MAŁOPOLSKI URZĄD WOJEWÓDZKI w Krakowie
Wydział Polityki Społecznej WP-IV.431.1.18.2014
Protokół
z kontroli problemowej przeprowadzonej w Sądeckim Ośrodki Interwencji Kryzysowej w Nowym Sączu, ul. Śniadeckich 10a, przez pracowników Wydziału Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie – inspektora wojewódzkiego Katarzynę Łach oraz starszego inspektora Teresę Marynowicz, na podstawie ustawy z dnia 25 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r., Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.), rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 czerwca 2011 r. w sprawie nadzoru i kontroli nad realizacją zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2011 r. Nr 126, poz. 718), rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne (Dz. U. z 2011, Nr 50, poz. 259) oraz upoważnienia do kontroli z dnia 25 kwietnia 2014 r. (znak: WP-IV.0030.42.2014) wydanego z up. Wojewody przez Kierownika Oddziału w Wydziale Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie.
Klasyfikacja wg budżetu zadaniowego: Funkcja 13. Zabezpieczenie społeczne i wspieranie rodziny; zadanie 13.1. Pomoc i integracja społeczna; podzadanie 13.1.1.
Wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; działanie 13.1.1.12. Nadzór nad prawidłową realizacją zadań z obszaru przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Okres objęty kontrolą: od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r.
Zakres kontroli obejmował:
ocenę sposobu realizacji programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie,
ocenę sposobu wydatkowania środków finansowych z budżetu Wojewody Małopolskiego na realizację programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie zgodnie z przeznaczeniem i założeniami Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie.
Czynności kontrolne przeprowadzono 15 maja 2014 roku.
Ustaleń kontrolnych dokonano w oparciu o dokumentację, a także wyjaśnienia złożone przez Panią Teresą Wojtas-Kieljan oraz wyjaśnienia pisemnie (ze względu na nieobecność podczas kontroli) przez Pana Czesława Baranieckiego– Dyrektora Ośrodka Interwencji Kryzysowej oraz
Protokołu załącza się:
1. Kserokopię kompletu dokumentów pt.: “Program korekcyjno-edukacyjny dla sprawców przemocy domowej” wraz z drukami i załącznikami: harmonogramem spotkań, scenariuszami zajęć, porozumieniem o współpracy z Zakładem Karnym, wzorem
kontraktu terapeutycznego, regulaminem uczestnictwa w programie, wzorami dokumentów wykorzystywanych podczas diagnozy i pracy z uczestnikiem programu, listami obecności, wzorami zaświadczeń uczestnictwa;
2. Kserokopie dokumentów pod nazwą: “Przebieg spotkań Programu Korekcyjno- Edukacyjnego dla Sprawców Przemocy Domowej (…)” – 3 egzemplarze;
3. Listę kontrolną – dane identyfikacyjne,
4. Listę kontrolną – realizacja programu oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie wraz załącznikami:
warunki lokalowe, zatrudnienie,
zestawienie wydatków poniesionych na zakup towarów i usług, zestawienie wydatków poniesionych na wynagrodzenia;
5. Wyjaśnienia Dyrektora Ośrodka Interwencji Kryzysowej dot. wydatkowania środków finansowych wraz z załącznikami.
Ustalenia kontroli:
Jednostką realizującą program korekcyjno – edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie na terenie Miasta Nowy Sącz jest Sądecki Ośrodek Interwencji Kryzysowej.
W 2013 roku program był realizowany na terenie Zakładu Karnego w Nowym Sączu oraz w Oddziale SOIK przy ul. Tarnowskiej 28.
1. Zatrudnienie
Program korekcyjno-edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie realizowany był w 2013 r. przez pięć osób, wykaz zatrudnionej kadry oraz ich kwalifikacje zostały szczegółowo opisane w załączniku nr 4 do Protokołu.
Wymogi kwalifikacyjne specjalistów prowadzących oddziaływania korekcyjno- edukacyjne wobec osób stosujących przemoc w rodzinie określone zostały w § 9 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne (Dz. U. z 2011 r. Nr 50, poz. 259).
Wyniki analizy dokumentacji wykazały, że specjaliści prowadzący Program spełniali wymogi określone w § 9 pkt 1 i 2 ww. rozporządzenia, stwierdzono natomiast, że w kontrolowanych aktach (w dwóch przypadkach), brak dokumentów poświadczających posiadanie kwalifikacji określonych w § 9 pkt 3, czyli co najmniej 3-letni staż pracy w instytucjach realizujących zadania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Podczas przeprowadzania czynności kontrolnych, dokumentację uzupełniono.
