Syl wia Guz dek*
Efek tyw ność ak tyw nych form prze ciw dzia ła nia
bez ro bo ciu w po wie cie wa do wic kim
w la tach 1999–2006
Stresz cze nie
Pro blem bez ro bo cia po ja wił się ze szcze gól nym na si le niem w Pol sce po 1989 ro ku, kie dy to roz po czę ła się trans for ma cja sys te mu go spo dar cze go. Na po cząt ku nie sto so wa no pra wie żad nych form ak tyw nych dzia łań zmie rza ją cych do prze ciw dzia ła nia po wsta -wa niu bez ro bo cia, kon cen tro -wa no się ra czej na ła go dze niu je go skut ków. Od 1997 ro ku moż na za ob ser wo wać wzrost wy ko rzy sta nia ak tyw nych me tod wal ki z bez ro bo ciem. W ar ty ku le przed sta wio no ska lę struk tu rę bez ro bo cia w po wie cie wa do wic kim na tle wo je wódz twa ma ło pol skie go oraz ana li zę efek tyw no ści ak tyw nych form prze ciw dzia ła nia te -mu zja wi sku. Ana li zą ob ję to okres lat 1999–2006.
Wpro wa dze nie
W dru giej po ło wie XX wie ku pro ce sy spo łecz no eko no micz ne kra jów o róż nym stop niu roz wo ju go spo dar cze go zo sta ły zdo mi no wa ne roz wią zy wa niem pro ble mów zwią za -nych z bez ro bo ciem. Moż na za uwa żyć, że zja wi sko bez ro bo cia jest obec nie jed nym z głów nych pro ble mów współ cze sne go świa ta. W Pol sce bez ro bo cie po ja wi ło się ze szcze gól nym na si le niem po 1989 r., kie dy to roz po czę ła się trans for ma cja sys te mu go spo dar cze go. Na po cząt ku nie sto so wa no pra wie żad nych form ak tyw nych dzia łań zmie rza -ją cych do ogra ni cza nia te go zja wi ska, kon cen tro wa no się głów nie na ła go dze niu je go skut ków. Zmia na na stą pi ła od 1997 r., kie dy prio ry tet za czę to przy pi sy wać ak tyw nym me to dom zwal cza nia bez ro bo cia.
1. Ska la i struk tu ra bez ro bo cia w po wie cie wa do wic kim
We dług da nych GUS, w 2005 r. w po wie cie wa do wic kim za re je stro wa nych by ło pra wie 15 ty się cy pod mio tów go spo dar czych, z te go za le d wie 408 to pod mio ty sek to ra pu blicz ne go, a po zo sta łe dzia ła ją w sek to rze pry wat nym. Po wiat wa do wic ki cha rak te ry zu -je się sto sun ko wo do brze roz wi nię tą przed się bior czo ścią, o czym świad czy ro sną cy wskaź nik ilo ści pod mio tów go spo dar czych, któ re przy pa da ją na 1000 miesz kań ców. Pod tym wzglę dem po wiat wa do wic ki zaj mu je czo ło we miej sce w wo je wódz twie ma ło pol -skim.
Do naj więk szych przed sta wi cie li lo kal nych pra co daw ców moż na za li czyć, np. Ma spex Wa do wi ce, ZPC Ska wa Wa do wi ce, Fa bry ka Ele men tów Hy drau li ki PO NAR, Rył -ko sp. z o.o., Ba du ra SA. Po nad to na lo kal nym ryn ku pra cy ist nie je wie le mniej szych pod mio tów ma ją cych wie lo let nie tra dy cje w sfe rze ma łej przed się bior czo ści, np. w Kal -wa rii Ze brzy dow skiej oraz jej oko li cy ist nie ją licz ne za kła dy sto lar skie, me blar skie i szew skie.
Zgod nie z da ny mi za miesz czo ny mi w ta be li 1, w Po wia to wym Urzę dzie Pra cy (PUP) w Wa do wi cach na ko niec 2006 r. by ło za re je stro wa nych 7400 osób bez ro bot nych (13,1%). Dla po rów na nia, licz ba osób bez ro bot nych w Ma ło pol sce wy no si ła 145,26 tys. osób (11,3%). W ca łym ana li zo wa nym okre sie sto pa bez ro bo cia w po wie cie wa do wic kim by ła niż sza niż w Pol sce, ale wyż sza niż dla ca łe go wo je wódz twa ma ło pol skie go.
W 2006 r. ana li za struk tu ry wie ko wej bez ro bot nych jed no znacz nie wska zu je, że naj -licz niej szą gru pą wie ko wą by ły oso by w wie ku 45 lat i po wy żej, a naj mniej -licz ną – w wie ku od 35 do 44 lat (co z pew no ścią wią że się z mi gra cją za rob ko wą). Na le ży zwró -cić tak że uwa gę, że licz ba lu dzi bez ro bot nych w wie ku 25–34 i 35–44 utrzy mu je się na pra wie ta kim sa mym po zio mie. Struk tu ra wie ko wa bez ro bot nych w po wie cie wa do wic -kim, w Ma ło pol sce i Pol sce wy ka zu je du że po do bień stwo w ca łym ba da nym okre sie.
