W ITOLD M U CH A, A N T O N I SIEN KIEW IC Z, M IR O SŁA W A SZ Y M A Ń SK A
W PŁY W ZABIEGÓW AGROM ELIORACYJN Y C H NA W ZROST UPRAW Y SO SN O W EJ P IN U S S I L V E S T R I S L. W NA DLEŚNICTW IE
BO RU SZYN EK 1
In sty tu t P rzyrod n iczych P o d sta w L eśn ictw a A k ad em ii R olniczej w P oznaniu
W STĘP
W zrost p rod uk tyw ności siedlisk leśnych stanow i jeden z isto tny ch ele m en tów w gospodarce narodow ej. Dążność do zrealizow ania tego zam ie rzenia p rzejaw ia się w n a stęp u jący ch poczynaniach: w selektyw n ym do borze g atu n k ó w [11, 13], naw ożeniu gleb [4, 5, 17] oraz w różny m sposobie przygotow ania gleby [7, 14]. T rzeba zaznaczyć, że w każdym z ty ch p rze d sięw zięć istn ieje określony stopień m ożliwości podw yższenia p ro duk cji m asy drzew nej, u w a ru n k o w a n y w szakże k o n k retn y m i zjaw iskam i n a tu ry fizjograficznej.
P rzeprow adzone bad ania stanow ią podstaw ow e tło do prac w ielolet nich, zw iązanych z podniesieniem produ kty w n o ści siedlisk leśnych. Celem b adań jest poznanie w p ły w u przygotow ania gleby (orka głęboka, orka b roną talerzow ą n a krzyż, pasy, jam ki) oraz w apnow ania i naw ożenia na p rzyjm ow an ie się sadzonek i rozw ój u p raw sosnowych. P o d ję te zadanie m a w skazać n a jb a rd zie j efektyw ne, a rów nocześnie ekonom icznie uzasad nione zabiegi agro m elioracy jne na siedliskach słabo p ro d u k ty w n y ch oraz p otrzebę n a w ro tu naw ożenia i w ap no w ania gleb.
M ETO DY B A D A Ń
Dośw iadczenie zostało założone w pięciu pow tórzeniach n a te re n ie P u szczy N oteckiej. K ażde pow tórzenie obejm ow ało n astęp u jące w arian ty :
— głęboką orkę bez w apnow ania i naw ożenia,
— głęboką orkę z w apnow aniem przed i po orce po 750 kg/h a oraz n a wożenie: 30 kg N, 40 kg P2O5 i 60 kg K 20 na 1 ha,
— głęboką orkę z w apnow aniem p rzed i po orce po 750 kg /h a oraz naw ożenie: 60 kg N, 80 kg P205 i 120 kg K 20 na 1 ha,
— p rzygotow anie gleby b ro n ą talerzo w ą n a krzyż bez w ap now an ia i naw ożenia,
— przygotow anie gleby b ro n ą talerzo w ą n a k rzy ż z w apnow aniem p rzed i po talerzo w an iu po 750 k g /h a oraz naw ożenie: 30 kg N, 40 kg P205 i 60 kg K 20 n a 1 ha,
— przygotow anie gleby b ro n ą talerzo w ą n a krzyż z w apnow aniem p rzed i po talerzo w an iu po 750 k g /h a oraz naw ożenie: 60 kg N, 80 kg
P205 i 120 K 20 n a 1 ha,
— przygotow anie gleby polegające na w y konaniu jam ek św idrem bez w apnow ania i naw ożenia,
— przygotow anie gleby polegające na w yk on aniu jam ek św id rem z w apnow aniem i naw ożeniem : 30 kg N, 40 kg P205 i 60 kg K 20 n a 1 ha; w apnow anie jednorazow e daw ką 1,5 t/ha,
— przygotow anie gleby polegające n a w y ko nan iu jam ek św idrem z w apnow aniem i naw ożeniem : 60 kg N, 80 kg P205 i 120 kg K 20 n a 1 ha; w apnow anie jednorazow e daw ką 1,5 t/h a,
— przygotow anie gleby tra d y c y jn e bez w apnow ania i naw ożenia, — p rzygotow anie gleby tra d y c y jn e z w apnow aniem daw ką 1,5 t/h a i naw ożenie: 30 N, 40 kg P205 i 60 kg K 20 n a 1 ha,
— p rzygotow anie gleby tra d y c y jn e z w apnow aniem daw ką 1,5 t/h a 1 naw ożenie: 60 kg N, 80 kg P205 i 120 kg K 20 na 1 ha.
P rzygotow anie gleby przeprow adzono w czasie od 28 X I I 1971 r. do 2 IV 1972 r. Do w apno w ania użyto w ęg lanu w apnia. Pozostałe naw ozy w ysiano w dniach 7— 8 IV 1972 r., stosując 46-procentow y m ocznik, 18- p ro centow y sup erfo sfat i 40-procentow ą sól potasow ą. Sosnę sadzono w okresie od 15 IV do 2 1 IV 1972 r. Do odnow ienia u żyte zostały nie selek cjonow ane sadzonki sosny, stosow ane do n o rm aln y ch gospodarczych zale- sień. Zabiegi ochronne przeprow adzono zgodnie z przepisam i obow iązują cym i w państw ow y m gospodarstw ie leśnym .
N a każdej z kom binacji zostały opalikow ane pow ierzchnie kontroln e. P om iarów p rzyrostów wysokości i grubości sosny dokonyw ano corocznie jesienią, od 20 IX do 30 X. P ró b k i gleb pobierano w arstw am i. S k ładn ik i przy sw ajaln e oznaczano zm odyfikow aną m etodą K irsanow a w 0,05n HC1.
W A R U N K I FIZ JO G R A FIC Z N E
O bszar N adleśnictw a B oruszynek, na k tó ry m zostały zlokalizow ane dośw iadczenia, leży poza w schodnim zasięgiem w ydm M iędzyrzecza W ar- ciańsko-N oteckiego [9]. Skałę m acierzy stą gleb stanow ią piaski zw ałow e oraz u tw o ry holoceńskie — w arstw o w an e p iaski rzeczne u tw orów a k u m u lacy jn y ch i piaski w ydm ow e [4]. U tw o ry zw ałow e w y stę p u ją fra g m e n ta rycznie, tw orząc różnej form y w yniesienia lub też są p o k ry te osadam i holoceńskim i ro zm aitej miąższości.
