Jerzy Bafia
Postępowanie uproszczone w
polskim procesie karnym :
(dokończenie)
Palestra 8/7(79), 21-27
1964
r e g u ły te sam e sk u tk i. S ta n o w isk o to zostało w ła śn ie w y ra źn ie a k c e p to w a n e w art. 1052.
A r t . 1055, d o ty c z ą c y so lid a rn ej ze z b y w cą o d p o w ied zia ln o ści n a b y w c y za d łu g i sp a d k o w e, u jm u je ty lk o p o p ra w n iej tę sam ą w isto cie treść, która w y n ik a z art. 172 pr. spadk.
Przepisy p rzecho d nie
J e ś li ch od zi o p r zep isy w p ro w a d za ją ce k od ek s c y w iln y , to p oza w y m ie n io n y m już p op rzed n io art. X ty c h p rzep isó w (w d a lszy m cią g u a r ty k u ły bez b liższeg o o k reślen ia o zn a cza ją te p rzep isy) p r a w n ik ó w -p r a k ty k ó w b ęd ą in te r e so w a ć w za k r e sie p rzed m iotu m e g o a rty k u łu p rzed e w sz y stk im p rzep isy p rzech od n ie. O tóż są o n e na ogół u ję te tak sam o jak p rzep isy w p ro w a d za ją ce p ra w o sp a d k o w e
z 1946 r.
W szczeg ó ln o ści art. L I r e c y p u je zasad ę art. X V III przep. w p ro w a d ź, pr. spadk. sta n o w ią c, że „do sp r a w sp a d k o w y ch sto su je się p raw o o b o w ią z u ją c e w c h w iil śm ie r c i sp a d k o d a w cy , o ile p r z e p isy p on iższe n ie sta n o w ią in a czej”.
A rt. L II p ow tarza w d o k ła d n iejszy m u jęciu treść art. X I X przep» w p ro w . pr. spadk., a art. L IV tr e ś ć art. X X § 1 tych że p rzep isów . *
O n a jw a ż n ie jsz y m w y ją tk u od za sa d y sto so w a n ia p ra w a o b o w ią zu ją ceg o w c h w ili śm ie r c i sp a d k o d a w cy , a d o ty czą cy m d zia łu sp ad k u (art. L III), m ó w iłem ju ż w e w stę p n y c h u w a g a c h ogóln ych .
JER Z Y BAFIA
Postępowanie uproszczone w polskim procesie
karnym
(dok o ń c z e n ie )
§ 7. O s k a r ż y c i e l p u b liczn y w postępowaniu u p ro szczo n ym
1. U sta w a z 20.V II.1950 r. p r z e w id u je p rio ry tet prok u ratora przed in n y m i o rg a n a m i u p o w a ż n io n y m i do d zia ła n ia w ch arak terze o sk a rży ciela p u b liczn ego.
J e ż e li p rok u rator sam d zia ła , czeg o w yrazem b ęd zie p o d jęcie czy n n o ści p r o c e so w y c h , to d o ty c h c z a so w e czy n n o ści p o d jęte p rzez p op rzed n iego o sk a r ż y c ie la p o
zostają w m ocy.
P ro k u ra to r m oże zacząć sa m d zia ła ć n a zasad zie o k reślo n ej w art. 7 § 2 u sta w y z 20.V II.1950 r. dopiero w ty m sta d iu m , gd y p o d ejm o w a n e s ą fu n k cje o sk a r ż y c ie la p u b liczn eg o , a w ię c p ra k ty czn ie w c h w ili w n o szen ia a k tu osk arżen ia.
W p o stę p o w a n iu p r zy g o to w a w czy m , które n a d zo ru je prokurator, d z ia ła on na innej zasad zie.
P ro k u ra to r m oże w y stą p ić ró w n ież w o k r e sie o d w o ła n ia się o d w y ro k u . C zy n n ości p r o k u ra to ra ta k ie , ja k np. zło że n ie w n io sk u o u za sa d n ien ie w y r o k u czy zło ż e n ie r e w iz ji, w y łą c z a ją czy n n o ści poprzed n ich o sk a rży cieli.
O sk a rży ciel p rzew id zia n y w art. 7 § 1 u sta w y m a p raw o w y s tę p o w a n ia przed są d em ty lk o w p o stęp o w a n iu u p roszczon ym , stą d też w ra zie p r z e jśc ia z tryb u u p ro szczo n eg o n a try b z w y k ły n ie m oże on r e a liz o w a ć u p ra w n ień o sk a r ż y c ie la p u b liczn eg o p rzez w y s tą p ie n ie przed sąd em . F a k t te n jed n a k n ie m u si m ieć w p ły w u n a sk u tk i p ra w n o p ro ceso w e a k tu o sk a rżen ia w n ie sio n e g o p r a w id ło w o p r z e z o sk a rży ciela , k tó ry je s t w y m ie n io n y w art. 7 § 1.
2. W zw ią zk u z art. 7 § 2 u sta w y p o w sta je w ą tp liw o ś ć , czy p o ję c ie „ p ro k u ra to r a ”, k tó reg o d z ia ła n ie w y łą c z a in n y ch o sk a r ż y c ie li, n a leży in te r p r e to w a ć ś c ie ś n ia ją c e , czy te ż p o jęcie to o b e jm u je tak że referen d a rza śled czeg o lu b a se so r a p ro k u ratu ry?