Ta be la 1. Licz ba bez ro bot nych w po wie cie wa do wic kim i w wo je wódz twie ma ło pol skim
w la tach 1999–2006
Źró dło: opra co wa nie wła sne na pod sta wie: www.stat.gov.pl; E. Zdro jew ski Sta ty sty ka re gio nal na: Re gio ny o naj wyż szej sto
-pie bez ro bo cia, „Wia do mo ści Sta ty stycz ne”, nr 5, s. 43, spra woz da nia MPiPS – 01 z lat 1999–2006. Stan na
dzień
Licz ba bez ro bot nych ogó łem (w tys. osób)
Licz ba bez ro bot nych ko biet (w tys. osób)
Licz ba bez ro bot nych męż czyzn (w tys. osób)
Sto pa bez ro bo cia (w %) Ma ło pol -ska Wa do wi ce Ma ło pol -ska Wa do wi ce Ma ło pol -ska Wa do wi ce Ma ło pol -ska Wa do wi ce 31.12.1999 (.) 8,3 (.) 5,1 (.) 3,2 (.) 11,9 31.12.2000 185,15 9,5 103,43 5,6 81,72 3,9 11,9 15,0 31.12.2001 213,09 10,9 113,68 6,3 99,42 4,6 14,1 15,6 31.12.2002 208,18 10,3 107,36 5,5 100,81 4,8 13,8 14,8 31.12.2003 208,03 10,2 107,44 5,5 100,59 4,7 13,9 14,7 31.12.2004 193,58 9,0 102,58 5,1 91,00 3,9 15,0 15,7 31.12.2005 178,07 8,9 98,73 5,1 79,33 3,8 13,8 15,2 31.12.2006 145,26 7,4 86,57 4,5 58,69 2,9 11,3 13,1
Ana li zu jąc struk tu rę bez ro bot nych wg wy kształ ce nia na le ży stwier dzić, że sze re gi bez ro bot nych w ca łym ana li zo wa nym okre sie za si la ły w naj więk szym stop niu oso by z wy kształ ce niem za sad ni czym za wo do wym, pod sta wo wym, nie peł nym pod sta wo wym i bez wy kształ ce nia, a tak że po li ce al nym i śred nim za wo do wym. Naj mniej licz ną gru pą bez ro bot nych by ły oso by z wy kształ ce niem wyż szym i ze śred nim ogól no kształ cą cym. W la tach 1999–2006 wy stą pi ła spad ko wa ten den cja wśród bez ro bot nych z wy kształ ce niem za sad ni czym za wo do wym i ro sną ca z wy kształ ce niem wyż szym i śred nim ogól no kształ cą cym. Struk tu ra bez ro bot nych wg wy kształ ce nia w po wie cie wa do wic kim, Ma ło -pol sce i Pol sce by ła zbli żo na w przy pad ku osób z wy kształ ce niem po li ce al ny mi śred nim za wo do wym oraz ogól no kształ cą cym, na to miast znacz nie od bie ga ła od sie bie w po zo sta -łych przy pad kach.
Ana li za struk tu ry bez ro bot nych wg cza su po zo sta wa nia bez pra cy po zwa la stwier dzić, że w ca łym ana li zo wa ny okre sie nie zmien nie naj mniej licz ną gru pą wśród bez ro bot -nych są oso by, któ re po zo sta ją bez pra cy przez okres od 3 do 6 mie się cy, a naj licz niej szą – po wy żej 24 mie się cy. War to ści cha rak te ry zu ją ce bez ro bot nych z punk tu wi dze nia cza su po zo sta wa nia bez pra cy są na po dob nym po zio mie pra wie we wszyst kich oma wia nych gru pach, oprócz gru py osób po zo sta ją cych bez pra cy po wy żej 24 mie się cy, w któ -rej war to ści dla po wia tu wa do wic kie go są znacz nie więk sze niż dla ca łe go wo je wódz twa, ale po rów ny wal ne w sto sun ku do Pol ski.
Wśród bez ro bot nych naj wię cej jest osób bez sta żu pra cy, a naj mniej ze sta żem pra -cy po wy żej 30 lat. Za uwa żo no rów nież wzrost bez ro bot nych ze sta żem po wy żej 20 lat, a w po zo sta łych prze dzia łach – licz ba ich nie znacz nie spa dła. Struk tu ra bez ro bot nych wg sta żu pra cy kształ to wa ła się na po dob nym po zio mie, za rów no w po wie cie wa do wic kim, jak i w Ma ło pol sce czy Pol sce.
2. Ak tyw na po li ty ka pań stwa wo bec bez ro bo cia
Klu czo wy mi ob sza ra mi po li ty ki eko no micz nej, ma ją cy mi za sad ni cze zna cze nie dla kształ to wa nia się po zio mu bez ro bo cia są: po li ty ka ma kro eko no micz na, po li ty ka re gu la cji ryn ku pra cy oraz po li ty ka pań stwa na ryn ku pra cy. Z uwa gi na cel ni niej sze go ar ty ku -łu sku pio no na ak tyw nej po li ty ce pań stwa na ryn ku pra cy.
Ak tyw na po li ty ka pań stwa na ryn ku pra cy peł ni kil ka głów nych funk cji, a mia no wi -cie: ak ty wi za cji za wo do wej bez ro bot nych, zmniej sze nia nie do pa so wań struk tu ral nych na ryn ku pra cy, pod no sze nie pro duk tyw no ści si ły ro bo czej, od dzia ły wa nia na wiel kość za trud nie nia i bez ro bo cia oraz we ry fi ka cji go to wo ści bez ro bot nych do pra cy.
Bez po śred nim efek tem eks pan sji pro gra mów ak tyw nej po li ty ki pań stwa na ryn ku pra cy jest re duk cja bez ro bo cia o wiel kość uczest ni czą cych w tych pro gra mach, co na zy wa -my efek tem brut to lub efek tem no mi nal nym. Aby okre ślić efekt net to lub efekt re al ny, trze ba uwzględ nić rów nież po śred nie efek ty ak tyw nej po li ty ki pań stwa na ryn ku pra cy1.