S k ła d m ech a n ic zn v g le b - M e c h a n ic a l c o m p o s it io n o f s o i l s Nr p r o f i l u P r o f i l e N o. Poziom g e n e t y c z n y G e n e t ic h o r i z o n G łęb o k o ść p o b ra n ia próby S am plin g d ep th cm P r o c en to w a z a w a r to ś ć c z ą s t e k 1 mm - Per c e n t o f p a r t i c l e s < 1 ит P r o c e n t c z ę ś c i s z k ie l e t o w y c h S k e le t o n p a r t i c l e s % > 1 , 0 mm < 0 ,0 0 2 0 ,0 0 2 - 0 , 0 2 0 , 0 2 - 0 ,0 5 0 , 0 5 - 0 , 1 0 , 1 -0 , 2 5 0 , 2 5 - 0 , 5 0 , 5 -0 , 1 A o + 6 ,5 - 0 S t r a t y p rz y ż a r z e n iu 64,35% I g n i t i o n l o s s e s 64,35% a1+ 2"('b) 1 0 - 2 0 2 ,0 0 1 ,5 0 .‘ ,0 0 2 ,0 0 9 ,0 0 4 1 ,0 0 4 0 ,5 0 5 ,4 2 T ( S ) l 2 0 -4 0 1 ,0 0 2 ,0 0 3 ,0 0 3 ,0 0 1 1 ,2 5 3 7 ,2 5 4 2 ,5 0 7 ,2 4 (eV (b) 2 4 0 -6 0 1 ,0 0 0 , 5 0 0 , 0 0 2 ,0 0 1 1 ,2 5 4 2 ,7 5 4 2 ,5 0 3 ,4 6 (b) 2 6 0 - 8 0 1 ,0 0 0 , 0 0 0 ,0 0 1 ,0 0 3 » 7 5 3 9 ,5 0 5 4 ,7 5 6 ,9 8 (b) 2 8 0 - 1 0 0 0 , 2 5 0 , 0 0 1 ,0 0 1 ,0 0 1 ,5 0 4 1 ,7 5 54,.50 2 ,1 1 1 0 0 -1 5 0 1 ,0 0 0 , 0 0 0 , 0 0 1 ,0 0 2 ,0 0 5 8 ,0 0 3 8 ,0 0 1 ,0 0 C 1 1 5 0 -2 0 0 0 , 2 5 0 , 0 0 0 , 0 0 1 ,0 0 5 ,2 5 7 2 ,5 0 2 1 ,0 0 0 ,5 8 • s + 6 - 0 S t r a t v p r zy ż a r z e n iu 77,80% - I g n i t i o n l e a s e s 77,80% Ai _ ( B) i 0 - 2 0 2 ,0 0 2 ,5 0 3 ,0 0 1 ,0 0 9 ,5 0 3 4 ,5 0 4 7 ,5 0 7 , 0 1 ( ® ) i 2 0 -4 0 1 ,0 0 1 ,0 0 1 ,0 0 •3,00 4 ,2 5 2 5 ,2 5 6 4 ,5 0 6 ,9 2 I I ( ^ 1 - 0 2 4 0 -6 0 0 , 2 5 1 ,5 0 0 , 0 0 1 ,0 0 8 , 2 5 2 5 ,0 0 6 4 ,0 0 8 , 0 6 0 ) 2 6 0 -8 0 0 , 2 5 0 , 0 0 2 ,0 0 1 ,0 0 8 , 5 0 1 6 ,0 0 72,2.5 6 ,3 2 w 2 8 0 - 1 0 0 1 ,0 0 0 ,0 0 1 ,0 0 0 , 0 0 7 ,0 0 2 3 ,0 0 6 8 ,0 0 1 2 ,0 8 W 2-® 1 1 0 0 -1 5 0 1 ,0 0 0 ,0 0 0 , 0 0 2 ,0 0 5 ,0 0 2 4 ,0 0 6 8 ,0 0 7 ,5 1 ° 1 1 5 0 -2 0 0 1 ,0 0 1 ,0 0 1 ,0 0 1 ,0 0 7 ,5 0 3 2 ,2 5 5 6 ,2 5 9 ,9 4 Ao + 2 ,5 - 0 S t r a t y p rz y ż a r z e n iu 6 3 ,6 7 $ - I g n i t i o n 1 о з з е э 63,67% Ai- (b) 0 - 2 0 2 ,0 0 2 ,0 0 1 ,0 0 4 ,0 0 8 , 2 5 4 2 ,5 0 4 0 ,2 5 6 ,2 6 w 2 0 -4 0 1 ,0 0 2 ,5 0 2 ,0 0 3 ,0 0 9 ,2 5 4 3 ,0 0 3 9 ,2 5 7 ,0 0 I I I (в ) 4 0 -6 0 0 , 2 5 1 ,0 0 1 ,0 0 1 ,0 0 8 , 5 0 5 1 ,2 5 3 7 ,0 0 4 ,7 3 Cb) -c i 6 0 -3 0 0 ,2 5 0 , 0 0 1 ,0 0 1 ,0 0 6 ,2 5 3 4 ,5 0 5 7 ,0 0 2 8 ,7 0 Cl - ° 2 8 0 - 1 0 0 0 , 2 5 0 , 5 0 1 ,0 0 2 ,0 0 1 0 ,0 0 4 3 ,5 0 4 2 ,7 5 •6,20 C2-C 3-C4 1 0 0 -1 5 0 0 , 2 5 0 , 5 0 1 ,0 0 2 ,0 0 6 ,2 5 5 3 ,5 0 3 6 ,5 0 2 ,1 3 C4 1 5 0 -2 0 0 0 , 2 5 0 , 0 0 0 , 0 0 1 ,0 0 6 ,0 0 7 0 ,5 0 2 2 ,2 5 4 ,0 9 W p ły w a g r o te c h n ik i na up raw y s o s n o w e
rzecznych tarasów ak u m u lacy jn y ch [4], o dużym udziale piasku gru b o ziarnistego i zm iennej zaw artości części szkieletow ych (0,58—28,7%), nieznacznie pow ierzchniow o zw ydm ione (tab. 1).
U tw ory te są podścielone na różnej głębokości osadam i starszy m i — iłam i trzeciorzędow ym i [5], k tó re tw orzą zw artą, o szerokim zasięgu, tru d n o przepuszczalną skałę.
K lim atycznie b adany te re n należy do regionu W ielkich Dolin [1 2]. W edług R om era śred nia w ieloletnia opadów rocznych w ynosi około 560 m m, p rzy czym sum a opadów w okresie rozw oju roślin jest w p rzybliże n iu stała bez w zględu na wysokość rocznych opadów. T e m p era tu ra o k re ślająca długość okresu w egetacyjnego, te m p e ra tu ra śred n ia m inim alna w ynosi w czasie od 24 III do 22 X I 0°C, a te m p e ra tu ra śred n ia m iesięcz n a od 1 IV do 9 X'I 5°C [1]. O statn i przy m ro zek p rzyp ada na ogół w trz e ciej dekadzie kw ietnia. Spóźnione przy m ro zki zdarzają się jed n ak jeszcze w m aju i w ynoszą n a w e t do — 2°C, w y stęp ując czasam i przez trz y dni z rzędu. W czesne przym rozki w y stę p u ją najczęściej pod koniec paździer nika.
R ozkład m iesięczny i średnie roczne sum y opadów na tere n ie P u sz czy N oteckiej w y kazują jed n ak znacznie w ahania. U kład opadów cechuje określona okresow ość zaznaczająca się w k o lejnych latach ubogich w opa dy (382— 437 m m rocznie) oraz zasobnych w opady (721— 931 mm). W okresie w eg etacy jn y m różnice te w y stę p u ją zw ykle w m aju (22— 70 m m opadu), lipcu (25— 51 m m opadu) i sierp n iu (13— 67 m m opadu).
P rzeciętn ie a k tu a ln a w ilgotność gleby w ynosi 138,47 do 185,56% podw ójnej m aksym alnej higroskopijności w poziom ach próchnicznych i 318,58 do 1337,58% w głębszych w arstw ach m ineralnych. W latach ub o gich w opady zaznacza się znaczny niedosyt p rzy sw ajaln ej wody, głów nie w w ierzchnich w arstw ach gleby, co nie pozostaje bez w pły w u na roz wój roślin. Znaczną rolę p rzy ty m odg ryw ają n aw et n iew ielkie różnice w u k ształto w aniu teren u . P rz eja w ia się to w w ykształceniu zbiorow isk leś nych, k tó re m ożna zakw alifikow ać frag m en tam i do zubożałej postaci ze społu P eu cedano-P inetum lub podzespołu L e u co bryo -P inetu m cladonie-
tosum.
G LEBY
W om aw ianych w aru n k ach w y tw orzy ły się gleby b ru n a tn e kw aśne. M orfologicznie cechuje je różna miąższość poziomów A0 i A x i (B), p rzy czym ich właściwości są na ogół dość w yrów nane. K w asow ość w ym ienna (pH w KC1) w aha się od 3,12 do 3,28 w poziom ie A 0 do 4,28— 4,72 w sk ale
£
m acierzystej. S topień w ysycenia zasadam i (V = — • 100%) w aha się od 20,16— 23,52% w poziom ie A 0 do 40,31— 67,13% na głębokości 150— 200 cm.
W ty ch w a ru n k a ch zaznacza się stałe zubożenie w ierzchnich poziom ów z zasady i początek tw o rzenia się poziom u A 2 kosztem poziom u A v
N A T U R A L N A ZASO BNO ŚĆ GLEB W PR ZY SW A JA L N E SK ŁA D N IK I ODŻYWCZE
Zasobność b adan ych gleb w sk ładn ik i pokarm ow e jest bardzo zróżni cow ana (tab. 2).
Z aw artość fosforu jest przew ażnie niedo stateczna (klasa III). W y stę p u je jed n ak zw iększona k u m u lacja fosforu w poziom ach próchnicznych
i b ru n a tn ie n ia (B) w zestaw ieniu ze skałą m acierzystą.