W yd aje się, że u sta w a w art. 7 § 2 n ie p rzyzn aje u p ra w n ień p r o k u ra to ro w i z te g o ty tu łu , że n ad zoru je on p o stęp o w a n ie p rzy g o to w a w cze, n a to m ia st p rz y z n a je m u te u p ra w n ien ia z ty tu łu jego lep szeg o p rzy g o to w a n ia do sp e łn ia n ia ta k ic h fu n k c ji, ja k w n o sz e n ie a k tu o sk a rżen ia i p o p iera n ie go n a rozp raw ie.
T a k ie sa m e u p ra w n ien ia n a sk u te k d e le g a c ji P rok u ratora G en era ln eg o , a to s t o s o w n ie do art. 51 § 2 k.p.k., m ają ró w n ież referen d a rz śled czy i asesor p ro k u ra tu ry. D la teg o też n a le ż y p rzyjąć, że ta k że te o rg a n y p rok u ratu ry m ają u p r a w n ie n ia o k r e ślo n e w art. 7 § 2 u sta w y .
3. N a to m ia st a p lik a n t p rok u ratu ry d eleg o w a n y d o w z ię c ia u d zia łu w ro z p r a w ie w ch arak terze o sk a rży ciela p u b liczn eg o n ie m a u p ra w n ień p r z e w i d zia n y ch w art. 7 § 2.
U p ra w n ien ia , k tóre u sta w a p rzyzn ała a p lik a n to w i d ele g o w a n e m u p rzez p r o k u ratora, są m n iejsze od u p ra w n ień , k tó re p rzy słu g u ją organom a d m in istra cji. A p li k a n t n ie m a p ra w a p ro w a d zen ia d o ch od zeń , nie m a p ra w a w n o sz e n ia i p o p iera n ia o sk a rżen ia z o g ó ln eg o u p o w a żn ien ia u sta w y , le c z ty lk o w ram ach k o n k retn ej d e le g a c ji ze stro n y prok u ratora p o w ia to w eg o . N ie m oże w ię c w o g ó le w y s tą p ić np. w p o stę p o w a n iu u p roszczon ym w sp r a w ie p ry w a tn o sk a r g o w e j, gd yż o zn a cza ło b y to o b ję c ie osk a rżen ia w m y śl art. 63 k.p.k., do czego n ie je s t u p ra w n io n y .
4. O rgany a d m in istra cji o k reślo n e w art. 7 § 1 u sta w y m ają p raw o p ro w a d zen ia d ochodzenia. B ęd ą to d och od zen ia u p roszczone. D och od zen ia te p ro w a d zi s ię n a zasad ach o k reślo n y ch w k.p.k. z u w z g lę d n ie n ie m art. 8 u s ta w y z 20.VII. 1950 r.46
W zw ią zk u z in terp reta cją w sp o m n ia n eg o art. 8 lit. a) w y s tą p iły rozb ież n e po g lą d y .
C hodzi przede w sz y stk im o w y k ła d n ię zw ią za n ą ze sfo r m u ło w a n ie m „nie jest k o n ie c z n e ”. W litera tu r ze p ro ceso w ej zw rócon o u w a g ę n a to, czy zw o ln ie n ia p rze w id z ia n e w art. 8 lit. a) o d n o szą się do a k tu p ro ceso w eg o (o d stą p ien ie od w y d a n ia p o sta n o w ie n ia ), czy też do czy n n o ści p rocesow ej (o d stą p ien ie od m ery to ry czn ej cz y n n o śc i za zn a jo m ien ia p o d ejrza n eg o ize sta w ia n y m i m u za rzu ta m i i zeb ran ym m a te r ia łe m sp r a w y ).47
W jed n y m z o rzeczeń Sądu N a jw y ż s z e g o sp o ty k a m y się z n a stę p u ją c y m sta n o w isk ie m :
„ N ieza ch o w a n ie p rzep isu arrt. 244 § 1 k.p.k. — p is z e Sąd N a jw y ż s z y — n ie
46 N ajszersze o p raco w an ie tego te m a tu — p a trz : I. Z a b i e r o w s k i : N a d zó r p ro k u ra to ra n a d dochodzeniem uproszczonym , „ B iu le ty n G en. P ro k .” n r 9—10/58 P ro b le m a ty k ę dochodzeń u p ro szczo n y ch p ro w ad zo n y ch przez służbę leśną om aw ia L. j a s t r z ę b s k i w a rty k u le p t.: U p raw n ien ia służby o c h ro n n ej w lasac h p a ń stw o w y ch w św ietle n o w eli do k .p .k ., „N o w e P ra w o ” n r 10/53, s. 95 i n.
