Kronika Wydziału Teologicznego ATK : II semestr 1980

Tadeusz Dajczer

Kronika Wydziału Teologicznego

ATK : II semestr 1980/81 r.

Studia Theologica Varsaviensia 20/1, 311-328

Studia Ttheol. Vans. 20 (1982) nr 1

KRONIKA WYDZIAŁU TEOLOGICZNEGO ATK

(II sem estr 1980/81 r.) I. WYBORY DZIEKANA

Rada Wydziału Teologicznego ATK na sw ym posiedzeniu w dniu 1*. VI. 1981 r. w ybrała now ego dziekana. Został nim ks. prof. dr Jan Łach.

Ks. Jan Łach urodził się w r. 1927. M agisterium z teologii uzyskał na UJ w r. 1952. Studia na W ydziale Teologicznym KUL ukończył uzyskaniem stopnia licencjata teologii w r. 1955. Doktoryzow ał się na tym że w ydziale w r. 1957 na podstaw ie rozprawy pt.: „Ostatnia W ieczerza w św ietle dokum entów z Qumran”. Po studiach na KUL przez 9 lat w ykładał Pism o św ięte w Tarnowskim W yższym S em ina­ rium Duchownym . W r. 1967 udał się do Rzymu, gdzie w r. 1968 zło­ żył egzam in przed Papieską Komisją B iblijną i u zysk ał stopień licen ­ cjata nauk biblijnych. W tym że roku odbył trzym iesięczną naukową podróż do Ziem i św. i innych krajów biblijnych Bliskiego Wschodu, zaś w roku następnym na Papieskim Instytucie B iblijnym kontynuow ał studia specjalistyczne, których rezultatem było przygotowanie znacz­ nej części m ateriału do pracy habilitacyjnej i uzyskanie, „Candida- tus ad Lauream ” w dziedzinie biblistyki. P o . powrocie do kraju w r. 1969 podjął pracę jako adiunkt przy katedrze Now ego Testam entu n a 4 A kadem ii Teologii K atolickiej w W arszawie. W r. 1971 habilitow ał się na tejże Akadem ii na podstaw ie rozprawy: „Jezus syn Dawida — studium egzegetyczno-teologiczne” (druk. w W arszawie w r. 1973). W r. 1972 otrzym ał nominację na docenta ATK.

Głównym przedmiotem zainteresow ań naukowych ks. prof. Łachą jest teologia biblijna, a szczególnie zagadnienia związane z chrystolo­ gią, nauczaniem Jezusa (Kazania na górze), Jego działaniem zbaw ­ czym (cuda Jezusa). Tem atykę tę podejm ują rów nież jego uczniow ie, którzy pisali lub piszą prace doktorskie pod jego kierunkiem . Ks. J. Łach opublikował kilkadziesiąt prac naukowych. Na uw agę zasługują szczególnie jego książki: „Księgi Sam uela”, wstęp, przekład z orygina­ łu, komentarz, ekskursy (Poznań 1973, stron 540), „Ze studiów nad teologią ew angelii dziecięctw a Jezusa” (ATK, Warszawa 1978, stron 170), jest w spółautorem „Wstępu ogólnego do Pism a św iętego” (Poznań 1973), „Wstępu do Starego T estam entu” (Poznań 1973), przekładu Ksiąg Sam uela z j. hebrajskiego w Biblii Tysiąclecia, autorem szeregu ob­ szernych artykułów, szeregu haseł w Encyklopedii Katolickiej (KUL),

w ielu recenzji książek z zakresu Biblii autorów krajowych i zagra­ nicznych. Z ramienia Rektora ATK kieruje od r. 1970 Zaocznym S tu­ dium Pastoralno-Bitylijnym przygotowującym duszpasterzy do pracy w zakresie propagowania' Słow a Bożego. Ks. J. Łach otrzymał dwukrot­

nie nagrodę Ministra Szkolnictwa W yższego i Techniki: w r. 1974 — nagrodę III stopnia za osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych, oraz

312

[2J

nagrodę II stopnia za osiągnięcia w dziedzinie autorstwa w yróżniają­ cych się podręczników dla studentów w r. 1979.

II. STOPNIE I TYTUŁY NAUKOWE 1. H a b i l i t a c j e

Rada W ydziału nadała stopień doktora habilitow anego ks. dr. W ła­ d ysław ow i K o w a l a k o w j na podstaw ie dotychczasow ego dorobku naukow ego oraz pracy: Geneza kargiz m u na N o w e j Gwinei, W arsza­ w a 1981, s. 551.

V

Recenzenci: ks. prof. dr Tadeusz G o g o l e w s k i , prof. dr T adeusz Ł e p k o w s k i (PAN, W arszawa), prof. dr Zofia S o k o l e w i c z (UW).

K olokwium : 12 stycznia 1981 r.

