Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie
Wybrane metody kształcenia
stosowane w e-learningu akademickim
Wprowadzenie
Przemiany cywilizacyjne zaszłe w ostatnich latach mają wpływ na przestrzeń edukacyjną, m.in. dotyczą źródeł zdobywania wiedzy. Internet dzięki swoim zasobom sprawił, iż jest traktowany jako jedno z podstawowych źródeł wiedzy; dostarcza wielu narzędzi i wspomaga realizację zajęć dydaktycznych na podstawie wybranych metod kształ-cenia.
W edukacji stosowane są różne sposoby kształcenia, a jednym z nich jest e-learning. Treść artykułu będzie się koncentrowała wokół metod kształcenia w nauce-nauczaniu zdalnym realizowanym przez Internet. Tworząc scenariusze zajęć kursu zdalnego (e-learning) lub mieszanego (blended-learning), należy pamiętać, iż nie powinno się projektować linearnej ścieżki nauki, ale pokazywać wiele dróg i pomostów do sa-modzielnych poszukiwań, wyzwalających myślenie i działanie, a w kon-sekwencji praktyczne wykorzystanie wiedzy (A. Wierzbicka, 2010).
Metody kształcenia stosowane w e-learningu
Współcześnie kształcenie realizowane jest różnymi metodami, czę-sto wspomagane nowymi technologiami. Technologia informatyczna,
a w szczególności kształcenie e-learningowe1, daje możliwość
indywi-dualizacji procesu edukacyjnego i dopasowania sposobu, tempa oraz charakteru nauczania do preferencji każdego studiującego. Tym samym uczący się powinni mieć możliwość wyboru metody kształcenia naj-bardziej dla nich odpowiedniej. Wyznacznikiem stosowanych metod w kształceniu zdalnym jest aktywne angażowanie studentów w proces zdobywania wiedzy. Jak podaje Z. Kramek (2007, s. 20), przykładami metod stosowanych w e-learningu są: metoda problemowa, metoda pro-jektów, ćwiczenia w grupach, studium przypadków czy analiza SWOT. Wybór metod nie może być przypadkowy, lecz muszą występować elementy aktywizujące, dynamizujące proces dydaktyczny, wspierające słuchacza w samodzielnej pracy, służące pogłębianiu wiedzy, analizie i wnioskowaniu, rozwijaniu własnych koncepcji, zapewniając sprawną komunikację dwustronną między uczestnikami procesu dydaktyczne-go, a tym samym wzmacniając motywację uczących się oraz poczucie bezpieczeństwa (przez większość czasu) w samodzielnym działaniu.
Przykładem wykorzystania problemowych metod kształcenia jest model współpracy w grupie opracowany przez R.M. Conrad (2004). Mechanizm współdziałania społecznościowego polega na stopniowym włączaniu studentów w proces uczenia-nauczania. Autora założyła, iż w każdym scenariuszu zajęć (kursie e-learningowym), bez względu na długość jego trwania, muszą wystąpić cztery kolejne fazy procesu kształcenia: tworzenia społeczności (zwana wprowadzającą), budowania współpracy, współpracy oraz partnerstwa.
W pierwszej fazie, tworzenia społeczności, można zrezygnować z wprowadzenia treści merytorycznych na rzecz czasu przeznaczonego na odnalezienie się w nowym środowisku2, który w przyszłości zapro-1 E-learning (distance learning, nauczanie na odległość, nauczanie zdalne, tele-nauczanie, e-kształcenie, e-edukacja, e-nauka) jest metodą prowadzenia procesu dydaktycznego w warunkach, gdy nauczyciele i studenci nie znaj-dują się w tym samym miejscu. E-learning do przekazu i tworzenia wiedzy oprócz tradycyjnych sposobów komunikacji wykorzystuje nowe technologie telekomunikacyjne, które przesyłają głos, obraz, dane komputerowe i mate-riały tekstowe, umożliwiające bezpośredni kontakt w czasie rzeczywistym (Z. Kramek, 2007, s. 14).
2 Nowe środowisko w tym kontekście odnosi się do środowiska wirtualnego, tzn. miejsca, gdzie ma toczyć się efektywna nauka we współpracy z innymi uczestnikami procesu kształcenia (studentami).
centuje aktywnym uczestnictwem i efektywnym udziałem w kolejnych fazach (M. Zając, 2009). W tradycyjnym modelu kształcenia łatwiej jest zorganizować spersonalizowane grupy i nawiązać kontakt ze studen-tami. W e-learningu ten proces należy do nauczyciela3 – to on musi
zainicjować warunki do wzajemnego poznania się, komunikacji, utwo-rzenia par i grup działania. W świecie wirtualnym jesteśmy anonimowi; internauci nie zawsze starają się o poprawność językową wypowiedzi. Dlatego, tworząc społeczność na platformie do kształcenia zdalnego, zasady komunikacji ustala nauczyciel i konsekwentnie je egzekwuje, aż pewne zachowania staną się częścią kursu. Etap można porównać do metody ćwiczeniowej polegającej na wielokrotnym powtarzaniu pewnych czynności opartych na zasadach, które mają wpływać na zrozumienie istoty czynności. Są stosowane tam, gdzie konieczne jest ukształtowanie umiejętności i nawyków niezbędnych przy wykonywa-niu różnych zadań (W. Okoń, 1996, s. 271).