T a o e 1 -, 2 Z a w a rto ść 3kł?idn*ików p r z y s w a j a ln y c h o r a z pH w g le b a c h C o n te n ta o f a v a i l a b l e n u t r i e n t s and p* o f s e l l s Nr p r o f i l u P r o f i l e N o . Poziom g e n e t y c z n y G e n e t ic h o r i z o n G łę b o k o ś ć p o - b T an ia p ró b y S a m p lin g d e p th cm pV -Vs K2C CaO ago H2o v r i w mg пл 100 g g le b .v mg i n 100 g o f w o il I Ao + 6 , 5 - 0 .9 5 ;-,28 5 ,0 0 : c , 4c 1 8 ,9 0 > 1 5 , 0 0 0 - 2 0 4 ,6 5 4 , 0 0 6 , 8 0 ■1,90 1 , 5 5 1 ,4 0 2 0 - 4 0 4 ,7 5 4 ,5 0 7 ,1 0 1 ,9 0 0 , 8 0 0 , “8 (в ) Г (е\ 4 0 - 6 0 4 ,6 6 4 ,4 6 6 , 2 ö 1 ,6 8 0 , 6 0 0 , 6 5 6 0 - 8 0 5 ,2 6 4 ,7 2 4 ,8 0 1 ,0 0 0 , 8 0 0 , 7 5 ( в ) г 8 0 - 1 0 0 5 ,6 5 4 , 3 1 4 ,4 0 1 .4 5 1 ,7 0 0 , 7 0 f d 2 - c 1 0 0 - 1 5 0 5 ,8 0 4 ,7 7 ,1 5 5 ,6 8 2 ,4 0 0 ,1 6 с 1 5 0 - 2 0 0 5 ,6 6 4 ,7 2 . ,8 0 1 ,9 0 '-,5 5 0 ,1 5 I I Ao + 6 - 0 4 ,1 0 3 , 3 4 5 ,9 0 7 ^ ,6 0 2 6 8 ,0 0 > 1 5 , 0 0 0 - 2 0 4 ,6 8 4 ,2 2 7 , - 0 1 ,9 0 0 , 6 0 1 , 1 3 (b)z 2 0 - 4 0 4 ,7 4 4 ,3 2 5 ,8 5 1 ,6 8 0 , 6 0 0 , 2 3 & ! - ( ? ) 2 4 0 - 6 0 5 ,0 1 4 ,6 0 4 ,1 0 : , o o 0 , 8 0 1 , 1 3 (B )2 6 0 - 8 0 5 ,0 6 4 ,6 5 '* 0 5 1 ,2 3 2 , 4 0 0 , 7 5 0 0 2 8 0 -1 0 C 5 ,1 2 1 ,5 0 ; , o o 1 ,4 5 1 ,4 0 0 ,5 3 (b) 2-c 1 0 0 - 1 5 0 4 ,2 0 ,9 5 3 ,1 0 2 ,8 5 0 , 6 0 0 , 0 0 с 1 5 0 - 2 0 0 4 ,6 8 4 ,2 8 4 , - 5 1 .4 5 1 ,4 0 0 , 2 8 I I I Ao + 2 , 5 - 0 » 92 .2 4 5 ,2 5 b 0 ,8 0 1 6 8 ,0 0 > 1 5 , 0 0 A1 - ( E) 0 - 2 0 4 ,5 2 4 ,1 5 5 ,0 5 1 ,9 0 0 , 6 0 o , - o (в) 2 0 - 4 0 4 ,8 8 4 ,4 8 5 ,3 0 1 ,4 5 0 , 4 0 0 , 4 5 ( ? ) 4 0 - 6 0 4 ,9 7 ’ 4 ,6 6 3 ,8 0 1 ,0 0 0 , 4 0 1 ,4 3 (b)-Cx 6 0 - 8 0 5 ,0 7 4 ,6 6 3 ,3 5 1 ,0 0 0 , 6 0 0 , 1 3 Ci-C2 8 0 - 1 0 0 5 ,0 7 4 ,7 4 4 ,6 5 1 ,0 0 1 , 5 5 0 , 0 0 ° 2 _C3"C4 1 0 0 - 1 5 0 5 ,1 0 4 ,7 2 3 ,6 5 2 ,4 0 1 ,8 0 0 , 0 0 C4 1 5 0 - 2 0 0 5 ,1 8 4 ,6 5 4 ,0 5 1 ,2 3 1 ,9 5 0 , 0 0
Jeszcze gorzej p rzed staw ia się zasobność w p rzy sw aja ln y potas, w apń i m agnez. Bardzo dobre zaopatrzen ie w te składniki w y stę p u je ty lk o w poziom ach A 0. Stanow i ono jed n a k w biologicznym bilansie składników m in e raln y c h tylko p o ten cjaln y elem ent, zw iązany ze zw olnionym ro zk ła
dem su b stan cji organicznej.
W poziom ach m in eraln y ch gleb p rzy sw ajaln e fo rm y ty ch p ierw ia st ków w y stę p u ją śladow o lub w ilościach św iadczących o złym zao p atrze n iu [2]. N ależy p rzy ty m podkreślić, że w spom niana znaczna zaw artość w apn ia w poziom ie A 0 jest tylko pozornie duża. W ynika to z w ielo fu n k cy jn e j p ośredniej ro li w ap n ia [8] oraz z konieczności w iązania kw aśnych su b stan cji, zwłaszcza zw iązków próchniczych [10].
ZASOBNOŚĆ GLEB W PR ZY SW A JA L N E SK Ł A D N IK I ODŻYWCZE PO ZABIEGACH M ELIORACYJNYCH
D okonane n a pow ierzchniach dośw iadczalnych zabiegi spow odow ały isto tn e zm iany w ilościow ym w ystęp o w an iu p rzy sw ajaln y ch składników . P rzeprow adzone jesienią 1972 r. oznaczenia w prób ach średn ich do głę bokości 40 cm (tab. 3) w skazują, że n a ich rozm ieszczenie i ilość w p ły w a w y raźn ie nie tylk o w zbogacenie gleb w te składniki, ale także sposób przygotow ania gleby.
Ogólny w zrost p rzy sw ajaln y ch fo rm n a w szystkich k w a te ra c h w y k a zu ją fosfor i w apń. Z aw artość p o tasu w zrosła tylko na pow ierzchniach naw ożonych oraz tam , gdzie glebę u praw iono b ro n ą talerzo w ą i przy go to w ano jam k i św idrem . M agnez n ato m iast nie ulega w iększym zm ianom (poza pew n ym i ten d en cjam i zniżkow ym i, zwłaszcza po głębokiej orce). T rzeba jed n ak podkreślić, że w szystkie te sk ładniki znam ionuje duży d y nam izm zarów no w ujęciu pow ierzchniow ym , ja k i w profilu. Z jaw isko to w y stę p u je rów nież po d ru g im ro k u w egetacji. P o stęp u jące zróżnico w anie zaznacza się w zaw artości w szystkich oznaczonych pierw iastk ó w (tab. 4). P rz eja w ia się przy ty m w dużym stop niu u ru ch am ian ie sk ład n i ków zm agazynow anych w nadglebow ej su b stan cji organicznej. W idać ró w nież oznaki przem ieszczania się składników m in eraln y ch w p ro filu gle bowym .
Po d ru g im ro k u w egetacji szczególnie duże u b y tk i o b serw uje się w od niesien iu do m agnezu oraz do potasu. W ty m ostatnim p rzy p ad k u zm n iej szenie zaw artości p rzy sw ajaln y ch form m ożna stw ierdzić n a pow ierzch niach, gdzie przygotow ano glebę b ro n ą talerzow ą i w ykonano jam k i św i drem , oraz częściowo n a u p raw ie tra d y c y jn e j. Na polu z p ełną orką n a stąp ił n ato m iast w zrost potasu.
Zaznaczyć należy, że oznaczone składniki p rzed staw iają w y raźnie zróż nicow any stopień zasobności. Z aw arto ść fosforu odpow iada dolnej granicy średn iej lu b n a w e t górnej g ranicy złej (III klasy) zasobności. W apń, po tas i m agnez, poza poziom am i próchnicznym i, n a glebach u p raw ian y ch
T a b e l a 3 Z a w a r to ść s k ła d n ik ó w w ś r e d n ic h p rób ach g le b o w y c h p o branych w p a ź d z ie r n ik u 19 7 2 roku
C o n ten t:; o f a v a il a b 3 e n u t r ie n t .? i n a v e r a g e s i o i l s a m p le s t a k e n i n O c to b e r 1 972
P r zy /ro to w a n ie g le b y