Charakterystyczny dla M elanezji jest fenom en, który literatura e t­ nologiczna i religioznawcza określa pojęciem k ulty cargo. Opierają się- one na w ierze, że po odprawieniu odpowiednich rytuałów religijn o- -m agicznych można zdobyć tow ary (ang. cargo) pochodzenia europej­ skiego i osiągnąć dobrobyt m aterialny. Wiara ta ma sw e uzasadnie­ n ie w tradycyjnych strukturach społeczno-religijnych, które w skutek euro-am erykańskiej ekspansji religijnej, ekonomicznej i politycznej* doby nowożytnej przechodziły proces zmian, polegający na przysto­ sowaniu tradycyjnych wierzeń religijnych do aktualnych w arunków i potrzeb ludności rodzimej. Rozprawa om awia genezę kultów cargo dokonując krytyki interpretacji określanych przez Autora jako ekono- m iczno-polityczne, kulturow o-historyczne i teologiczne. Autor przed­ staw ił w łasną interpretację etnoreligioznawczą zjaw iska w oparciu 0 w łasne badania terenow e (1976—77). Niezrozum ienie głębokiej tre ś­ ci i w ew nętrznej logiki kultów cargo oraz powierzchowna obserwacja odprawianych obrzędów kultow ych przyczyniła się do tego, że fen o­ m en kultów cargo przez całe dziesięciolecia nazyw ano szaleństw em i absurdem sfrustrowanych, prym ityw nych K anaków lub określano je jako irracjonalne. W św ietle przeprowadzonych w pracy analiz n ie da się utrzym ać powyższych określeń gdyż są bezzasadne, a mając na uwadze tradycyjne system y epistem ologiczne k ulty cargo trzeba uznać za fenom en logiczny i celow y oraz częściowo konieczny w procesie rozwoju i przem ian kulturowych.

Rada wydziału nadała stopień doktora habilitow anego również ks. dr. Jerzemu B a j d z i e na podstaw ie dotychczasowego dorobku nauko­ wego oraz pracy: Powołanie chrześcijańskie jako zasada teologii m o ­

ralnejf. W arszawa 1979 ss. 218.

Recenzenci: k s% prof. dr A. Z u b e r b i e r , ks. prof. dr S. W i t e k (KUL), ks. doc. dr hab. H. J u r o s .

Kolokwium : 18 I. 1981 r.

Przedm iotem pracy jest analiza integralnie pojętego powołania chrześcijańskiego jako m ożliwego punktu w yjścia dla stworzenia p eł­ nej teorii m oralności chrześcijańskiej. Pow ołanie zostało tu potrakto­ w ane w swoich najgłębszych źródłach teologalnych i historycznoznaw- czych z równoczesnym uw zględnieniem wym iaru wew nątrzosobow ego 1 w spólnotow ego kształtow anego definityw nie przez czynnik sakram en­ talny. Ta koncepcja powołania zmierza do zbudowania jednorodnej syn­ tezy życia chrześcijańskiego zarówno w aspekcie treściow ym jak i for­

K R O N IK A W Y D Z IA Ł U T E O L O G IC Z N E G O

m alno-norm atyw nym . Praca ma charakter m etaetyczny, tzn. stara się- uzasadnić m ożliwość takiej syntezy, ale nie zamierza budować jej w szczegółach. M ożliwość syntezy w sensie form alnym w ynika z założe­ nia, że punkt w yjścia w niesiony przez O bjawienie zawiera już w so-- b ie im plikacje natury anitropologiczno-m etafizycznej, co daje m ożli­ w ość rozwijania reflek sji o charakterze filozofiezno-etycznym w ew ­ nątrz samej reflek sji nad przekazem w iary.

Rada W ydziału Teologicznego nadała stopień doktora habilitow a­ nego ks. dr S tan isław ow i C z e r w i k o w i na podstaw ie jego dotych­ czasowego dorobku naukowego oraz pracy pt. Prefacje o misteriach

Chrystusa w Mszale R z y m sk im Paw ła VI. Geneza i teologia, W arsza­

w a 1980, ss. 475 + 199.

Recenzenci: Ks. prof. dr hab. Jan S t ę p i e ń , ks. prof. dr hab. Adam L. S z a f r a ń s k i , ks. prof. dr hab. Andrzej Z u b e r b i e r .

K olokw ium odbyło się 18 lutego 1981.

U ohw ały Soboru W atykańskiego II zaw ierające ponad 50 artyku­ łów na tem at Eucharystii a także posoborowe dokum enty w ykon aw ­ cze i zdeformowane księgi liturgiczne świadczą o ponownym „odkry­ ciu” rangi m isterium Eucharystii w liturgii i w życiu Kościoła. Jed­ nym z zasadniczych przejawów tego „odkrycia” jest dostrzeżenie dy­ nam icznego związku „dwóch stołów ”: słow a i Eucharystii. K onsekw en­ cją tego jest z jednej strony w zbogacenie doboru czytań m szalnych- ze ST i NT, z drugiej zaś — wprow adzenie nowych m odlitw euchary­ stycznych i zw iększenie do 87 liczby zm iennych prefacji m szalnych. Praca przedstaw ia w yniki w spółczesnych badań nad pochodzeniem chrześcijańskiej eucharystii a także genezę i teologię 59 prefacji o m isteriach Chrystusa w M szale posoborowym Paw ła VI (1970, 1975). Podstaw ą podziału pracy jest struktura roku liturgicznego odnowiona w w yniku decyzji Paw ła VI z r. 1969. Autor dochodzi do następują­ cych wniosków: prefacje stanowią odpowiedź K ościoła na słowo Boże (zwłaszcza na Ewangelię); stanowią źródło dla teologii Eucharystii w jej ujęciu dynamicznym: dziękczynienie, upam iętnienie, ofiara, posi­ łek; ukazują w łaściw y sens roku liturgicznego jako rozwinięcia całego m isterium Chrystusa, jako kontynuacji „przejścia” Chrystusa przez-, św iat i czas w celu urzeczyw istnienia Jego Paschy w życiu w szystkich pokoleń ludzi.

