Postępowanie uproszczone w polskim procesie karnym

Jerzy Bafia

Postępowanie uproszczone w

polskim procesie karnym

Palestra 8/5(77), 60-70

1964

60 J e r z y B a l i a N r 5 (77)

Art. 112 recypuje treść art. 438 k.p.c., uzupełniając ją w yraźnym stw ierdzeniem , że pozbawienie w ładzy rodzicielskiej m oże być orzeczone także w w yroku u n ie­ w ażniającym m ałżeństw o (obecnie do w niosku takiego dochodziła tylko w yk ład ­ nia — zob. W iszniew ski, K om entarz do kod. rodź., uw. 3 do art. 13 k.r.).

(dokończenie n a s tą p i)

JERZY BAFIA

Postępowanie uproszczone w polskim procesie

karnym

1

§ 1. U w agi wstępne

Polski system procesu karnego przew iduje odrębne form y postępow ania, m ię­ dzy innym i ze w zględu na szczególny skład sądu, przed którym proces ma się toczyć, a także ze w zględu na szczególny przebieg postępow ania.

Postępow anie uproszczone, jako postać szczególnej form y postępow ania, u w ­ zględnia oba te elem enty.2

Postępow anie uproszczone zachowuje podstaw ow e, typow e cechy postępow ania karnego z niektórym i tylk o zm ianami odróżniającym i je od postępow ania z w y ­ kłego.

N ow elizacja k.p.k. z 28.111.1958 r. (Dz. U. Nr 18, poz. 76) rozbudowała postępo­ w anie uproszczone i potraktow ała je jako jedną z w ażnych in stytu cji proce­ sow ych m ających istotne znaczenie praktyczne.

W stosunku do w ystępujących dotychczas uproszczeń postępow ania now ą u sta­ w ę charakteryzuje najbardziej przepis o w yłączeniu trybu uproszczonego w w y ­ padku zastosow ania do spraw cy czynu przestępnego środka zapobiegającego uchy­ laniu się od sądu w postaci tym czasow ego aresztowania. N ależy tę zmianę oce­ n ić jako pow ażne zabezpieczenie procesowych praw oskarżonego.

1 T e m a t t e n p o d j ą ł e m j u ż w c z e ś n i e j w p r a c y p t . : O z a o s t r z e n i u i p r z y s p i e s z e n i u o d p o ­ w i e d z i a l n o ś c i k a r n e j z a c h u l i g a ń s t w o ( W y d . P r a w n i c z e , W - w a 1959 r . ) . P o w y d a n i u t e j p r a ­ c y s z e r e g z a g a d n i e ń z t e g o ż t e m a t u z o s t a ł o o p r a c o w a n y c h — p r z e w a ż n i e w f o r m i e r ó ż ­ n y c h p r z y c z y n k ó w — w p i ś m i e n n i c t w i e p r a w n i c z y m , j a k r ó w n i e ż z o s t a ł o p o r u s z o n y c h w o r z e c z n i c t w i e S ą d u N a j w y ż s z e g o . O p u b l i k o w a n i e , w f o r m i e s z e r o k i e g o a r t y k u ł u , s w e g o r o d z a j u p o d s u m o w a n i a w y m i a n y p o g l ą d ó w n a t e m a t p o s t ę p o w a n i a u p r o s z c z o n e g o m o ż e m i e ć d u ż e p r a k t y c z n e z n a c z e n i e t a k d l a s ę d z i e g o i a d w o k a t a , j a k i d l a o s k a r ż y c i e l a p u b ­ l i c z n e g o , d z i a ł a j ą c e g o w t y m p o s t ę p o w a n i u . 2 P o r . A . K o r d i k : U w a g i o t r y b i e p r z y s p i e s z o n y m i t r y b i e u p r o s z c z o n y m , „ N o w e P r a w o ” , n r 9/60, s . 1179.

§ 2. R ó żnice m iędzy postępowaniem u p ro szczon ym

a postępowaniem zwykłym

Różnice m iędzy postępow aniem uproszczonym jako szczególną form ą postępo­ w ania a norm alnym trybem postępowania karnego należy rozpatryw ać oddziel­ nie w różnych stadiach postępowania.

1. R ó żn ice m iędzy dochodzeniem uproszczonym a dochodzeniem zwykłym

U staw a przew iduje szereg elem entów procesowych odróżniających w ym ien ione dochodzenia.3

Przede w szystk im n ależy w skazać ną to, że podejrzany n ie m oże być tym cza­ sowo aresztow any, aby się mogło toczyć postępow anie uproszczone.

Ponadto chodzi o różnice powstające na tle b r a k u k o n i e c z n o ś c i d o k o ­ n y w a n i a p e w n y c h c z y n n o ś c i n i e z b ę d n y c h w p o s t ę p o w a n i u z w y k ł y m . Sprawy te reguluje artykuł 8 ustaw y z dn. 20.VII.1950 r. o zm ianie przepisów postępow ania karnego (Dz.U. Nr 38, poz. 348), który przew iduje, że w dochodzeniu uproszczonym n ie jest konieczne:

a) zaw iadom ienie prokuratora o ujaw nionych przestępstw ach, b) w ydan ie postanow ienia o przedstaw ieniu zarzutów,

c) w ydanie postanow ienia o zam knięciu dochodzenia.

Zm iany te — w stosunku do dochodzenia zw ykłego — rzutują n a inne prob­ lem y w dochodzeniu uproszczonym. I tak pom inięcie w postępow aniu uproszczo­ nym instytucji przedstaw ienia zarzutów prowadzi do pew nych odrębności w o - kreślaniu term inu zakończenia dochodzenia (art. 245 11 k.p.k.). W p rzepisie tym jest m owa o tym , że „dochodzenie przeciwko określonej osobie (a w ięc n ie ty lk o prze­ ciw ko osobie, której przedstaw iono zarzuty) powinno być ukończone najdalej w ciągu m iesiąca”.

Mamy w ięc dochodzenie przeciw ko określonej osobie, ale osoba ta jest okreś­ lona nie przez p ostanow ienie o przedstaw ieniu zarzutów , lecz przez sam fakt przesłuchania jej w chrakterze podejrzanego.

Przesłuchanie w chrakterze podejrzanego należy uważać za czynności zastępu­ jące przedstaw ienie zarzutów. Ta sytuacja ma z kolei zw iązek z innym i czyn­ nościam i w postępow aniu przygotowawczym . Chodzi konkretnie o podjęcie um o­ rzonego śledztw a, które m oże nastąpić tylko pod warunkiem , że „nie będzie się toczyć przeciw ko osobie, której w poprzednim postępow aniu przedstaw iono za­ rzuty” (art. 245 3 k.p.k.).