Druga faza polega na budowaniu współpracy w grupach (zespołach). Jest to etap tworzenia społeczności. Aktywność polega na wspólnych działaniach w parach lub małych zespołach, dochodzi element wzajem-nej kontroli i oceny, ale nie ze strony nauczyciela, ale samych studentów.
Trzecia faza współpracy przebiega w większych zespołach; student nie występuje indywidualnie, ale w roli przedstawiciela grupy. Następu-je realizacja zleconych proNastępu-jektów, zadań, dzielenie się wiedzą i doświad-czeniem. Rola nauczyciela sprowadza się tu do funkcji koordynatora.
W czwartej fazie, partnerstwa, następuje jeszcze większa samodziel-ność w pracy studenckiej. Nauczyciel wyzwala sytuacje, prowokując tworzenie nowej wiedzy, i wyłaniają się liderzy, którzy mogą pokierować zadaniem.
Model współpracy w grupie, jaki zaproponowała Conrad, jest przy-kładem zastosowania metody problemowej na podstawie nauki grupo-wej w sieci, której zadaniem jest wzbudzenie wiary i nabycie przekonań,
3 Jak pisze J. Jagieła (2013), wśród wielu kompetencji osobistych i zawodowych, jakich oczekuje się od nauczyciela, są kwalifi kacje wiążące się z budowaniem re-lacji interpersonalnych, aktów komunikacyjnych, które wiążą się z budowaniem relacji między nauczycielem i studentami oraz między samymi studentami. Oczekuje się, że nauczyciel będzie potrafi ł organizować grupy i negocjować rozwiązania, łatwo nawiązywał kontakty i dysponował umiejętnością anali-zowania sytuacji społecznych.
że każdy z uczestników, realizując zadanie, wnosi swój znaczący wkład wiedzy i umiejętności w rozwiązywanie problemów (W. Okoń, 1996). W e-kształceniu bardzo często mamy do czynienia ze współpracą w grupie, w której uczący posługują się metodami z grupy proble-mowych. Metody te wykorzystywane są ze względu na walory edu-kacyjne i efektywność uczenia się w zakresie wiedzy, umiejętności i doświadczenia.
P. Kopciał (2010) zwraca uwagę na metodę kształcenia zorientowa-nego projektowo w połączeniu z kształceniem e-learningowym, której przykładem jest e-project-based learning (e-PBL). Realizacja zadań zwią-zanych z wykonaniem projektu uczy współpracy za pośrednictwem sieci komputerowej oraz stymuluje studentów do nabywania nowych kompetencji przez wywoływanie emocjonalnej i intelektualnej potrzeby realizacji zadania (F. Bereźnicki, 2001, s. 277). Nauczyciel pełni rolę ko-ordynatora, wspomaga, wymaga terminowości wykonywanych zadań, ocenia efekty pracy na projektem. Czynności odbywają się za pomocą instrumentów oferowanych przez platformę e-learningową oraz narzę-dzi komunikacji zdalnej synchronicznej4 i asynchronicznej5. W trakcie
nauki metodą projektów studenci mają możliwość ćwiczenia wielu umiejętności społecznych związanych z pracą w grupie. Chodzi tutaj głównie o takie czynności, jak: podejmowanie decyzji, rozwiązywanie konfl iktów, osiąganie kompromisu, dzielenie się rolami i zadaniami
4 Nauka-nauczanie przez komunikację synchroniczną wymaga obecności na-uczyciela i ucznia (model jeden do jeden) lub nana-uczyciela i uczniów (model jeden do wielu) w ściśle wyznaczonym i określonym czasie, dzięki czemu wszystkie osoby zaangażowane w nauczanie/kurs mają z sobą bezpośredni kontakt (edukacja w trybie rzeczywistym). Narzędziami mogą być komuni-katory, czaty na platformach i wideokonferencje (W. Sołtysiak, 2011, s. 372). 5 Nauka-nauczanie przez komunikację asynchroniczną ma charakter nauki ściśle
indywidualnej, gdyż nie wymaga obecności nauczyciela (choć uczeń jest pod jego opieką), za to od ucznia wymaga dużej samodzielności i samodyscypliny. Student sam określa czas i tempo przyswojenia materiału zawartego w kur-sie, a nadto ma możliwość samodokształcania i nieograniczonego zgłębiania interesującego go zagadnienia zawartego w kursie dzięki wyszukiwaniu informacji w sieci, co wpływa dodatkowo na nabycie kolejnej umiejętności przez ucznia – ogólnego rozeznania w zasobach internetowych i sposobach ich uporządkowania. Narzędziami mogą być wirtualne e-laboratoria, zdalne konsultacje za pomocą e-maili, grupy dyskusyjne, elektroniczne tablice ogło-szeń, blogi, wikipedia, bazy danych, strony WWW (W. Sołtysiak, 2011, s. 372).
