomiast etosunek wartości kl0 uzyskanej przy przepływie w dół do wartości k l0 uzyskanej przy przepływie w górę wy
nosi odpowiednio od 1,92 (dla materiału nieznacznie zagęszczonego, pd «
» 0,61 gem- 3 ) do 2,41 (dla materiału bardzo zagęszczonego, fd«l,00 gcm-3^
Wartości współczynnika wodoprzepuszczalnoścl badanych odpadów elektrow- nianych, dla czasu przepływu t * 3000 e i dla różnych etanów zagęszczania materiału, mieszczę się w przedziale:
ki0 ’ 5,07 * l0~3 “ 0,70 * 10” 3 cms_i P rzV przepływie w dół, k10 * 2,64 . 10“3 - 0,29 . 10”3 cma"1 przy przepływie w górę.
wg klasyfikacji zaproponowanej przez Terzaghiego i Pecka (1967 r . ) ba
dany materiał charakteryzuje tlę przepuszczalnością mała lub średnię, ma więc cechy filtracyjne piątków pyieatych i drobnoziarnistych. Oznaczę to, ze wocoprzeputzczalność badanych' odpadów elektrowniawyer jest mniejsZB od wodoprzerutzczalności gruntów mineralnych rodzimych, oapowiaoajęcych im uzie mieniem i pod względem składu uzisrnienie badane odpady zaliczono dc pospołak). Zaobserwowany fenomen można tłumaczyć wyższymi wartościami sorp
cyjnymi badanych odpadów elekt rowmanyeh.
R o z p u s z c z a l n o ś ćC
Uzyskano następujęce wyniki oznaczeń rozpuszczalności:
95,0)o części nierozpuszczalnych w HgO o temp. T » 20°C, 94,OS, części nierozpuszczalnych w H^O o temp, T * 100°C, 91,5S> części nierozpuszczalnych w HC1 o temp. T ■ 20°C.
Otrzymane wyniki odnoszę się do sytuacji fizycznej odpadów zastanej podczas pobierania próby do badań.
P ę c z n i e n i a m r o z o w e
Badeno próbki o średnicy d * 12 cm i wysokości h * 20 cm zagęszczane wg metody normalnej PROCTORA, Wykonano 6 oznaczeń bliźniaczych, dokonujęc po
miarów dyskretnych przez 7 dób (rys. 3). Badanym próbkom stworzono korzyst
na warunki do powstawania wysadzin poprzez zapewnienie: stałej temperatu
ry mrożenia (T *> -lO°C), swobodnego podcięganle wody do próbki, zastoso
wanie bocznej izolacji próbek oraz swobodnego pęcznienia próbki dzięki po
dzielaniu cylindra badawczego, wzdłuż tworzęcej, na segmenty. Na wykresie pokazano wartości średnie x. Jednego odchylenia standardowego s oraz war
tości skrajne *max 1 xmin* ^ rec*nie wilgotność materiału ustalona pod koniec badań wynosiła 35,8)b. Niewielki współczynnik zmienności (v * 0,90}©
112_______ ■ . . 3, Pleczyrak. 3. Sękowski
Odpady elektrownlene.. 113
dla tej wielkości świadczy o dużej jednorodności zarówno próbek, Jak 1 wa- , runków badań.
Badana odpady elektrowniane charakteryzuje niewielki przyrost pęcznie
nia mrozowego wynoszący około p Q ■ 1,2% orez duZs prędkość tego procesu w poczętkowej fazie mrożenia (pierwsze doba).
Rys. 3. Wyniki oznaczeń pęcznienia mrozowego po
O p ó r n a ś c i n a n i e
0o badań użyto aparatu skrzynkowego o wymiarach 6 x 6 co i wyposażone
go w 9 ramek o grubości 1 mm każde. Wykonano 2 grupy badani ‘jednę dla ma
teriału zsgęszczonego metodę normalnę PROCTORA (w «3 6 , 0 % 1 ó» 50— 250 kPa), drugę dla materiału niezagęszczonego, koneclidowanogo obcięzanlao 6 «
» 1,735 MPa przez okres 5 minut (w » 1,6%} 20,1% 1 29,2%i ó»19ó-981 kPa).
Prędkość wymuszonych odkształceń wynosiła 0,258 mos 1 .