1Do po śred nich efek tów ak tyw nej po li ty ki pań stwa na le ży: ak ty wi za cję za wo do wą bez ro bot nych, po pra wę do pa so wań struk tu ral nych na ryn ku pra cy, wzrost pro duk cyj no ści si ły ro bo czej, za ha mo wa nie utra ty sta tu su ma te rial ne go bez ro bot nych, efekt „ja ło we go bie gu”, efekt sub sty tu cji oraz efekt wy pie ra -nia. Sze rzej w: Kwiat kow ski, 2002: 311–316.
Zgod nie z usta wą z dnia 20 kwiet nia 2004 r. o pro mo cji za trud nie nia i in sty tu cjach ryn ku pra cy pod sta wo wy mi usłu ga mi w ra mach ak tyw nej po li ty ki pań stwa na ryn ku pra cy są: po śred nic two pra cy, usłu gi EU RES, po rad nic two za wo do we i in for ma cja za wo do -wa, po moc w ak tyw nym po szu ki wa niu pra cy oraz or ga ni za cja szko leń.
Po śred nic two pra cy po le ga w szcze gól no ści na udzie la niu po mo cy bez ro bot nym i po szu ku ją cym pra cy w uzy ska niu od po wied nie go za trud nie nia oraz pra co daw com w po zy ska niu pra cow ni ków o po szu ki wa nych kwa li fi ka cjach za wo do wych. Po śred nic two pra cy dla bez ro bot nych i po szu ku ją cych pra cy re ali zo wa ne przez po wia to we oraz wo je wódz kie urzę dy pra cy jest pro wa dzo ne nie od płat nie, zgod nie z za sa da mi: do stęp no ści usług po śred nic twa pra cy dla po szu ku ją cych pra cy oraz dla pra co daw ców, do bro wol no ści, rów -no ści i jaw -no ści.
Usłu gi EU RES2po le ga ją w szcze gól no ści na udzie la niu bez ro bot nym i po szu ku ją
cym pra cy po mo cy w uzy ska niu od po wied nie go za trud nie nia zgod nie z pra wem swo bod ne go prze pły wu pra cow ni ków w Unii Eu ro pej skiej oraz udzie la niu pra co daw com po -mo cy w po zy ski wa niu pra cow ni ków o po szu ki wa nych kwa li fi ka cjach za wo do wych.
Po rad nic two za wo do we3i in for ma cja za wo do wa po le ga na udzie la niu bez ro bot nym
i po szu ku ją cym pra cy po mo cy w wy bo rze od po wied nie go za wo du i miej sca za trud nie -nia.
Po moc w ak tyw nym po szu ki wa niu pra cy po le ga na przy go to wa niu bez ro bot nych i po szu ku ją cych pra cy do lep sze go ra dze nia so bie w po szu ki wa niu i po dej mo wa niu za trud nie nia po przez uczest nic two w szko le niach z za kre su umie jęt no ści po szu ki wa nia pra -cy, uczest nic two w za ję ciach ak ty wi zu ją cych oraz do stęp do in for ma cji i elek tro nicz nych baz da nych słu żą cych uzy ska niu umie jęt no ści po szu ki wa nia pra cy i sa mo za trud nie nia.
Punk tem wyj ścia dla or ga ni za cji szko le nia bez ro bot nych jest pro gno za za po trze bo -wa nia lo kal ne go ryn ku pra cy na ka dry4. Na stęp nie na le ży okre ślić po trze by szko le nio we
bez ro bot nych i in nych upraw nio nych osób, a tak że usta lić kry te ria re kru ta cji bez ro bot nych i in nych upraw nio nych osób na szko le nia. Ko lej ną czyn no ścią jest wy bór ofert szko le nio wych i or ga ni za to rów szko leń uwzględ nia jąc m.in. treść na ucza nia, kwa li fi ka cje ka -dry dy dak tycz nej, me to dy i tech ni ki na ucza nia, prze wi dy wa ną efek tyw ność szko leń i kosz ty szko leń. Na stęp nym dzia ła niem jest udo stęp nie nie bez ro bot nym i in nym upraw nio nym oso bom in for ma cji o moż li wo ściach i wa run kach szko leń oraz do ko na nie wy bo -ru kan dy da tów na szko le nia. Po wia to wy Urząd Pra cy kon tro lu je prze bieg zle co ne go przez sie bie szko le nia i pro wa dzi sys te ma tycz ne ba da nia efek tyw no ści szko leń.
Szko le nie osób nie peł no spraw nych od by wa się w for mach po zasz kol nych w ce lu na uki za wo du, prze kwa li fi ko wa nia lub pod wyż sze nia kwa li fi ka cji. Szko le nie osób nie peł no spraw nych mo że od by wać się w jed nost kach szko lą cych lub spe cja li stycz nych ośrod -2Jed nym z pla no wa nych i zre ali zo wa nych w 2003 r. za dań Wy dzia łu Po rad nic twa Za wo do we go i Sie ci EU RES by ło prze pro wa dze nie pi lo ta żu ewo lu cji po zio mu usług po rad nic twa za wo do we go. Z prze -pro wa dzo nych ba dań wy pły wa wie le cen nych uwag i je den ogól ny wnio sek, że klien ci po wia to wych urzę dów pra cy są za do wo le ni z ich ob słu gi w ra mach tej for my dzia ła nia (Bog dań ska, 2004: 61).
3Cen ne uwa gi na te mat po rad nic twa za wo do we go w świe tle no wych prze pi sów za wie ra ar ty kuł Li -py, 2004: 31–49.