2. D o k t o r a t y

Ks. W ojciech Jan P a z e r a , K e ry g m a ty c zn e w arto ści Księgi Kohe-

leta w św ietle nowych czyta ń m szalnych , W arszawa 1981, ss. 211.

Promotor: ks. prof. dr S. Grzybek. Recenzenci: ks. prof. dr Józef R o s ł o n, ks. doc. dr W. S c h e n k (KUL).

Obrona: 22. VI. 1981 r.

Ordo Lectionum Missae w łączyło do odnowionego cyklu czytań m szalnych cztery perykopy z K sięgi K oheleta. Celem rozprawy jest ukazanie treści kerygm atycznych w w ym ienionych perykopach na tle całej księgi. Przy użyciu m etody integralnej w dwu rozdziałach zo­ stał om ówiony w łaściw y przedm iot kerygm y chrześcijańskiej. Polem i­ zując z ujęciem K sięgi w sensie pesym izmu, m aterializm u i epikur- e-izmu przedstaw iony został w I części rozprawy obraz Boga, następ­ nie problem człowieka, nieśm iertelności jego duszy i życia w ieczn e­ go. Część II prezentuje aspekty moralne K sięgi, ukazując je na

tle-3 1 4 T . D A J C Z E R _{[ 4 ]}

kierunków religijnych ów czesnego Izraela. D zięki tem u zarysowano sy ­ stem m oralny K oheleta, zagadnienie sankcji m oralnej oraz bo jaźń Bo­ żą jako zasadniczą cnotę w ujęciu Autora K sięgi. W części III w opar­ ciu o kom entarze dokonano liturgicznej analizy tekstu czterech p e­ rykop w aspekcie filologicznym , egzegetycznym i teologicznym . Ba­ dania doprowadziły do w niosku, iż lektura do niedaw na jeszcze n ie­ docenionej K sięgi w skazuje na niezw ykłą aktualność jej treści. Św iad ­ czy o tym sposób podejścia K oheleta do spraw Bożych i ludzkich, k tó­ ry jak w ynika z przeprowadzonych analiz jest baTdzo bliski m en tal­ n ości w spółczesnego człow ieka.

W iesław Jan W y s o c k i , Ż ycie religijne w K L A u sc h w itz 1940—

1945, W arszawa 1981 ss. 307.

Promotor: ks. doc. dr hab. F. S t o p n i a k . Recenzenci: prof. dr Cz. P i 1 i c h o w s k i (GKBZHwP), ks. doc. dr hab. M. B a n a s z a k .

Obrona: 4. V. 1981 r.

R eligijność w sensie socjologicznym oznacza głosicieli w iary, środ­ k i i m iejsca jej przekazu, środowiska, w spólnoty, tradycję, okolicznoś­ c i itd. oraz utożsam iona z religijnością w iara, oznacza subkulturę re­ ligijn ą grupy społecznej. Praca koncentruje się na egzem plifikacji jednego obozu, najbardziej reprezentatyw nego, Oświęcimia. Układ jej u kazuje pew ną gradację kom ponentów życia religijnego. W rozdzia­ łach I—IV przedstawiona została problem atyka w iary, postaw m oral­ n ych, konfrontacji św iatopoglądow ych i życia m odlitewnego, które

prezentują w ym iar i postawę w ięźnia, bardziej lub m niej św iadom ie przeżyw ającego tajem nicę życia i śm ierci. Rpzdziały V—VIII obrazu­ ją spraw y kultu religijnego oraz przedm iotów kultow ych, ich rolę i m oralne znaczenie dla uwięzionych. Rozdział IX prezentuje m ęczen­ ników za w iarę oraz w artości religijne stanow iące sens ich życia. W rozdziałach X —XI om ówiony został pierw iastek etyczny jako w spólna płaszczyzna postaw y religijnej, obyw atelskiej i patriotycznej w ięź­ n iów oraz uniw ersalizm form acji religijnej w odniesieniu do życia kulturalnego. Rozdział XII n aśw ietla sprawę pomocy charytatyw nej dla w ięźniów . Rozdział XIII ukazuje prześladowania uw ięzionych ze w zględ ów ściśle religijnych, zaś rozdział XIV — deform acje postaw religijnych. Ostatni X V rozdział stanow i podsum owanie całokształtu życia religijnego i ukazuje koncepcję religijności ludzi zniewolonych. R ozprawa nie tylko porządkuje m ateriał historyczny, ale też ukazuje genezę i skutki om awianych elem entów tworzących całokształt życia religijnego w ięźniów .

Ks. Tadeusz C h r o m i k , R oz w ó j pedagogiki religijnej w e Francji tia p rzy k ła d zie twórczości P. Banina, W arszawa 1981 ss. 500.

Promotor: ks. prof. dr Jan C h a r a t y ń s k i . Recenzenci: ks. prof. dr M. M a j e w s k i (KUL), ks. doc. dr hab. J. T a r n o w s k i .

Obrona: 4. V. 1981 r.