«7 Z ag ad n ien ie to om aw ia A. K a f t a l : P rzy c zy n e k do p ro b le m a ty k i dochodzeń p ro w a d zo n y ch w try b ie uproszczonym , „N ow e P ra w o ” n r 5/60, s. 675—676.
s ta n o w i u ch y b ie n ia p ro ceso w eg o , gd y n a stą p iło w sp ra w a ch w y m ie n io n y c h w art. 5 u s ta w y z dnia 20.VII.1950 r. o zm ian ie p rzep isó w p o stęp o w a n ia k a rn eg o (Dz. U. N r 38, poz. 348)”. 18 W u za sa d n ien iu tego sta n o w isk a czy ta m y , „że (...) p rzep is art. 8 § 1 lit. a) u sta w y z 20.V II.1950 r. (...) zw a ln ia p r o w a d zą ceg o d o
ch od zen ie m ięd zy in n y m i od w sk a za n eg o w art. 245a § 1 k.p.k. o b o w ią z k u do p e łn ie n ia o k reślo n y ch w art. 237 § 1 i 2 oraz w art. 244 § 3 k.p.k. czy n n o ści w postaci w y d a n ia p o sta n o w ien ia o p rzed sta w ien iu zarzu tów i p o sta n o w ie n ia ■o za m k n ięciu śled ztw a . J e śli zatem p row ad zący d o ch o d zen ie n ie m u si n a w e t p rz e d sta w ia ć o so b ie p o d ejrza n ej zarzu tów , k tóre się jej sta w ia , p rzyjąć trzeb a, że żądaniu od n iego, aby za zn a jo m ił p od ejrzan ego ze w sz y stk im i m a te r ia ła m i śled ztw a (art. 244 § 1 k.p.k.), brak b yłob y n a le ż y te g o log iczn eg o u z a sa d n ie n ia .” 48 S ta n o w isk o ta k ie z fo r m a ln e g o ty lk o p u n k tu w id z e n ia m ożn a b y u zn a ć za p r a w id ło w e .
T r a fn ie jsz e je s t sta n o w isk o rep rezen to w a n e w tej sp r a w ie p rzez L. S c h a ffa , k tó r y p rzy jm u je, że „w d och od zen iu u p roszczon ym p row ad zący d o ch o d zen ie je s t je d y n ie zw o ln io n y od w y d a n ia o d n o śn y ch p o sta n o w ień , n ie je s t n a to m ia st z w o ln io n y od o b o w ią z k u p o w ia d o m ien ia p o d ejrzan ego o tym , co m u s ię zarzuca, ja k ró w n ie ż od o b o w ią zk u p o w ia d o m ien ia p od ejrzan ego, że to czy się p rzeciw n iem u p o stę p o w a n ie k a rn e.” 50
S ta n o w isk o ta k ie zn a jd u je jed n a k o p a rcie n ie w w y k ła d n i słó w ,,n ie je s t k o n ie c z n e ”, k tó ry ch u ży w a art. 8 lit. a) (gdyż ozn aczałob y to w y k ła d n ię o d r y w a ją c ą fo r m ę od treści), le c z w p rzep isa ch ogóln ych o założen iach p o stęp o w a n ia p r zy g o to w a w c z e g o , w k tórym m uszą b yć za g w a ra n to w a n e p o d sta w o w e p raw a p o d ejrza n ego. C hodzi tu przede w sz y stk im o art. 72 k.p.k., k tóry p o w in ien b yć tak in - te -p r e to w a n y , że u p ra w n ien ia po stron ie p od ejrzan ego stw a rza ją zo b o w ią za n ia p o stro n ie p ro w a d zą ceg o p o stę p o w a n ie .p rzygotow aw cze.51
§ 8 . U p r o s z c z o n y akt o sk arże n ia
O prócz aktu o sk a rżen ia fo rm u ło w a n eg o sto so w n ie do w y m a g a ń art. 247 k.p.k., c z y li a k tu o sk a rżen ia w p o d sta w o w e j fo rm ie,52 n a le ż y rozróżniać ta k ż e s z c z e g ó l n e a k t y o s k a r ż e n i a . S ą to a k ty osk a rżen ia w y stę p u ją c e w p o stę p o w a n ia c h to czą cy ch s ię w try b ie szczeg ó ln y m . J e st przy ty m rzeczą c h a r a k te r y s ty c z n ą, że w s z y s tk ie rod zaje p o stęp o w a ń szczeg ó ln y ch za w iera ją p rzep isy zm ien ia ją c e o g ó ln e za ło żen ia o fo r m u ło w a n iu a k tu osk arżen ia.53
M P o s ta n o w ie n ie S.N. z 27.XII. 1956 r. IV KO 114/56 — „N ow e P ra w o ” n r 4/57, s. 119 i n. 49 T am że, s. 120. P a tr z też S. Ś l i w i ń s k i ; G losa do teg o p o stan o w ien ia S .N ., OSPiK A 2/58.
s o l. H o c h b e r g , A. M u r z y n o w s k i i L. S c h a f f : K o m e n ta rz do k o d ek su p o stę p o w an ia k arn eg o , 'W yd. P ra w n icze 1959, s. 120 (teza do a rt. 71 k.p.k.).
51 T am że (p atrz p rzy p . 50), s. 121 (teza 2 do a rt. 72 k.p.k.). B udzić n a to m ia s t m u si za strz e ż e n ia n a s tę p u ją c y p ogląd: „ W y d a je się m ożliw a i dopuszczalna k o n tro la sąd u I in s ta n c ji p ro w ad zo n a pod k ą te m w id zen ia oceny, czy n i e b y ł o k o n i e c z n e d o k o n a n ie c zy n n o ści w ym ien io n y ch w a rt. 237, 244 i innych k .p .k . przez o rg a n y dochodzeniow e ’, oraz p o g ląd ta k daleko idący, że p rz y jm u je on, co n a stę p u je : „N ależy też dopuścić m ożliw ość p rz e k a z a n ia sp ra w y w try b ie a r t. 305 k.p .k , do d ochodzenia w ra zie s tw ie rd ze n ia są d u I in s ta n c ji, iż nied o p ełn ien ie, co p ra w d a, f a k u l t a t y w n y c h czynności d o chodzeniow ych, u n iem o ż liw ia p rz ep ro w ad zen ie ro z p ra w y ” (A. K a f t a 1, op. c it., s. 678—679). W arto p o d k re ś lić do d atk o w o , że a u to r m ów i n a w et nie o a rt. 251 § 1 lit. d) k .p .k ., lecz o a r t. 305 k .p .k .