(P. Kopciał, 2010). W trakcie pracy indywidualnej studenci uczą się wyszukiwania właściwych informacji i zdobywania wiedzy z różnych źródeł, ich selekcjonowania i opracowywania, a także prezentacji swoich wyników. Praca metodą projektów wyzwala kreatywność, samodziel-ność i odpowiedzialsamodziel-ność za realizowany projekt (M. Knoll, 1995). Są to umiejętności, których pracodawcy współcześnie oczekują od kandydata na pracownika6.
Według M. Knolla (1995) kształcenie metodą projektów przynosi znacz-nie lepsze efekty niż metody słowne, co wynika ze zwiększenia zaanga-żowania i samodzielności studenta (P. Kopciał, 2010). A. Rokicka-Bronia-towska (2007) pisze, że jedną z najlepszych metod pozyskiwania wiedzy jest wzajemne uczenie się przez wymianę koncepcji i pomysłów, a także wnoszenie swoich doświadczeń do realizowanego projektu. Tradycyjnie rozumiana koncepcja e-learningu ukierunkowana na metody słowne (tj. kursy instruktażowe) wspomaga jedynie utrwalenie standardowego zestawu pojęć i związanych z nim tematów. Jest wiedzą niewystarczają-cą w obliczu dynamicznie zmieniających się umiejętności uczestników pracy grupowej, łączących się ze wzrostem doświadczeń i przyrostem wiedzy w ramach określonego, wspólnie rozwiązywanego problemu. Połączenie efektywności metody project-based learning z efektywnością e-learningu może dać lepsze rezultaty niż stosowanie ich rozłącznie. Metoda projektowa zastosowana w e-edukacji pozwala integrować wiedzę teoretyczną z praktyczną w ramach procesu współpracy w wir-tualnych zespołach problemowych (A. Rokicka-Broniatowska, 2007)7.
Z. Osiński podaje przykład zaczerpnięty z Oslo University College: kurs „Learning and Teaching in a Digital Word” (LATINA) (www. hio.no). Kształcenie odbywa się w międzynarodowych grupach przez Internet i dzięki innym nowym technologiom. Scenariusze zajęć wy-korzystują następujące metody: podające, problemowe, praktyczne
6 Pracodawcy najwyżej cenią kompetencje związane z umiejętnościami pracy zespołowej, świadomego przyjmowania krytyki, zarządzania czasem oraz analizy własnych słabych i mocnych stron w celu lepszej autoprezentacji oraz otwartości na nowe, świadomością permanentnego samodoskonalenia się (W. Kilar, S. Kurek, T. Rachwał, 2013).
7 Metoda projektowa stosowana jest często w świecie biznesu, w którym coraz częściej potrzebne są koncepcje oparte na spersonalizowanych kompetencjach pracowników działających w zintegrowanych systemach informatycznych.
i ekspresyjne. W trakcie nauki wszyscy studenci prowadzą własne blogi, które codziennie uzupełniają spostrzeżeniami na temat realizowanego zadania i tego, czego nauczyli się od siebie nawzajem, komentując przy tym wpisy innych. LATINA łączy teorię z praktyką, zawiera elementy refl eksji nad poczynaniami swoimi i innych. Każdy dzień kursu to nowe zagadnienia dotyczące kształcenia w nowoczesnym środowisku edukacyjnym, gdzie studenci tworzą strony www, prezentacje multi-medialne, mapy myśli i dokumenty w serwisie Google; poza tym wyko-nują polecenia wymagające przemyśleń, analizowania, weryfi kowania i uzupełniania treści, które odszukali w zasobach internetowych8.
Każde zadanie wymaga od uczącego się doboru odpowiedniego języ-ka i formy przedstawienia wyników pracy. W tym celu wykorzystują konto pocztowe Gmail, wyszukiwarki internetowe, oprogramowanie do tworzenia i udostępniania zdjęć w Internecie, edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny, kalendarz, translator, programy do tworzenia treści multimedialnej i projektowania stron WWW. Uczą się wyszukiwania, selekcjonowania i oceniania wiedzy pochodzącej ze źródeł interneto-wych, książkowych i innych, ponieważ materiałów do realizacji zadań nie otrzymują w postaci wykładu czy podręcznika. Teoria pracy jest opanowywana niejako przy okazji. Nauczyciel pełni rolę przewodnika po gąszczu wiedzy i informacji. Kształcenie odbywa się m.in. przez zastosowanie metody projektowej, którą uczący się wykorzystują do tworzenia stron internetowych i blogów, zamieszczając swoje cyfrowe opowiadania czy albumy zdjęć (obrazkowe historie). W czasie nauki następuje łączenie otwartych zasobów internetowych, gromadzenie i przetwarzanie wiedzy na określony temat. Ważne edukacyjnie jest znaczenie informacji zwrotnej, wymiana myśli i opinii oraz tworze-nie map myśli. Jak pisze Osiński, e-learning traktowany jest tutaj jako
8 Źródłami wiedzy i informacji, z której mogą korzystać studenci, wykorzystu-jąc zasoby internetowe, są m.in: YouTube (www.youtube.com), mapy (http:// maps.google.com), portale społecznościowe, tutoriale (samouczki, poradniki typu „krok po kroku”), prezentacje multimedialne, animacje, nagrania audio, słowniki, encyklopedie, przykłady dobrych praktyk edukacyjnych (Teacher Tube, http://teachertube.com – zbiór pomocy naukowych wykonanych przez nauczycieli; Educause, http://educause.edu – IT dla szkół wyższych; Edublog Awards 2009, http://theedublogawards.com – najlepsze blogi edukacyjne; scholar.google.com – darmowa wyszukiwarka publikacji naukowych).
metoda kształcenia, uczenie się przez nauczanie innych. W modelu zastosowanym w LATINA9 wiedza zdobywana przez internetowe
na-rzędzia i źródła wiedzy postrzegana jest jako umiejętności praktyczne; nie jako intelektualna zdolność do przedstawiania teorii, ale nabywanie kompetencji miękkich10, tj. takich cech osobowościowych, które wspierają
w odnalezieniu się na rynku pracy (Z. Osiński, 2010).