3. Pleczyrek, 3, Sękownkl
© | T. kPa
0+10 mm
m oteriot zagęszczony
(15 badań)
+ *■ i'
* s *
matenot mezcgęszczóny
. Konsoi.'cowcnu 6« 1765 MPs przez 5'
ę, k P a
©
q PPq O - matef tat niezagęszczdny• -m a te n a r zagęszczony .
2C • — — O' • -22 1
16 Ii cr"“
- 23.1
13.2
0.5
0.6 0.7
10
1,6
20
20,1
J___L
30 4 0 W , %
29,2 36,0
• - 0.580
0 5685 130°
0,61.4.4 -■35°
- 40°
Rye. 4. Wyniki oznaczeń oporu ne éclnenie
O d p ad y e l e k t r o w n i a n e . . 115
Otrzymane wyniki badań (rys. 4) wskazuję, lz parametry opcru na ści
nanie odpadów eiektrownionych barozo mało zeiszę od wilgotności, wstępne
go star,u zapiszczenia i przedziału cocięzan, Błędy stsndaroewe szacunku sę i współczynniki korelacji liniowej r dla ustalonych funkcji regre
sji XI rodzaju, aproksynujęcych prosta Coulomba, przsastenieję się nastę
puję co:
W ■ 36,0% N ■ 15
S$ ■ 1.9 kPa r « 0,9993 w M 1.6% N a 5 % ■ 34,5 kPa r ■ 0,9905 w - 20.1% N a 5
sy - 27,3 kPa r ■ 0,9942 w u 29,2% N B 5
8y s 26,1 kPa r • 0,9936
Badane odpady elektrowniane nieoczekiwanie w stcsunku so sweco uziar- nienie wykazuję efekt spójności, który wzrasta wraV z wilcotnośclę co oko
ło c « 13 kPa przy w « 1,6% co ok. c *> 23 kPs przy w » 30«, Ols wyrsiych wartości wilgotności iw « 26%) obserwuje się zoniejszenia spojnosci i to nawet wobec większego zagęszczenie materiaiu. Pozwala tc sęazic , iz tj- terlał w etanie luźnym i o taj sarej wilgotności (w » 36:-,) 'posiaóałty gą
szcze mniejssę spójność nii c * 21,: kPa.
Kęt tarcie wewnętrznego równiei wzrypte wraz z wilgotnością M | ■ m 0,607 rbo - przy w » 1,6*, dc- $ * C.óii rad - przy w ■ 20«, ale jak wi
dać jest to wzrost pc-rijainie mały. Dla wyższych wilgotności wartość kęta tarcia wewnętrznego spada.
K ę t s t o k u n a t u r a l n e g o
Wyniki dziesięciu oznaczeń kęta stoku naturalnego pokazano na rys. 5.
Szczególnę uwagę zwraca fakt, ze wartość kęte stoku naturalnego jeszcze w mniejszym stopniu zaleZy cd wilgotności, nlz kęt tarcia wewr.ętrznego. Po
nadto wartości kęts stoku naturalnego, jakby wbrew naturze, sę większa od wartości kęta tarcia wewnętrznego. Ten pozorny paradoks tłumaczy się tyc.
Ze jest to materiał ze spójnoecię, e w takim przypadku powierzchnia stoż
ka pomiarowego jest wklęsłe i pojęcie kęta stoku naturalnego traci swej aens z samej definicji tego pojęcie. W tej sytuacji wyznaczanie kęta sto
ku naturalnego jest niedokładne i nieprecyzyjno. Przedstawione badania wy
konano głównie z myślę określenia tej wilgotności, od której usypywany stożek odpadów elektrownianych “rozpływa” się.
Po przekroczeniu wilgotności w « 40-45« badane odpady elektrowniane rozpływaję się.
Ś c i ś l i w o ś ć
Badania wykonano w edonatrzs o średnicy komory badawczej d » 13 ca i wysokości h ■ 4 cm. Badano materiał zagęszczony wg metody nors-óinaj PKOC- TCRA 1 posiadajęcy wilgotność w « 33,2% oraz materiał niazagęszczony o wilgotności w ■ 1.225 i w « 17,925 (rys. 6).