52 U żyw a się też o k re śle n ia „ a k t o sk arżen ia sen su s tric to ” (por. S. K a l i n o w s k i : P rz e b ie g p ro cesu k arn eg o , PW N 1961 r., s. 145).
53 J e d y n ie w p o stęp o w a n iu d o ra źn y m a k t o sk arżen ia n ie m oże m ieć żad n y c h u p roszczeń w fo rm ie, choć też po siad a pew ne o d ręb n o ści. W om aw ianym ak cie o sk a rże n ia n iezb ęd n y j e s t w n io se k o ro zp o zn an ie s p ra w y w p o stęp o w an iu d o raźn y m (a rt. 10 d e k re tu z 16.X I.1945 r.).
S zczeg ó ln o ść a k tó w o sk a rżen ia p o le g a n a zm ian ie p r z e p isó w d o ty czą cy ch a k tó w osk a rżen ia w ty m sen sie, że w p ro w a d za s ię u p ro szczen ia w fo r m u ło w a n iu t y c h a k tó w , a n a w e t dopuszcza się , że p e w n e c z y n n o śc i stro n p r o c e so w y c h z a s tę p u ją a k t o sk a rżen ia .
M ając p o w y ż sz e na u w a d z e , m o ż n a w y o d ręb n ić: a) u p ro szczo n y a k t osk arżen ia,
b) o k r e ślo n e czy n n o ści za stę p u ją c e ak t o sk a rżen ia . W ty m o sta tn im w y p a d k u ch o d zi o ta k ie sy tu a c je , gdy:
1) o rzeczen ie k o leg iu m k a r n o -a d m in istr a c y jn e g o lu b w y d z ia łu fin a n so w e g o ja k o o r g a n ó w ra d y n arod ow ej, a ta k ż e p o sta n o w ie n ie o p rzek a za n iu sp r a w y (art. 44 i 45 u s ta w y z 15.XII.1951 r.) z a stę p u je a k t osk arżen ia;
2) z a w ia d o m ie n ie o p r z e stę p stw ie sk ła d a n e p rzez fu n k cjo n a riu sza M O n a r o z p r a w ie to czą cej s ię na p o d sta w ie u s ta w y z 22.V.1958 r. o za o strzen iu o d p o w ie d z ia l n o śc i k a rn ej za c h u lig a ń stw o , k tó re to za w ia d o m ien ie ta k ż e z a s tę p u je a k t o s k a r żen ia;
3) d o n ie s ie n ie MO lu b in n eg o o rgan u , k tó r e w p ły w a do są d u w tr y b ie p o s t ę p o w a n ia n ak azow ego.
N as jed n a k in tereso w a ć b ęd zie p rzed e w sz y stk im p ro b lem a ty k a u p ro szczo n eg o a k tu o sk a rżen ia , choć n a le ż y za zn a czy ć, ż e w sp o m n ia n e w y ż e j w y p a d k i m a ją ta k ż e zn a c z e n ie W to k u p o stęp o w a n ia uproszczonego.
U p ro szczen ia w za k resie fo rm u ło w a n ia a k tu osk a rżen ia p r z e w id u je art. 8 u s t a w y z 20.VII.1950 r. C hodzi tu o p u n k ty pod lit. b— d te g o przep isu .
W ed łu g art. 8 lit. b usitawy z 20.VII.1950 r. „w sp ra w a ch o p r z e stę p stw a ś c ig a n e z u rzęd u a k t o sk a rżen ia sporządza M ilicja O b y w a telsk a lu b o sk a r ż y c ie l p u b liczn y w y m ie n io n y w art. 7 § 1, p rzy ozym u za sa d n ien ie a k tu o sk a r ż e n ia n ie jest k o n ie c z n e .”
T en że art. 8 lit. c za w iera n a stęp u ją cą treść: „akt o sk a rżen ia m o że o g ra n iczy ć s ię d o o zn a czen ia o so b y osk a rżo n eg o i za rzu ca n eg o m u czy n u ”.
W reszcie w p u n k cie pod lit. d teg o a rty k u łu czy ta m y , że „ak t osk a rżen ia s p o rzą d zo n y p rzez M ilicję O b y w a telsk ą za tw ierd za i w n o s i do są d u p ro k u ra to r”.
P r z y to c z y łe m tr e ś ć ty c h trzech p u n k tó w (lit. b— d) art. 8 u s t a w y z 20.V II. 1950 r. d la teg o , że w y m a g a ją one a n a lizy , w sz c z e g ó ln o śc i w c elu w y ja śn ie n ia ich w z a je m n e j rela c ji, g d y ż m oże s ię n a w e t w y d a w a ć , że is tn ie je m ięd zy n im i sp rzeczn ość.