Wapnowanie i naw o ż e n i e G łę b o k o ś ć » o b r a n ia pH P2 ° 5 л 20 СаО MgO S o i l p r e p a r a t i o n L im in g and :i‘e r t :L - l i z o t i o n prób.' S a m p lin g lii: 1,'th cm H2 ° KC1 w mg na 1 00 g g le b y mg i n 1 00 g o f s o i l P e łn a g łę b o k a o rk a 0 0 - 2 0 2 0 - ;o 4 ,8 0 4 ,6 0 3 ,8 5 3,60 8 ,; ю 7 , 4 0 1 .7 5 1 .7 5 2 ,5 0 2 ,5 0 0 , 9 5 0 , 1 5 .F u ll d eep p lo u g h in g C aC O y-1,5 t / h a N-::o k g , }>20 5- 4 0 kg, Ko0 - 6 0 kg na 1 ha 0 - 2 0 2 0 -4 0 4 ,7 0 ■1,50 • *75 ,6 0 7 , 4 0 7 , 2 0 1 .7 5 1 .7 5 2 ,5 0 1 ,7 5 0 , 2 5 0 , 3 0 C aC O y-l, 5 t / n a Г'-бО kf:, - t l i i-v K20 - 1 2 0 kg n :'. i h : 0 - 2 0 ; C -40 4 ,9 0 5 ,0 0 3 ,9 0 3 ,8 5 7 , 2 0 6 ,2 5 3 ,6 0 2 ,8 7 3 ,5 0 5 ,2 5 0 , 2 5 0 , 4 0 P r z y g o to w a n ie g le b y brona t a le r z o w ą na k rzy ń S o i l p r e p a r a t i o n b„\ c r o c ;r j-d is k in g 0 CaCO ;- 1 , 5 t / h a I i - 30 k g , r20^-/J0 kg КрО-бО kg na 1 ha Ao 0 - 2 0 2 0 -4 0 A0 0 - 2 0 2 0 -4 0 4 ,4 0 4 ,6 0 •;,9 o 4 ,5 5 ■1,70 4 ,7 0 , 60 - '9 - ' 5 3 ,8 0 3 .7 0 3 ,5 0 3 .7 0 9 ,4 0 5 , 4 Г» 6 ,5 5 9 .7 0 6 .7 0 8 , 9 0 17 ,0 0 3 2 ,7 5 1,7.5 2 2 8 ,5 0 4 ,0 0 2 ,5 0 2 4 2 ,0 0 7 ,2 5 2 ,1 0 3 7 4 ,0 0 1 2 ,0 0 3 ,5 0 2 2 ,1 0 0 , 6 0 0 , 3 0 2 2 ,8 0 0 , 3 5 0 , 2 5 CaC03- l , 5 t / h a N -6 0 k g , P20 ^ -8 0 k g , K20 - 1 2 0 kg na 1 hr. Ar, 0 - 2 0 2 0 -4 0 4 ,5 0 4 , 7 0 4 ,6 5 ; ,6 0 3,40 3 ,7 0 9 ,6 0 5 ,9 0 7 , 1 0 3 0 0 ,0 0 9', 75 ->,25 3 1 8 ,0 0 2 4 ,0 0 3 ,0 0 1 2 ,8 0 0 , 5 2 0 , 5 7 P r z y g o to w a n ie g le b y świdrem 0 A0 0 - 2 0 2 0 -4 0 4 ,2 0 4 , 3 0 4 ,7 0 3 ,1 0 3 ,2 0 3 ,8 0 1 5 ,0 0 5 ,2 0 7 ,3 5 6 6 ,5 0 > ,2 5 1 ,7 5 1 4 4 ,5 0 3 ,5 0 1 , 7 5 8 , 4 5 0 , 6 5 0 , 7 5 S o i l p re p a r a t i o n by a u g e r . CaCO - 1 , 5 t / h a N -3 0 k g , P20 5- 4 0 k g , K20 - 6 0 kg na 1 ha Ao 0 - 2 0 2 0 -4 0 5 ,6 0 5 ,0 0 4 ,8 0 5 ,2 0 3 ,6 0 3 ,8 0 1 4 ,9 0 5 ,6 0 6, 6o 1 1 0 ,0 0 4 ,0 0 1 ,7 5 1 3 5 4 ,0 1 5 ,8 5 3 ,3 7 5 ,7 0 0 , 5 2 0 , 4 5 C a C O j-1 ,5 t / h a N -6 0 k g , P20 5- 8 0 kg K20 - 1 2 0 kg na 1 ha • 0 0 - 2 0 2 0 -4 0 5 ,6 0 4 ,6 0 4 ,8 0 5 ,1 0 3 ,4 0 3 ,8 0 1 3 ,1 0 4 , 4 0 6 , 5 5 1 2 5 ,2 5 4 ,0 0 1 , 7 5 1 8 6 2 ,0 0 9 ,8 7 2 ,5 0 1 5 ,0 0 0 , 6 0 0 , 6 0 Uprawa t r a d y c y j n a g le b y 0 0 - 2 0 2 0 -4 0 4 ,6 0 4 ,7 5 3 ,6 0 4 ,0 0 6 , 0 5 5 ,7 0 1 .7 5 1 . 7 5 1 .7 5 1 .7 5 0 , 6 0 0 , 8 0 T r a d i t i o n a l n o i l c u l t i v a t i o n C a C 0 -.-l,5 t / h a N -3 0 k g , ? 20 ^ - 4 0 kg X20 - 6 0 kg na 1 h a 0 - 2 0 2 0 -4 0 5 ,6 0 5 ,1 5 4 ,6 0 3 ,9 0 9 ,1 5 8 , 4 0 5 ,5 0 3 ,6 2 5 6 ,2 5 4 ,7 5 0 , 8 7 0 , 6 5 CaC03- l , 5 t / h a N -6 0 k g , P20 5- 8 0 kg K20 - 1 2 0 kg na 1 h a 0 - 2 0 2 0 -4 0 5 ,4 0 5 ,0 0 4 ,1 0 .i, 90 5 , 8 0 7 , 5 5 4 ,0 0 1 , 7 5 2 7 ,5 0 4 ,3 7 0 , 5 5 0 , 5 0
broną talerzo w ą i n a k tó ry c h zrobiono jam k i św idrem , w y k azu ją w y raź ny niedobór fo rm p rzesw ajaln y ch [2].
W yniki te nie z n a jd u ją jed n ak pełnego potw ierdzenia w ilościow ym oznaczeniu m akroelem en tów w igłach (tab. 5), stosow anym jako w skaźnik p o trzeb naw ozow ych [19].
Zgodnie z ty m k ry te riu m w szystkie oznaczone składniki w y k azu ją ta k że w idoczne zróżnicow anie. Nie zaznaczają się jed n a k ta k w yraźnie n ie dostatki, jak n a to m ogą w skazyw ać oznaczenia glebowe.
T a b e l a 4 Z a w a rto ść s k ła d n ik ó w p r z y s w a j a ln y c h w ś r e d n ic h p ró b a ch g le b o w y c h p o b ra n y ch w p a ź d z ie r n ik u 1 9 7 3 roku C o n te n tn o f a v a i l a b l e n u t r ie n r . i n a v e r a g e s o i l s a m p le s ta k e n i n O c to b e r 1 9 7 3 P r z y g o to w a n ie .Yapnowanie i n a w o że n i e G łę b o k o ś ć p o b r a n ia pH Р2° 5 К2 0 СаО MgO g le b y f o i l p r e p a r t i io n L im in g and f e r t i l i z a t i o n próby Г .imp l i n g d ep th cm ii 20 ХС1 w mg na 1 00 g g le b y mg i n 100 g o f s o i l g + ę b o L i o r км F u l l d eep p lo u g h in g 0 CaCO ^-1,5 t / h i r :-;0 k g , p20 5- 4 0 k £ , K20 - 6 0 kg n i 1 ha C a C O ;-l,5 t / h a U-GO^kg, ? 20 5- 8 0 k g , K p 0-120 kg na 1 ha 0 - 2 0 г о - 40 0 - 2 0 2 0 -4 0 0 - 2 0 2 0 -4 0 5 , - 0 5 .0 0 5 , ; 0 5 ,1 0 5 .0 0 5 ,0 5 5 ,0 0 4 ,0 0 4 .5 0 4 ,4 0 4 .5 0 4 ,6 0 1 0 ,2 0 9 ,1 5 9 ,9 5 1 0 ,1 0 8 , 4 0 9 ,4 0 2 ,4 0 2 ,4 0 2 ,4 0 2 , 0 0 2 , 4 0 2 , 0 0 4 ,0 0 7 , 0 0 4 , 0 0 1 2 ,5 0 4 ,0 0 1 5 ,5 0 0 , 2 0 0 , 4 0 1 ,8 0 0 , 5 0 0 , 6 0 0 , -5 P r z y g o to w a n ia • g le b y b r o n i t a le r z o w ą na кгг^ S o i l p r e p a r a t i o n by c r o s Ł : - d is k in g 0 CaC03- l f 5 t / h a N -2 0 k g , P20 5- 4 0 k g , K20 - 6 0 kg na 1 h a C aC O ^-1,5 t / h a N - 6 o 'k g , P20 5- 8 0 kg X20 - 1 2 0 kg na 1 ha ‘о 0 - 2 0 2 0 -4 0 Ао 0 - 2 0 2 0 - 4 0 • 0 0 - 2 0 2 0 -4 0 4 .9 0 4 ,9 5 4 ,û y 5 ,0 0 5 ,8 0 5 ,3 0 5 .9 0 4 .9 0 4 ,8 0 3 ,6 0 4 .0 0 4 ,3 0 4 .0 0 4* - 0 5 ,0 0 5 ,8 0 3 ,5 0 4 ,0 0 5 ,6 5 6 . 7 0 8 , 8 0 7 . 5 0 8 , 8 0 9 .5 0 1 1 ,7 5 7 ,2 0 7 . 7 0 2 4 ,0 0 2 , 0 0 2 ,0 0 3 6 ,0 0 - 2 ,0 0 2 ,0 0 1 9 , ;5 *50 1 ,0 0 2 : 6 , 0 0 1 7 ,0 0 3 .0 0 5 2 1 ,5 0 ,0 0 3 .0 0 1 4 9 4 ,5 0 1 7 ,0 0 1 1 ,0 0 6 , 8 0 0 , 5 0 0 , 2 0 1 J , 20 0 , 2 0 0 , 1 0 3 ,0 0 0 , 7 5 0 , 0 5 P r z y g o to w a n ia 0 4 .2 0 - » 70 5 ,1 0 - ' » 5 2 6 4 ,5 0 4 ,9 0 g le b y świdrem 0 - 2 0 4 ,6 0 4 ,2 0 5 , 0 2 ,0 0 1 5 ,0 0 0 , 5 0 S o i l c u l t i v a t i o n by a u g v г C aC O ^-3,5 t / h a 2 0 -4 0 5 ,2 0 4 ,8 0 8 , 0 0 2 ,0 0 1 7 ,0 0 0 , 0 5 '‘о 5 ,0 0 4 ,5 0 8 , 0 0 2 4 ,5 0 7 0 0 ,0 0 5 ,4 5 0 k g , ? 20 5- 4 ° k - . 0 - ? 0 4 ,5 0 ; , 8 0 t», >0 2р40 7 , 0 0 0 , 2 0 ::20 - 6 0 k^ na 1 h:"-. 2 0 -0 0 4 ,9 0 4 , 0 9 ,0 0 2 ,4 0 7 , 0 0 0 , 2 5 CaC03- l , 5 t / h a о 5 , 0 4 ,7 5 1 1 ,4 0 7 3 , о 5 1 0 . 6 , 0 0 8 , 4 0 'Î-6C k s , ? 20 5- 8 0 k â . 0 - 2 0 ■\, ьО 4 ,1 0 00 •<э-0 2 ,0 0 1 1 ,0 0 0 , 2 0 K20 ~ 1 2 0 kg n i 1 h:i Р 0 -4 0 5 ,0 0 4 ,2 0 9 ,0 0 2 ,0 0 1 1 ,0 0 0 , 1 0 Uprawa trari. - 0 20 S 4 0 4 ,5 0 8 , 1 0 2 ,4 0 4 , 0 0 0 , 2 0 c y j n a g]*?b; ?0-40 5 ,0 0 4, уО Ь ,6 0 2 ,4 0 7 , 0 0 0 , 4 0 T r a d it i o n a 1- G iiC .b -' , 5 t /h .: n - г а 5 ,7 0 4 ,6 0 9 ,5 5 1 ,0 0 1 1 ,0 0 o f 10 r o l l c u l t i v a t i o n N - .o " k g , P20 5- 4 0 K20 - o 0 kg na 1 ha 2 0 - 4 0 5 , 3 0 5 , :о 7 ,4 0 1 ,0 0 11,00 0 ,1 5 CaCO t / h - 0 -2 0 6 ,0 0 m СЧ1о 8 ,8 0 2 ,4 0 4 4 ,0 0 0 ,2 0 .N-6 0 k g , ?20 5»30 k iT , K20 -1 2 0 kg na 1 ha 20-40 5 ,4 0 4 ,9 0 b , 20 3 ,6 0 ' q,0 0 0 ,4 0