2. R ó żn ice d o tyczą ce sposobu postępowania zw iq zan ego ze spo rząd zan ie m i w noszeniem aktu oskarżenia

. Art. 8 lit. .b - d cyt. ustaw y z 20.VII.1950 r. przew iduje, że w spraw ach rozpo­ znaw anych w trybie uproszczonym:

a) akt oskarżenia sporządza nie prokurator, lecz M ilicja O byw atelska lub o s ­ karżyciele publiczni przew idziani w art. 7 § 1 tejże u staw y z 20.VII.1950 r.;

3 P r o b l e m a t y k ę t ę p o d j ą ł K . N i e m e n t o w s k i : Z m i a n y w p o s t ę p o w a n i u p r z y g o t o ­ w a w c z y m , „ B i u l e t y n G e n . P r o k . ” n r 9— 10/58 o r a z I . Z a b i e r o w s k i : N a d z ó r p r o k u r a t o r a n a d d o c h o d z e n i e m u p r o s z c z o n y m , „ B i u l e t y n G e n . P r o k . ” n r 9— 10/58.

62 J e r z y B a f i a N r 5 (77)

b) nie jest konieczne, żeby akt oskarżenia sporządzony w tym trybie był uza­ sadniony;

c) ak t oskarżenia m oże ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego i za­ rzucanego mu czynu;

d) akt oskarżenia sporządzony przez M ilicję O bywatelską zatwierdza i w nosi do sądu prokurator;

e) akt oskarżenia sporządzony iprzez oskarżyciela publicznego w ym ienionego w art. 7 § 1 zostaje przez niego bezpośrednio w niesiony d o sądu.

W ym ienione odrębności, ze w zględu na art. 478 k.p.k., nie m ają zastosow ania do p ostępow ania w spraw ach nieletnich. Podobnie też np. w postępow aniu przy­ spieszonym lub karno-adm inistracyjnym , ze w zględu na odrębne szczególne ure­ gu low anie, p rzepisy art. 8 lit. b -d n ie będą m iały zastosowania.

3 . R ó żn ice d o tyczqce o ska rży cie la pu blicznego

U staw a z 20.V II.1950 r. w ym ien ia w art. 7 § 1 cały szereg organów adm inistra­ cji państw ow ej, którym przyznaje się uprawnienia oskarżyciela publicznego. P o­ szczególne organy pow ołane są do ścigania tylko określonych przestępstw.

Poza tym ustaw a przew iduje, że organy upoważnione do działania w charak­ terze oskarżyciela publicznego są uprawnione rów nież do prowadzenia dochodzeń uproszczonych i do bezpośredniego w noszenia aktu oskarżenia do sądu.

W arto też dodać, że w m yśl art. 9 cyt. ustaw y w sprawach rozpoznawanych w trybie uproszczonym udział w rozprawie głów nej lub na posiedzeniu n iejaw ­ nym m oże w ziąć — w charakterze oskarżyciela publicznego — a p l i k a n t d ele­ gow any w tym celu przez prokuratora pow iatow ego.

4 . R ó żn ice m iędzy postępowaniem w trybie uproszczonym a postępowaniem w trybie zwykłym

P ostęp ow an ie sąd ow e w trybie uproszczonym różni się od postępow ania w try ­ b ie zw yk łym w punktach następujących:

a) prezes sądu nie zarządza doręczenia oskarżonem u odpisu aktu oskarżenia4; b) term in siedm iodniow y przewidziany na zgłaszanie w n 09ków o w ezw an ie

innych osób oraz sprow adzenie innych dowodów niż w skazane w akcie os­ karżenia (art. 256 k.p.k.) liczy się od dnia doręczenia w ezw ania na rozpra­ wę;

c) w spraw ach rozpoznaw anych w trybie uproszczonym sąd jest w zasadzie •inaczej obsadzony niż w sprawach zw ykłych (orzeka w składzie jednego s ę ­ dziego);

d) ze w zględu na to, że w uproszczonym tryb'e postępow ania k.p.k. nie w y ­ m aga obecności oskarżonego na rozprawie, ustaw a z 20.VII. 1950 r. w art. 15 § 2 przew iduje obow iązek doręczenia oskarżonemu odpisu sentencji w yroku, zaw ierającej pouczenie o trybie odwołania;

e) zażalenie na postanow ienia w ydane w trybie uproszczonym przez jednego sędziego m oże rozpoznać sąd pow iatow y w składzie trzech sędziów.

Takie są różnice w ynikające bezpośrednio z przepisów dotyczących postępo­ w an ia uproszczonego. Szereg dalszych różnic czy to w obsadzie sądu, czy to

4 P r z e c i w k o t e g o r o d z a j u u p r o s z c z e n i u d e l e g e f e r e n d a w y s t ę p u j e A . M u r z y n o w s k i : O p e w n y c h n i e s ł u s z n y c h u p r o s z c z e n i a c h w p o s t ę p o w a n i u p r z e d s ą d e m I i n s t a n c j i , „ N o w f r P r a w o ” n r 1 1/60, s . 1490— 1491.

w zakresie przebiegu postępow ania może w ynikać z innych rodzajów p ostęp o­ wań szczególnych (np. postępow anie w sprawach pryw atnoskargow ych), które toczą się przy w ykorzystaniu instytucji postępow ania uproszczonego. Problem a­ tyka ta w ym aga jednak odrębnego om ów ienia.

§ 3. Z a sto so w a n ie postępow ania u p ro szczo n e go

w innych trybach szcze g ó ln y ch

Mówiąc, że postępowanie uproszczone pozostaje niekiedy w zw iązku z in n y­ mi rodzajami postępow ań szczególnych, należy podkreślić, że zw iązek ten u k ła ­ da się przede w szsytkim w m yśl ogólnej zasady w ykładn i prawa przyjm ującej, iż le x specialis derogat legi generali. Na tej zasadzie spraw y podlegające o s ­ k a r ż e n i u p r y w a t n o s k a r g o w e m u toczą się w trybie uproszczonym . Wynika to z ogólnego przepisu art. 5 ustaw y z 20.VII.1950 r., określającego za­ kres, w jakim stosuje się tryb uproszczony. Oznacza to także, że szereg prze­ p isów postępowania uproszczonego w ykorzystuje się w toku rozpoznaw ania spraw prywatnoskargowych.

Ma to szczególne znaczenie w razie objęcia oskarżenia (w m yśl art. 65 k.p.k.) przez prokuratora przez wszczęcie postępowania karnego. W ówczas np. dochodze­ n ie zarządzone w m yśl art. 232 k.p.k. będzie się toczyło w tryb ie uproszczo­ nym.