4Usta wa z dnia 20 kwiet nia 2004 ro ku o pro mo cji za trud nie nia i in sty tu cjach ryn ku pra cy (Dz.U. nr 99, poz. 1001), art. 36 –43.
kach szko le nio wo -re ha bi li ta cyj nych. Szko le nie osób nie peł no spraw nych od by wa się na ta kich sa mych za sa dach jak szko le nia in nych bez ro bot nych i po szu ku ją cych, z tą np. róż ni cą, że fi nan so wa ne jest ze środ ków Pań stwo we go Fun du szu Re ha bi li ta cji Osób Nie -peł no spraw nych.
Przy ję to umow ny po dział szko leń na in dy wi du al ne – gdy z ini cja ty wą skie ro wa nia na szko le nie wy stę pu je oso ba bez ro bot na oraz gru po we – gdy z ini cja ty wą szko le nio wą wy stę pu je urząd pra cy przy go to wu jąc szko le nie dla ca łej gru py bez ro bot nych. Mo że my tu wy róż nić szko le nia or ga ni zo wa ne na pod sta wie dwu stron nych umów po mię dzy urzę dem pra cy a jed nost ką szko lą cą oraz na pod sta wie trój stron nych umów po mię dzy urzę -dem pra cy, jed nost ka szko lą cą i pra co daw cą.
Po nad to pod sta wo we usłu gi ryn ku pra cy5wspie ra ją in stru men ty ryn ku pra cy, do któ
-rych na le ży, np. fi nan so wa nie kosz tów prze jaz du do pra co daw cy zgła sza ją ce go ofer tę pra cy lub do miej sca pra cy i za kwa te ro wa nia w miej scu pra cy oso bie, któ ra pod ję ła za -trud nie nie lub in na pra cę za rob ko wą6.
3.Wskaź ni ki efek tyw no ści ak tyw nych pro gra mów ryn ku pra cy
W li te ra tu rze przed mio tu wy róż nia się trzy ob sza ry oce ny ak tyw nych pro gra mów ryn ku pra cy: oce nę po li ty ki pro gra mów, oce nę wdra ża nia oraz oce nę efek tów.
Oce na po li ty ki pro gra mów ryn ku pra cy po le ga na ana li zie ce lów tych pro gra mów i po win na obej mo wać kil ka ele men tów. Po pierw sze, ce le tych pro gra mów na tle ogól nej po li ty ki spo łecz no go spo dar czej kra ju i wa run ków spo łecz no go spo dar czych, w ja kich kraj się znaj du je. Po dru gie, oce nę zgod no ści de kla ro wa nych ce lów pro gra mów z ce -la mi rze czy wi sty mi. Po trze cie, oce nę czy wdro że nie pro gra mu jest w sta nie zre ali zo wać sta wia ne przed nim ce le.
Wy od ręb nia się trzy ty py oce ny wdro że nia pro gra mów, tj.: mo ni to ring, oce nę ja ko -ścio wą, wskaź ni ki efek tyw no ści. Mo ni to ring pro gra mu po le ga na za ło że niu ba zy da nych o or ga ni za cji i dzia ła niu pro gra mu oraz jej wy ko rzy sta niu do ana li zy dzia ła nia pro gra mu. Ana li za ja ko ścio wa po le ga na prze pro wa dze niu ja ko ścio wej oce ny in fra struk tu ry pro gra mu. Cho dzi o to, aby wskaź ni ki nie by ły je dy ną pod sta wą oce ny pro gra mów. Wy so kość tych wskaź ni ków za le ży bo wiem od wie lu czyn ni ków eg zo ge nicz nych (np. wa run -ków lo kal nych), na któ re nie ma ją wpły wu in sty tu cje or ga ni zu ją ce pro gram.
5Usta wa z dnia 20 kwiet nia 2004 ro ku o pro mo cji za trud nie nia i in sty tu cjach ryn ku pra cy (Dz.U. nr 99, poz. 1001), art. 45– 48.
6Szcze gó ło we in for ma cje za wie ra rów nież roz po rzą dze nie Mi ni stra Pra cy i Po li ty ki Spo łecz nej z dnia 21 li sto pa da 2005 ro ku w spra wie szcze gó ło wych wa run ków i try bu do ko ny wa nia re fun da cji ze środ ków Fun du szu Pra cy kosz tów wy po sa że nia lub do po sa że nia sta no wi ska pra cy dla skie ro wa ne go bez ro bot ne go, przy zna wa nia bez ro bot ne mu środ ków na pod ję cie dzia łal no ści go spo dar czej oraz form za bez pie cze nia zwro tu otrzy ma nych środ ków (Dz.U. nr 236 poz. 2002) oraz roz po rzą dze nie Mi ni stra Go spo dar ki i Pra cy z dnia 13 lip ca 2004 ro ku w spra wie szcze gó ło we go spo so bu i try bu or ga ni zo wa nia prac in -ter wen cyj nych i ro bót pu blicz nych oraz jed no ra zo wej re fun da cji kosz tów z ty tu łu opła co nych skła dek na ubez pie cze nia spo łecz ne (Dz. U. nr 161, poz. 1683).