O pty m alne w a ru n k i w egetacji zabezpiecza p raw ie w e w szystkich p rz y padkach w apń. M agnez stw arza podobne m ożliwości na glebach przyg o tow anych głęboką orką i b ro n ą talerzow ą. P o tas i fosfor z n a jd u ją się w ilościach zapew niających śred n ie zaopatrzenie, a zaw artość azotu, poza glebą przygotow aną o rk ą głęboką, m ieści się w średn iej lub w złej klasie zasobności. T rzeba p rzy ty m podkreślić, że nie p rzejaw ia się znaczące
Z a w a r to ść s k ła d n ik ó w я s z p i l k a c h 3 - l e f e n i e j s o s n y C o n t e n t s o f n u t r i e n t s i n t h e n e e d l e s o f t h r e o - y e a r o l d p in e P r z y g o to w a n ie g le b y S o i l p r e p a r a t i o n ‘.Yapnowanie i n a w o ż e n ie S k ł a d n i k i w % s u c h u j raasy - n u t r i e n t s % /d r y w e i g t / L im in g and f e r t i l i z a t i o n N p K. С a Mg P e łn a g łę b o k a o rk a 0 СаСЭ . - 1 , 5 t / h г 2 , 0 0 0 ,1 8 0 , 5 1 0 , 5 1 3 ,0 7 4 F u l l d eep p lo u g h in g «i— ^0 k g , ? 20 ^ - 4 0 k g , a 20 - 6 0 kg na 1 h a C a C 0 y - l,5 t / h a 2 , 1 4 0 , 1 9 0 , 5 1 0 , 5 9 0 , 0 7 5 H -60 k g , P20 5- 3 0 kg» 2 , 1 5 0 ,1 8 0 , 5 6 0 , 5 0 0 ,0 7 4 KpO-120 kg na 1 h a P r z y g o to w a n ie gliîb.v broną ta le r z o w a , na k r z y ż 0 C a C O - 1 ,5 t / h a H -30 k g , ? 20 5- 4 0 k g , 1 , 4 4 1 , 1 5 0 ,1 8 0 , 1 7 0 , 5 5 0 , 5 4 0 , 4 5 0 , 4 4 0 , 0 7 0 ,0 7 4 S o i l p r e p a r a t i o n b \ cro i3 3 - d i s k i n g K20 - 6 0 k g na 1 h a CaC03- l # 5 t / h a N -6 0 k g , P20 5- 8 0 k g , 1 ,6 0 0 , 1 9 0 , 5 5 0 , 4 9 0 , 0 7 4 K20 - 1 2 0 kg na 1 ha P r z y g o to w a n ie g le b y św idrem 0 1 , 6 9 0 ,1 8 0 , 4 6 0 , 3 6 0 ,0 5 7 S o i l C u l t i v a t i o n by a u g e r CaC03- l , 5 t / h a N -3 0 k g , P20 ^ - 4 0 k g , K20 - 6 0 kg na 1 ha CaCO ;- l , 5 t / h a 1 , 3 7 0 , 1 7 0 , 5 1 0 , 4 6 0 ,0 7 3 N -6 0 k g , P20 5- 8 0 k g , 1 , 6 0 0 ,1 8 0 , 5 6 0 , 4 4 0 ,0 3 8 K20 -1 2 Û kg na 1 h a Uprawa t r a d y c y j n a g le b y 0 1 ,7 8 0 , 1 9 0 , 4 6 0 , 7 9 0 , 0 4 7 T r a d i t i o n a l s o i l c u l t i v a t i o n C aC O ^-1,5 t / h a N - 3 o ' P20 5- 4 0 k g , KgO-ßO kg na 1 ha CaC03- l , 5 t / h a 1 ,7 6 0 ,1 9 0 , 4 9 0 , 5 9 0 ,0 5 8 N -6 0 k g , P20jj- 8 0 k g , 1 ,6 6 0 ,1 8 0 , 5 0 0 , 6 5 0 ,0 5 8 K20 - 1 2 0 kg na 1 h a
zindyw idualizow anie poszczególnych w artości na pow ierzchniach naw o żonych i bez naw ożenia.
W PŁY W Z A BIE G Ó W A G R OTEC H N IC ZN Y C H N A W ZRO ST U PR A W Y
P rzy jęcie się sadzonek i rozw ój u p raw y zależą w dużej m ierze, poza określonym i w a ru n k a m i środow iska, od zdrow otności i należytego u k sz ta ł to w an ia sadzonek [15, 18]. Jakość użytego do odnow ienia m ateriafu
sa-dzeniow ego odbija się na w ysokości i grubości, a tak że n a biologicznym różnicow aniu się drzew w m łodniku i drzew ostanie [16]. D latego dobór sadzonek, k tó re w p ełn i zap ew niają dobry rozw ój drzew , m a ta k duże znaczenie.
W p rak ty c e hodow lanej zd arzają się niek iedy odstępstw a od u stalo nych n o rm polegające n a stosow aniu sadzonek bez selekcji n a klasy ja kości. D latego w dośw iadczeniu uw zględniono te elem en ty z uw agi n a m ożliwość i potrzebę pow szechnego stosow ania w yników badań.
Cechy c h a ra k te ry sty c z n e sadzonek, uzyskane z po m iaru 800 w y b ra n ych losowo sztu k (tab. 6, 7, 8, 9) w skazują, że pozyskane ze szkółek siew ki są znacznie zróżnicow ane pod w zględem długości części nadziem nej i podziem nej oraz grubości i długości odgałęzień bocznych. Z pozyskane go m a te ria łu do założenia u p raw y w y b ran o ty lk o osobniki o strzałce po w yżej 5 cm, k tó re w y kazyw ały m in im alną grubość strz a łk i 0,9— 1,0 m m i najm n iejszą długość korzenia około 15 cm.
Rozwój założonych u p raw (tab. 10) k ształto w ał się w pierw szych trzech latach różnie. Na glebie przy g oto w an ej głęboką orką p rzy ro st na w yso kość jest lepszy na działce bez naw ożenia i w apnow ania, p rzy czym dział ki ze zw iększonym naw ożeniem cechuje m niejszy p rzy ro st roczny. Do piero w trzecim ro k u p rzejaw ia się w y raźn iejszy w pły w naw ożenia i w ap now ania. P odobny przebieg m ożna stw ierdzić w przeciętn y m rocznym przyroście w poszczególnych latach. U p raw y na glebach talerzo w an y ch p rz y ra sta ją na wysokość w pierwszym , ro k u k o rela ty w n ie do zastosow a nych daw ek naw ożenia. W d ru g im — w zrost n a działkach naw ożonych jest w yraźn ie m niejszy niż na pow ierzchni k o n tro ln ej. W trzecim ro k u w eg eta cji uw idacznia się n a d a l p rzew aga p rz y ro stu na glebie bez w ap no w ania i naw ożenia, z ty m że sosna p rzy pojedynczych daw kach naw ozów pozostaje w w y raźn ej reg resji, n ato m iast n a glebach z podw ójną daw ką zaczyna dorów nyw ać pow ierzchni k o n tro ln ej. Z bliżony przebieg stw ierd zić m ożna rów nież w p rzyroście grubości.
W zrost sosny na glebie p rzygotow anej św idrem k sz ta łtu je się w spo sób podobny jak na glebie talerzo w anej. Zasadnicze różnice zaryso w ują się jed n ak od pierw szego ro k u u p ra w y w przyroście grubości, gdzie sosna na działce z p ojedynczym i daw k am i naw ozów p rz y ra sta n ajw o lniej.
N ajb ard ziej p raw idłow y i zgodny z zastosow anym i zabiegam i jest p rzy ro st sosny n a u p raw ie tra d y c y jn e j. Po p raw ie w y ró w n an y m pędzeniu w pierw szym ro k u p rzy ro st w lata ch n a stęp n y ch jest coraz w iększy po czynając od pow ierzchni k o n tro ln e j do działki z podw ójnym i daw kam i nawozów. W p oró w nan iu z p rzy ro stem n a wysokość p rzy ro st grubości n a te j pow ierzchni jest stosunkow o n a jb a rd zie j zróżnicow any. Z arysow any w pierw szym ro k u stosun ek grubości u trz y m u je się rów nież i w trzecim roku, z ty m że w d ru g im ro k u zaznaczyło się w y raźn ie zaham ow anie p rz y ro stu n a działce z pojedynczym naw ożeniem .