Podobna sytuacja zachodzi w w ypadku spraw rozpatrywanych w tzw . p ostę­ pow aniu przyspieszonym , toczącym się na podstaw ie przepisów u staw y z 22.V. 1958 r. o zaostrzeniu odpowiedzialności karnej za chuligaństw o. Te ostatn ie p rze­ pisy nie regulują całego szeregu k w estii procesow ych, jak np. składu sądu. Stąd też nie tylko praktyczne, ale w ręcz niezbędne jest — w św ietle u staw y trak tu ­ jącej w szystkie przepisy procesow e w ramach pełnego niesprzecznego system u praw a — korzystanie z przepisów postępow ania uproszczonego.5

Podobnie rzecz się ma w wypadku dochodzenia prowadzonego w p ostępow aniu przyspieszcnj m. W ystarczy, jeśli będzie cn o odpowiadało założeniom dochodzenia uproszczonego.*

Także w postępow aniu k a r n o-a d m i n i s t r a c y j n y m w w ypad kach nie uregulow anych odrębnie ma zastosow anie postępow anie uproszczone. Jeżeli np. sprawa rozpatrywana w trybie karno-adm inistracyjnym zostanie zw rócona do uzupełnienia dochodzenia (art. 251 § 1 lit. d lub art. 305 § 1 k.p.k.), to w ystar­ czy w ów czas przeprowadzić dochodzenie uproszczone. Inny przykład: jeżeli p re­ zes sądu uzna za pożądane rozpoznanie sprawy w składzie jednego sędziego i dwóch ław ników zam iast jednego sędziego (art. 505 § 1 k.p.k.), to w yd a odpo­ w ied n ie zarządzenie oparte na art. 6 ustaw y z 20.VII.1950 r.

5 W t e j s y t u a c j i w a d l i w a b ę d z i e n p . a r g u m e n t a c j a u z a s a d n i a j ą c a r o z p o z n a n i e j e d n o o s o ­ b o w e s p r a w o c h a r a k t e r z e c h u l i g a ń s k i m w t r y b i e p r z y s p i e s z o n y m „ n a p o d s t a w i e a n a l o g i i z p r z e p i s e m a r t . 6 u s t a w y z ’ 950 r . ” ( p o r . A . K o r d i k : o p . c i t . , s . 1182). R o z u m o w a n i e p o w i n n o t u b y ć i n n e : T r y b b ? r d z i e j s z c z e g ó l n y , j a k n p . t r y b p r z y s p i e s z o n y , w y p i e r a w t e j c z ę ś c i , g d z i e w y s t ę p u j ą p r z e p i s y b a r d z i e j s z c z e g ó l n e , t r y b m n i e j s z c z e g ó l n y , j a k n p . t r y b u p r o s z c z o n y . R o z u m o w a n i e t o s t o s u j e s i ę o d p o w i e d n i o d o r e a l i z a c j i : t r y b u p r o s z c z o n y a p o - p o s t ę p o w a r . i e z w y k l e , j a k r ó w n i e ż d o r e l a c j i i r i ę d z y i n n y m i t r y b a m i p o s t ę p o w a n i a . T y l k o p r z y t a k i m r o z u m o w a n i u r ó ż n o r o d n e t r y b y p o s t ę p o w a n i a b ę d ą s i ę u k ł a d a ł y w n i e s p r z e c z n y s y s t e m p r o c e s o w y . 8 Z ' g ’ d n i e n i e t o r o z w a ż a m s z e r z e j w p r a c y p t . : O z a o s t r z e n i u i p r z y s p i e s z e n i u o d p o ­ w i e d z i a l n o ś c i k a r n e j z a c h u l i g a ń s t w o , W y d . P r a w n i c z e 1959, s . 72-75.

64 J e r z y B a ] i a N r 5 (77)

Podobnie należałoby ułożyć stosunek m iędzy postępow aniem uproszczonym a p o s t ę p o w a n i e m k a r n y m s k a r b o w y m . Do takiego w niosku u p ow aż­ nia art. 216 u.k.s., który przew iduje, że „postępowanie przed sądem toczy się w ed łu g przepisów kodeksu postępow ania karnego ze zmianami w yn ik ającym i z przepisów u staw y n in iejszej” (czyli ustaw y karnej skarbowej). Co praw da zm iany te są tak liczne, że nie dają w ielu m ożliwości w ykorzystania p o stęp o ­ w ania uproszczonego, n ie zm ienia to jednak samej zasady.7

P ostęp ow an ie uproszczone znajduje także szerokie zastosow anie w toku p o stę­ p ow an ia w sprawach n ieletnich.8

W arto także zw rócić u w agę na stosunek między postępow aniem uproszczonym a p o s t ę p o w a n i e m n a k a z o w y m . Temat ten poruszony został ostatn io przez Sąd N ajw yższy, który u ch w alił następującą wyraźną tezę:

„D oniesienie (...) organów zastępuje tu (w postępow aniu nakazowym; u w a g a moja, J.B.) ak t oskarżenia i jest dostateczną podstaw ą do w ydania nakazu kar­

nego oraz do rozpoznania sp raw y w trybie postępowania uproszczonego w razie w n iesien ia sprzeciw u od nakazu karnego, chyba że sąd uzna, iż przedstaw ione w d oniesieniu dow ody oskarżenia n ie są w ystarczające i budzą w ątp liw ości, zw łaszcza w zw iązku z w niesionym od nakazu karnego sprzeciwem ; w w ypad ku takim sąd zwraca akta spraw y w łaściw em u organowi, uprawnionem u do w y stę ­ pow ania w sp raw ie w charakterze oskarżyciela publicznego, który po p rzeprow a­ dzeniu dochodzenia (art. 7 cyt. u staw y z dnia 20 lipca 1950 r. i art. 245* § 3 k.p.k.), bądź p rzesyła akta w łaściw em u prokuratorowi (art. 24512 § 1 k.p.k.), bądź też umarza postępow an ie (co w ym aga pisem nego zatwierdzenia ze strcmy prokurato­ ra — art. 245lz § 2 k.p.k.). Po w niesieniu aktu oskarżenia sąd pow iatow y rozpo­ znaje sp raw ę rów nież w trybie postępow ania uproszczonego (art. 5-15 cyt. u sta­ w y z 20 lip ca 1950 r.)”.9

§ 4. O k o lic zn o ś c i u za sa d n ia ją ce postępow anie

w trybie uproszczonym

Proces karny przew iduje szereg w arunków, od których zależy dopuszczalność w szczęcia spraw y i jej rozpoznanie przez sąd.

N ie w chodząc w zbyteczne w tej dziedzinie szczegóły, należy zaznaczyć istn ie­ n ie szeregu przesłanek dodatnich, jak podsądność sądom powszechnym , istnienie strony procesow ej, praw nie skuteczna skarga lub w łaściw ość, sądu. Są to przes­ łan ki n iezbędne do tego, aby proces karny mógł się w ogóle toczyć.