D. Dżega (2012) dostrzega potencjał w tworzeniu scenariuszy zajęć (kursów e-learningowych) przekazywanych małymi porcjami wiedzy, tzw. pigułkami wiedzy (knowledge pills, learning pills, skills pills). Jest to od-woływanie się do metod podających. O efektywności przekazu wiedzy w krótkiej formie wiedzieli już ludzie pierwotni, każąc mówcy stać na jednej nodze. Marcin Luter, któremu zależało na dotarciu do słuchacza, ograniczał kazania do dwudziestu minut (W. Okoń, 1996, s. 258). Wiedza zawarta w kilkuminutowej wypowiedzi powinna być skondensowana, interesująca, przekonująca oraz w miarę możliwości interaktywna. Ze względu na jej przeznaczenie i konstrukcję zaleca się, aby była przygo-towywana przez eksperta z danej dziedziny. Praktyka opracowywania scenariuszy zajęć zakłada tworzenie materiału dydaktycznego (tekst, obraz, dźwięk) w postaci pigułek wiedzy, których przyswojenie nie powinno zająć więcej niż trzy minuty, natomiast w przypadku piguł-ki tekstowej czas szkolenia powinien być nie dłuższy niż kwadrans (F. Carrer, 2012, s. 8).
Podobny mechanizm efektywnego zdobywania wiedzy w małych porcjach został zanalizowany podczas badań psychologów z Uniwer-sytetu Harvarda, gdzie K.K. Szpunar, Y.K. Novall i D.L. Achacter (2013)
9 Kurs LATINA oferowany jest przez Oslo University College studentom,
na-uczycielom i bibliotekarzom (ale nie tylko) z całego świata, którzy chcą roz-wijać swoje umiejętności edukacyjne na podstawie Internetu oraz technologii informacyjnych i komunikacyjnych.
10 Kompetencje miękkie, nazywane także umiejętnościami psychospołecznymi, to zbiorcza nazwa kompetencji osobistych oraz społecznych (interpersonalnych). Z funkcjonalnego punktu widzenia zapewniają sprawne zarządzanie sobą (kompetencje osobiste) oraz wysoką skuteczność interpersonalną (kompetencje społeczne). Kompetencje miękkie to cechy osobowości (np. samodzielność, od-powiedzialność, kreatywność, rozpoznawanie swoich mocnych i słabych stron, odporność na stres, wysoka automotywacja, innowacyjność i podatność na zmia-ny) oraz umiejętności interpersonalne (komunikatywność, empatia, tolerancja, umiejętność pracy w zespole, umiejętność przekonywania i negocjowania itp.).
przyjrzeli się samodzielnej nauce opartej na wykładach multimedial-nych. Była to odpowiedź na sugestie studentów, którzy narzekali na małą efektywność samodzielnej nauki. Chodziło o utrzymanie koncentracji na analizowanej treści. Psychologowie zbadali, „czy i w jaki sposób uży-cie zadań testowych w trakuży-cie samodzielnej analizy wykładu wpłynie na efektywność uczenia się” (www.e-mentor.edu.pl/blog/wpis/id/53). Podzielili 21-minutowy wykład na kilkuminutowe części; po każdej części następował krótki test odnoszący się do jej treści. Wyniki wy-kazały, iż przeplatanie wykładu pytaniami czy zadaniami testowymi podnosi efektywność uczenia się, ponieważ studenci koncentrują się na prezentowanym materiale multimedialnym (skupiają myśli na treści wykładu), zwiększa się liczba wykonywanych notatek, zmniejsza się lęk przed testem kończącym, a sam proces uczenia się jest oceniany jako mniej wyczerpujący (D. Kwiatkowska, 2013).
Najczęściej scenariusze zajęć e-learningowych są postrzegane przez studentów jako mało interesujące, którzy zarzucają im brak interak-tywności, bezosobowość, brak szybkiej wymiany informacji. Uczest-nicy kursów czują się osamotnieni i pozostawieni sami sobie, nie są inspirowani do refl eksji nad przyswojoną wiedzą. Wszystko to sprawia, że wiedza podawana w małych porcjach w sposób przystępny, od razu z zastosowaniem praktycznym, jest pożądaną formą w procesie edukacyjnym. Od pigułek wiedzy oczekuje się materiałów, które będą tworzone na miarę, uspołecznione, pozbawione formalizmów i specja-listycznego słownictwa oraz znajdą oddźwięk u innych użytkowników kursu w postaci interakcji.