D ługość s t r z a łe k sadzonek sosny - Length o f th e s h o o ts o f s e e d li n g s o f S c o ts pine
R odzaj L ic z b a D łu g o ść s t r z a ł k i w mm i l i c z e b n o ś ć s a d z o n e k w p r z e d z ia ła c h
s a d z o o d g a łę - L en g th o f th e s h o o t i n mm and. number o f s e e d l i n g s i n i n t e r v a l s n ek K ind o f Number 21 - ?6- 3 1 - 16- 41 - 4 6 - 51- 56- 6 1 - 6 6 - 71 - 76- 8 1 - 8 6 - 9 1 - 9 6- 101- 106- 1 11- 116- 12 1 - 126 i s e e d l i n g s o f b r a n c h e s 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110 115 120 125 > S a d z o n k i 0 _ _ 2 5 6 7 13 4 7 5 8 2 1 _ 2 2 _ 1 2 z p ą cz k a m i 1 - - - - - - 1 - 5 3 3 4 5 4 1 1 1 1 - - 1 S e e d li n g s w it h w e l l 2 1 - - - - - 1 1 1 4 - 4 5 2 3 2 2 5 3 « 1 4 d eve lo p e d bud3 3 i ; > - - - - - - 1 - 1 5 2 4 - 2 1 2 2 1 - - 1 2 Suma T o t a l - 1 - - - - 2 8 7 14 25 9 19 15 16 1 6 5 9 5 - 3 9 S a d z o n k i 0 2 2 7 4 8 11 19 13 16 21 18 9 15 6 5 6 _ 1 2 _ _ b e z p ą czków l - - - 1 2 5 6 2 11 3 6 - 1 3 3 - - - - - - 1 S e e d li n g s w it h o u t 2 - - - - - - 1 5 1 5 2 4 - - 1 1 1 - - - - -w e l l d e v e lo p e d 3 i > - - - - - 1 - 1 1 1 - 1 - 3 - - 1 - - - 1 -buds Suma T o t a l - 2 2 7 5 10 17 26 21 29 30 26 14 16 12 9 7 2 - 1 2 1 1 Razem G e n e r a l t o t a l - 3 2 7 5 10 19 34 28 43 55 35 33 31 28 16 13 7 9 6 2 4 10 W p ły w a g r o te c h n ik i na up raw y s o s n o w e
Grubość s t r z a łe k sadzonek sosny - T hickn ess o f the sh o o ts o f s e e d li n g s o f S c o ts pine R odzaj s a d z o n e k Kind o f s e e d l i n g s L ic z b a o d g a łę z i e ń Number o f b ran ch e в G rubość s t r z a ł k i sa d z o n e k w mm i l i c z e b n o ś ć w p r z e d z ia ła c h T h ic k n e s s o f t h e s h o o t o f s e e d l i n g s i n mm and number i n i n t e r v a l s 0 -0 , 3 0 , 4 -0 , 5 i vO t— О О CO O'»i о о 1 , 0 -1 , -1 1 , 2 -1 ,3 1 , 4 -1 , 5 1 , 6 -1 , 7 1 , 8 -1 , 9 2 , 0 -2 , 1 2 , 2 -2 ,3 2 , 4 -2 , 5 2 , 6 -2 , 7 2 , 8 -2 , 9 3 , 0 -3 ,1 3 , 2 . . . > S a d z o n k i z p ączk am i 0 1 1 4 9 13 13 7 5 5 3 - 2 - 2 1 1 1 - - - 1 10 2 4 3 2 6 - 2 - - - -S e e d l i n g s w it h w e l l 2 _ _ - - 5 4 2 3 3 9 1 3 1 3 4 1 d e v e lo p e d b uds 3 i > - - - 1 - 2 - - 1 5 3 2 2 1 7 -Suma - T o t a l - 1 1 4 11 28 21 13 11 11 23 4 9 О 6 12 2 S a d z o n k i b ez 0 6 12 13 27 40 24 14 6 16 3 2 1 - 1 _ -pączków 1 - - 1 4 9 12 7 2 8 1 - - - - - -S e e d l i n g s w it h o u t 2 _ _ 1 - 3 4 4 - 5 2 - 1 - - - -w e l l d e v e lo p e d b ud s 3 i > - - - 1 2 - - 2 - 3 2 - - - - -Suma - T o t a l - 6 12 15 32 54 40 25 10 29 9 4 : 2 - 1 - -Razem - G e n e r a l t o t a l - 7 13 19 43 8 2 61 38 21 40 32 8 11 3 7 12 2 . M u c h a , A . S ie n k ie w ic z , M . S z y m a ń s k a
c z n ik i g le b o z n a w c z e nr 4 D łu g o ść o d g a łę z ie ń s a d z o n e k з е з п у - L en g th o f th e b r a n c h e з o f s e e d l i n g s o f S c o t s p in e T a b e l a 8 R odzaj sa d z o n e k Kind o f s e e d l i n g s L ic zb a o d g a łę z i e ń Number o f b ra n ch es Suir.a d ł u g o i c i o d g a łę ź : T o t a l l e n g t h o f b ra n ch e; Leń .V mm i li c z e b n o ś ć nudzono к
:■ i n mr. and nun.ber c f th e ueed!
w p r z e d z ia ła c h lingr? i n i n t e r v a l s 0 - 4 5 -9 1 0 -14 1 5 -19 го-24 2 5 -29 3 0 - 3 4 3 5 -39 * 0 -44 4 5 -49 5 0 -54 5 5 -59 6 0 -64 ó l3 - 6 5 7 0 -74 7 5 -79 eo-84 8 5 -89 90 i > S a d z o n k i z p ą c z k a 1 3 4 3 3 5 3 2 1 1 _ 2 _ « _ _ . _ mi 2 T_ 1 3 3 з 3 i 4 t; 2 4 4 - 1 1 1 1 2 S e e d li n g s w ith w e l l d e v e lo p e d 3 i > - - - - 1 - - 2 2 2 2 1 1 2 - - 4 4 buds Suma - T o t a l - 3 5 4 6 9 6 8 2 6 10 3 e 5 1 3 2 2 5 6 S a d z o n k i b e z 1 3 12 7 7 7 4 3 . 2 _ _ _ _ _ _ _ _ _ pączków 2 - 2 1 3 - 4 3 3 - 3 1 - “ _ ~ “ S e e d li n g s w it h o u t w e l l d e v e lo p e d 3 i > - - - 1 - 1 - 1 - 1 - - 2 1 1 1 1 ■ ” buds Suma - T o t a l - •ł 13 8 11 7 9 6 4 1 4 4 i 2 1 2 1 1 - -Razem - G e n e r a l t o t a l - 6 18 12 17 16 15 14 6 7 14 - 9 7 2 4 2 3 5 6 05 Ol W p ły w a g r o te c h n ik i na up raw y s o s n o w e
D łu g o ść k o r z e n i s a d z o n e k soan;. - L en g th o f th e r o o t s o f S c o t s p in e F .o d zij s a d z o n e k L ic z b a o d g a łę z ie ń D łu g o ść k o r z e n i sa d z o n e k w mm i li c z e b n o ś ć w p r z e d z ia ła c h L en g th o f r o o t s i n mm and number i n i n t e r v a l s Kind o f s e e d li n g " Number o f b ra n ch es do 80 1008 1 - 1 0 1 -120 1 2 1 -140 1 4 1 -160 1 6 1 -180 1 8 1 -200 2 0 1 -220 2 2 1 -240 2 4 1 -260 2 6 1 -280 2 8 1 -300 3 0 1 -зг о 321
r.'id zon ki z pączkam i 0 - 3 2 2 10 12 6 13 6 5 5 3 -
-1 - - - 1 - 6 6 4 1 4 4 2 - 2 f e e d l in g r , w ith w e l l 'J v v elo p ed buds 2 - 1 - - - 7 3 7 9 7 2 2 1 -3 i 2 6 8 2 2 1 2 1 '-'urn T o t i l - - 4 2 3 10 27 21 32 18 18 12 9 1 3 S a d z o n k i b e 2 pączków 0 - 8 6 18 26 23 2 ) 34 11 9 4 3 1 -1 1 - - 6 4 7 5 8 7 2 2 1 1 -S e e d lin g n w it h o u t w e l l d e v e lo p e d buds 2 - - - 4 2 3 6 1 4 - - - - -1 1 1 2 2 2 1 .■'•uir.a ';’ot;*.l - 2 8 7 28 33 ". 1 35 45 24 11 8 5 2 -У ч z с- m C e n e r 'il t o t - i] - 2 5? 9 31 4 ) 60 56 77 42 29 20 14 3 3 . M u c h a , A . S ie n k ie w ic z , M . S z y m a ń s k a