Wskaź ni ki efek tyw no ści pro gra mów ryn ku pra cy kon stru owa ne są w ta ki spo sób, aby kon fron to wać da ne do ty czą ce pro gra mów z je go za kła da ny mi ce la mi. W ten spo sób moż na uzy skać in for ma cje o stop niu po wo dze nia da ne go pro gra mu. Wskaź ni ki efek tyw -no ści ma ją róż -no rod ny cha rak ter w za leż -no ści od ro dza ju pro gra mów ryn ku pra cy. Dla oce ny efek tyw no ści pro gra mów ryn ku pra cy funk cjo nu ją cych w Pol sce, wy ko rzy stu je się naj czę ściej na stę pu ją ce wskaź ni ki: sto pę po now ne go za trud nie nia uczest ni ków za koń czo nych szko leń, pro cent uczest ni ków koń czą cych kur sy, sto pę po now ne go za trud -nie nia uczest ni ków za koń czo nych ro bót pu blicz nych, prac in ter wen cyj nych, itp.
Ba da nia efek tów pro gra mów ak tyw nych roz wi nę ły się w dwu kie run kach. Pierw szy po le ga na uka za niu wpły wu pro gra mów ak tyw nych na kształ to wa nie się wskaź ni ków re al nych, ta kich jak m.in.: re duk cja bez ro bo cia, wzrost za trud nie nia, wzrost od pły wów bez ro bo cia czy po pra wa po zy cji jed no stek na ryn ku pra cy. Dru gi obej mu je ana li zę wskaź ni ków fi nan so wych, wy ra ża ją cych sto su nek ko rzy ści i kosz tów da ne go pro gra mu (Kwiat -kow ski, 2002: 316–329).
Na po trze by ni niej sze go opra co wa nia, w ta be li 2 omó wio no wskaź ni ki nie zbęd ne do po mia ru efek tyw no ści re ali za cji usta wo wych, ak tyw nych in stru men tów ryn ku pra cy i wy -ko rzy sta nia re zul ta tów tej oce ny w za rzą dza niu dzia łal no ścią sz-ko le nio wą.
Ta be la 2. Wskaź ni ki efek tyw no ści szko leń
Źródło: Opracowanie własne.
Wy szcze gól nie nie Wzór In ter pre ta cja
Sto pa po now ne go za trud nie nia uczest ni ka szko leń (C.l.)
C.1. = L.Z. / L.A.
Wskaź nik ten wią że się z oce ną szko le nia w aspek cie eko no micz nym oraz dy dak tycz nym. Usta le nie, ilu ab sol wen tów kur su pod -ję ło za trud nie nie w okre ślo nym cza sie po zwa la oce nić spo sób dia gno zo wa nia po trzeb szko le nio wych i traf ność wy bo ru kie run ków szko leń, spo so bu do bo ru kan dy da tów na szko le nie oraz po -ziom szko leń re ali zo wa nych przez wy bra ne jed nost ki szko lą ce. Koszt po now ne go
za trud nie nia uczest ni ka szko leń (C.2.)
C.2. = C.K. / L.Z.
Wskaź nik ten po zwa la oce nić i po rów nać wiel ko ści na kła dów fi nan so wych z Fun du szu Pra cy na dzia łal ność szko le nio wą dla bez -ro bot nych w da nym okre sie do wy dat ków po nie sio nych w tym sa mym cza sie na in ne for my ak tyw ne oraz do ko nać ewen tu al -nych zmian w struk tu rze wy dat ków z Fun du szu Pra cy na bar dziej „opła cal ne” ak tyw ne for my prze ciw dzia ła nia bez ro bo ciu. Śred ni jed nost ko wy
koszt fi nan so wa nych kur sów (C.3.)
C.3. = C.K. / L.R.
Wskaź nik ten umoż li wia usta le nie stop nia za an ga żo wa nia środ ków fi nan so wych z Fun du szu Pra cy prze zna czo nych na dzia łal -ność szko le nio wą oraz do ko na nie zmian i ko rekt do ty czą cych licz by pla no wa nych do prze szko le nia w dal szym cza sie. Pro cent uczest ni ków
koń czą cych kur sy (C.4.)C.4. = L.A. / L.R. Wskaź nik okre śla pro cent ab sol wen tów szko leń.
L.Z. – to licz ba za trud nio nych ab sol wen tów – za li cza my tu oso by, któ re ukoń czy ły kurs lub prze kwa li fi ko
-wa nie, na któ ry zo sta ły skie ro -wa ne przez urząd oraz w ba da nym okre sie zo sta ły wy łą czo ne z ewi den cji z po wo du pod ję cia pra cy lub in ne go za trud nie nia w ozna czo nym cza sie od da ty ukoń cze nia kur su
L.A. – to licz ba ab sol wen tów kur su – bie rze się pod uwa gę oso by skie ro wa ne na kur sy, któ re je ukoń czy
-ły z wy ni kiem po zy tyw nym w ba da nym okre sie
C.K. – cał ko wi ty koszt kur su obej mu ją cy opła tę za kurs przy słu gu ją ce jed no st ce szko le nio wej, za sił ki szko
-le nio we wy pła co ne uczest ni kom kur su oraz na -leż ne od tych za sił ków skład ki ZUS, a tak że kosz ty ba dań le kar skich oraz kosz ty do jaz du bez ro bot nych na kurs i ubez pie cze nia uczest ni ków kur su
L.R. – licz ba roz po czy na ją cych kur sy obej mu ją ca oso by, któ re otrzy ma ły skie ro wa nie na kurs, przy ję ły je
i roz po czę ły szko le nie; ana li zu je się tu tyl ko te oso by, któ re by ły uczest ni ka mi kur sów za koń czo nych w ba -da nym okre sie
Wskaź ni ki efek tyw no ści dla pro gra mów prac in ter wen cyj nych są iden tycz ne jak dla pro gra mu ro bót pu blicz nych, w związ ku z tym zo sta ną po da ne tyl ko za sa dy li cze nia wskaź ni ków dla pro gra mów ro bót pu blicz nych (ta be la 3).