Oprócz tego należy w procesie karnym wyróżniać p ew n e okoliczności, które w praw dzie n ie decydują o dopuszczalności procesu karnego w ogóle, ale roz­ strzygają, czy postępow anie karne może się toczyć w określonym trybie szczegól­ nym . W tym zakresie można by m ów ić o p r z e s ł a n k a c h d o d a t n i c h d o t y ­ c z ą c y c h d o p u s z c z a l n o ś c i d a n e j f o r m y s z c z e g ó l n e j p o s t ę p o ­ w a n i a k a r n e g o , a w i ę c i p o s t ę p o w a n i a u p r o s z c z o n e g o .

1. P odstaw ow ą szczególną dodatnią przesłanką dopuszczalności postępowania uproszczonego je st to, że obejm uje on o sprawy o p r z e s t ę p s t w a , z a k t ó r e

i P o r . J . B a f i a : N o w a u s t a w a k a r n a s k a r b o w a , N P n r 6 ^ 0 , s . 70—75; p o r . t e ż . K o m e n ­ t a r z d o u s t a w y k a r n e j s k a r b o w e j ( p r a c a z b i o r o w a ) , W y d . P r a w n i c z e 1961, s . 309 i n a s t .

« K . G r z e ś k o w i a k : T r y b u p r o s z c z o n y w s p r a w a c h p r z e c i w k o n i e l e t n i m , B i u l e t y n M S n r 7 -8 /5 8 , s . 52-54.

u s t a w a p r z e w i d u j e k a r ę p o z b a w i e n i a w o l n o ś c i d o d w ó c h l a t l u b k a r ę g r z y w n y a l b o o b i e t e k a r y ł ą c z n i e (por. art. 5 § 1 ustaw y z 20.VII.1950 r.), oraz o p r z e s t ę p s t w a w y m i e n i o n e w § 2 art. 5 t e j ż e u s t a w y z 20.VII. 1950' r.

A. O kreślenie zakresu spraw przyjęte w art. 5 § 1 opiera się na zasadzie za­ grożenia karnego za dane przestępstw o, czyli określa się w edług w ysok ości sank­ cji karnych przew idzianych za dane przestępstw o.

Należy także zwrócić uw agę na to, że ustaw a w yraźnie podkreśla, iż rozpo­ znania sp raw y w trybie uproszczonym d okonuje się tylko na p odstaw ie zagroże­ nia karam i zasadniczym i, natom iast pom ija kary dodatkow e, środki zabezpiecza­ jące, środki typu nawiązki lub obow iązkow e zasądzenie odszkodowania.

Tak w ięc tylk o kary pozbawienia w olności do lat dwu lub grzyw na są w sk aź­ nikam i określającym i zakres stpraw podlegających trybow i uproszczonem u. W yni­ ka z tego, że gdyby ustaw a karna w prow adziła n ow e kary zasadnicze, np. pracę poprawczą lub naganę, to sprawy o przestępstw a zagrożone takim i karam i m ógł­ by sąd rozpoznawać w postępow aniu uproszczonym tylko na sk utek szczególne­ go przepisu ustaw y.

Wynika z tego ponadto, że wyprowadzenie iprzez ustaw ę nowych środków zw ią­ zanych z orzeczeniem kary zasadniczej tego rodzaju co naw iązka lub obow iąz­ kow e odszkodowanie (art. 3311 k.p.k.) nie ma w pływ u na u stalenie ziakresu spraw rozpoznaw anych w postępow an iu uproszczonym, ,gdyż nie chodzi tu o kary za­ sadnicze.

Z art. 5 ustaw y z 20.VTI.1950 r. w ynika, że tryb uproszczony stosuje się tylk o w postępow aniu przed sądem pow iatow ym w sprawach należących do w łaściw ości rzeczow ej tego sądu. U staw a słusznie w tym w ypadku podkreśliła, ż e chodzi ty l­ ko o sp raw y należące w m yśl ogólnych p rzepisów k.p.k. do w łaściw ości rzeczo­ w ej sądu pow iatow ego, p oniew aż ,z przepisów szczególnych m oże w ynikać, że p rzestępstw a zagrożone karą pozbawienia w olności do lat dwu mogą należeć do w łaściw ości sądu w ojew ódzkiego.10

B. P rzedstaw ione w yżej uwagi objaśniają zasadę, która określa zakres spraw podlegających postępow aniu uproszczonem u w m yśl art. 5 § 1 u staw y z 20.VII. 1950 r.

Przepisy § 2 i 3 art. 5 tej ustaw y rozszerzają tę zasadę: p ierw szy (§ 2) — przez zaliczenie szeregu norm prawa karnego zagrożonych karą w yższą niż dwa lata pozbaw ienia w olności, które też zostają poddane rozpoznaniu w p ostępo­ w aniu uproszczonym; drugi (§ 3) (— przez stw ierdzenie, że jeżeli kara grożąca za p rzestępstw o na skutek powrotu do przestępstw a lub na skutek w yższej karal­ ności urzędnika w m yśl art. 291 k.k. będzie w yższa niż przew idziana w art. 5 § 1 lu b w przepisach w ym ienionych w art. 5 § 2, to okoliczności tego rodzaju n ie m a­ ją w p ływ u na w yłączen ie trybu uproszczonego.

N atom iast § 4 art. 5 działa w k ierunku odwrotnym , ogranicza bow iem zakres sp raw podlegających z mocy założenia ogólnego postępow aniu uproszczonem u p rzez w yłączen ie niektórych przestępstw .

C. W ram ach § 2 art. 5 n ajw ięcej problem ów stw arza w ykładn ia związana z kryterium szkody w kw ocie 5 000 zł. Punkt ten został sform ułow any n astępu ­ jąco: „Sądy pow iatow e rozpoznają nadto w tym tryb ie sprawy o przestępstw a

io T a k a w ł a ś n i e s y t u a c j a m i a ł a m i e j s c e w ś w i e t l e p r z e p i s ó w u s t a w y k a r n e j d e w i z o w e j z 2 8 .III.1 9 5 2 r . A r t y k u ł 12 t e j u s t a w y u s t a l a ł w ł a ś c i w o ś ć s ą d u w o j e w ó d z k i e g o t a k ż e w s p r a w a c h o p r z e s t ę p s t w a z a r t . 1 § 3, a r t . 4, 5 § 2 i 3, a r t . 6 § 2, a r t . 7 i 8 t e j u s t a w y . T e n p o p r z e d n i s t a n p r a w n y z m i e n i ł a u s t a w a k a r n a s k a r b o w a z 1 3 .IV .1 9 6 0 r .

66 J e r z y B a f t a N r 5 (7 7 )

w ym ien ione (...) c) w art. 1 uistąSwy z dnia 18 czerwca 1959 r. o od p ow ied zialn oś­ ci karnej za przestępstw a przeciw w łasności społecznej (Dz.U. Nr 36, poz. ,228), o ile szkoda w yrządzona lub zamierzona nie przekracza 5 000 zł; (...)”