Z e o te w io r .ie p r z y r o s tó w sa d z o n e k so sn ; - H e ig h t and th iek n a r c: I n c rem en t o f ' co t.- p in e needling;?: P r z y g o to w a n ie g le b y S o i l p r e p a r a t io n Wapnowanie i n a w o ż en ie L im ing and f e r t i l i z a t i o n Ś r e d n i p r z y r o s t w y s o k c î c i w p o s z c z e g ó ln y c h l a t a c h w cm A verage h e ig h t in c r e m e n t i n cm i n g iv e n y e a r s P r z e c i ę t n a grubość A v erage t h i c k n e s s : w mm i n mm 1972 1 973 1974 1972 1 973 19 7 4 P e łn a g łę b o k a orka 0 CaC03 - l e 5 t / h a 6 , 4 1 8 .4 2 8 ,6 5 , 1 1 2 ,9 1 6 ,6 F u l l d eep p lo u g h in g N -3 0 , P20 5- 4 0 k g , K20 - 6 0 k g /h a CaC03 - 1 , 5 t / h a 6 , 2 1 8 ,3 2 8 ,3 5 , 3 1 2 ,9 1 6 ,4 N -60 k g , P20 5- 8 0 k g , K20 - 1 2 0 k g /h a 5 ,7 1 6 ,7 2 9 ,2 5 , 2 1 3 ,0 2 3 ,1 P r z y g o to w a n ie g le b y broną t a le r z o w ą na k rzy ż 0 CaCC>3 - 1 , 5 t / h a 5 ,3 1 2 ,8 1 9 ,9 4 ,6 7 , 9 1 6 , 3 N -30 k g , P20 5- 4 0 k g , K20 - 6 0 k g /h a 5 ,5 1 2 ,7 1 5 ,5 4 ,6 7 , 7 1 2 ,2 S o i l p r e p a r a t io n by c r o s s - d i s k i n g CaCO- - 1 , 5 t / h a H-60 k g , P20 5- 8 0 k g , K20 - 1 2 0 k g /h a 5 ,7 1 0 ,9 1 9 ,5 4 , 9 7 , 3 1 6 ,1 P r z y g o to w a n ie g le b y św idrem 0 CaCO-^ - 1 , 5 t / h a /1,8 1 2 ,8 1 7 ,9 4 , 2 7 , 6 1 4 ,8 î ï - ; 0 k g , ? 20 ^ -4 0 k g , K20 - 6 0 k g /h a 5 ,1 1 2 ,1 1 6 ,7 3 ,9 7 , 0 1 2 ,6 S o i l c u l t i v a t i o n by a u g er CaC03 - 1 , 5 t / h a 11-60 k g , P20 ^ -8 0 k g ; K20 - 1 2 0 k g /h a 5 ,6 1 1 ,6 1 7 ,1 4 , 4 7 , 5 1 4 , 2 Uprawa tr a d y c y j n a g le b y 0 CaC03 - l p5 t / h a 4 ,9 1 0 ,0 3 8 ,1 3 , 9 8 , 2 1 1 ,9 N -30 k g , P20 5- 4 0 k g , K20 - 6 0 k g /h a 4 , 7 1 0 ,5 1 " .5 4 , 1 7 , - 1 2 ,9 T r a d i t i o n a l s o i l c u l t i v a t i o n CaCO- - 1 , 5 t / h a N -6 o " k g , P20 5- 8 0 k g , K20 - 1 2 0 k g /h a 4 ,8 1 0 ,7 2 0 ,0 t , 0 ■3,2 1 2 ,1 W p ły w a g r o te c h n ik i na upr aw y s o s n o w e
PO D SU M O W A N IE W Y N IK Ó W B A D A Ń
P rzed staw io ne w y n ik i p ozw alają n a ogólne stw ierdzenie, że w p ierw szych trzech latach rozw oju u p raw y sosnowej zaznacza się w iększa za leżność p rzy ro stu sosny n a wysokość od u p raw y gleby niż od naw ożenia i w apnow ania. Je d y n ie n a u p raw ie tra d y c y jn e j m ożna obserw ow ać po stęp u jący w zrost p rzy ro stu , p ro p o rcjo n aln y do zastosow anego naw ożenia. Zjaw isko to w y d aje się być zw iązane głów nie z w a ru n k a m i k lim aty czn y mi, k tó re w ro k u założenia u p raw y i w ro k u poprzedzającym k sz ta łto w ały się w y raźnie n iek o rzystnie (opady: ro k 1971 — 382 m m , ro k 1972 — 452 mm). O graniczało to w zasadniczy sposób m ożliwość w y k o rzystania w niesionych substancji, k tó re w połączeniu ze zw iększoną ilością p ie r w iastków uw olnionych z rozkładem m asy organicznej w ystępow ały w nadm iarze w porów n aniu ze zdolnością chłonną roślin.
Św iadczyć o ty m m oże zwłaszcza rozw ój sosny n a glebie przy go tow a- sej orką głęboką i św idrem . M niej n iek orzy stn e zw iązki przyczynow e w y stę p u ją n a glebie talerzow ej, a pozytyw ne n a w e t efek ty w idać n a u p ra w ie tra d y c y jn e j, gdzie obecność su b stan cji organicznej w pły n ęła re g u lu - jąco. Zróżnicow anie pozytyw ne, odpow iednie do zabiegów agrotechnicz nych, zaczyna się zaznaczać dopiero w 1974 г., co w y daje się być rów nież zw iązane ze w zm ożonym i opadam i (rok 1973 — 616,7 m m , ro k 1974 — 728,3 mm).
Z zastosow anych u p raw gleb n a jb a rd zie j efek ty w n ą okazała się orka głęboka. J e st to zw iązane głów nie z k o rzy stniejszy m i w aru n k a m i w od n ym i gleby. P rz y jm u ją c ogólny w zrost sosny po trzech lata ch n a dru gie m iejsce m ożna zakw alifikow ać talerzow anie, n a trzecie u p raw ę tra d y c y j ną i na czw arte przygotow anie gleby św idrem . W odniesieniu do gleb nie naw ożonych i bez w apnow ania kolejność przy rostó w k sz ta łtu je się n a stę pująco: uprawia gleby orką głęboką, talerzow anie, przygotow anie gleby św idrem , u p raw a tra d y c y jn a .
L IT E R A T U R A
[1] E r m i c h K.: W skaźniki k lim a ty c z n e dla g osp od arstw a leśn eg o w P o lsce.
PW RiL, W arszaw a 1959.
[2] H o f f m a n F.: R ich tige D ü n gu ng der K äm p e fü h rt zu b esseren E rgeb n issen in der F orstp flan zen an zu ch t. Forst, u. Jagd. 10, I960, 564— 565.
[3] K r ó l i k o w s k i L.: In flu en ce of a sin g le ap p lication of m in eral fe r tiliz e r in th e cu ltiv a tio n of p in e trees in th e ch ief fo rest district: B a rtel W ielk i and W anda. E x tra it des R apports p resen tes an C ongres. V I-e Congr. Int. S cien ce du sol. P aris 1956, 291— 304.
[4] K r y g o w s k i В.: P rzeg lą d o w a m apa g eologiczn a P olsk i. A rk. C2 — 1947 — A. [5] K r y g o w s k i B.: P rzeg lą d o w a m apa geologiczn a P olsk i. A rk. C2 — 1947 — B. [6] M u c h a W. , S i e n k i e w i c z A., D u l n i k М.: W p ływ n aw ożen ia pop iołem
po w ę g lu b ru n atn ym na gleb ę, w zrost so sn y (P in u s s ilv e s tr is L.) i zaw artość w jej organach n iek tó ry ch m a k ro elem en tó w . R ocz. W SR Pozn. 57, 1972, 127—
[7] M u c h a W. , R a t a j s z c z a k K. , S i e n k i e w i c z A., S z y m a ń s k a M.: W p ływ n a w o żen ia pop iołem po w ę g lu b ru n atn ym na rozw ój so sn y (P in u s s il- v e s tr is L.). W N R iL P A N , W arszaw a — S ęk ocin 1972, 163— 165.
[8] M u с h a W.: N a w o żen ie jak o czyn n ik w zm o żen ia p ro d u k ty w n o ści lasu . P ost. T echn. w L eśn. S IT L iD nr 14 1968, 10— 23.
[9] P i l a r c z y k L.: W yd m y M iędzyrzecza W a rcia ń sk o -N o teck ieg o . W yd m y Ś ród lą d o w e P o lsk i, cz. I, 1958.
[10] P o n o m a r i e w a W. W.: К w op rosu o r o li r a stitie ln o sti w p od zołoob razow a- nii. P oczw ow . 1955, 8, 1— 13.
[11] P r z y b y l s k i T.: Z m ien n ość so sn y zw yczajn ej (P in u s s ïlv e s tr is L.) p olsk ich p row en ien cji. Z akład D en d rologii i A rb oretu m K órn ick ie P A N w K órniku, 1970, 1— 61.
[12] R o m e r F.: R eg io n y k lim a ty czn e P o lsk i. W rocław 1949.
[13] R z e ź n i k Z.: S tu d ies on scots p in e p ro v en a n ces and th e r esu lts obtained in th e S iem ia n ice e x p e r im e n ta l area. JU FR O , W orking P arty, s. z. 03.5. B reed in g S co ts P in e. W arszaw a — K órnik 1973.
[14] S i e n k i e w i c z A.: W p ływ różnych sp osob ów p rzygotow an ia, w a p n o w a n ia i n a w o żen ia g leb P u szczy N oteck iej na zm ian y ich w ła śc iw o ś c i ch em iczn ych (d y s e r t a c ja — m a szyn op is w IP P L AR w P oznaniu).
[15] S z y m a ń s к i S., S z e r b i ń s k i W. , G n i e w s z e w I.: W p ływ ja k o ści s a dzonek na w y so k o ścio w e i m o rfo lo g iczn e ró żn ico w a n ie się 4 -le tn ie j upraw y. S y lw a n 4, 1960, 17— 33.