T reścią pracy są problem y rozwoju m łodzieżowej pedagogiki reli­ gijnej w e Francji w latach 1*953— 1978. Ukazano je na tle twórczości P. Babina. Rozprawa m iała na celu odpowiedzieć na pytanie, jakie etapy rozwoju przechodziła frapcuska katecheza, co stanowiło jej za­ le ty , a co braki oraz jakie now e treści dochodziły do głosu. W rozpra­ w ie podjęto próbę zestaw ienia nurtu katechezy francuskiej z oficjal­ n ym i w skazaniam i Kościoła. Zebrany m ateriał źródłowy pozw olił w y ­ różnić cztery etapy. W pierw szym dom inowała orientacja kerygm

aty-K R O N Iaty-K A W Y D Z IA Ł U T E O L O G IC Z N E G O

3 1 5

czna; w drugim przybrały na sile zainteresow ania podmiotem kateche­ t y ; w trzecim etapie panowała praw ie niepodzielna orientacja antro- ' pologiczno-cgzys/tencjalna; w czw artym zaś dom inowały zagadnienia kom unikow ania audiow izualne. W konkluzji stwierdzono, że francus­ ka m łodzieżowa pedagogika religijna na pierwsze .miejsce w ysunęła „w ierność człow iekow i”, jego problem owi i sytuacji, pozostawiając na uboczu „wierność Bogu” i Objawieniu.

Ks. Edward W i e c z o r e k , K u l t św. Jana Nepomucena w Polsce <studium historyczno-liturgiczne), W arszawa 1981, ss. X X X III, 370.

Promotor: ks. prof. dr J. P i k u l i k . Recenzenci: ks. doc. dr hab. IM. B a n a s z a k , ks. doc. dr hab. R. R a k (KUL).

Obrona: 6. IV. 1981 r.

Przedm iotem pracy jest osoba św. Jana Nepomucena, Czecha, w ik a­ riusza generalnego diecezji praskiej za czasów W acława IV i arcybi­ skupa Jenzensteina. Celem pracy jest przedstaw ienie powstania i roz­ w oju kultu tego św iętego oraz stopniow y jego zanik na ziem i polskiej. K u lt jego rozwinął się po r. 1721 i trw ał do końca w. X IX, po tym okresie zanikał. W yrażał się on w różnych formach, w łasnych form ula­ rzach mszalnydh, m odlitwach, pieśniach, a także w w ezw aniach kościo­ łó w i kaplic. Zaznaczył się szczególnie w niezliczonych kapliczkach i fi­ gurach przydrożnych. Znaczenie tego kultu m iało podwójny wymiar: Teligijny i społeczny. Stał się w zorcem dla duchownych i dla św ieckich, w zb ogacił naszą kulturę narodową. W pracy w yjaśniono pew ne n ie­ ścisło ści dotyczące jego życia, m ęczeńskiej śmierci, zachowania tajem ­ n icy spowiedzi i reliikwi uważanej dotąd za język św iętego w cudow ­ n y sposób zachowany. Praca przyczyniła się w pewnym stopniu do oddzielenia rzeczywistością od legendy. Jako praca m onograficzna oparta została na najnowszych badaniach przeprowadzonych na zw ło­ kach św iętego w latach 1972—73.

O. Jan W ojciech G ó r a OP, S y lw e tk a biskupa w XII i XIII w i e ­

cz n e j Polsce na podstaw ie kronik i ż y w o t ó w św ięty ch , W arszawa 1981

ss. 316.

Promotor: ks. prof. dr H. B o g a c k i . Recenzenci: prof. dr B. K ii r- b i s (UAM), prof. dr M. P 1 e z i a (PAN) W arszawa.

Obrona: 6. IV. 1981 r.

Praca składa się z czterech rozdziałów. I — Teologia i rzeczyw istość episkopatu w Europie i Polsce w e wczesnym średniowieczu; II — S y l­ w etka biskupa w najstarszych kronikach polskich; III — S ylw etka bi­ skupa w najstarszych żyw otach polskich; IV — Ewolucja św iadom oś­ ci kościelnej w Polsce w XII i XIII w. Rozdziały te poprzedza w stęp, w którym autor w yraził tezę o w p ływ ie sprzężonej z Kościołem pań­ stw ow ości w czesnofeudalnej Polski na w ytw arzanie się wzorców oso­ bow ych, na ich ew olucję w dobie rozbicia dzielnicowego i penetracji reform y gregoriańskiej. Wybór tylko dwóch rodzajów źródeł uzasad­ nił ich szczegółowym oddziaływ aniem na elitę społeczną państwa i K ościoła. Takie zarysow anie tem atu znajduje swój odpowiednik w sform ułow aniu, tytułu ostatniego, czwartego rozdziału. Praca jest pró­ bą w ykazania ew olucji świadom ości kościelnej w Polsce XII i XIII w. w w yższych sferach społecznych.

Józef Z u b r z y c k i , E tyc zn y problem narkomanii (studium teolo- giczno-m oralne), Warszawa 1981.

3 1 6 T . D A J C Z E R

[61

Promotor: ks. prof. dir S. O l e j n i k . Recenzenci: ks. prof. dr S_ W i t e k (KUL), ks. doc. dr hab. H. J u r o s.

Obrona: 22. VI. 1981 r.