W sform ułow aniu itym chodzi o parę kwestii.

P ierw sza kw estia — to przew idziane w art. 5 § 2 ustaw y czerw cowej (tj. z 16. V I.1959 r.) zagarnięcie drzewa z lasu stanow iącego m ienie społeczne. Problem polega tu na tym , że nie w szystkie znamiona art. 5 § 2 ustaw y z 18.VI.1959 r. są p ow tórzeniem u staw ow ych znamion art. 1 § 1 tej ustaw y. Poniew aż jed n ak art. 5 § 1 tejże ustaw y czerwcowej odwołuje się do jej przepisów (chodzi tu o art. 1), przeto nie może być zastrzeżeń co do rozpoznawania spraw o zagar­ nięcie drzewa z lasu stanow iącego m ienie społeczne w postępow aniu uproszczo­

nym.

Odrębnie kształtuje się sytuacja w w ypadku art. 5 § 2 u staw y czerw cow ej. Przepis ten p rzew idu je odpowiedzialność karną za pew ne postacie paserstw a, gdy przedm iotem jest drzewo z lasu stanow iącego m ienie społeczne. Także art. 5 om aw ianej ustaw y czerw cowej rozstrzyga k w estię odpowiedzialności karnej w e ­ dług przepisów tejże ustawy, co w tym wypadku oznacza jej art. 4. Stąd w n io - selk, że w tym zakresie n ie m ożna stosować postępow ania uproszczonego.11

D ruga k w estia — to pojęcie szkody wyrządzonej lub zamierzonej, która ,,nie . przekracza 5 000 zł.” Trudno tu zajm ować się bliżej tym zagadnieniem .12 W arto jednak zaznaczyć, że szkoda wyrządzona to sżkoda faktycznie (ekonomicznie, re­ alnie) w ystęp u jąca,1'3 natom iast szkoda zamierzona, to szkoda, której n ależałoby się spodziew ać, gdyby sprawca poprzestał na usiłow aniu przestęp stw a, oraz szkoda, jaka w ynika z n astępstw czynu, które spraw ca co najm niej m ógł lub p ow inien był przewidzieć (wystarczy tu forma w in y nieum yślnej).

D. W m yśl § 3 art. 5 tryb uproszczony stosuje isię, choćby ze w zględu na pow rót do przestępstw a albo ze w zględu na zastosow anie przepisu art. 291 k.k groziła przestępcy kara wyższa niż przewidziana w § 1 lub w przepisach w y m ie­ n ionych w § 2.

1. Z pow rotem do przestępstw a prawo karne w iąże Ikonsekwencje w iten spo­ sób, że pozw ala sądow i w ym ierzyć karę w yższą o p ołow ę od najw yższego u sta ­ w ow ego w ym iaru kary, n ie przekraczając jednak u staw ow ej granicy danego ro­ dzaju kary. Takie obostrzenie kary jest uzależnione jednak od tego, czy spraw ca w ciągu 5 lat po zw olnieniu z zakładu zabezpieczającego p op ełn i n ow e p rze­ stęp stw o z tych sam ych pobudek lub należące do tego sameigo rodzaju.14

W stosun k u do przestępstw w ym ienionych w art. 5 § 1 ustaw y z 20.VII.1950 r. sąd w w ypadku powrotu do przestępstw a może w ym ierzyć k arę do 5 la t p

ozba-11 P o g l ą d t e n p o d z i e l a H . W ą s i k w p r a c y p t . : J a k i t r y b p o s t ę p o w a n i a s t o s o w a ć d o p r z e s t ę p s t w z a r t . 4 § 1 u s t a w y z d n i a 18.V I.1 9 5 9 r . o o d p o w i e d z i a l n o ś c i k a r n e j z a p r z e ­ s t ę p s t w a p r z e c i w w ł a s n o ś c i s p o ł e c z n e j , „ N o w e P r a w o ” n r 11,69, s . 1345-1348. A u t o r p o s t u l u j e w p r o w a d z e n i e t r y b u u p r o s z c z o n e g o w s p r a w a c h o p a s e r s t w o m i e n i a s p o ł e c z n e g o . N i e t r a f n i e j e d n a k a r g u m e n t u j e , ż e n i e m a ż a d n e j r ó ż n i c y w d z i e d z i n i e z a g r o ż e n i a m i ę d z y a r t . 1 § 1 a a r t . 4 § 1 u s t a w y c z e r w c o w e j , g d y ż p o m i j a m o ż l i w o ś ć n a d z w y c z a j n e g o z ł a g o d z e n i a k a r y z a r t . 1 § 2 t e j u s t a w y . 12 p i s a ł e m o t y m w p r a c y p t . : O d p o w i e d z i a l n o ś ć k a r n a z a p r z e s t ę p s t w a p r z e c i w w ł a s ­ n o ś c i s p o ł e c z n e j . W y d . P r a w n i c z e 1960 r . ( R o z d z . I I I . W a r t o ś ć i s z k o d a w u s t a w o d a w s t w i e o o b r o n i e w ł a s n o ś c i s p o ł e c z n e j ) . 13 P o r . J . M a k a r e w i c z : K o d e k s k a r n y z k o m e n t a r z e m , s . 218. 14 N a t e m a t p o j ę c i a p o w r o t u d o p r z e s t ę p s t w a o r a z s k u t k ó w p r a w n y c h z t y m z w i ą z a ­ n y c h p a t r z : S . Ś l i w i ń s k i : P r a w o k a r n e , s . 476 i n . o r a z L . L e r n e l l : W y k ł a d p r a w a k a r n e g o , 1961, s . 306. P i s a ł e m o t y m t a k ż e w p r a c y : O z a o s t r z e n i u i p r z y s p i e s z e n i u o d p o ­ w i e d z i a l n o ś c i k a r n e j z a c h u l i g a ń s t w o , 1959, s . 19-25.

w ienia w olności, a w stosu'nku d o przestępstw w ym ienionych w atft. 5 § 2 — n a ­ w et karę do siedm iu i pół roku w ięzienia.15 M ożliwość ta na skutek szczególn e­ go przepisu ustaw y (art. 5 § 3) n ie w p ływ a na w yłączen ie sprawy z rozpoznania w trybie uproszczonym.