J a k w id z im y z p rzytoczon ych w y ż e j p nzepisów , u p ro szczen ia w fo r m u ło w a n iu a k tu o sk a rżen ia :
a) ro zszerza ją n a MO i o sk a r ż y c ie li p u b liczn y ch w y m ie n io n y c h w art. 7 § 1 u p r a w n ie n ia d o sporząd zan ia a k tu o sk a rżen ia w sp ra w a ch śc ig a n y c h z urzędu.
b) p rzew id u ją , że ta k ie a k ty o sk a rżen ia n ie w y m a g a ją u z a sa d n ie n ia , co n a le ż y tr a k to w a ć ja k o z w o ln ie n ie od o b o w ią zk u u za sa d n ien ia .
J ed n a k że o sta tn i p u n k t art. 8 (pod lit. d) d zieli te a k ty o sk a rżen ia n a d w ie g ru p y, m ia n o w ic ie na ta k ie, k tóre w n o sz ą do są d u o rgan y w y m ie n io n e w art. 7 § 1 u s ta w y z 20.VII.1950 r., o raz n a ta k ie , k tó re sp orząd za M O, a za tw ierd za i w n o s i do są d u prokurator. T en p u n k t art. 8 (lit. d) p o z o sta je w w y r a ź n y m z w ią z k u z p u n k te m p od lit. b te g o a rty k u łu . S ta n o w i o n ty lk o r o z w in ię c ie a rt. 8 lit. b.
W reszcie m am y jeszcze o sta tn ią p o sta ć ak tu osk arżen ia, gd zie u p r o sz c z e n ie id z ie ta k d alek o, iż p o zw a la o g ra n iczy ć a k t o sk a rżen ia d o ozn aczen ia o so b y o sk a rżo n eg o i zarzu ca n eg o m u czy n u (art. 8 lit. c).
n y m i a k ta m i o sk a rżen ia , za leży od tego, czy m am y do czy n ien ia ze sp r a w a m i ś c i g a n y m i e u rzęd u , czy te ż ize sp r a w a m i ścig a n y m i z osk arżen ia p r y w a tn e g o .54
T a k i p o d zia ł n arzu ca s ię sam p rzez się n a sk u te k sfo rm u ło w a n ia art. 8 lit. b,. g d z ie m o w a o „ sp ra w a ch o p r z e stę p stw a śc ig a n e z u rzęd u ” (argu m en tacja a c o n
trario ).
T a k i p o d z ia ł n a su w a się ta k że n a p o d sta w ie r e a ln e j o c e n y m o ż liw o śc i u p roszczeń w z a le ż n o ś c i od tego, k to je s t p od m iotem fo r m u łu ją c y m i w n o sz ą c y m a k t o sk a r żen ia . J e ś li w w y p a d k u MO i o rg a n ó w w y m ie n io n y c h w art. 7 § 1 ch od zi o to , ab y n ie w p ro w a d za ć zb y teczn y ch o b cią żeń w o p ra co w a n iu ak tu osk arżen ia, choć m ożna s ta w ia ć w y m a g a n ia w z a k resie k w a lifik a c ji za w o d o w y c h (stąd b ra k u p ro szczeń w z a k r e sie fo r m y u sta lo n ej p rzez art. 247 k.pjk., a rez y g n u je s ię ty lk o z p ra w a do p o m in ię c ia u za sa d n ien ia ), t o w w y p a d k u p o k rzy w d zo n eg o , k tó ry ch ce w y s tą p ić w ch a ra k terze o sk a rży ciela p ry w a tn eg o , n ie sposób p o sta w ić an i w y m a g a ń w z a k r e sie o p ra co w a n ia fo rm y sen ten cji, a n i w y m a g a ń w z a k resie o p ra co w a n ia p o p r a w n eg o u z a sa d n ie n ia .55
W te j s y t u a c ji n a le ż y p rzyjąć, że art. 8 lit. b i d d otyczą i w p e łn i r e g u lu ją u p r o sz c z e n ie ak tu o sk a rżen ia w sp ra w a ch ścig a n y ch z u rzęd u w p o stę p o w a n iu u p ro szczo n y m , n a to m ia st art. 8 lit. c d o ty c z y je d y n ie sp r a w ścig a n y ch z osk a rże n ia p r y w a tn e g o .
Z te g o p u n k tu w id z e n ia n ie m ożna zgodzić s ię z tezą zam ieszczon ą p od art. 7 u s ta w y z 20.V II. 1950 r. p rzez S. K a lin o w sk ie g o w K o m en ta rzu d o k.p.k., z k tórej w y n ik a , że o r g a n y w y m ie n io n e w ty m p rzep isie m ogą sp orząd zać i w n o sić do są d u ,,ak t o sk a r ż e n ia o g ra n icza ją cy s ię d o osk arżen ia osob y o sk a rżo n eg o i za rzu ca n eg o m u c z y n u ”.56
Z dalsizej czę śc i te z y w y n ik a , że „zazw yczaj jed n a k ak ty o sk a rżen ia sp o rzą d zo n e p rzez w y m ie n io n e w y ż e j organ y są d o k ła d n e i z a w iera ją u z a sa d n ie n ie ”. O k azu je się w ię c , że p ra k ty k a n ie p rz y jm u je ta k d alek o p o su n ięty ch u p roszczeń , ja k by to d o p u szcza ł kom en tarz.