N arkom ania w e w spółczesnym św iecie staje się w niektórych kra­ jach zjawiskiem) m asow ym , przez co przeradza się w poważne za­ grożenie dla bytu człow ieka i jego integralnego rozwoju. Zagrożenie- w artości duohowych, w italnych i społecznych przez nadużycie narko­ tyk ów staje się rów nież przedm iotem zainteresow ania teologii. U go­ dzenie w artości ludzkich w procesach narkom anii rozpatrywane je s t w n iniejszej pracy jako zagadnienie etyczne. Na tle ukazanych zagro­ żeń w artości ludzkich uikazana została m oralna ocena owego ugodze­ nia w człow ieka, który stanowi' kryterium etycznej k w alifikacji w" tym w zględzie. W końcowej części autor ukazuje przedmiot i pod­ miot m oralnego obowiązku przeciwdziałania.

O. P aw eł O g ó r e k OCD. Dążenie do św iętości w teologii życia,

w e w n ętr zn e g o Tomasza Mertona, W arszawa 1981 ss. XX, 312.

Promotor: ks. prof. dr S. 0 1 e j-n i k. Recenzenci: ks. doc. dr hab_ J. P r'y. s z m o n t , ks. doc. dr hab. S. R o s i k (KUL).

Obrona: 22. VI. 1981 r.

Przedm iotem pracy jest zagadnienie św iętości w ujęciu Tom asza Mertona trapisty am erykańskiego. Podstaw ą opracowania podjętego tem atu była szczegółowa analiza pism tegoż autora. Całość koncepcji św iętości w edług Mertona koncentruje się w okół kilku zasadniczych zagadnień stanow iących treść czterech kolejnych rozdziałów, poza omó­ w ien iem życia i dzieł Mertona w rozdziale I oraz próby oceny stano­ w iącej treść VI rozdziału. Św iętość ukazuje się przede w szystkim jako uczestnictw o w św iętości Boga. Zagadnienie św iętości rozpatruje Merton na dwu płaszczyznach: ontologicznej jako obdarowanie darem św iętości oraz moralnej, jako odpowiedź człow ieka na ten dar. Realizacja św ię­ tości uwarunkow ana jest w człow ieku w spółistnieniem zaangażowa­ nia w sprawy świata i życia m odlitw y oraz zharmonizowania działa­ nia z kontem placją. W koncepcji św iętości Mertona ujawnia się w y ­ soka um iejętność zasym ilowania tego, co w swojej spuściźnie przeka­ zała w ielkow iekow a tradycja teologii życia wewnętrznego z potrzeba­ mi dzisiejszych czasów.

S. Irena W a l i c k a , Kościół i klasztor Sakram en tek w W a rsz a w ie

w X V II i XVIII w., W arszawa 1981 ss. 323.

Promotor: ks. prof. dr J. St. Pasierb. Recenzenci: ks. prof. dr E.. W y c z a w s k i , prof. dr J. Z a c h w a t o w i c z (Emer. prof. P olit. Warsz.)

Obrona: 17. VI. 1981 r.

Temat pracy obejmuje następujące zagadnienia: historię lokalizacji terenu fundacji klasztoru Sakram entek (Benedyktynek od nieustają­ cej Adoracji N ajświętszego Sakram entu) w W arszawie przy Rynku N ow ego M iasta i na skarpie nadw iślańskiej, historię powiększenia te ­ renu fundacji, dzieje fundacji królow ej Marii K azim iery Sobieskiej, analizę architektury kościoła i klasztoru (projektów Tylmana z Ga- merem), rozb u d ow ę' klasztoru w XVIII w. oraz w yposażenie kościoła i klasztoru odnoszące się do rzeźby, m alarstw a i sprzętów liturgicz­ nych z działu złotnictw a i haftu. Siostry prowadziły życie kontem ­ placyjne, a przez klasztorny pensjonat m iały w pływ na w ych ow an ie dziewcząt. W św ietle nowo odnalezionych m ateriałów archiwalnych

zo-K R O N Izo-K A W Y D Z IA Ł U T E O L O G IC Z N E G O

3 1 7

•stały poszerzone dotychczasowe wiadom ości o klasztorze, twórczości T ylm an a, innych architektów, rzeźbiarzy i m alarzy, a także w iadom oś­ c i o kilku ulicach, budowlach, ogrodach i planach Warszawy.

III. SYMPOZJA, SESJE, SPOTKANIA NAUKOWE

W dniu 30. III. 1981 r. odbyło się w ATK sym pozjum poświęcone e n c y k lic e pap. Jana Paw ła II D ives in misericordia, zorganizow ane z in icjatyw y W ydziału Teologicznego. W tem atykę sympozjum w prow a­ dził ks. doc. dr hab. Lucjan B a l t e r , prodziekan W ydziału. P ierw ­ s z y odczyt nt. Miłosierdzie — d oskon alszym wcieleniem sp ra w ied li­