2. Formy prowadzonych zajęć oraz sposób ich realizacji:
Program korekcyjno-edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie opracowany został przez specjalistów realizujących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne. Jest to program autorski przygotowany na bazie programu Duluth, na bazie skryptu „Education Groups For Men Who Batter – The Duluth Model”, interwencyjnego programu dla sprawców nadużyć w rodzinie rozpowszechnionego przez Komisję Edukacji w Dziedzinie Uzależnień Fundacji im. Stefana Batorego w Warszawie oraz na bazie Treningu Zastępowania Agresji.
Ogólne założenia i wytyczne do prowadzenia programu opracowane zostały przez Panią Teresę Wojtas-Kieljan, Panią Ewę Panek i Panią Katarzynę Ściepłek, w formie dokumentu pod nazwą Program „Korekcyjno-Edukacyjny dla Sprawców Przemocy Domowej”. Jest to bardzo obszerny dokument szczegółowo opisujący sposób, formy i metodologię realizacji Programu, w tym:
1. Założenia Programu
charakterystyka problemu przemocy domowej: definicje, rodzaje przemocy, mity i fakty, dzieci jako świadkowie przemocy, alkohol a przemoc w rodzinie),
Założenia merytoryczne Programu, Cele Programu.
2. Komponenty
Trening umiejętności prospołecznych, Trening kontroli złości,
Trening wnioskowania moralnego.
3. Adresaci
4. Treści edukacyjne programu 5. Harmonogram zajęć
6. Scenariusze zajęć (szczegółowe rozpisanie wszystkich siedemnastu spotkań z uczestnikami)
7. Załączniki.
Wytyczne stanowią załącznik Nr 1 do Protokołu.
Program realizowany był na terenie Zakładu Karnego w Nowym Sączu oraz w Oddziale SOIK przy ul. Tarnowskiej 28. Przy ul. Tarnowskiej, zajęcia prowadzone były w sali terapeutycznej umożliwiającej prowadzenie zajęć grupowych, ale także w pomieszczeniach biurowych przeznaczonych do prowadzenia rozmów indywidualnych. Na terenie Zakładu Karnego zajęcia prowadzone były w sali przeznaczonej do zajęć grupowych oraz pomieszczeniach do prowadzenia rozmów indywidualnych. Zgodnie z informacjami w Liście kontrolnej: „pomieszczenia zostały adekwatnie do potrzeb wyposażone w stoły i krzesła oraz niezbędny sprzęt audio-video”. W lokalach na ul. Tarnowskiej znajduje się zaplecze sanitarne – łazienka z pomieszczeniem WC oraz aneks kuchenny z możliwością przygotowania ciepłych napojów (czajnik elektryczny, serwis do kawy). Przy pomieszczeniach w Zakładzie Karnym znajduje się zaplecze sanitarne.
Opis warunków lokalowych stanowi załącznik nr 4 do Protokołu.
W 2013 roku Program zrealizowano w ramach 3 edycji:
I edycja prowadzona była w Zakładzie Karnym od 23.08.2013 r. do 29.10.2013 r., przez Panią Teresę Wojtas-Kieljan, Panią Ewę Panek i Panią Katarzynę Ściepłek;
II edycja także prowadzona w Zakładzie Karnym prowadzona była od 30.10.2013 r. do 27.12.2013 r., przez Panią Teresę Wojtas-Kieljan, Panią Ewę Panek i Panią Katarzynę Ściepłek;
III edycja – prowadzona była jako grupa ambulatoryjna od 04.11.2013 r. do 19.12.2013 r., przez Panią Jolantę Jawor i Panią Dagmarę Czop.
Szczegółowe harmonogramy spotkań wraz z datami i tematyką stanowią załącznik nr 2 do Protokołu.
Zgodnie z Wytycznymi, realizowany Program (wszystkie edycje) obejmował ogółem 64 godziny: 4 godziny zajęć indywidualnych oraz 60 godzin zajęć grupowych. Grupy liczyły od 12 do 14 osób. Zajęcia prowadzone były przez dwóch specjalistów (2 kobiety).
W trakcie sesji terapeutycznych modelowano różne wzory zachowań konstruktywnych, między innymi stosując metodę wpływu osobistego, mającą na celu poprawę funkcjonowania
oraz rozwój osobisty sprawców uczestniczących w Programie. Oprócz oddziaływań edukacyjnych prowadzone były również ćwiczenia praktyczne.
3. Formy oddziaływań, zgodnie z Założeniami Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie (zał. Nr 2 do Programu – „Wytyczne do tworzenia modelowych programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie”)
Prowadzenie oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie w formie programów działań: psychologicznych, edukacyjnych, socjalizacyjnych, ukierunkowanych na taką zmianę zachowań i postaw osób stosujących przemoc, która zmniejszy ryzyko dalszego stosowania przez nie przemocy oraz zwiększy ich zdolność do samokontroli agresywnych zachowań i do konstruktywnego współżycia w rodzinie.