Na pod sta wie kla sycz nych wzo rów moż na zbu do wać sze reg in nych wskaź ni ków dla po szcze gól nych ak tyw nych form wal ki z bez ro bo ciem, np. sto pę po now ne go za trud nie -nia uczest ni ków sta ży (S.1.), koszt po now ne go za trud nie -nia uczest ni ków za koń czo nych prac in ter wen cyj nych (G.2), śred ni koszt przy pa da ją cy na jed ne go uczest ni ka umów ab -sol wenc kich (H.3.), sto pę po now ne go za trud nie nia osób ob ję tych re fun da cją skład ki ZUS (Z.1.), czy koszt po now ne go za trud nie nia uczest ni ków za koń czo ne go przy go to wa nia za wo do we go w miej scu pra cy (P.2.) dla po szcze gól nych ba da nych lat (Ana li za efek tyw no -ści…, 1995: 69–72).
4. Efek tyw ność ak tyw nych pro gra mów ryn ku pra cy pro wa dzo nych przez PUP Wa do wi cach w la tach 1999–2006
W ar ty ku le przed sta wio ne zo sta ły na stę pu ją ce wskaź ni ki efek tyw ność ak tyw nych pro gra mów zwal cza ją cych bez ro bo cie wy ko rzy sty wa nych w po wie cie wa do wic kim:
• sto pa po now ne go za trud nie nia uczest ni ków form ak tyw nych za koń czo nych w la -tach 1999–2006 (%),
• koszt po now ne go za trud nie nia uczest ni ków pro gra mu w la tach 1999–2006 (w zł), • śred ni koszt po now ne go za trud nie nia uczest ni ków pro gra mu w la tach 1999–2006
(w zł).
Ta be la 3. Wskaź ni ki efek tyw no ści ro bót pu blicz nych
Źródło: Opracowanie własne.
Wy szcze gól nie nie Wzór In ter pre ta cja
Sto pa po now ne go za trud nie nia uczest ni ków za koń czo nych ro bót pu blicz nych (F.1.)
F.1. = F.1.1. / F.1.2.
Wskaź nik ten wią że się z oce ną ro bót pu blicz nych w aspek cie eko no micz nym oraz dy dak tycz nym. Usta le nie, ile osób pod ję ło za trud nie nie w okre ślo -nym cza sie dzię ki ro bo tom pu blicz -nym.
Koszt po now ne go za trud nie nia uczest ni ka za koń czo nych ro bót pu blicz nych (F.2.)
F.2. = F.2.1. / F.1.1.
Wskaź nik ten po zwa la oce nić, ja kie kosz ty po nie śli śmy, że by je den bez ro bot ny pod jął pra cę po za -koń cze niu tej for my prac sub wen cjo no wa nych. Śred ni jed nost ko wy koszt fi nan
-so wa nych ro bót pu blicz nych (F.3.)F.3. = F.2.1. / F.3.1.
Wskaź nik ten okre śla, ja ka kwo ta zo sta ła wy dat ko -wa na na każ de go uczest ni ka tych pro gra mów.
F.1.1. – to licz ba osób za trud nio nych na sta łe po za koń cze niu ro bót pu blicz nych – przyj mu je my, że uczest
-ni cy za koń czo nych ro bót pu blicz nych pod ję li za trud -nie -nie, je śli się -nie za re je stru ją po now -nie w urzę dzie ja ko bez ro bot ni w ter mi nie 3 mie się cy od da ty ich za koń cze nia
F.1.2. – to licz ba osób za trud nio nych pod czas ro bót pu blicz nych – to jest licz ba za trud nio nych w ostat nim
mie sią cu trwa nia ro bót pu blicz nych za koń czo nych w ba da nym okre sie
F.2.1. – koszt ro bót pu blicz nych – su ma kwot zre fun do wa nych i zo bo wią zań Fun du szu Pra cy dla wszyst
-kich or ga ni za to rów ro bót pu blicz nych, z któ ry mi za war te umo wy skoń czy ły się w ba da nym okre sie
F.3.1. – łącz na licz ba za trud nio nych uczest ni ków ro bót pu blicz nych – to jest su ma licz by bez ro bot nych za
trud nio nych w każ dym mie sią cu trwa nia każ dej umo wy za koń czo nej w ba da nym okre sie, czy li licz ba oso -bo mie się cy
W 1999 r. szko le nia or ga ni zo wa ne przez PUP w Wa do wi cach za koń czy ło 366 osób, na to miast pra cę po ich ukoń cze niu pod ję ły 193 oso by. Sto pa po now ne go za trud nie nia uczest ni ków szko leń wy no si ła w 1999 r. – 53%. Po mi mo zbli żo nej licz by osób, któ re ukoń czy ły kur sy w 2006 r. (414 osób), sto pa po now ne go za trud nie nia by ła znacz nie naj -niż sza, wy no si ła za le d wie 28,4%.
Sku tecz ność sta ży ab sol wenc kich wa ha ła się od 59% w 1999 r. do 33,9% w 2006 r. W ba da nym okre sie za ob ser wo wać moż na ma le ją cą ten den cję w za trud nia niu naj młod -szej gru py bez ro bot nych po od by tym sta żu. Na to miast sto pa po now ne go za trud nie nia bez ro bot nych uczest ni ków w Klu bach Pra cy w 2006 r. by ła naj niż sza i wy no si ła za le d wie 4,2% (2 oso by). Naj wyż szą od no to wa no w 2004 r., kie dy wy nio sła ona 14,29%. Z ro -ku na rok zmniej sza ła się licz ba uczest ni ków Klu bów Pra cy: od 65 osób w 1999 r. do 48 osób w 2005 r.