wości w ygłosił kr', prof, dr S tanisław O l e j n i k . Na w stępie p rele­

g e n t zaprezentow ał encyklikę na tle dokum entów m agistralnych k il­ ku ostatnich papieży oraz scharakteryzow ał ogólnie jej przedmiot i w alor doktrynalny. Z kolei zajął się analizą jej treści, ukazując na­ przód jej zw iązek z ideam i przewodnim i pierwszej encykliki pap. Ja­ na Paw ła II „Redemptor hom inis,\ W swej drugiej en cyklice kontynu­ u j e Papież pewną linię poprzedniej, ukazując grozę sytuacji w spół­ czesnego św iata. N ie poprzestaje jednak na postawieniu diagnozy, na zarysow aniu tragicznego „obrazu naszego pokolenia”, lecz próbuje uka- :zać drogę w yjścia. Dla w ielu m yślicieli i działaczy społecznych ratun­

kiem dla św iata może być spraw iedliwość społeczna. Nie negując roli i potrzeby spraw iedliw ości, ukazuje Papież, że sama ona nie w ystar­ cza. Potrzebuje wsparcia i uzupełnienia ze strony m iłości, szczegól­ n ie m iłości m iłosiernej. Papież dokonuje niejako rew aloryzacji m iło­ sierdzia jako zasady życia społecznego. A . czyni to z pozycji ściśle te ­ ologicznej, odwołując się do teologii biblijnej dotyczącej m iłosier­ dzia Bożego. Z perspektyw y biblijnej wraca do analizy sytuacji św ia­ ta w spółczesnego, ukazując, jak bardzo potrzebne mu jest dziś m iło­ sierdzie. U kazanie idei encykliki dotyczących budowania św iata „bar­ d z ie j ludzkiego” i tworzenia „cyw ilizacji m iłości” zakończyło prelek­ cję. Po prelekcji została przeprowadzona szeroka dyskusja, w której n ajw ięcej dopowiedzeń padło w zakresie poszukiwań polskich iA p i- xacji encykliki (s. Faustyna K o w a l s k a , N abożeństw o o miłosierdziu

B o ż y m itd.).

W swym odczycie pt. Bóg „skazan y” na miłość ks. prof. Jan Łach .zajął się problem em stosunku Boga do człow ieka jako syna. Racją na­ zyw an ia kogoś synem Bożym jest przede w szystkim fakt, że został on stw orzony na obraz Boży. Bóg nie odebrał człow iekow i przywileju “tego obrazu także w tedy, gdy ten zgrzeszył. N ajw yraźniejsze tek sty n a tem at synostw a Bożego ludzi znajdują się w listach* św. Pawła. "Wyrażenie „dziecko” u św. Paw ła i u św. Jana oznacza całkow ite uza­ leżn ien ie od Ojca, a zarazem w ielką słabość, co im plikuje potrzebę •wszechstronnej pomocy i opieki, a zarazem zdanie się na w olę Ojca i całkow ite Jemu zaufanie. Miłość Boża w ujęciu i rozumieniu Apo­ stoła Narodów jest m iłością niezasłużoną, a nawet jakoby narzucają­ cą zasady logiki, albowiem obejm uje ona zwłaszcza tych, którzy zgrze­ szy li. Jej m otyw em jest w łaśnie to, że człow iek jest Bożym obrazem, ż e z człow iekiem zawarł Bóg przymierze i tem u przymierzu m iłości jest zawsze wierny. Szczególnie jednak jest to m iłość Ojca, który po­ c h y la się nad swoim stworzeniem . Jeśli racją określania ludzi Bo­ ż y m i dziećmi upatryw ać m ożemy w dziele stworzenia, a zmiana w la k c ie uform owania ich ńa obraz i podobieństwo Boga, to rację m

iłoś-318

T*DAJCZER

[81

ci Boga do człow ieka należy w idzieć przede w szystkim w e w cielen iu Syna Bożego i Jego m ęce. Te historyczne zdarzenia są podstawą prze­ konania, że m iłość Boga do człow ieka nie stanow i nagrody za zasługi,, ale w ynika po prostu z Bożego ojcostwa.

W sw ym w ykładzie p t.: E kum eniczny profil miłosierdzia ks. prof.. dr A. S k o w r o n e k podkreślił silne w yakcentow anie m iłości i m i­ łosierdzia — w ystępujące w en cyk lice — z przypom nieniem i napom ­ nieniem do perm anentnego procesu nawracania się, pokuty, przeba­ czenia i pojednania. Jan P aw eł II podejm uje fundam entalny dla ek u - m enii tem at nawrócenia, osadzając i rozw ijając ten proces w głębo­ kiej perspektyw ie Bożego m iłosierdzia i m iłości. M iłość staje się m iło­ sierdziem w ów czas, gdy wypada jej przekroczyć ścisłą miarę, spraw ie­ dliw ości. N aw racanie jest punktem docelowym i rezultatem odkryw cze­ go w ysiłk u ekumenicznego. Kto doświadczył m iłosierdzia, sam staje się- m iłosierny. Miłość m iłosierna w e w zajem nych stosunkach ludzi n igdy nie pozostaje aktem czy też procesem jednostronnym . Sprawdza się to na rozległym forum poczynań ekum enicznych. N ie ma tu rzeczyw iś­ cie podziału na dających i biorących, na czyniących m iłosierdzie i ko­ rzystających z jego dobrodziejstw. Dawca zawsze jest równocześnie* odbiorcą. R ównież p assusy Papieża o Maryi odczytyw ać można ekum e­ nicznie. Maryja może w yzw olić i zaktyw izow ać w sercu ludzkim je­ dyne w swoim rodzaju doświadczenie życia podarowanego, życia cał­ kow icie zdanego na łaskę, na m iłość m iłosierną. Ekum enizm z praw ­ dziwego zdarzenia nie tyle ogląda się na innych, ile dokonuje w gląd u w siebie, zabiegając o w łasne nawrócenie.