Pigułki wiedzy pozwalają na szerokie zastosowanie: 1) w kształceniu formalnym do:
– wyrównywania poziomu wiedzy przed przystąpieniem do reali-zacji przedmiotu,
– powtórzeń partii materiału,
– objaśniania wiedzy teoretycznej za pomocą przykładów,
– wspomagania nabywania umiejętności i kształtowania postaw; 2) w biznesie m.in. do:
– wspomagania tworzenia planów szkoleniowych, – wprowadzania nowego pracownika do fi rmy, – szkoleniach pracowników just-in-time;
3) w kształtowaniu rozwoju osobistego, wspomaganiu komunikacji, bu-dowaniu lub wzmacnianiu swojej pozycji na rynku pracy (D. Dżega, 2012).
W e-kształceniu pojawił się nowy mechanizm: crowdsourcing11
(mą-drość tłumu, mą(mą-drość zbiorowa) (M. Dąbrowski, 2013). Nazwa crowd-sourc ing zachęca do porównania do outcrowd-sourcingu12. Nazwa jest podobna,
ale znaczenie jest zupełnie inne. Crowdsourcing jest to wyłanianie najlep-szych pomysłów w celu wdrożenia do praktyki, przy czym zapłata jest zawsze symboliczna lub żadna – najczęściej samo wdrożenie pomysłu jest nagrodą. Mechanizm ten wykorzystuje metody z grupy podających, problemowych oraz praktycznych.
Nasuwa się pytanie: Jak crowdsourcing ma się do kształcenia aka-demickiego? E-learning akademicki i crowdsourcing może przybliżyć świat praktyki i biznesu13 do nauki. Przedstawienie spersonalizowanej
grupie rozwiązania problemu, gdzie platforma e-learningowa stanowi naturalne środowisko nauki, kontaktu nauczycieli i studentów, sprzyja szybkiej wymianie informacji, współpracy i współtworzenia, dzielenia się wiedzą i pomysłami. Crowdsourcing wprowadza do dydaktyki metody kształcenia oparte na praktycznych przypadkach. Wzmacnia ponadto motywację studentów do nauki, ponieważ w ramach realizowanego pro-cesu dydaktycznego mogą oni mieć wpływ na konkretne rozwiązania,
11 Crowdsourcing, jak twierdzi M. Dąbrowski (2013), nie jest nowy, bo wypłynął na szerokie wody z chwilą ukazania się w 2006 r. artykułu J. Howe’a The
Rise of Crowdsourcing, opublikowanego na łamach magazynu Wired. Według
autorki niniejszego artykułu pojęcie crowdsourcing nie jest znane w środowi-sku humanistów. Autorka na potrzeby publikacji przeprowadziła wywiad swobodny ze studentami i nauczycielami na Wydziale Pedagogicznym Aka-demii im. Jana Długosza w Częstochowie w kwietniu 2013 r. Na pytanie: „Co rozumiesz przez pojęcie crowdsourcing?”, żadna z pytanych osób nie potrafi ła odpowiedzieć prawidłowo.
12 Outsourcing polega na przekazaniu zewnętrznym usługodawcom zgodnie z postanowieniami w umowie (kontrakcie) powtarzających się wewnętrznych zadań organizacji oraz związanych z ich realizacją: pracowników, maszyn, urządzeń, wyposażenia, technologii i innych zasobów oraz kompetencji de-cyzyjnych dotyczących ich wykorzystania (M.F. Greaver Jr, 1999, s. 3). 13 Rosnąca otwartość na innowacje, którą obserwujemy wśród polskich fi rm, to
dobry znak dla rynku crowdsourcingu w naszym kraju, zwłaszcza w odnie-sieniu do projektowania społecznościowego (B. Gryszko, 2013). Crowdsourcing jest też szansą dla młodych, kreatywnych ludzi, gdzie mogą skonfrontować swoją wiedzę i umiejętności w praktycznym zastosowaniu.
usługi i produkty fi rm (M. Dąbrowski, 2013). Jest to trend, który dzisiaj jest pożądany i powinien być wspierany, bo łączy teorię z praktyką.
Dobrym przykładem zastosowania crowdsourcingu w Polsce jest projekt OtwarteZabytki.pl, realizowany w ramach cyfrowego czynu społecznego przez Centrum Cyfrowe Projekt Polska, mający wymiar społeczny i kulturowy. Chodzi o aktualizację listy zabytków na liście Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przez wszystkich za-interesowanych. Innym przykładem jest innowacyjny serwis Corton. pl, gdzie tworzone są projekty grafi czne14. Proces zamawiania projektu
przez serwis polega na ogłoszeniu konkursu, a następnie wypełnieniu formularza opisującego żądany projekt. Po wysłaniu zamówienia i jego akceptacji Corton.pl uruchamia konkurs oraz informuje kilka tysięcy grafi ków i projektantów o projekcie. Potem w ciągu siedmiu dni grafi cy nadsyłają dziesiątki, a nawet setki projektów. W czasie trwania konkursu można komunikować się z projektantami w celu sugerowania zmian w nadesłanych pracach. W kroku trzecim wybierany jest zwycięski projekt, nabywca otrzymuje materiały grafi czne w określonym for-macie oraz oświadczenie o przekazaniu wszelkich praw do projektu15.