«61,00.2ę pojseo'0
116 3. Pleczyrak. 3. Sękowski
Rya.5.Wpływ wilgotnościw nawartośćkętaa tokunaturalnego <p
Odpady elektrowniene... 117
Rys. 6. Wyniki oznaczeń éciiliwoéci
3. Pleczyrak, 3. Sękowski
Eoometryczny moduł ściśliwości pierwotnej Mo badanych cćcsoów elek- trownienycb zalezy od wilgotności, ele przede wszystkim od zagęszczenia.
Ule próbki o największej wilgotności (w « 33,2'/..) uzyskano najwyższe »er- toeci raocułew M tylko dlatego, iz materiał został zagęszczony wg meto- Oy normalnej PRCCTORA. Materiał o nieznacznej wilgotności (w * l,2v.,,£le niezagytzozony wstępnie, posiada o Ok. 1/3 mniejsze wartości modułów M , Netomia&t materiał m ez a g ęezczony o wilgctno&cl w » l7.S*i (a więc o poło
wę mniejszej niż wilgotność materiału zagęszczonego) posiada wartość mo
dułu Mo cztery razy mniejsza od odpowiednich modułów materiału wstęp
nie zagęszczonego.
Edoraetryczny moduł ściśliwości wtórnej M odpadów alektrownianycb za
leży, w znacznie mniejszym stopniu niż Mp , zarówno od zegęszczehia jak i- od wilgotności materiału. Próbki o najszczelniejszym upakowaniu ziero, u- Zyskanym przez zagęszczenie przy wilgotności optymalnej, posiadaje taki sam mocuł M jak mało wilgotne (w “ 1,2/..) próbki wstępnie nie zagęszczo
ne. Przy większej wilgotności (w * 17,9%) wartości modułów H obniżaję się zaledwie o ok. 20%.
w trakcie badań edometrycznych zmienia się szczelność próbki m. Naj
większe zmiany wartości m zaobserwowano przy pierwotnym obcięZeniu ma
teriału posiadajęcego wilgotność w « 17,9^.
Generalnie rzecz bioręc, wartości modułów ściśliwości badanych odpa
dów elekt r o w m a n y c h eę niewielkie i w przybliżeniu odpowiadaję modułom przypisywanym plastycznym lub miękkoplastyeznym gruntom epoistym z grupy oznaczonej symbolem "C''«
Z a p a d o w e ś ć
Wskaźnik osiadanie zapadowego i ^ (wg PN-74/S-C24SG) określony dla
<5,t = 200 kPa i ó zy od O do 200 kPe wynosi ■ C,0lł-0,Cl7. Tak więc w świetle otrzymanych wyników pomiarów bedene odpady elektrowniane Okreś
la się jakc- grunty antropogeniczne o strukturze trwałej.
A k t y w n o ś ć p u c o l a n o w a
Aktywność oopadów określono [llj na podstawie pośredniego pomiaru za
wartości wolnego CaO, Stwierdzono, Ze zawartość CaO jeet mniejsza od 3J5%
(w cięgu 3 minut temp. wzrosła od 20,0°C do 24,3°C),co oznacza. Ze badane odpady elektrowniene s? nieaktywne,
R r d i o e k y w n o ś ć i t o k s y c z n o ś ć
Radioaktywność badanych odpadów elektrownianych wyznaczono (doc. dr h.
A. Zastawny, mgr 6. Rsbsztyn - Politechnika Slęska) z pomiarów natężenia promieniowania gamma, Do badań wykorzystano spektrometr antykomptonowskl.
Pomierzone wartości radioaktywności właściwej (stężeń pierwiastków» natu
ralnie promieniotwórczych, tj. toru Th-232, radu Ra-226 i potasu K-40) przedstawiają się następujęcos dla toru - STh = 68 Bq kg- i , dla rsdu -
S i?s ■> 67 8q kg dla pDtasu - ■ 440 Bq kg-3’. '.a pcC6tewie tych danych obliczono w t Cewki promieniowania gamma O w 1,70 *' 0,i5 mGy.rck**, a na-, stępnie określono wartcac współczynnika » 0,59 * O,CC. Nieco wyzszę nartość f , * C , S 7 *_0,23 uzyskane w oddzielnych badaniach [ s ] .Heaar.e cc- pfcdy elektrowniene spełniaj? warunek f, <4 ł [e] ra euciryczne stężeni#
pierwiastków promieniotwórczych. Fchadtc w «pracowaniu .fsj wyk.onar.ya. w styczniu 19S3 r. dla £C STALO','A KOLA określono wurteśc współczynnika f. w
* 91,4 *_ 35,9 3q kę . Oznacza to. Ze warunek =s 165 Eo kg * na ograni
czenie stężania. redu-226 w materiale budowlanym, ze względu • na eranację radonu-222, jest również spełniony.