W dniu 11 maja 1981 r. odbyło się na ATK (w sali przy ul. Długiej> sym pozjum Sekcji Dogmatycznej T eologów Polskich. Było to sym po­ zjum robocze, przygotow ujące Sekcję do interdyscyplinarnego sym po­ zjum, jakie z okazji 1550 rocznicy Soboru Efeskiego odbędzie się w N iepokalanow ie w dniach 14— 16 września 1981 r. W sympozjum w zię­ ło udział 36 członków Sekcji oraz 6 studentów ATK specjalizu jących się w zakresie teologii dogmatycznej. Podstaw ą dyskusji b yły dwa w ykłady: ks. prof. Andrzeja Z u b e r b i e r a , C z y d o g m a ty chrysto lo ­

giczne stanowią hellenizację Ewangelii?, oraz ks. doc. C elestyna N a -

p i ó r k o w s k i e g o , Orzeczenie Soboru Efeskiego a dialog e k u m e ­

niczny.

W dniach 23—24 kw ietnia br. w gmachu ATK obradowało sym ­ pozjum Sekcji H om iletów Polskich pośw iecone zagadnieniu: Inspiracje interdyscyplinarne w kaznodziejstwie. W sympozjum w zięli u dziaf przedstaw iciele różnych dyscyplin naukowych. Organizatorzy przyję­ li tezę o interdyscyplinarnym charakterze hom iletyki jako teorii ko­ ścielnego przepowiadania, którego treść określają oprócz biblistyki,. dogm atyki, teologii m oralnej rów nież takie dziedziny naukowe jakr psychologia, socjologia, pedagogika, filozofia. Metodyka kaznodziejstw u domaga się, aby szeroko uwzględniać osiągnięcia tych dyscyplin nau­ kowych. Problem ow e ukierunkow anie referatów m iało dotyczyć nastę­ pujących zagadnień:

1

2) Jakie proponują rozwiązania trudności dzisiejszego k azn

odziej-stwa? "

Inauguracji sym pozjum dokonał prorektor ATK, ks. prof. dr R e­ m igiusz S o b a ń s k i , który w słow ie w stępnym podkreślił koniecz­

19]

ność interdyscyplinarności jako wym ogu w spółczesnej nauki. Spo­ śród pracowników naukowych ATK pierwszy w ykład w ygłosił ks. dr M ichał C z a j k o w s k i , który poruszył zagadnienie integracji i in ter­

dyscyplinarności egzegezy z hom iletyką duszpasterską. P relegent stw ier­ dził, że nadal mamy do czynienia z m oralizowaniem , a nie głosze­ niem Słow a Bożego. Do autentycznej treści tego Słow a Bożego próbuje dotrzeć w spółczesna egzegeza historyczno-krytyozma, przy w łaściw ym rozum ieniu specyfiki i obcości języka biblijnego. Pism o św ięte jest dokumentem historycznym , którego „obcość” m usim y w ziąć na serio. Zdaniem prelegenta w spółczesne m etody historyczno-kryty-czne do­ prow adziły do pierwotnego kerygmatu. Egzegeta w ięc buduje m ost ku przeszłości, natom iast hom ileta ku przyszłości. Słowo Boże jest tak bo­ gate, że nie da się zamknąć w jakim kolw iek system ie teologiczno- -filozoficznym . Kategorie scholastyczne lub egzystencjalistyczne rów n ież nie wystarczą. N ie ma egzegezy dla niej sam ej, lecz zaw sze dla potrzeb przepowiadania.

O. dr Jacek S a 1 i j m ówił o roli i w łaściw ym rozum ieniu słow a „dogmat” jako prawdy, która tworzy człowieka, kształtuje go, ubogaca, a której nie można do końca zrozumieć. Biorąc za punlkt w yjścia roz­ różnienie Gabriela Marcela m iędzy „m ieć” a „być”, prelegent u k azał w jaki sposób dogmat jest tą prawdą, która może nas w ziąć w posia­ danie naw et w tedy, gdy powierzchowna obserwacja rzeczyw istości zda­ je się przeczyć w yznaw anym przez nas dogmatom. Każdy człow iek żyje w edług jakichś dogmatów, ponieważ um ysł człowieka nie jest w stanie w szystkiego dowieść do końca. Istotnym jest, aby żyć w e­ dług dogmatów prawdziwych. Dogmaty fałszyw e mają moc n iszczen ia człowieka.