Zajęcia prowadzone były przez psychologów i pedagogów w formie warsztatów, dyskusji, odgrywania scenek przez uczestników, z wykorzystaniem burzy mózgów, wykładów, ćwiczeń papier-ołówek, kwestionariuszy.
Tematy, wokół których koncentrowały się oddziaływania korekcyjno-edukacyjne zgodne były z wytycznymi do tworzenia modelowych programów korekcyjno-edukacyjnych i zawierały następujące treści:
społeczno – kulturowe źródła i okoliczności towarzyszące przemocy domowej – związki przemocy ze stereotypami dotyczącymi płci i relacji między kobietami i mężczyznami oraz rodzicami i dziećmi,
problemy władzy i kontroli w relacjach międzyludzkich – potrzeby sprawców dotyczące władzy i kontroli, rozróżnianie zachowań agresywnych i asertywnych, rozpoznawanie własnych postaw związanych z przemocą,
planowanie i rozwijanie samokontroli – mechanizmy zachowań agresywnych, zaprzeczanie aktom przemocy i zniekształcanie obrazu minionych wydarzeń, ćwiczenie
„przerwy na ochłonięcie” jako techniki powstrzymywania reakcji agresywnych,
alkohol i patologia życia codziennego – rozpoznawanie uzależnienia od alkoholu i narkotyków, specyfika związku między nadużywaniem substancji chemicznych a stosowaniem przemocy, zaburzenia życia rodzinnego spowodowane patologicznym zachowaniem rodziców,
komunikacja interpersonalna – zdolność do rozpoznawania i konstruktywnego wyrażania uczuć, umiejętność empatycznego słuchania, umiejętności rozwiązywania konfliktów oparte na negocjacjach i kompromisach,
promocja pozytywnych standardów i wartości – wzmacnianie odpowiedzialności za bezpieczeństwo w relacjach z innymi, szczerość, solidność, rozwijanie zdolności do szacunku i wsparcia oraz akceptacji dla uczuć, opinii, postępowania przyjaciół,
przemoc seksualna – rozpoznanie poniżających i nieakceptowanych zachowań i sytuacji związanych z seksem jako ważnej formy przemocy,
dzieci, przemoc i wychowanie – wpływ przemocy domowej na psychikę dzieci i ich zachowania, modelowanie pozytywnych form i umiejętności rodzicielskich,
tolerancja i szacunek wobec osób starszych i niepełnosprawnych będących często ofiarami przemocy – nauka pozytywnych zachowań wobec ludzi starszych i niepełnosprawnych i radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi.
Oprócz oddziaływań edukacyjnych prowadzone były praktyczne ćwiczenia dostarczające korekcyjnych doświadczeń osobistych zmieniających zachowania i postawy związane z przemocą oraz rozwijające umiejętności samokontroli i konstruktywnego współżycia:
tworzenie indywidualnych planów bezpieczeństwa;
opracowywanie Kwestionariuszy Historii Przemocy;
ABC Złości – wyzwalacz, zachowanie, konsekwencje;
ćwiczenia techniki STOP-PRZERWA;
analiza sytuacji przemocowych na przykładzie historii przykładowej pary Anny i Roberta – analiza zachowań przemocowych, intencji sprawcy, przekonań, skutków dla ofiary, sprawcy, świadka, analiza mechanizmów: minimalizowanie, zaprzeczanie, obwinianie, wypracowywanie zachowań niekontrolujących;
wypełnianie własnych kwestionariuszy kontrolowania (działanie, intencje, przekonania, uczucia, skutki, błędy poznawcze);
analiza mitów na temat przemocy;
odgrywanie scenek – zachowania niekontrolujące, asertywność;
tworzenie komunikatów Ja, zasady sprawiedliwej kłótni, metody rozwiązywania konfliktów.
Program korekcyjno-edukacyjny dla sprawców przemocy domowej obejmował ponadto:
1. Trening Umiejętności Prospołecznych:
Podstawowe umiejętności prospołeczne (słuchanie, mówienie komplementów itd.), Zaawansowane umiejętności prospołeczne (proszenie o pomoc, przepraszanie itd.), Umiejętności radzenia sobie z emocjami (wyrażanie swoich uczuć, radzenie sobie ze strachem itd.),
Alternatywne umiejętności wobec agresji (reagowanie na zaczepki, obrona sowich praw itd.),
Umiejętność radzenia sobie ze stresem (reagowanie na niepowodzeniem radzenie sobie z presją grupy itd.),
Umiejętności planowania (podejmowanie decyzji, szeregowanie problemów według ich ważności itd.).