[16] S z y m a ń s k i S.: W p ły w ja k o ści sad zon ek so sn o w y ch na m orfologiczn e i b io lo g iczn e ró żn ico w a n ie się m łod n ik a. P T P N 21, 2, 541— 586.
[17] T a m m С. O.: A n attem p t to a ssess th e optim um n itrogen le v e l in N o rv a y sp ru ce under fie ld condition. S tu d ia F o resta lia S u ecica 61, 1968, 1— 67.
[18] U r b a ń s k i K.: W p ływ różnych sp osob ów rozm ieszczen ia na w zrost siew ek so sn y zw yczajn ej w szk ółk ach . Rocz. W SR Pozn. 34, 1967, 313— 370.
[19] Z ö t t l H.: W ald stan d ort und D üngung. Obi. f. d. G es. F o r stw e se n 81, 1964, 1, 1— 24. В. М УХА, A. СЕНКЕВИЧ, M. Ш ИМ АНЬСКА ВЛ И Я Н И Е А ГЛ О М ЕЛ И О РА ТИ В Н Ы Х М ЕРО П РИ Я Т И Й Н А РОСТ СОСНОВЫ Х Н А С А Ж Д Е Н И Й (P IN U S S Ï L V E S T R I S L.) В Н А ДЛ ЕС Н ИЧ ЕСТВЕ Б О Р У Ш И Н Е К И нститут естеств ен н ы х основ лесоводства, С ельск охозя й ствен н ая адакем ия в П озн ан и Р е з ю м е В статье представлены р езультаты и сследован ий п ров еден н ы х на опы тны х п л ощ ад я х лесного массива П ущ а Н отецка, по и зуч ен и ю влияния обработки почвы, удобрен и я и известкования на развити е н асаж ден и й сосны. И сследования проводились на бур ы х кислы х почвах. Б ы ли применены сл едую щ и е способы обработки: 1. глубокая вспатка, 2. п ерекрестное дискование, 3. ямки буром, 4. полосы (обычная подготовка почвы). В п р ед ел а х к аж дого приема обработки н аходи л и сь сл едую щ и е удобрительны е варианты: 1. без известования и у д о брения, 2. и зв есткование 1,5 т на 1 га и вн есение удобрений — 30 кг N, 40 кг Р 20 5 и 60 кг К 20 на 1 га, 3. известкование 1,5 т на га и в н есен и е удобр ен и й — 60 кг N, 80 кг Р20 5 и 120 кг К 20 на 1 га. П олучен ны е результаты изм ерен ий 800 вы бранны х саж ен ц ев предоставляю т возм ож н ость установить, что в первы х
трех годах развития сосновы х к ультур сильнее проявилась зависим ость п риро стов на вы соту от способа подготовки почвы, чем от ее удобрен и я и изв естк ова ния. Лиш ь при подготовке почвы наблю дался прирост к оррелирую щ и й с п р и мененны м удобрением . Это явление по-в ероятн ости связано в главном с к ли м а тическим и условиям и, которы е в год зак л адк и опы та и в предш ествую щ ем были явно неблагоприятны (атм осф ерны е осадк и в годах 1971 — 382 мм, в 1972 — 452 мм). Т акое п о л ож ен и е ослабляло возм ож ность использован ия вносимы х в е щ еств, которы е вместе с повы ш енны м количеством элем ентов осв обож даем ы х и з м и н ерали зую щ ей ся органической массы находи л и сь в больш ом избы тке, по сравнении со способностью растений к и х усвоению . Д оказательством м ож ет п осл уж и ть р азв и ти е сосны в вариантах с подготовкой почвы глубокой вспаш кой и с помощ ью бура. М енее неблагоприятны е причинны е связи вы ступаю т в ва риантах с дискованием; полож и тельн ы е д а ж е э ф ф ек т ы наблю дались при обы ч но прим еняем ой обработке почвы, где наличие органического вещ ества ок а зы вало р егули р ую щ ее влияние. П олож и тельн ая д и ф ф ер ен ц и а ц и я , вы званная агро т ехн и ч еск и м и мероприятиями, начала проявляться лиш ь в 1974 году, что п о -в и дим ом у имеет связь с повы ш енны м количеством ат м осф ер н ы х осадк ов (1973 год — 616,7 мм, 1974 год — 728,3 мм). И з прим еняем ы х способов обработки почвы найболее эф ф ек ти в н а ок азал ась глубокая вспаш ка. Это в основном связано с более благоприятны м водным р е ж им ом почвы. Учиты вая общ ее разв и ти е саж ен ц ев сосны 3 -летнего возраста на втором м есте сл едует поместить дискование, на третем — обы чную подго товку почвы, а на четвертом — подготовки почвы буром. Что касается н еу д о - бряем ы х и неизвесткован ны х почв, то приросты показали сл едую щ ую о ч ер ед ность во влиянии обработки почвы: 1. глубок ая вспаш ка, 2. дискование, 3. п о д готовка почвы буром, 4. обы чная обработка.
W. MUCHA, A. SIENKIEW ICZ, М. SZYM A Ń SK A
EFFECT OF A G R O -M E L IO R A TIO N M EA SU R ES ON THE P IN E CULTUR E (.P IN U S S I L V E S T R I S L.) GROW TH IN THE FO R EST D IST R IC T BO R U SZ Y N E K
D ep artm en t of N atu ral B a ses of F o restry A g ricu ltu ra l U n iv e r sity of P oznań
S u m m a r y
In th e a rticle th e resu lts of in v e stig a tio n s carried out on ex p erim en ta l areas in th e N o teck a -F o rest, con cern in g th e e ffe c t of cu ltiv a tio n , fertiliza tio n and lim in g of so il on th e pin e cu ltu re grow th , are presen ted . T he in v e stig a tio n s w ere conducted on acid brow n soils. T he fo llo w in g so il cu ltiv a tio n trea tm en ts w ere applied: 1 — deep p loughing, 2 — cro ss-d isk in g , 3 — p its m ad e by auger, 4 — b elts (trad ition al p rep a ration of soil). On ev ery c u ltiv a tio n trea tm en t th e fo llo w in g fe rtiliza tio n w a s ap plied: 1 — u n lim ed and u n fertilized , 2 — lim in g 1.5 t/h a and fertiliza tio n : N — 30 kg, p 20 5 — 40 kg, K 20 — 60 kg per h ectare, 3 — lim in g 1.5 t/h a and fertiliza tio n : N — 60 kg, P 20 5 — 80 kg, K 20 — 120 kg per hectar. T he resu lts of m ea su rem en ts of 800 selected seed lin g s a llo w ed to draw th e g en era l con clu sion th at in th e fir st th ree y ea rs of th e p in e cu ltu re th ere is m ark ed a closer d ep en d en ce in p in e in crem en ts in h eig h t on th e so il cu ltiv a tio n (seedbed preparation) th an on th e fertiliza tio n and lim in g.
O nly in th e tra d itio n a l p in e cu ltu re an a d van ce o f th e in crem en t correlated w ith th e fertiliza tio n applied can be observed . T his p h en om en on seem s to be con n ected m a in ly w ith th e clim atic con d ition s, w h ich both in th e year of pin e cu ltu re e s ta
-b lish m en t and in th e p reviou s year w ere d istin c tly u n fa v o u ra -b le (p recip itation s: 382 m m in 1971, 452 m m in 1972). It lim ited to a con sid erab le e x te n t th e p o ssib ility of u tiliza tio n of th e n u trien ts brought in to soil, w h ich , jo in tly w ith a h igh er am ount of ele m e n ts se t fr e e in th e organic m atter d ecom p osition process, accurred in an e x c e ss in rela tio n to th e sorp tion a b ility of p lan ts. Of it p a rticu la rly th e course of grow th of p in e cu ltu re on th e so il prepared by deep p lo u g h in g and auger m a y bear ev id en ce.
L ess u n fa v o u ra b le c a u sa lities issu rred on th e so il prepared by cro ss-d isk in g , and even p o sitiv e e ffe c ts w ere v is ib le on th e tra d itio n a l pin e cu ltu re, w h ere th e p resen ce of organic m atter e x e r te d a reg u la tin g in flu en ce. The p o sitiv e d iffe r e n tio - tion accord in gly to th e c u ltiv a tio n m easu res begin to be v isib le sin ce 1974, w h at a lso seem s to be con n ected w ith h igh er p recip itation am ounts (616.7 m m in 1973, 728.3 m m in 1974).
A m on g th e c u ltiv a tio n m ea su res ap p lied th e m ost e ffe c tiv e p roved to be deep p loughing. It w a s m a in ly connected, w ith m ore fa v o u ra b le w a ter con d ition s in soil. On th e background of th e g en era l p in e grow th sta te a fter th ree years, th e s e cond p lace in th is resp ect m ay ta k e disking, th e third p lace — trad ition al cu ltiv a tio n m ethod and th e fourth p lace — p reparation of so il (seedbad) by auger. In rela tio n to u n fertilized and u n lim ed so ils th e su ccessio n of th e c u ltiv a tio n m ea su res as a ffectin g th e p in e grow th w ou ld be in th e fo llo w in g order: 1 — deep p lou gh in g, 2 — d isk in g, 3 — auger, 4 — tra d itio n a l cu ltiv a tio n .
P ro f. d r W i t o l d Mu ch a
I n s t y t u t P r z y r o d n i c z y c h P o d s t a w L e ś n i c t w a A R