Toksyczność, materiału jest efektem zwiększonej w nic koncentracji pier
wiastków śladowych. Zawartość pierwiastków toksycznych (śladowych) ozna
czone (fs] styczeh 1S83) metod? absorpcji atomowej, polegającej n# wyko
rzystaniu selektywnej absorpcji promieniowania charek tsrysrycznego dla da
nego atomu pierwiastka. Iloac absorbowanego promieniowania jest proporcjo
nalna do stężenia oznaczonego pierwiastka. Wyniki oznaczeń zawiera tabli
ca 1.
Tablica i Zawartość pierwiastków śladowych w ^ wag
P dos dy e i e k f w n i s n e . . . ; - g
' ...
T .r ... - T
c ] E R W I A 5 T E K
. *? y ' ■"■.z ' * V \ ■ Y. Air - C c < :l;ć o:-' . — i. . w.
K O B A L T C o m i e t t L c : - j - •: m : * 0X - V 3 < c : : ; 0 - 0 C D 35 C H R O M C r CĆ23C : .C'o''4 j.;54L • r ” o * o G D K G - r C . C 310 C Y N K . Z n C 0162 ; 0.C029-S- C C 33C C C I c 7 g--:ge4 t c c : : : O t O W P b C C C 4 C I s C G C t S ń C D D 57 < C l D * G ~ C C 3G ~ M . K i t L N i C . C 11 7 ; fl.CC40'4~C.W£-D C G TC :.-5^ C D - 5-:
k ' ! E C 2 C u C C 16 1 ś C.C57.6 + C.CZSD C G 3 5
A R S E N A s < 0 C 10 C ' “— < G C • 1C — •
B E R Y L B e C - D O i C ^ C O D I D - C CCI 3 i: C. C 3 \ C ■ — ■ - ij Ai« G a C . C D 06 :^C£a-C‘b - C C €?3 e o c c s « - C D G b S - C G C I S W A N A D V r\ f ^ r>. a f»^34 £ Gl’~ 5 G C 2C 3 a : M 7 0.345= S E R M A rm G e C 2CC? < f C C G f A i C O J : - s 3 3 G ;: Z C Z1.
. Vl ccr>cb2£-n ; ' G
W świetle wyników przeprowadzonych pomiarów cozna twierdzić, iz badane odpady elektrowniane nie eą toksyczne.
3. Wnioski
Z geotechnicznego punktu widzenia badana odpady elektrownianś 6a mate
riałem stosunkowo lekkim, charakteryzującym est utrudnioną filtracji i nieznacznym pęcznieniem mrozowym oraz ekleaer. uziemienia.który nie eerzy- ja dobremu zagęszczeniu. Zagęszczenie udarowe prowadzi do lepezych efek-
120 3. Pzeczyrak, 3. Sakowski
tów nil zagęszczenie wibracyjne. Odpady elektrownlens odznaczaj« się dość znacznę nośności« (wlękezę nil np. zagęszczone plaski grube),ale przy tym sę bardziej ściśliwe (bardziej nil np. mlękkoplaetyezne grunty epol9te).
Znaczne ograniczenie ściśliwości można uzyskać przez prekonsolldację. Ba
dane odpady odznaczaj« się trwał« struktur«.
W odpadach EC STALOWA WOLA zarówno stężenie pierwiastków naturalnie ra
dioaktywnych, jak i koncentracja pierwiastków toksycznych e« mniejsze od' wartoćcl dopuszczalnych i pod tym względem nie ma ograniczeń w ich zasto
sowaniu.
W badanych odpadach co najmniej 5% części wagowych jest' rozpuszczal
nych, tak więc należy przeprowadzić szczegółowe badania chemiczne w celu określenie czy istnieje niebezpieczeństwo zasolenie wód gruntowych.
w świetle wyników przeprowadzonych badań należy uznać, IZ odpady elek- trownlane nie mogę byc stosowane jako podłoże budowli, ani. tez nie nadaj«
się do stabilizacji gruntów (ze wzglęou na brak aktywności pucolenowej).