2. Trening Kontroli Złości (nauka zatrzymania powstałego w organizmie pobudzenia pod wpływem emocji, złości lub gniewu, po to, aby dać sobie możliwość refleksji nad wyborem adekwatnego zachowania. Trening ten uczy, co robić, aby zredukować poziom narastającej złości)
3. Trening Wnioskowania Moralnego (w trakcie treningu we wspólnej dyskusji grupa rozwija zdolności podejmowania dojrzałych moralnie decyzji. Odbywa się to w oparciu o przygotowane „dylematy moralne”, które obejmują fundamentalne zagadnienia lub wartości moralne będące ze sobą w konflikcie. Zadaniem uczestników jest dokonanie wyboru między sprzecznymi ze sobą możliwościami).
4. Rekrutacja do zajęć
W grupach odbywających się na terenie Zakładu Karnego nabór dokonywany był przez wychowawcę ZK, który kieruje na program osoby skazane za czyny związane ze stosowaniem przemocy w rodzinie.
W edycji programu prowadzonego w warunkach ambulatoryjnych, nabór realizowany był przez pracowników Sądeckiego Ośrodka Interwencji Kryzysowej (rozsyłanie plakatów, ulotek, kontakt z instytucjami zajmującymi się przeciwdziałaniem przemocy - m.in. Policją, Ośrodkami Pomocy Społecznej, Zespołami Interdyscyplinarnymi, Zespołami Kuratorów Sądowych).
Warunkiem przyjęcia osoby do programu było uznanie przez nią faktu stosowania przemocy we własnej rodzinie.
W roku 2013 do programu zostało zakwalifikowanych 38 sprawców, natomiast:
w pierwszej edycji udział wzięło 12 uczestników, z czego tylko dwóch otrzymało zaświadczenia o ukończeniu Programu, pozostałe osoby otrzymały zaświadczenia o uczestnictwie w Programie (niektóre mimo pełnej obecności na spotkaniach),
w drugiej edycji udział wzięło 12 uczestników, z czego siedmiu otrzymało zaświadczenia o ukończeniu Programu, pozostałe osoby otrzymały zaświadczenia u uczestnictwie w Programie (niektóre mimo pełnej obecności na spotkaniach),
w trzeciej edycji udział wzięło 5 uczestników, z czego dwóch otrzymało zaświadczenie o ukończeniu programu, trzech zaświadczenie o „nie ukończeniu” Programu.
Ostatecznie, cały cykl programowy ukończyło 11 sprawców. W zaświadczeniach brak informacji, uzasadnienia, dlaczego pomimo 100% frekwencji w zajęciach uczestnik otrzymał zaświadczenie o uczestnictwie a nie o ukończeniu. Zgodnie z ustnymi informacjami pozyskanymi w trakcie kontroli, każdy z uczestników podczas wręczania zaświadczenia otrzymywał ustną informację nt. treści zaświadczenia (ukończył czy uczestniczył), ponadto w niektórych opiniach psychologa, opracowywanych na zakończenie programu, znajduje się zdanie „pan… uczestniczył w Programie” lub „ukończył Program”, natomiast są to informacje nieprecyzyjne i nie we wszystkich opiniach umieszczone. Powyższe Zasady otrzymania zaświadczenia o ukończeniu lub tylko o uczestnictwie nie są jasno sprecyzowane.
Podstawą nie zaliczenia Programu jest też „ciężkie naruszenie zasad współżycia społecznego…”, a jednym z ciężkich naruszeń jest „bierne uczestnictwo”. Wszystkie te informacje są bardzo rozproszone, nie ma jednolicie i konkretnie sformułowanych zapisów dotyczących otrzymania zaświadczenia.
5. Efekty prowadzonych zajęć:
Program korekcyjno-edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie w 2013 roku realizowany był w trybie dwóch edycji prowadzonych Zakładzie Karnym i jednej prowadzonej przy ul. Tarnowskiej. Program miał charakter psychoedukacyjny i psychokorekcyjny. Zgodnie z „Założeniami Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie (zał. Nr 2 do Programu – „Wytyczne do tworzenia modelowych programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie”) oddziaływania korekcyjno-edukacyjne wobec osób stosujących przemoc w rodzinie, ukierunkowane były na zmianę zachowań i postaw osób stosujących przemoc, która zmniejszy ryzyko dalszego stosowania przez nie przemocy oraz zwiększy ich zdolność do samokontroli agresywnych zachowań i do konstruktywnego współżycia w rodzinie.