Corton. pl to spersonalizowana społeczność internetowa (grafi cy i pro-jektanci), która wciąż rośnie; przynależność do serwisu pozwala im na ciągłe doskonalenie umiejętności oraz zdobywanie nowych inspiracji. Osoby współpracujący z tym portalem mają szansę dotarcia ze swoją ofertą do szerokiego grona potencjalnych klientów, udziału w ciekawych, rozwijających projektach oraz stworzenia różnorodnego portfolio, które zwiększa ich konkurencyjność na rynku (B. Gryszko, 2013).
Połączenie teorii z praktyką, gdzie rozwiązywane są prawdziwe przypadki16, zastosowano w pilotażowym programie Live International 14 Społeczność serwisu Corton.pl wykonuje następujące projekty grafi czne: logotypy, karty menu, koszulki, foldery reklamowe, kartki okolicznościowe, wizytówki, strony www, kalendarze, zaproszenia, plakaty, ulotki, kreacje re-klamowe, opakowania produktów, billboardy, etykiety, grafi ki na Facebooka, etykiety, pakiety fi rmowe oraz inne projekty grafi czne.
15 Corton.pl rozlicza się ze zwycięzcą oraz dopełnia wszystkich formalności podatkowych związanych z pozyskaniem projektu grafi cznego (http://corton. pl/strona/jak-to-dziala).
16 Kształcenie dwuścieżkowe, które polega na prowadzeniu zajęć teoretycznych wzbogacanych o kształcenie pozaformalne, praktyczne i doświadczalne, zy-skuje na Zachodzie coraz większą popularność.
Future Experience (L.I.F.E.)17. Zajęcia praktyczne polegały na
rozwią-zywaniu problemów, które zgłaszały fi rmy. Studenci angażowali się w życie fi rmy i jej problemy, wykorzystując wiedzę zdobytą na uczelni. Wśród elementów różnicujących praktyki tradycyjne od zastosowanych w programie najczęściej wymieniano odbycie praktyk studenckich w czasie zajęć oraz komunikację i nadzór nad studentem, które odby-wały się przez narzędzia platformy e-learningowej. Mierzalnym efektem praktyki był raport końcowy, który sprawdzał wiedzę studenta i jego za-angażowanie. Wpływ na ocenę mógł mieć przełożony studenta w danej fi rmie, oceniający praktyczność i implementacyjność proponowanych rozwiązań. Przedsiębiorstwa mogły korzystać z najnowocześniejszego dorobku naukowego, a ośrodki naukowe zyskały możliwość praktycz-nego wykorzystania wypracowywanych w nich rozwiązań18. Program
kształcenia praktycznego studentów jest uniwersalny – może być wy-korzystany zarówno przez uczelnie humanistyczne, jak i ekonomiczne oraz biznesowe. Jeśli chodzi bowiem o praktyki zawodowe, studenci bardzo chętnie biorą w nich udział i dostrzegają ich praktyczną przy-datność w późniejszym życiu zawodowym (K. Piech, M. Garstka, 2013). Nauczyciele, dobierając metody kształcenia w edukacji telematycznej, muszą mieć na uwadze wielość narzędzi, jaką oferuje Internet, aby ich zastosowanie przynosiło najwyższe efekty edukacyjne. Muszą dostrzec swoją nieocenioną rolę przewodników i moderatorów procesu kształce-nia, rozwijać w studentach cyfrową mądrość oraz pokazywać, jak efek-tywnie student ma wspierać naukę własną przez dobór odpowiednich metod i narzędzi, które mają przygotowywać przyszłe pokolenie do samokształcenia, skutecznego myślenia i zrozumienia, w celu sprostania coraz to nowszym wyzwaniom.
17 W roku akademickim 2011/2012 w programie L.I.F.E. udział wzięło 270 stu-dentów z 5 uczelni i 52 fi rmy. Studenci w ramach uczestnictwa w programie otrzymują punkty ECTS.
18 Z przeprowadzonych badań wynika, że aż 83% studentów, którzy odbyli praktyki w nowej formie, zaakceptowało taką formę praktyk studenckich, 75% ankietowanych ponownie przystąpiłoby do takich praktyk, a 95% pole-ciłoby je innym studentom. Ponadto aż 96% fi rm biorących udział w projekcie wyraziło chęć ponownej współpracy z uczelnią i studentami.
Zakończenie
Zastosowanie w szkolnictwie technologii informacyjno-komunika-cyjnych powoduje, iż stają się one nie tylko nowym środkiem i formą uczenia się, ale coraz silniej modyfi kują oblicze tradycyjnych metod, decydując często o ich efektywności i zasięgu działania (B. Kędzierska, 2007). W artykule pokazano przykłady dobrych praktyk stosowania metod kształcenia w edukacji telematycznej.