P r a k ty c z n e k o n se k w e n c je p r o ceso w e p rzy to czo n eg o p o g lą d u p ro w a d z iły b y d o o g ra n icze n ia u p ra w n ień p rezesa sąd u w za k resie k o n tro li w a r u n k ó w fo r m a ln y c h a k tu o sk a r ż e n ia , sp ra w o w a n ej w m y ś l art. 249 § 1 k.p.k.
§ 9 . Problem atyka postępowania u p ro s zc zo n e g o w postępowaniu o dw o ław czym (rewizyjnym)
P r o b le m a ty k a p o stęp o w a n ia u p roszczonego w to k u p o stę p o w a n ia o d w o ła w c z e g o z w ią za n a je s t z art. 13 § 2 i art. 4 u s ta w y z 20.V II.1950 r.
1. P o n o w e liz a c ji u sta w y z 20.V II.1950 t., dok on an ej u sta w ą z d n ia 28.I I I.1958 r., w p r a k ty c e są d o w ej p o w sta ło isto tn e p y ta n ie, ja k ie z a sto so w a n ie m a d o ty ch cza so w y , n ie z m ien io n y w to k u te j n o w e liz a c ji art. 13 § 2: czy ty lk o d o sp ra w rozp o z n a w a n y c h w try b ie u p roszczon ym jed n oosob ow o, c z y te ż d o w s z y stk ic h sp r a w sąd u p o w ia to w e g o ro zp o zn a w a n y ch poza rozpraw ą?
54 p o d z ia ł ta k i tra fn ie prz ep ro w ad za i u zasad n ia S. W a l t o ś : A k t o sk arżen ia w p ro c e sie k a rn y m , W yd. P ra w n icze 1963, s. 26—29.
55 N a okoliczność tę zw raca też uw agę S. K a l i n o w s k i : P rz e b ie g p ro c esu k a rn eg o , 1961, gdy pisze: „(...) p ra w ie w szy stk ie u sta w y w p ro w a d z ają m n ie jsz e w y m a g an ia fo rm a ln e d la a k tó w s k ła d a n y c h przez o sk arży ciela p ry w a tn eg o , p rz y czym n ależy w ziąć pod uw agę, że chodzi tu o u łatw ie n ie dla o b y w a teli” (s. 146).
s« S . K a l i n o w s k i i M. S i e w i e r s k i : K o d ek s p o stę p o w a n ia k a rn e g o — K om entarz,, s. 583 (teza 2 do a rt. 7 u sta w y z 20.VII.1950 r.). T en sam p ogląd zo stał w y ra żo n y przez. S. K a l i n o w s k i e g o w p ra c y p t.: P rzeb ieg p ro cesu k arn eg o , w y d . 1961, s. 146.
Z d an iem m o im a r t . 13 § 2 u s t a w y z 20. V II. 1950 r. o d n o s i s i ę t y l k o <d o p o s t a n o w i e ń w y d a n y c h p o z a r o z p r a w ą w s k ł a d z i e j e d n o
o s o b o w y m o r a z w s p r a w a c h , w k t ó r y c h s ą d p o w i a t o w y o r z e k a w t r y b i e u p r o s z c z o n y m w s k ł a d z i e j e d n o o s o b o w y m . 57
M y śl ta w y n ik a d o ść w y r a ź n ie z art. 13 § 1, k tóry n ie o d n o si się do są d u d z ia ła ją c e g o na p o sie d z e n iu n ie ja w n y m , lecz d o sądu o rzek a ją ceg o jed n o o so b o w o n a ro zp ra w ie, a ta k i w y p a d e k m oże zd arzyć s ię ty lk o w p o stęp o w a n iu u p ro szczo n y m . U ż y w a ją c o k r e śle n ia „w p o stę p o w a n iu przed są d em jed n o o so b o w y m ”, u sta w a m u si m ie ć n a u w a d ze ty lk o p o stęp o w a n ie u p roszczon e o raz zw ią za n e z nim ta k ie p o stę p o w a n ia sz c z e g ó ln e , jak p o stę p o w a n ie p ry w a tn o sk a rg o w e, p rzy sp ieszo n e, k a r n o - -a d m in is tr a c y jn e oraz w p e w n y m zak resie ta k że p o stę p o w a n ie karn e sk a r b o w e .58 A rt. 13 § 1 — p o p o d k reślen iu , że chodzi o p o stęp o w a n ie przed są d em je d n o o so b o w y m — d op iero na k oń cu m ó w i: „w s z c z e g ó l n o ś c i (podkr. m oje — J. B.) n a le ż y do n ie g o p o w z ię c ie w s z y stk ic h p o sta n o w ień poza rozp raw ą g łó w n ą , do k tó r y ch p o w o ła n y jest sąd p o w ia to w y ”.
W ty m o sta tn im sfo rm u ło w a n iu w y m a g a n ie c o u w a g i p rzed e w s z y stk im o k r e ś le n ie „poza rozpraw ą g łó w n ą ”. Ja k ież to są t e w s z y s tk ie p o sta n o w ien ia p o d e jm o w a n e p rzez są d p o w ia to w y poza rozp raw ą głów n ą?