Badanie efektów prowadzonego programu następowało poprzez wypełnianie przez uczestników Programu ankiet na rozpoczęcie i zakończenie Programu, sprawdzających wiedzę na temat mechanizmów przemocy.
Przebieg zajęć jest także opisywany każdorazowo w kartotekach osobowych uczestników a ostateczną opinię o uczestniku i jego udziale w programie sporządza na zakończenie programu psycholog.
6. Monitoring:
a) monitoring bieżący
Monitoring bieżący uczestników biorących udział w Programie realizowanym w Zakładzie Karnym odbywa się tylko i wyłącznie poprzez rozmowę z uczestnikiem i ewentualnie opiekunami w Zakładzie Karnym. Nie podejmowany jest kontakt z członkami rodzin osadzonych, ze względu na to, że najczęściej są to osoby zamieszkałe poza terenem miasta/powiatu nowosądeckiego lub nawet województwa małopolskiego.
Natomiast monitoring uczestników biorących udział w programie w warunkach
„wolnościowych” oraz ich rodzin, prowadzony jest poprzez kontakt z ośrodkiem pomocy społecznej (lokalnym dla miejsca zamieszkania sprawcy).
b) monitoring do 3 lat po ukończeniu programu
Monitorowanie sytuacji życiowej uczestników przez okres 3 lat po zakończeniu Programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla Sprawców Przemocy odbywa się poprzez kontakt osobisty z uczestnikami i członkami ich rodzin, a jeśli jest to niemożliwe poprzez kontakt z instytucjami zajmującymi się pomocą sprawcom i ich rodzinom, m.in.:
- miejskimi i gminnymi ośrodkami pomocy społecznej, - Zakładem Karnym w Nowym Sączu.
Monitoring realizowany jest przez osoby prowadzące Program i dokumentowany na piśmie w kartotekach osobowych uczestników.
7. Współpraca z instytucjami i organizacjami prowadzącymi programy przeciwdziałania przemocy i pomagania ofiarom przemocy w rodzinie.
Pracownicy Sądeckiego Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Nowym Sączu utrzymują stały, bieżący kontakt oraz ściśle współpracują z instytucjami prowadzącymi programy przeciwdziałania przemocy i pomagania ofiarom przemocy w rodzinie:
- miejskimi i gminnymi ośrodkami pomocy społecznej,
- biorą udział w grupach roboczych, zebraniach zespołu interdyscyplinarnego na terenie Nowego Sącza,
- współpracują z Policją w ramach procedury Niebieskie Karty, a także w sprawach związanych z przemocą w rodzinach,
- współpracują z Sądem, kuratorami zawodowymi oraz z Zakładem Karnym.
Potwierdzeniem prowadzonych działań są pisma oraz korespondencja z ww. instytucjami.
8. Dokumentacja
Sądecki Ośrodek Interwencji Kryzysowej prowadzi dokumentację realizacji Programu, jak i osób uczestniczących w programie. Dokumentacja prowadzona jest w segregatorach – oddzielnych dla każdej edycji i zawiera kolejno (na przykładzie edycji I prowadzonej w Zakładzie Karnym):
I segregator:
kserokopię Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, wraz z załącznikiem – Wytycznymi do tworzenia modelowych programów korekcyjno- edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie;
kserokopię ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie;
kserokopię “Rekomendacji w zakresie realizacji oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych w stosunku do osób stosujących przemoc w rodzinie”;
Porozumienie o współpracy z dnia 1.08.2013 r. dotyczące przeprowadzenia programu korekcyjno-edukacyjnego dla sprawców przemocy w rodzinie pomiędzy Zakładem Karnym w Nowym Sączu (…) a Sądeckim Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej w Nowym Sączu;
Program “Korekcyjno-Edukacyjny dla Sprawców Przemocy Domowej” – wytyczne do prowadzenia programu opracowane przez Panią Teresę Wojtas-Kieljan, Panią Ewę Panek i Panią Katarzynę Ściepłek;
harmonogram – “Przebieg spotkań Programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla Sprawców Przemocy Domowej realizowany na terenie Zakładu Karnego w Nowym Sączu, godz.