2. Podobna sytu acja, jak om aw iana w yżej, może pow stać w związlku z p rze­ pisem o w yższej karalności urzędnika w m yśl art. 291 k.k. Przepis ten stanow i podstaw ę do zw iększenia karalności urzędnika przy w szystkich p rzestęp stw ach dokonywanych zarówno podczas urzędowania, jak i w związku z urzędowaniem . Przepis ten ma w z a s a d z i e zastosow anie tylko w tedy, gdy urzędnik, p op ełn ia­ jąc przestępstw o pospolite, n ie przekracza jednocześnie sw ej w ład zy lub nie staje się w innym niedopełnienia ob o w ią zk u 16. Pow iedziałem „w zasadzie”, bo w w ypadku, gdy czyn urzędnika stanow iący przekroczenie w ładzy lub n ied opeł­

nienie obow iązku {art. 286 k. k.) jednocześnie w yczerpuje znamiona in nego p rze­ stępstw a nieurzędniczego (tak że ma zastosow anie art. 291 k.k.), w ów czas w m yśl art. 36 k.k. sąd stosuje przepis przew idujący karę najsurow szą.17

Przedstaw iony przepis m a istotne znaczenie procesowe z punktu w id zen ia p o­ stępow ania w trybie uproszczonym, w razie bowiem zbiegu p rzepisów ustaw y możemy m ieć do czynienia z k w alifikacją prawną nie podlegającą trybow i upro­ szczonemu.

3. W św ietle obow iązujących przepisów spotykam y czasam i pogląd, że można orzec w obec spraw cy czynu przestępnego n ajw yższy w ym iar kary pozbaw ienia w olności za dane przestępstw o na podstaw ie art. 60 § 1 k.k., a n astęp n ie jeszcze raz p odw yższyć karę o p ołow ę na podstaw ie art. 291 k.k. Pogląd ten uważam za niepraw idłow y, gdyż odryw a się on od sform ułowań ustaw y, która tak w art. 60 § 1, jak i w art. 291 k^k. przew iduje jedno i to samo obostrzenie, m ianow icie o połow ę w stosunku do z a g r o ż e n i a u s t a w o w e g o (podkr. m oje , J.B.) za

dane przestępstw o.

Gdyby jednak przyjąć taki niesłuszny pogląd, to ustaw a czerw cow a w art. 5 § 3 w yłącza w takjim w ypad ku tryb uproszczony. U staw a, dopuszczając tryb uproszczony, przyjm uje dwa kryteria: pow rót do przestępstw a oraz zastosow anie aitt. 291 k.k., ale rozdziela je przez użycie spójnika „albo”, którego logiczne zna­ czenie polega n a w yłączeniu.

E. D alszy problem , choć zw iązany z problem atyką powrotu do przestępstw a, można p rzedstaw ić w pytaniu: Czy spraw y o zagarnięcie m ienia społecznego o w artości n ie przekraczającej 5 000 zł, jeżeli sprawca b ył już poprzednio kara­ ny za zagarnięcie m ienia (art. 6 u staw y z dnia 18.VI.1959 r. o odpow iedzialności karnej za p rzestępstw a przeciw w łasn ości społecznej)1*, mogą być rozpoznatwane w trybie uproszczonym w edług przepisu art. 5 ustaw y z 20.V II.1950 r.?

Na p ytan ie to odpow iedział n egatyw n ie Sąd N ajw yższy, przedstaw iając n astę­ pujące rozum ow anie:

„Wedle art. 5 § 2 lit. c) ustaw y z 20.VII.1950 r. o zm ianie przepisów p o stę­ 15 w z w i ą z k u z t y m S . Ś l i w i ń s k i p r o p o n o w a ł ( N i e k t ó r e z a g a d n i e n i a p r o c e s o w e n a t l e o s t a t n i e j n o w e l i d o k . p . k . , P i P n r 10/58, s . 637-638), ż e b y s ą d w p o s t ę p o w a n i u . u p r o s z ­ c z o n y m m ó g ł w y m i e r z a ć k a r ę n i e w y ż s z ą n i ż n p . 6 m i e s . l u b 1 r o k p o z b a w i e n i a p a l n o ś c i . i# p o r . J . M a k a r e w i c z : K o d e k s k a r n y z k o m e n t a r z e m , s . 659. i? p o r . S . Ś l i w i ń s k i : K i l k a u w a g n a m a r g i n e s i e a r t . 286 i 291 k . k . , „ G a z e t a Ś ą d o w a W a r s z a w s k a ” 1934 r . n r 36, s . 521-524 o r a z t e g o ż a u t o r a : P r a w o k a r n e , s . 491.>&‘ n a s t . P o r . t e ż . J . B a f i a : G l o s a d o o r z e c z e n i a S ą d u N a j w y ż s z e g o z d n i a 12.111.1957-.. r ^ 0 j | I I K 802/56, O S P i K A 4/58 r . s . 249-250. / is o p o w r o c i e d o p r z e s t ę p s t w a z a g a r n i ę c i a m i e n i a s p o ł e c z n e g o p i s a ł e m b l i ż e j w p t a c y p t . : O o d p o w i e d z i a l n o ś c i k a r n e j z a p r z e s t ę p s t w a p r z e c i w w ł a s n o ś c i s p o ł e c z n e j , 1960, ’dJJ 47 i- n a s t .

68 J e r z y B a f i a N r 5 (77)

powania karnego sądy pow iatow e rozpoznają w trybie uproszczonym m.in. spraw y o przestępstw a określone w art. 1 u staw y z 18.VI.1959 r. o od pow ie­ dzialności karnej za przestępstw a przeciw w łasn ości społecznej, jeżeli szkoda w yrządzona lub zamierzona nie przekracza 5 000 zł.

Z art. 5 § 3 usłtawy z 20.VII. 1950 r. w ynika, że tryb ten n ie jest w y łą cz o ­ ny w tedy, gdy ze w zględu na pow rót do p rzestęp stw a grozi spraw cy kara w yższa niż przew idziana w przepisach art. 5 i§ 2 tej ustaw y.

Art. 6 ustaw y z 18.VI.1959 r. 'nie zawiera norm y określającej w y ższ ą karę za przestępstw o, do którego sprawca powrócił, le cz za przestępstw o sui generis polegające na działaniu, do którego przedm iotowej istoty n ależy uprzednie sk a ­ zanie spraw cy za zagarnięcie m ienia i odbycie w ów czas w ym ierzonej kary przed upływ em 5 la t od popełnienia tego działania lub — jeżeli skazany w spom nianej kary w ogóle nie odbywał — od dnia, w którym skazanie stało się praw om ocne. To uprzednie skaza'nie dotyczyć ma m ienia jakiegokolw iek, a nie w yłączn ie społecznego. Jeżeli sprawca b ył sk azan y uprzednio za p rze­ stęp stw a przeciwko zagarnięciu m ienia, które n ie jest m ieniem społecznym , to n ie sposób m ówić, że w razie popełnienia potem przestępstw a przeciw w ła s­ ności społecznej dopuści się powrotu do przestępstw a, o którym to powrocie mowia w art. 5 § 3 cyt. justawy z 20.VII.1950 x.