Są to te w s z y s tk ie p o sta n o w ien ia , ja k ie m ogą zap aść n a p o sied zen iu n ie ja w n y m . J a k w y n ik a z art. 42 § 1 k.p.k., p o sta n o w ie n ia zap ad ają alb o n a ro zp ra w ie, alb o n a p o sie d z e n iu n ie ja w n y m . T rzeciej m o żliw o ści k.p.k. n ie p r z e w id u je .59
B ęd ą tu w ię c np. p o sta n o w ien ia w sp r a w ie w n io sk ó w d o w o d o w y ch , p o sta n o w ie n ia w k w e stia c h w ła ś c iw o ś c i sądu, p o sta n o w ien ia o z w r o c ie sp ra w y do u zu p e łn ie n ia d och od zen ia (art. 251 § 1 lit. d) k.p.k. lu b art. 305 k.p.k.) albo p o sta n o w ie n ia o u m o rzen iu p o stęp o w a n ia k a rn eg o w m y ś l art. 49 lu b art. 251 k.p.k. alb o art. 63 i 64 k.p.k., a lb o art. 9 u sta w y z 2.XI.1960 r. o sp ra w a ch z o sk a rżen ia p ry w a tn e g o .
J e ż e li w ię c w sp ra w ie rozp ozn aw an ej w tr y b ie u p roszczon ym w sk ła d zie je d n o o so b o w y m sąd p o w eźm ie poza rozp raw ą p o sta n o w ie n ie o u m orzen iu p o stęp o w a n ia lu b in n e p o sta n o w ie n ie , to za ża len ie n a ta k ie p o sta n o w ie n ie , sto so w n ie d o art. 13 § 2 u s ta w y z 20.V II.1950 r., m oże rozpoznać trzech sęd zió w p o w ia to w y c h .
R ozp ozn an ie od w o ła n ia p rzez sąd w o je w ó d z k i za m ia st pr.zez sąd p o w ia to w y w sk ła d z ie trzech sęd zió w za w o d o w y ch n ie b ęd zie p o w o d o w a ło n ie w a ż n o śc i orze czen ia an i k o n ieczn o ści u c h y len ia w y r o k u z in n y ch p o w o d ó w (art. 378), p o n ie w a ż sąd w o je w ó d z k i je s t są d em w y ż sz e g o rzędu. U w a g a ta m a p ra k ty czn e zna c z e n ie , bo — jak w ia d o m o — n ie w e w s z y stk ic h sądach p o w ia to w y c h je s t w ię c e j
niż trzech sę d z ió w .
T ak o g ó ln ie u jęte s ta n o w isk o w y w o łu je jed n a k p e w n e w ą tp liw o ś c i, g d y ż są d
57 s ta n o w is k o p o d obne re p re z e n tu je S. M a l c z e w s k i : P rz y c zy n e k do a rt. 13 u staw y z dnia 20.V II.1950 r. o zm ianie p rzepisów p o stę p o w an ia k arn eg o , „N ow e P ra w o ” n r 9/62, s .1208.
58 z a s to s o w a n ie a r t. 13 u sta w y z 20.V II.1950 r. ty lk o do tr y b u uproszczonego p o d k re śla ta k że Sąd N ajw y ższy w w y ro k u z 8.VII.1961 r. N r V K 415/61 (OSNK poz. 79/62). W yrok te n ko m e n tu je M. C i e ś l a k : P rz e g lą d orzeczn ic tw a S ąd u N ajw yższego z z ak re su p ro cesu k a rn e go, „N ow e P ra w o ” n r 10/63, s. 1137. Z tezy , że a rt. 13 odnosi się ty lk o do try b u uproszczo nego, w y p ro w ad z a się w niosek, że sk o ro zarząd zen ie są d u p ow iatow ego co do w y k o n a n ia k a r y zaw ieszonej (art. 409 k.p.k.) nie je s t działan iem w try b ie u proszczonym , to zażalenie n a ta k ie p o sta n o w ien ie p o w in ien rozpoznać sąd w ojew ódzki (s. 1137). P o g lą d te n M. C i e ś l a k uw aża je d n a k za d y sk u s y jn y w ty m sensie, że a rt. 13 n a le ży stosow ać do w szy stk ich ^wypadków jed n oosobow ego o rzek an ia p rzez sąd, a n ie ty lk o do p o stęp o w an ia u proszczone go (s. 1137).
sa W arto p rz y ty m zw rócić uw agę, że w a r t. 42 § 3 k .p .k . używ a się te j sam ej te rm in o lo g ii: „p o stan o w ie n ia poza ro z p ra w ą ” .
p o w ia to w y w sk ła d zie trzech sęd zió w ro zp ozn ający za ża le n ie na p o sta n o w ie n ie n ie m o ż e być u str o jo w o w ogóle tra k to w a n y jako sąd d ru giej in sta n c ji, a p ro ceso w o m o że być tr a k to w a n y jako sąd o d w o ła w czy ty lk o w o g ran iczon ym za k resie. J e st to w ię c ty lk o w ram ach są d u p o w ia to w e g o sąd w y ższeg o rzędu, a le n ie sąd II in sta n cji.