8.00-11.30 2013 r.”
scenariusze zajęć;
osoby prowadzące, dokumenty potwierdzające wykształcenie, kwalifikacje;
listy obecności (rozmowy indywidualne, zajęcia grupowe);
kontrakty i regulaminy (kontrakty podpisane przez wszystkich uczestników);
Karty rozmów indywidualnych (dokumentacja z rozmów z każdym z uczestników, karty z przebiegu zajęć z opisem udziału uczestnika);
potwierdzenie odbioru materiałów;
II segregator do tej edycji Programu zawiera dokumentacje potwierdzającą faktyczną pracę z uczestnikami:
indywidualne ankiety wypełnione przez każdego z uczestników, plany bezpieczeństwa,
“prace domowe”, kwestionariusze “sprawdź jak radzisz sobie ze złością…”, ćwiczenia badające stopień wykorzystania umiejętności, mapy złości,
historie przemocy,
materiały dla uczestników programu (informacyjno-edukacyjne, pomocnicze do realizacji Programu rozdawane każdemu z uczestników),
opinie psychologiczne dotyczące uczestników Programu (opracowywane na zakończenie Programu dla każdego z uczestników),
zaświadczenia dla każdego z uczestników o ukończeniu Programu bądź uczestnictwie w Programie (z podaniem liczby godzin, w których osoba brała udział w spotkaniach), Rachunki,
monitoring, wydruki.
Przystępując do programu każdy z uczestników podpisuje „Kontrakt”, w którym zobowiązują się do zakończenia używania przemoc, uczestnictwa w zajęciach, respektowania zasad określonych w kontrakcie, oświadcza, że zapoznał się i akceptuje treści programu korekcyjno-edukacyjnego, zapoznał się i akceptuje regulamin uczestnictwa w Programie.
Ponadto, na początku prowadzonych zajęć oraz po zakończeniu programu uczestnicy wypełniają Ankietę “poczucia odpowiedzialności za przemoc w domu”.
W czasie kontroli ustalono, że specjaliści realizujący program korekcyjno-edukacyjny prowadzą dokumentację dla każdego uczestnika, m.in. „Kartę spotkań grupowych”, „Kartę spotkań indywidualnych”, kontrakty, ankiety oraz szereg druków poświadczających faktyczną pracę w trakcie spotkań (wzory druków wykorzystywanych przy realizacji programu stanowią załącznik nr 1 do protokołu). Realizatorzy programu sporządzają szczegółowe wpisy w ww.
dokumentacji, z treści których wynika, jakie zagadnienia zostały przepracowane z uczestnikami programu, jak każdy z uczestników angażuje się w Program, jak pracuje.
Natomiast podczas kontroli stwierdzono, że prowadzona dokumentacja posegregowana jest rzeczowo, tzn. w jednej koszulce znajdują się „Kontrakty” wszystkich uczestników, w kolejnej „Ankiety”, „historie przemocy” itp. W związku z tym, że prowadzona dokumentacja zawiera informacje chronione ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r., Nr 101, poz. 926 z późn. zm.), taki sposób ich gromadzenia i przechowywania nie gwarantuje właściwego zabezpieczenia danych poszczególnych uczestników.
Każdy uczestnik programu korekcyjno-edukacyjnego dla sprawców przemocy powinien mieć założoną osobną teczkę, w której gromadzona będzie dokumentacja dotycząca tylko jego osoby, w tym: „Kontrakt”, wstępne rozeznanie diagnostyczne, karty pracy, rozmów, spotkań ze sprawcą oraz inne wypełnione przez niego druki obrazujące podejmowane działania, ankiety, zaświadczenia, dokumentację z monitoringu (bieżącego i po zakończeniu programu w okresie do lat 3).
9. Finansowanie
Zajęcia korekcyjno-edukacyjne finansowane były z dotacji z budżetu Wojewody Małopolskiego w kwocie 43 200 zł. Wydatkowano kwotę 43 145,34, pozostałe środki (54,66) zostały zwrócone do Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego.
Podczas czynności kontrolnych stwierdzono przeznaczanie środków z dotacji na wynagrodzenie dla realizatorów programu w wysokości 6 110, 66 zł oraz na pozostałe wydatki (materiały biurowe, dydaktyczne i edukacyjne) 37 034,68 zł. Tabela z wysokością kosztów poniesionych na wynagrodzenia dla osób zatrudnionych w jednostce realizującej programy korekcyjno-edukacyjne dla osób stosujących przemoc w rodzinie w roku 2013 oraz zestawienie wydatków poniesionych na zakup towarów i usług na realizację programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie w roku 2013 stanowi załącznik nr 4 do Protokołu.
W związku z wątpliwościami powstałymi podczas analizy wydatków Ośrodka na realizację programu korekcyjno-edukacyjnego, zwłaszcza w odniesieniu do wydatków poniesionych na zakup towarów i usług, pismem z dnia 5 czerwca 2014 r. inspektorzy kontrolujący zwrócili się do Dyrektora Ośrodka o wyjaśnienia w tym zakresie.