Z ko lei sto pa po now ne go za trud nie nia uczest ni ków ro bót pu blicz nych w ca łym ba da nym okre sie by ła re la tyw nie ni ska. Naj niż szą jej war tość od no to wa no w 2000 r. rów -ną 11%, a naj wyż szą w 2004 r. wy no szą cą 24,05%. Naj wię cej osób (350) za trud nio no w ra mach ro bót pu blicz nych w 2003 r. i wte dy też naj wię cej bez ro bot nych zna la zło za -trud nie nie po za koń cze niu tej for my wal ki z bez ro bo ciem (68 osób).
Sto pa po now ne go za trud nie nia uczest ni ków prac in ter wen cyj nych w oma wia nym okre sie kształ to wa ła się na po zio mie od 65% w 1999 r. do 38,6% w 2006 r. Naj wię cej bez -ro bot nych za trud nio no w ra mach tych prac w 2005 r., bo 331, ale i jed no cze śnie naj mniej osób po ich ukoń cze niu zna la zło za trud nie nie.
Moż na za uwa żyć, że for ma ak ty wi za cji za wo do wej ab sol wen tów by ła efek tyw na, cho ciaż z ro ku na rok ma la ła. W 2000 r. sto pa po now ne go za trud nie nia uczest ni ków umów ab sol wenc kich wy no si ła 97%, a w 2003 r. – 82,1%. Naj wię cej za in te re so wa nych bez ro bot nych ab sol wen tów by ło w 1999 r., a naj mniej w 2004 r. – 74 oso by.
Re fun da cja skład ki ZUS jest bar dzo sku tecz ną for mą wal ki z bez ro bo ciem, bo wiem w ba da nym okre sie war tość oma wia ne go wskaź ni ka oscy lo wa ła w oko li cach 100%.
Przy go to wa nie za wo do we w miej scu pra cy to no wość i war tość wskaź ni ka wy no si -ła 30,8% w 2006 r., co ozna cza, że w-ła śnie 30,8% wszyst kich uczest ni ków tej ak tyw nej for my prze ciw dzia ła nia bez ro bo ciu zo sta ło za trud nio nych.
Dru gim uwzględ nio nym wskaź ni kiem w ana li zie efek tyw no ści ak tyw nych form wal ki z bez ro bo ciem jest koszt po now ne go za trud nie nia uczest ni ków pro gra mów, któ ry in for mu je, ja kie kosz ty zo sta ły po nie sio ne, aby je den bez ro bot ny pod jął pra cę po za koń cze -niu da nej ak tyw nej for my wal ki z bez ro bo ciem (rys. 2).
Cał ko wi ty koszt kur sów or ga ni zo wa nych dla bez ro bot nych był naj niż szy w 2001 r. i wy no sił 170 706,24 zł, a w 2004 r. był naj wyż szy i wy no sił 681 434,42 zł. Koszt po now -ne go za trud nie nia uczest ni ków kur sów w 2004 r. był naj wyż szy i rów ny 4973,97 zł, a w 2005 r. naj niż szy wy no szą cy 2051,51 zł. Z po wyż sze go ze sta wie nia moż na od czy -tać, że naj wyż szy koszt za trud nie nia jed ne go uczest ni ka ro bót pu blicz nych wy no sił 43 275,65 zł, co mia ło miej sce w 2000 r., a naj niż szy wy no sił 18 830,64 zł w 1999 r. Naj więk szy cał ko wi ty koszt prac in ter wen cyj nych wy no sił 915 745,20 zł w 2005 r., a naj -mniej szy w 2002 r. i wy no sił 183 502,59 zł. Naj więk szy koszt po now ne go za trud nie nia w ra mach tych prac wy no sił 5652,75 zł w 2006 r., a naj mniej szy wy no sił 2316,32 zł w 2000 r. Cał ko wi ty koszt umów ab sol wenc kich był naj wyż szy w 1999 r. i wy no sił 557 632,43 zł. Wte dy też był naj wyż szy koszt po now ne go za trud nie nia ab sol wen ta i wy no sił 4070,31 zł. Na to miast naj mniej szy cał ko wi ty koszt umów ab sol wenc kich był w 2002 r. i wy no sił 130 791,33 zł. Wte dy też był naj mniej szy koszt po now ne go za trud nie nia ab sol -wen ta, bo był ro wy 1952,11 zł. Ob li czo ny dla 2006 r. koszt po now ne go za trud nie nia uczest ni ków przy go to wa nia za wo do we go w miej scu pra cy wy no sił 4510,05 zł, co ozna -cza, że był po nad dwu krot nie wyż szy od naj niż sze go w 2002 r.
Trze cim wskaź ni kiem efek tyw no ści ak tyw nych pro gra mów jest śred ni koszt przy pa da ją cy na jed ne go uczest ni ka pro gra mu. Koszt ten in for mu je, ja ka kwo ta zo sta ła wy da -na -na ob ję cie każ de go uczest ni ka da ną ak tyw ną for mą wal ki z bez ro bo ciem (rys. 3).