Fakt, że w treści art. 6 ustaw y z 18.VI.1959 r. działanie, o którym w yżej m o­ w a, oznaczono jako przestępstw o określone w airt. 1 § 1 (art. 6 lit. a) lub w art. 2 § 1 i 2) art. 6 lit. b) tej ustaw y, należy tłum aczyć dążnością do uniknięcia pow tórzenia W tym przeipisie ustaw ow ych stanów faktycznych ujętych w d y s­ pozycji art. 1 § 1 i art. 2 § 1 i 2.

Kto dopuszcza się czynu w yczerpującego Itaki stan faktyczny i działa jedno­ cześnie w w arunkach, o których stanow i art. 6 u sta w y z 18.VI.1959 r., ten po­ pełnia zatem n ie przestęp stw o z art. 1 § 1 lub z art. 2 § 1 i 2 podlegające su ­ row szej karze ze w zględu 'na powrót do tego przestęp stw a, lecz zbrodnię okreś­ loną w art. 6 tej u staw y, będącą przestępstw em szczególnego typ u .

Stw ierdzenie (to nakazuje przyjąć, że w s p r a w a c h o z b r o d n i ę p r z e ­ w i d z i a n ą w a r t . 6 u s t a t o y z 18. VI . 1 9 5 9 r. t r y b u p r o s z c z o n y , o k t ó r y m s t a n o w i a r t . 5 u s t a w y z 2 0. V I I . 1 9 5 0 r., j e s t n i e d o ­ p u s z c z a l n y (p o d k r. moje, J.B.).

W zw iązku z tym trzeba uznać, że przepis § 3 tego artyk ułu dotyczyć może w yłączn ie spraw o przestępstw a w ym ienione pod lit. a), b) i d) jego § 2. S łu sz­ ność tego stanow iska w ynika z porównania teksitu art. 5 § 2 lit. a) w ym ien io­ nej u staw y z 20.V II.1950 r. sprzed i po n o w elizacji wprow adzonej ustaw ą z dnia 18. VI.1959 r. o zm ianie przepisów p ostępow ania kartiego (Dz.U. Nr 36, poz. 229).

Jak 'wynika z cyt. przepisu (art. 5 § 2 lit. c), w brzm ieniu przed „nowelą” — w ograniczonym zakresie — spraw y o przestępstw a w ym ien ion e w art. 1 § 1 dekretu z dnia 4.III.1953 r. (Dz. U. N r 17, poz. 68), o stanie faktycznym takim sa­ m ym jak przestępstw o określone w art. 1 ustaw y z dnia 18 czerw ca 1959 r. o od­ pow iedzialności karnej za przestępstw a przeciw w łasn ości społecznej, były rozpo­ znaw ane w trybie uproszczonym, natom iast spraw y o p rzestępstw a w ym ien io­ ne w § 2 w yżej cyt. art. 1, o stanie faktycznym podobnym do przestępstw określonych w art. 6 lit. a) ustaw y z dnia 18 czerwca 1959 r. i zagrożone rów ­ nież karą do 10 lat w ięzienia, b yły rozpoznaw ane w trybie zw ykłym .

O koliczność, że n ie znajduje to pożądanego i w yraźnego zaznaczenia w tek ­ ście u staw y, łączy się n iew ątpliw ie z wprowadzeniem do a r t 5 obecnego tekstu

pod lit. c) § 2 w ów czas, kiedy przepis § 3 w dzisiejszej sw ej postaci już is t ­ niał.

Wspomnieć jeszcze w arto, że tryb uproszczony traktow any być musi jako w yjątk ow y, n ie dający się stosow ać drogą w ykładni rozszerzającej, poza przypadkami, w których ustaw a w form ie n ie budzącej żadnych w ątp liw ości go dopuszcza (m.in. orzeczenie S.N. z 20.111.1957 r. — OSN z. 4, poz. 41).

W ysokość kar określonych w art. 6 ustaw y z 18 czerwca 1959 r. w zglądem zagarnięć m ienia społecznego, popełnianych po uprzednim dopuszczaniu się i skazaniu za przestępstw o przeciw ko w łasności jakiejkolw iek, została w tej u staw ie tak określona, że nie może być kw estionow ana, iż nadano tym zagar­ nięciom charakter przestępstw a pow ażniejszego, aniżeli było dotychczas.”1*

O rzeczenie to zdaniem moim daje ipełną odpowiedź i argum entację w spra­ w ie postaw ionej w pytaniu.20

F. Art. 5 § 4 u staw y z 20.VII.1950 r. w ylicza natom iast szereg przestępstw w yłączonych z postępow ania uproszczonego, mimo że należą one d o grupy p rze­ stęp stw zagrożonych karą pozbawienia wolności do lat dwóch lub grzyw ny albo obu tym karom łącznie.

Art. 5 § 4 przew iduje dwa sposoby rozw inięcia zasady ogólnej:

a) przez w yliczenie szeregu przestępstw , m ianow icie w artykułach 151 § 2, 164 § 1, 215 § 2, 216 § 2, 217 § 2 i 243 § 2 k.k.;

b) przez w ym ien ien ie art. 255 k.k., ale tylko w tedy, gdy „zniesław ienie po­ pełn ion o w druku lub na zebraniu publicznym .”21

Od tej ostatniej sytuacji, ograniczającej zasięg rozpoznania przestępstw z art. 255 k.k. w postępow aniu uproszczonym, należy odróżnić rozw iązanie przyjęte w art. 11 u staw y o spraw ach z oskarżenia pryw atnego, gdzie zm iany dotyczą ty l­ ko składu sądzącego (przyjmuje się bez w yjątk u skład kolegialny), co jednak nie stanow i sposobu ograniczenia postępow ania uproszczonego. Skład k olegialny w y ­ stęp u je przecież także w postępow aniu uproszczonym.