Dyrektor Ośrodka odpowiedział pismem z dnia 13 czerwca 2014 r. oraz w załączeniu do wyjaśnień przesłał kserokopie dokumentów poświadczających poniesione wydatki:
kserokopie materiałów dydaktycznych, plakatów, ulotek, materiałów informacyjnych, kserokopie zamówień oraz „Wykaz materiałów biurowych wydanych do bezpośredniego zużycia na zajęciach przez uczestników programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla Sprawców Przemocy Domowej 2013” i „Wykaz materiałów biurowych wydanych do bezpośredniego zużycia na zajęciach przez prowadzących program Korekcyjno-Edukacyjny dla Sprawców Przemocy Domowej 2013” – dla edycji I, II i III.
Informacje i materiały przesłane przez Dyrektora Ośrodka Interwencji Kryzysowej nie stanowiły faktycznych wyjaśnień na zadane przez inspektorów nadzoru pytania, dlatego też pismem z dnia 13 sierpnia 2014 r. ponownie zwrócono się o pisemne wyjaśnienia i zestawienia finansowe dotyczące sposobu wydatkowania środków publicznych z budżetu państwa na realizacje programu w Sądeckim Ośrodku Interwencji Kryzysowej. Poproszono o uzasadnienie wydatkowania 85,84 % całej kwoty przyznanej na realizację programu, na zakup i wydruk materiałów dodatkowych do realizacji programu korekcyjno-edukacyjnego, materiałów biurowych, papierniczych, kserokopii, wydruków oraz o wyjaśnienie i uzasadnienie wydatkowania kwoty 1 277,06 na jednego uczestnika programu, w czasie trwania 1 edycji programu (9-10 tygodni) na materiały papierniczo-biurowe.
Odpowiadając na niniejsze pismo Dyrektor Ośrodka wyjaśnił, iż:
24,08% poniesionych kosztów przeznaczonych zostało na kampanię edukacyjno- informacyjną (plakaty, ulotki, informacje zamieszczone na stronach internetowych Ośrodka);
19,3% wydatkowanej kwoty przeznaczone zostało na zakup książek, czasopism,
„materiałów poligraficznych, które posłużyły do opracowania materiałów pomocniczych dla uczestników programu jak również osób prowadzących”;
42,59% środków przeznaczonych zostało na zakup artykułów biurowych, papierniczych i „materiałów pomocniczych”.
Natomiast z analizy zestawienia finansowego dołączonego do Listy kontrolnej wynika, iż:
na materiały dydaktyczne – wydatkowano 1 441,70 zł, na materiały edukacyjne – wydatkowano 9 388,00 zł, na stronę internetową – wydatkowano 1 000,00 zł,
na materiały biurowe – wydatkowano 25 204,98 co stanowi 68% całej kwoty wydatkowanej na zakup towarów i usług na realizację programów korekcyjno- edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie w roku 2013 a nie 42,59%.
Inspektorzy kontrolujący nie negują dokonywania zakupów materiałów pomocniczych wykorzystywanych podczas realizacji Programu oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych, do bezpośredniej pracy z uczestnikami Programu i służących realizatorom Programu do efektywnej i skutecznej pracy.
Z przedłożonych faktur wynika, że ze środków przyznanej dotacji zakupiono artykuły papiernicze, m.in.:
276 teczek, 204 skoroszyty 42 segregatory,
41 pudeł tekturowych do archiwizacji, 110 zeszytów A-4,
282 ryzy papieru ksero,
35 tonerów (do drukarek atramentowych i laserowych).
Łącznie w 3 edycjach realizowanego przez SOIK programu wzięło udział 29 osób, natomiast zaświadczenia o ukończeniu programu otrzymało 11 uczestników. Porównanie tylko kilku pozycji z faktur – do liczby sprawców biorących udział w Programie wyraźnie i jednoznacznie wskazuje na zakup materiałów w ilości wyższej niż niezbędna do realizacji tego konkretnego zadania.
Jak już przedstawiano w piśmie z 13 sierpnia 2014 r., analizując wydatkowanie środków finansowych w Małopolsce na realizację programów korekcyjno-edukacyjnych oraz ich dyspozycję na koszty osobowe i pozostałe stwierdzono, że przeznaczenie tych środków na koszty pozostałe (m.in. materiały papiernicze i biurowe), mieści się w granicach 3-7 % kwoty przyznanej na prowadzenie jednej grupy programu, czyli pomiędzy 432,00 a 1008,00 zł, przy czym zaznaczyć należy, że są to kwoty na całą grupę, nie na jednego uczestnika programu. Dodatkowo porównując kwoty wydatkowane w powiatach realizujących programy w zakładach karnych i w grupach na wolności, kwoty te są jeszcze niższe i wahają się pomiędzy 2 do 4,5 % kwoty przyznanej na prowadzenie programu.