Możliwości wykorzystania odpadów elektrownianych widzi się w budownic
twie inżynieryjnym do wznoezenie budowli ziemnych. Można również wykorzy
stać odpady elektrowniane do doziarnienia rownoziamlstych gruntów orubo- okruchowych.
3ednek dotychczasowe oprecowanls nie wykluczaj« celowości dslszych po
szukiwań dotyczących właściwości i sposobów zagospodarowania odpadów kon
kretnego pochodzenia, jak również prób uogólnień w tym zakresie.
LITERATURA
[lj Dydeckl M . , Maciejesz 2., Mazurkiewicz M. , Postawę 3 . i Pneumatyczne podsadzanie popiołami lotnymi płytkich zrobów. PAN - Oddział w Kra
kowie. Prece Komieji Górmczo-Geodezyjnej. Górnictwo 20."Wybrane za
gadnienie z górnictwa podziemnego". Wyd. PAN.Zakład Narodowy im.Osso
lińskich. Wrocław-war8zaws-Kraków-Gd8ńsk 1979.
[2j Pachowskl 3, : Popioły lotne i ich zastosowanie w budownictwie drogo
wym. WKiŁ, Warszawa 1976,
[3] Pallado 3.; Sprawozdanie Nr 1 z przebiegu prsc Zespołu ds. Zagospo
darowania odpadów elektrownianych(popioły lotne i żuż l e ).Maszynopis.
Katowice 10.03.1980.
[ 4 3 Paprocki A. j Popioły lotne w Polsce w latach 1970-1975. XTB, Warsza
wa 1971.
[ 5 3 Pieczyrak 3.. Sękowski i Określanie geotechnicznych waru -w posado
wienie obiektów Elektrociepłowni STALOWA WOLA w Stelowej woli. Praca naukowo-badawcza o symbolu NB-260/RB-3/^83. Instytut Budowy Dróg. Za
kład Geotechmki. Politechnika Sięska (maszynopis). Gliwice 1983.
[63 Pietras Z.! Odpady paleniskowe z elektrociepłowni i elektrowni zawo
dowych, Zakład Doświadczalny Utylizacji Odpadów Elektrownianych. Ka
towice 1972 oraz Sympozjum - Składowanie i Zagospodarowanie Odpadów Energetycznych i Hutniczych. Wyd. Geologiczne, Warszawa 1973.
[ 7 3 Prace zbiorowa 1 Kierunki i możliwości stosowania popiołów lotnych w Polsce. ITB, Warszawa 1977.
Orirady a l e k t r o w n i e n e . . . 121
[ej Praca zbiorowa: Wytyczne badania promieniotwórczości naturalnej su
rowców i materiałów budowlanych. Instrukcja 234. ITB, Warszawa 1930.
[9j Przedsiębiorstwo Zagospodarowania Odpadów Elektrownianych. ul. Bo
cheńskiego 64s 40-816 Katowice - informacja prywatna.
[10] Rocznik statystyczny 1982. GUS. Rok XLII. Warszawa.
[11] Rolla S. : Badania materiałów 'i nawierzchni drogowych. WKlt, warszawa 1979.
Recenzent: Dr hab. ini. Maciej Gryczmsńskl
rEOTEXHHHECKAil OIJSHKA CEPOCOB TEIUiOSJIEKTPOCTAHUrlH CIAJffiBA. BCJLÎ
P a s B u e
B c t a t Ł e n p B B ó * a r c H p e3 y « b T a t u H C c n e A O B a H K # cCpccoB » l a a z o o z e K T p o c T a H U H *
" C T a z ë B a Boss", n o3 B a J Ł a z a u H e c i s e E a t Ł b i b c ó p o c u b r e c t e x K a x e . 0 0 p a s ; e B O B a z w a - B B e E a p a A B O a K T H B B O C T b E T O K C H B H O C I b E C C Z e j O B a H K L K C Ó p O C O B .
GEOTECHNICAL EVALUATION OF POWER PLANT WASTES FROM STALOWA WOLA THERMAL POWER STATION
S u m m a r y
In the paper the results of teste on geotechnical suitability of power plant wastes from STALOWA WOLA thermal-electnc power station are presen
ted.
Radioactivity and toxicity of the tested wastes have been also under consideration.