1» U c h w a l a S N z 9 .V I.1 9 6 0 r . V I K O 22/60 — O S N - G e n . P r o k . , 153/60 r . Z b i e ż n y p o g l ą d n a t e m a t p o j m o w a n i a a r t . 6 u s t a w y z 18.V I.1 9 5 9 r . w y p o w i a d a ł e m w p r a c y p t . : O d p o w i e d z i a l ­ n o ś ć k a r n a z a p r z e s t ę p s t w a p r z e c i w w ł a s n o ś c i s p o ł e c z n e j , W y d . P r a w n i c z e 1959 r . P o g l ą d t e n p o d z i e l i ł H . R a j z m a n w r e c e n z j i t e j p r a c y z a m i e s z c z o n e j w „ N o w y m P r a w i e ” n r 11/60, s . 1505. P o r . t e ż J . B a f i a i L . H o c h b e r g : P r z e s t ę p s t w a g o s p o d a r c z e , W y d . P r a l n i c z e 1960 r . , s . 36. S t a n o w i s k o p r z e c i w n e o g ł o s i ł A . B a c h r a c h w g l o s i e d o p r z y t o c z o n e j u c h w a ł y ( „ P a ń ­ s t w o i P r a w o ” n r 10/62), I n n ą u w a g ę n a t e n t e m a t z a m i e ś c i ł t e ż K . Z w o l i ń s k i : p o s t ę ­ p o w a n i e u p r o s z c z o n e w p r a k t y c e , „ N o w e P r a w o ” n r 9/60, s . 1198. 20 D o t e m a t u t e g o w r ó c i ł S ą d N a j w y ż s z y w w y t y c z n y c h w s p r a w i e p r a w i d ł o w e g o s t o s o ­ w a n i a u s t a w y z 18.V I.1 9 5 9 r . ( O S N z I I I . z 1960 r . , p o z . 37), g d z i e m o ż n a s i ę d o p a t r y w a ć i n n e g o s t a n o w i s k a w p o r u s z o n e j s p r a w i e , b o w w y t y c z n y c h m i ę d z y i n n y m i c z y t a m y : „ ( . . . ) n i e m a p r z e s z k ó d d o r o z p o z n a w a n i a w t r y b i e u p r o s z c z o n y m s p r a w o p r z e s t ę p s t w a o k r e ś ­ l o n e w a r t . 6 l i t . a z d a n i e d r u g i e i a r t . 6 l i t . b z d a n i e d r u g i e , a t o s t o s o w n i e d o p r z e p i s ó w a r t . 5 § 2 l i i t . c i a r t . 5 § 3 u s t a w y z 20 l i p c a 1950 r . w b r z m i e n i u u s t a w y z 18 c z e r w c a 1959 r . ( D z .U . N r 36, p o z . 229)” . K r y t c z n e s t a n o w i s k o w o b e c w y t y c z n y c h , w ł a ś n i e z p o w o d u p o g l ą d ó w d o t y c z ą c y c h t e g o t e m a t u , o p u b l i k o w a ł K . Z w o l i ń s k i : U w a g i n a t l e w y t y c z n y c h I z b y K a r n e j S N z 19.1.1962 r . , „ P a ń s t w o i P r a w o ” n r 10/62 r . K r y t y c z n i e o w y t y c z n y c h w z a k r e s i e a r t . 6 i 7 p i s a ł t a k ż e T . G u z k i e w i c z : J e s z c z e o r e c y d y w i e w w y t y c z n y c h w y m i a r u s p r a ­ w i e d l i w o ś c i i p r a k t y k i s ą d o w e j z 19.1.1962 r . , „ P a l e s t r a ” n r 6/1963 r . 21 P r o b l e m a t y k ę t ę o m a w i a J . S a w i c k i : O c h r o n a c z c i i o c h r o n a k r y t y k i , W a r s z a w 3 1956 r . ; p o r . t e ż M . S i e w i e r s k i : K o d e k s k a r n y z k o m e n t a r z e m , 1958 r . , s . 358 1 n a s t .

70 P i o t r S z c z e m i e l i n o w N r 5 (77)

S tan ow isko tego rodzaju zajm uje też Sąd N ajw yższy w następującej tezie: „Z dniem w ejścia w życie Itej u staw y (tj. z dniem 2.VII.1960 r.; uwaga m oja , J.B.) w spraw ach o przestęp stw a określone w art. 255 § 1 k.k. sądy pow iatow e w try­ bie uproszczonym orzekają na rozprawie w składzie jednego sędziego i dwóch ław n ików , bez w zględu na to, czy przestępstw o to jest ścigane z oskarżenia p ry­ w atnego, czy też z urzędu na p odstaw ie art. 255 § 5 k.ik.”22

(daszy ciąg nastąpi)

2* U c h w a ł a z 2 4 .V III.1 9 6 1 r . V I K O 36/61 — O S N - G e n . P r o k . p o z . 138/61.

PIOTR SZCZEMIELINOW

Nowy etap działalności sqdów koleżeńskich

Dnia 23 października 1963 r. Prezydium Rady N ajw yższej RSFRR uchw aliło ustaw ę „O w prow adzeniu uzupełnień i zmian do u staw y o sądach koleżeńskich”. U staw a ta ma w yjątkow o w ażne znaczenie dla dalszego w zm ocnienia roli są­ dów koleżeńskich w dziele w ychow ania kom unistycznego pracujących. W prowa­ dzenie do obowiązującej ustaw y uzupełnienia i zm iany znacznie zw iększają rolę sądów koleżeńskich w w a lce z naruszeniam i d yscypliny pracy i zasadam i w sp ó ł­ życia socjalistycznego, podnoszą au torytet tych sądów, w reszcie stanow ią jakby

w y t y c z n e dla sądów koleżeńskich w szystkich republik zw iązkow ych.

W spom niane uzupełnienia i zm iany dotyczą następujących zagadnień: 1) Jeśli chodzi o stronę organizacyjną tych sądów, to w odróżnieniu od do­ tychczasow ego przepisu, który zezw ala na organizowanie sądów koleżeńskich w k olektyw ach liczących co najm niej 50 pracowników, p rzew idu je się obecnie m ożliw ość tworzenia sądów koleżeńskich także w tedy, gdy k olek tyw liczy mniej niż 50 osób, jednakże w ów czas na utw orzenie sądu koleżeńskiego należy uzys­ kać zgodę odpow iedniego organu zw iązku zawodowego lub kom itetu w yk on aw ­ czego m iejscow ej T ady delegatów ludu pracującego.

Zam iast — jak dotychczas — w yboru sądów koleżeńskich na okres jednego roku, wprowadza się teraz w ybór tych sądów na okres d w u letn i. W związku z tym uzupełnieniem wprow adza się obowiązek składania p rzez sądy koleżeńskie sprawozdań przed zebraniem ogólnym k olektyw u nie rzadziej niż raz do roku.

2) N ow e przepisy rozszerzają znacznie zakres w łaściw ości sądów koleżeńskich. Oprócz bow iem spraw podlegających rozpatrzeniu przez sądy k oleżeńskie na mo­ cy dotychczasow ych przepisów w prow adza się dodatkowo n astępujące kategorie spraw, które będą podlegać kom petencji sądów koleżeńskich:

a) zniszczenie, utrata, uszkodzenie inw entarza, narzędzi, m ateriałów oraz inne­ go m ienia państw ow ego lub społecznego w skutek niesum iennego traktowania sw ych obow iązków , jeśli n'ie pociągnęło to za sobą znacznego uszczerbku,

b) sam ow olne użycie — dla celów osobistych — stanow iących własność przed­ siębiorstw a państw ow ego, organizacji, kołchozu lub organ izacji społecznej albo spółdzielczej: środków transportowych, obrabiarek, narzędzi, surow ca i innego