Czy z teg o fa k tu n ie n a leży w y p ro w a d zić d a lej id ą cy ch w n io sk ó w co do o g ra n iczen ia d zia ła ln o ści sąd u p o w ia to w eg o w ram ach art. 13 § 2 u sta w y z 20.VII.1950 r.? M ożna np. w y su n ą ć pogląd, że w w y p a d k u p o s t a n o w i e ń k o ń c z ą c y c h p o s t ę p o w a n i e s ą d o w e , a w ię c p o sta n o w ień , od k tó ry ch po u zy sk a n iu cech p ra w o m o cn o ści m ożn a zak ład ać r e w iz ję n a d zw y cza jn ą (art. 394 k .p.k.), o d w o ła n ie p rzy słu g u je ty lk o d o sądu w o je w ó d z k ie g o jako rew izy jn eg o .
T ak ie sta n o w isk o w y łą c z a ło b y w try b ie o d w o ła n ia , w y n ik a ją c e g o z art. 13 § 2 u s ta w y z 20.VII.1950 r., w s z y s tk ie sp raw y, w k tórych treścią p o sta n o w ie n ia je s t u m o rzen ie p o stęp o w a n ia .
N a za k o ń czen ie w a rto zazn aczyć, że w sp raw ach o u c h y le n ie a r e sz tu ty m c z a so w e g o , w k tó ry ch sąd p o w ia to w y w m y śl u sta w y z 20.V II.1950 r. o r z e k a jed n o o so b ow o, m ożna o d w o ły w a ć się do sądu w o jew ó d zk ieg o , gd yż w c h w ili orzek an ia o u ch y len iu aresztu ty m cza so w eg o sąd p o w ia to w y jest jeszcze sąd em d zia ła ją cy m w try b ie z w y k ły m , p o n iew a ż a reszt ty m cza so w y w y łą c z a tryb u p roszczon y.
2. K w estia sk ład u jed n o o so b o w eg o w są d z ie w o je w ó d z k im r e w iz y jn y m . N a leży p rzy p o m n ieć założen ie o g ó ln e, że k on trola w y r o k ó w w są d zie w o je w ó d z k im w trybie o d w o ła w c z y m p ow in n a się od b yw ać w sk ła d zie k o le g ia ln y m , a n ie je d n o o so b o w y m . Jak w ia d o m o , k o leg ia ln o ść jest za ło żen iem , d o k tó reg o ustrój so c ja li sty c z n y (nie ty lk o w w y m ia rze sp r a w ie d liw o śc i) p rzy w ią zu je dużą w agę.
Z ałożenia te w a rto p rzy p o m n ieć w zw ią zk u ze zm ianą p rzez o sta tn ią n o w e lę k.p.k. treści art. 4 u sta w y z 20.V II.1950 r.60 Z am iast sfo r m u ło w a n ia .,w sp ra w a ch ro zp o zn a w a n y ch p rzez sąd p o w ia to w y w try b ie u p ro szczo n y m ” z o sta ło p rzy w ró co n e poprzednie sfo rm u ło w a n ie: „W szczeg ó ln y ch w y p a d k a ch , w sp ra w a ch m n iej za w iły c h p rezes sąd u w o je w ó d z k ie g o m oże zarządzić rozp ozn an ie r e w iz ji p rzez jed n e g o sę d z ie g o ”.
W zw ią zk u z ty m i zm ian am i w y p a d a za.znaczyć, że przed n o w e liz a c ją z 28.111. 1958 r. w y stę p o w a ły te n d en cje do n a d m ie in e g o k o rzy sta n ia ze sk ła d u jed n o o so b o w e g o , o p iera ją ce się na n a stęp u ją cy ch założeniach :
1) po p ierw sze — p rzez d o p u szczen ie poglądu, że za sp ra w ę m n iej z a w iłą m oż n a uznać każd ą sp r a w ę n a leżą cą do w ła śc iw o ś c i sądu p o w ia to w e g o (a w ię c nie ty lk o i n ie przed e w szy stk im sp ra w ę spośród sp ra w n a leżą cy c h p op rzed n io d o w ła śc iw o ś c i sąd ów grodzkich);
2) po d ru gie — p rzez zu p ełn e p o m in ięcie e le m e n tu za w a rteg o w u s ta w ie w s ło w a c h ,,w sz c z e g ó ln y c h w y p a d k a c h ”, w sk a z u ją c y c h na dużą w y ją tk o w o ść zja w isk a ;
3) p o trzecie — p rzez d o p u szczen ie m o żliw o ści g en era ln eg o zarząd zan ia, że np. w s z y s tk ie sp r a w y rozpoznane jed n o o so b o w o w I in sta n cji sąd w o je w ó d z k i jak o sąd r e w iz y jn y rozpoznaje też jed n oosob ow o, zam iast w y d a w a n ia w y m a g a n e g o p rzez art. 4 zarząd zen ia in d y w id u a ln e g o dla każdej k o n k retn ej rew izji.
«o T em at ten p o ru szam w p ra c y p t.: Z m ian a przepisów postęp o w an ia k a rn e g o z 27.XT.1961 r., „N ow e P ra w o ” n r 3/62, s. 323—324. W ykładnię daw nej treś c i a rt. 4 u sta w y z 20.VII.1950 r. zaw iera uch w ała S.N. z 14 m aja 1959 r. VI KO 58/59, o p u b lik o w an a z glosą A. K o r d i k a w „N ow ym P ra w ie ” n r 10/60, s. >-392 i n.