Za zmianami zachodzącymi w świadomości społeczeństwa infor-macyjnego i w nastawieniu do uczenia się (pokolenie Google versus pokolenie YouTube) powinny podążać zmiany w organizacjach zaan-gażowanych w kreowanie kształcenia, zarówno formalnego, jak i nie-formalnego (D. Dżega, 2012). W przypadku platformy e-learningowej Moodle zdecydowanie większą uwagę należy przywiązywać do umie-jętności doboru metod nauki-nauczania wspartych na zasobach inter-netowych, co wiąże się w sposób oczywisty z potrzebą zwiększenia środków przeznaczonych na budowę kontentu (scenariuszy zajęć). To właśnie różnego rodzaju educasty (podcasty, screencasty, sekwencje wideo) są często kopiowane przez studentów na urządzenia przenośne, stanowiąc cenne zasoby edukacyjne.
Kształcenie tradycyjnie czy przez Internet powinno prowokować studenta do wypowiedzenia się, stawać się okazją do nabywania umie-jętności formułowania własnych racji, poglądów, projektowania ekspery-mentów oraz angażowania się w inicjatywny wyzwalające kreatywność i innowacyjność (B. Gofron, 2013). Dlatego należy wybierać takie metody kształcenia, które prowokują do nowych poszukiwań, odkryć i refl eksji. Nie znaczy to, że metody oparte na opisie (z książki) są mniej ważne. Współczesny człowiek musi posiadać umiejętności wyszukiwania i se-lekcji właściwych treści w morzu informacji (m.in. w sieci internetowej). Oczekuje się od niego kreatywności, innowacyjności, indywidualności, inności, umiejętności współpracy, otwartości na nowe wyzwania i świa-domości ciągłego (permanentnego) doskonalenia się.
Nauczyciele powinni dostrzec swoją nieocenioną rolę przewodników, którzy przez właściwy dobór metod kształcenia stosowanych w e-lear-ningu wzbudzą w uczących się rozwój cyfrowej mądrości, umiejętności efektywnego wspierania nauki własnej teraz i w przyszłości.
Przytoczone przykłady metod, ale także modeli, mechanizmów i narzędzi internetowych pokazują, jak można wykorzystać potencjał technologii informacyjnych w celu maksymalizacji efektywności pro-cesu nauki-nauczania.
Bibliografia
Bereźnicki, F. (2001). Dydaktyka kształcenia ogólnego. Kraków.
Conrad, R.M., Donaldson, J.A. (2004). Engaging the Online Learner, Activities and Resources for Creative Instruction. San Francisco, CA.
Dąbrowski, M. (2013). Crowdsourcing i e-learning, www.e-mentor.edu. pl/blog/wpis/id/54 (09.05.2013).
Dżega, D. (2012). Metodyka przygotowywania kursów e-learningowych z uwzględnieniem pigułek wiedzy. W: M. Dąbrowski, M. Zając (red.). Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyższym. Warszawa. Gofron, B. (2013). Proces kształcenia jako otwarta kulturowo przestrzeń
badań i praktyk dydaktycznych. W: A. Gofron, A. Kozerska (red.). Podstawy edukacji. Propozycje metodologiczne. T. 5. Kraków.
Golczyk, P. (2012). Crowdsourcing w Polsce, http://blog.ideria.pl/crowd-sourcing-w-polsce (03.04.2013).
Gryszko, B. (2013). Corton.pl liderem crowdsourcingu w Polsce, http:// blog.corton.pl/corton-pl-liderem-crowdsourcingu-w-polsce (21.04.2013). Grodecka, K., Peszko, P. (2010). Każdy kogoś uczy, czyli social software
w edukacji. W: J. Migdałka, W. Folty (red.). Technologie informacyjne w warsztacie nauczyciela. Kraków.
Greaver, M.F. Jr (1999). Strategic Outsourcing. A Structured Approach to Out-sourcing Decisions and Initiatives. New York.
Jagieła, J. (2013). Metody oceny kompetencji interpersonalnych nauczycie-la. Model Okna Johari i diagram dyskontowania transakcyjnego jako postulowane narzędzia badań pedentologicznych. W: A. Gofron, A. Ko-zerska (red.). Podstawy edukacji. Propozycje metodologiczne. T. 5. Kraków. Kędzierska, B. (2007). Kompetencje informacyjne w kształceniu ustawicznym.
Warszawa.
Kilar, W., Kurek, S., Rachwał, T. (2013). Kształtowanie kompetencji osobi-stych i społecznych w szkolnictwie zawodowym dla sektora handlu detalicznego w świetle opinii partnerów społecznych. W: Z. Zioło,
T. Rachwał (red.). Przedsiębiorczość w warunkach kryzysu gospodarczego. Warszawa – Kraków.
Klingberg, L. (1972). Einführung in die Allgemeine Didaktik. Vorlesungen. Berlin.
Knoll, M. (1995). The Project Method: Its Origin and International Infl uence. In Progressive Education across the Continents. A Handbook. New York. Kopciał, P. (2010). Project Based E-learning – nowy model e-kształcenia.
E-mentor, 3(35).
Kramek, Z. (2007). Technologie e-learning w kształceniu i szkoleniu na odległość – możliwości i potrzeby. W: Z. Kramek (red.). Teoretyczno--metodyczne podstawy rozwoju e-learningu w edukacji ustawicznej. Radom. Kupisiewicz, C. (1973). Podstawy dydaktyki ogólnej. Warszawa.