Śred ni koszt do ta cji przy pa da ją cy na jed ne go uczest ni ka ro bót pu blicz nych wzra stał od 873,79 zł w 1999 r. do po zio mu 1132,89 zł w 2006 r. Z po wyż sze go wy kre su moż na od czy tać, że w 2000 ro ku śred ni koszt przy pa da ją cy na jed ne go uczest ni ka prac in ter -wen cyj nych był naj niż szy i wy no sił 396,89 zł. Naj niż szy śred ni koszt przy pa da ją cy na jed ne go uczest ni ka umów ab sol wenc kich wy no sił 401,70 zł w 2001 r. Na to miast naj wyż szy wy no sił 560,53 zł w 2004 r. Śred ni jed nost ko wy koszt fi nan so wa nia kur sów był naj -niż szy w 2006 r. i wy no sił 583,34 zł, a naj wyż szy w 2004 r., kie dy był rów ny 1584,73 zł (nie wie le mniej szy był w 1999 r. i wy no sił 1576,62 zł). Ob li czo ny dla 2006 r. śred ni koszt przy pa da ją cy na jed ne go uczest ni ka przy go to wa nia za wo do we go w miej scu pra cy wy no -sił 460,60 zł.
Za koń cze nie
Prze pro wa dzo na ana li za efek tyw no ści ak tyw nych pro gra mów wal ki z bez ro bo ciem w Wa do wi cach w la tach 1999–2006 po zwa la wy pro wa dzić na stę pu ją ce wnio ski. Naj bar -dziej efek tyw ny mi for ma mi po mo cy by ły umo wy ab sol wenc kie oraz re fun da cja skład ki ZUS, sto pa po now ne go za trud nie nia kształ to wa ła się na po zio mie od 82% do 100%. Naj -mniej sku tecz ny mi zaś oka zu ją się być ro bo ty pu blicz ne i klu by pra cy, ich efek tyw ność za wie ra się w prze dzia le od 9% do 20%. Po zo sta łe for my, czy li szko le nia, pra ce in ter wen -cyj ne oraz sta że, a tak że przy go to wa nie za wo do we moż na za li czyć do jed nej gru py. Ich sku tecz ność wy no si od 30% do 72,5% w po szcze gól nych la tach.
Naj wyż szy koszt po now ne go za trud nie nia uczest ni ków ma ją ro bo ty pu blicz ne. Jest to koszt rzę du kil ku dzie się ciu ty się cy zło tych. Po zo sta łe pro gra my ma ją o wie le niż sze kosz ty po now ne go za trud nie nia od oko ło 2000 zł do oko ło 5700 zł. Ta ni mi for ma mi, ze wzglę du na śred ni koszt przy pa da ją cy na jed ne go uczest ni ka pro gra mu, są pra ce in ter wen -cyj ne i umo wy ab sol wenc kie, a tak że przy go to wa nie za wo do we w miej scu pra cy – koszt
ten wy no sił oko ło od 400 zł do 500 zł. W przy pad ku ro bót pu blicz nych koszt ten za wie ra się w prze dzia le od 800 zł do 1300 zł. Naj wyż szy śred ni koszt przy pa da ją cy na jed ne -go uczest ni ka pro gra mu ma ją szko le nia, koszt ten moż na okre ślić ja ko prze dział od 1200 zł do 1700 zł.
Bi blio gra fia
Ana li za efek tyw no ści pro gra mów ryn ku pra cy. Po rad nik, KUP, Po znań 1995.
Bog dań ska P., In for ma cja nt. ewa lu acji po zio mu usług po rad nic twa za wo do we go na pod sta wie upo
-wszech nio ne go stan dar du usłu gi Po rad nic two Za wo do we, „Ry nek Pra cy”, 2004 nr l.
Kwiat kow ski E., Bez ro bo cie. Pod sta wy teo re tycz ne, Wy daw nic two Na uko we PWN, War sza wa 2002. Li pa P., Po rad nic two za wo do we dla do ro słych w świe tle pol skich prze pi sów pra wa, „Ry nek Pra cy”, 2004
nr 4.
Roz po rzą dze nie Mi ni stra Pra cy i Po li ty ki Spo łecz nej z dnia 21 li sto pa da 2005 ro ku w spra wie szcze gó ło wych wa run ków i try bu do ko ny wa nia re fun da cji ze środ ków Fun du szu Pra cy kosz tów wy po sa że nia lub do po sa że nia sta no wi ska pra cy dla skie ro wa ne go bez ro bot ne go, przy zna wa nia bez ro bot ne mu środ ków na pod ję cie dzia łal no ści go spo dar czej oraz form za bez pie cze nia zwro tu otrzy ma -nych środ ków (Dz.U. nr 236, poz. 2002).
Roz po rzą dze nie Mi ni stra Go spo dar ki i Pra cy z dnia 13 lip ca 2004 ro ku w spra wie szcze gó ło we go spo so bu i try bu or ga ni zo wa nia prac in ter wen cyj nych i ro bót pu blicz nych oraz jed no ra zo wej re fun da -cji kosz tów z ty tu łu opła co nych skła dek na ubez pie cze nia spo łecz ne (Dz. U. nr 161, poz. 1683). Usta wa z dnia 20 kwiet nia 2004 ro ku o pro mo cji za trud nie nia i in sty tu cjach ryn ku pra cy (Dz.U. nr 99,
poz. 1001).
Spra woz da nia MPiPS – l z lat 1999–2006.
The Efficiency of Active Forms of the Unemployment Reduction
in Wadowice District in 1999–2006
Summary
The problem of unemployment appeared from special intensification in Poland after 1989, when began the transformation of economic system. At the beginning any active forms of the unemployment reduction were used. The attention was focused only on appeasement its results. From 1997 we could observe the growth of utilization the active methods of the unemployment reduction. In the article the scale of unemployment structure in Wadowice district and analysis of active forms of unemployment reduction efficiency during period 1999–2006 are presenting.