Kontrola Wojewody realizacji przez jednostki samorządu terytorialnego zadań z zakresu administracji rządowej wykonywana jest m.in. pod względem gospodarności. Należy przez to rozumieć kontrolę polegającą na dokonaniu analizy i oceny wszelkich dostępnych dokumentów, z których mogą wypływać wnioski o zachowaniu należytej staranności w zakresie wydatkowania środków pod względem oszczędności i wyboru najkorzystniejszej oferty.
Analiza kontrolowanej działalności pod kątem gospodarności ma wskazać, czy pieniądze wykorzystywane były oszczędnie i wydajnie, a nakłady były proporcjonalne do uzyskanych efektów.
W obowiązujących przepisach prawa (zarówno w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy, rozporządzeniach wykonawczych, jak i Krajowym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie), brak jednoznacznych zapisów dotyczących konkretnego przeznaczenia, z podziałem na paragrafy, środków finansowych przekazywanych na realizację programów korekcyjno-edukacyjnych.
Natomiast przy braku środków nadzoru sformułowanych expressis verbis w przepisach prawa, instytucja nadzorująca może wpływać na podmiot nadzorowany, zwracając uwagę na ewentualne nieprawidłowości w działaniu jednostki nadzorowanej.
W związku z powyższym, mając na uwadze racjonalne wykorzystanie środków publicznych, ale także społeczną wartość realizowanego zadania, informuję o stwierdzonej nieprawidłowości. Nieprawidłowość polegała na dyspozycji środków finansowych przeznaczonych na realizację programu korekcyjno-edukacyjnego na zakup materiałów pomocniczych (biurowych, dydaktycznych, edukacyjnych), w nieadekwatnej wysokości w stosunku do liczby osób biorących udział w programie.
Wnioski
Sposób realizacji przez Sądecki Ośrodek Interwencji Kryzysowej w 2013 r. programu korekcyjno-edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie był w zasadniczej części zgodny z przepisami ustawy z dnia 25 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r., Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.) i rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne (Dz. U. z 2011 r. Nr 50, poz. 259).
Podczas kontroli stwierdzono, że dokumentacja uczestników programu, w związku z tym, że zawiera informacje chronione ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych wymaga przegrupowania i przechowywania w sposób zabezpieczający ochronę danych osobowych poszczególnych uczestników.
Ponadto stwierdzono nieprawidłowości w sposobie dysponowania środkami finansowymi przeznaczonymi na realizację programu i przeznaczenie środków finansowych na zakup materiałów pomocniczych (biurowych, dydaktycznych, edukacyjnych), w nieadekwatnej wysokości w stosunku do liczby osób biorących udział w programie.
W związku ze stwierdzeniem nieprawidłowości i uchybień formalnych w zakresie objętym kontrolą, które zostały opisane w protokole zostaną wystosowane zalecenia pokontrolne.
Na tym protokół zakończono.
Inspektorzy kontrolujący dokonali wpisu w książce kontroli na temat zakresu i terminu przeprowadzonej kontroli.
Pouczenie
Zgodnie z § 17 ust. 2 pkt 7 w związku z § 18 ust. 3 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 czerwca 2011 r. w sprawie nadzoru i kontroli nad realizacją zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2011 r. Nr 126, poz. 718) kierownikowi kontrolowanej jednostki przysługuje prawo zgłoszenia przed podpisaniem protokołu kontroli, umotywowanych zastrzeżeń dotyczących ustaleń zawartych w protokole – w terminie 7 dni od dnia otrzymania protokołu – do Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego.
Ponadto zgodnie z § 18 ust. 1 ww. rozporządzenia kierownikowi kontrolowanej jednostki przysługuje prawo do odmowy podpisania protokołu – z podaniem w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania – pisemnych wyjaśnień przyczyn tej odmowy.
Do protokołu nie wniesiono (wniesiono) zastrzeżenia.
Po przeczytaniu, niniejszy protokół podpisano na każdej stronie.
Protokół sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, jeden egzemplarz otrzymuje Dyrektor jednostki podlegającej kontroli, drugi włącza się do akt kontroli.
Data otrzymania protokołu: 24.11.2014 r.
Data i miejsce podpisania protokołu:
______________________________ __________________________
(Podpis Dyrektora jednostki kontrolowanej) (Podpisy inspektorów kontrolujących)
DYREKTOR Inspektor Wojewódzki
Sądeckiego Ośrodka Interwencji Kryzysowej mgr Katarzyna Łach w Nowym Sączu
mgr Czesław Baraniecki Starszy Inspektor
mgr Teresa Marynowicz