Kupisiewicz, C. (2000). Dydaktyka ogólna. Warszawa.
Kwiatkowska, D. (2013). Harvard University: testy zwiększają efektyw-ność samodzielnej nauki, www.e-mentor.edu.pl/blog/wpis/id/53 (18.04.2013).
Lewandowski, W. (2012). Zmiana sposobu wykorzystania platformy e-learningowej. Nowe spojrzenie na Moodle. W: M. Dąbrowski, M. Zając (red.). Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyższym. Warszawa. Metodyka pigułek wiedzy. Podręcznik mediatora wiedzy opracowany pod kierow-nictwem Fillipe Carrera. (2012). Konsorcjum projektu Knowledge Pills. Warszawa.
Nawroczyński, B. (1961). Zasady nauczania. Wrocław – Warszawa – Kraków. Okoń, W. (1993). Zarys dydaktyki ogólnej. Warszawa.
Okoń, W. (1996). Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Warszawa.
Osiński, Z. Nowe wyzwania edukacyjne – nowe metody kształcenia w eduka-cji humanistycznej, www.academia.edu/2283336/Nowe-wyzwania- edukacyjne-nowe-metody-kształcenia-w-edukacji-humanistycznej (03.02.2014).
Osiński, Z. (2010). Kompetencje miękkie absolwentów humanistycznych studiów wyższych a metody prowadzenia zajęć. W: B. Sitarska, K. Jan-kowski, R. Droba (red.). Studia wyższe z perspektywy rynku pracy. Siedlce. Piech, K., Garstka, M. (2013). Relacja z pilotażu Programu L.I.F.E w Polsce –
praktyczne kształcenie studentów z wykorzystaniem e-learningu. E-mentor, 2(49).
Rokicka-Broniatowska, A. (2007). Modelowanie kompetencji w systemach nauczania zdalnego opartych na współpracy. W: M. Dąbrowski, M. Za-jąc (red.). E-edukacja.net. Warszawa.
Sołtysiak, W. (2011). Bariery w podejmowaniu studiów telematycznych. W: B. Gofron, A. Gofron (red.). Podstawy edukacji. Konteksty dydaktyczne. T. 4. Kraków.
Strojek, A. (2009). Humanista szuka pracy, www.rynekpracy.pl/artykul. php/n.37/email.108692/typ.1/kategoria_glowna.23/wpis.10 (30.03.2010). Wierzbicka, A. (2010). Metodyka projektowania e-zajęć – wyzwanie i szkoła
kreatywności. W: J. Migdałka, W. Folty (red.). Technologie informacyjne w warsztacie nauczyciela. Kraków.
Wierzilin, N.M., Korsunska, W.M. (1972). Obszczaja mietodika priepodawanija biołogi. Moskwa.
http://corton.pl/strona/jak-to-dziala (21.04.2013) http://sjp.pl/metoda (10.05.2013)
www.hio.no (21.03.2013)
Słowa kluczowe: metoda, e-learning, e-PBL, LATINA, pigułki wiedzy,
crowdsourcing, L.I.F.E.
Streszczenie
Autorka zaprezentowała przykładowe metody kształcenia, które są sto-sowane w e-learningu w celu zwiększenia efektywności nauki-nauczania. Wśród wymienionych znajdują się metoda problemowa ujęta w modelu R.M. Conrad i metoda projektów; jako przykład podano kurs „Learning and Teaching in a Digital Word” z Oslo University College oraz serwis społecznościowy Corton.pl, oferujący projekty na zamówienie. Cieka-wą metodą przekazywania i przyswajania wiedzy jest metoda pigułek wiedzy (knowledge pills), której potencjał tkwi w dostarczaniu wiedzy w skondensowanych ilościach. Przedstawiono mechanizm crowdsourc-ingu (giełdę pomysłów), opierający się wyłanianiu najlepszych rozwią-zań biznesowych wśród spersonalizowanych grup społecznościowych. Praktyczne zastosowanie kształcenia omówiono na podstawie programu Live International Future Experience, podczas którego studenci w czasie
praktyk studenckich pracują w środowisku realnej fi rmy i rozwiązują aktualne problemy. Podkreślono znaczenie wprowadzania takich metod kształcenia do e-learningu akademickiego, które mogą sprzyjać rozwojowi kompetencji miękkich oraz praktycznych umiejętności studentów.
Słowa kluczowe: method, e-learning, e-PBL, LATINA, knowledge pills,
crowdsourcing, L.I.F.E.
Summary
The author introduced exemplary methods of education which are ap-plied in e-learning in order to increase the effi ciency of teaching. Among mentioned methods are: problem method included in R.M. Conrad model, project method which example is entitled „Learning and Teaching in a Digital World” from Oslo University Collage and social network Cor-ton. pl offering projects on demand. An interesting method of passing and absorbing knowledge is method called „knowledge pills” which potential is rooted in delivering knowledge in condensed amounts. The author in-troduced crowdsourcing as a stock market of ideas based on fi nding the best business solutions among personalised social groups. The practical usage of learning is described on the basis of Live International Future Experience program, where students during their internships work in company’s actual environment solving current problems. The author em-phasised signifi cance of implementing such academic e-learning methods which further the development of students soft as well as practical skills.