Odczyt ks. prof. Stanisław a O l e j n i k a poświęcony był w spółcze­ snej hom ilii w jej aspekcie moralnym. P relegent podkreślił, że kaza­ nie powinno być w olne od frazesów, stereotypów i anachronizm ów. N ależy unikać w hom ilii negatywizm u, przeładowania słowa, m ów ienia 0 w szystkim , werbaldstyki, abstrakcyjności i górnolotnych słów, zw ła­ szcza moralizatorstwa. Dobre kazanie powinno zaczynać się od posta­ w ienia życiowego problemu, a następnie w yjaśnienia go w św ie tle Słow a Bożego.

w ykładzie Miejsce filozofii w homiletyce prof. M ieczysław G o- g a c z stw ierdził m. in., że kazania powinny uczyć chrześcijaństwa-1 jasno przekazywać teologię dogmatyczną. Dobra um iejętność głosze­ nia hom ilii polega na takim przekazywaniu treści, aby była ona akcep­ towana na różnych poziomach recepcji. R zeczywistość Boga trzeba uka­ zywać na tle całej dostępnej nam rzeczyw istości, a to jest n iem ożliw e bez filozofii. H om iletyka nie może abstrahować od filozofii realnego bytu. Prelegent krytycznie ocenił stan w spółczesnej hom iletyki. S tw ier­ dził, że w kazaniach dzisiejszych brakuje: ukazywania ponad m iarę na tle historii powszechnej tradycji teologicznej, przepowiadania dog­ m atyki i zwłaszcza teologii Trójcy Św iętej, eklezjologii, teologii mo­ ralnej i m istyki katolickiej, na m iejsce której coraz szersze kręgi za­ tacza m istyka w schodnia. Zdaniem prof. Goeacza za dużo w e w sp ół­ czesnych kazaniach jest komentarzy odnośnie sytuacji spnłeczno-poli- tveznei lub cytatów z przeżyć znanych poetów i pisarzy. W kazaniach brakuje w ied zy o człowieku, brak rozróżnienia m iędzy ideologia i re- ligią. Często w ystęp uje m ieszanie języków, pojęć i argum entacji. Do­ bra hom ilia — zdaniem prelegenta — powinna być autentyczna, b e r

3 2 0 T . D A J C Z E R

[10]

-zbędnych ozdobników i przerostu form y nad treścią. Kaznodzieja po­ w in ien zadbać o słuchacza i pokazać mu, że przyjaźń z Chrystusem pow inn a być sensem jego życia. P relegent postulow ał podniesienie k ul­ tury życia religijnego słuchaczy kazań, m iędzy innym i przez szersze udostępnienie im czasopism religijnych.

Ks. doc. dr tiab. Janusz T a r n o w s k i w sw ym odczycie Pedagogicz­

ne p o stu la ty w obec kazań w ysun ął trzy istotne postulaty pod adre­

sem dzisiejszej hom iletyki: N ależy m ówić: 1) do żywego człowieka, 2) w im ieniu żyw ego Boga, 3) jako człow iek żyw y. Człowiek dzisiej­ szy potrzebuje bardziej niż kiedyś ukierunkow ania personalnego. Ka­ zania n ie pow inny w ięc być skierow ane do jakiegoś bliżej nieokreślo­ nego ogółu, ale do pojedyńczego, konkretnego, żyw ego człowieka. Kaz­ nodzieja p ełni funkcję profetyczną, m ówiąc w im ieniu Boga żywego. Jego w ystąpienia pow inny prom ieniować obecnością Boga, zarówno kojącą jak budzącą zbaw ienny niepokój. Taki w ym iar nadprzyrodzony nada im prawdziwą głębię. W trzecim postulacie dotyczącym osoby sam ego kaznodziei prelegent podkreślił w artości jego osobistego św ia­ d ectw a w iary. Młodzi oczekują kapłana, który będzie jakby jednym z nich, w pełni zanurzony w codziennym życiu, ale zarazem stanie się ich przewodnikiem do świata w yższych wartości, które on sam już bezkom prom isowo przyjął i nadal głęboko przeżywa.

Specjalizacja m isjologii ATK corocznie od 1971 r. organizuje sym ­ pozja m isjologiczne. Jedenaste z kolei sym pozjum poświęcone tem ato­ w i Współczesne dzieło m isyjn e odbyło się w dniach 10—13 maja 1981 r. W zięli w nim udział diecezjalni i zakonni organizatorzy m isji, księża i siostry zakonne przygotow ujący się do wyjazdu na misje, studenci m isjologii ATK oraz inne osoby zainteresow ane m isyjną działalnością Kościoła. Na treść sym pozjum złożyły się następujące referaty: ks. doc. dr hab. F. Z a p ł a t a , „N owe” w A fryce po w izy ta c ji papie skie j

w Afryce; ks. dr H. G z e l l a , Kościół katolicki w Indonezji po Sobo­ rze; ks. dr A. K u r e k , K atolicka koncepcja m is ji w okresie posobo­ ro w y m ; ks. dr A. W e s ó ł y, Pomiar „zakorzenienia” Kościoła na p r z y ­ kła dzie 11 k ra jó w A f r y k i Czarnej; ks. dr F. K a p u ś c i k , Z p roble m a­ t y k i współczesnej islamu; O. S. J a n k o w i c z , Spostrzeżenia z dzia ­ łaln ości (10-letniej) w Kameru nie; ks. dr G. O k r o y , Rola warto ści

etniczn ej w działalności duszpasterskiej; ks. dr R. M a t c z a k (USA), Teoria unifikacjonizmu w teologii współczesnej.

W dn. 13— 14. II. 1981 r. odbyło się w gmachu ATK doroczne sym ­ pozjum Sekcji W ykładowców K atechetyki i Pedagogiki w Sem ina­ riach D iecezjalnych i Zakonnych nt. Współpraca katech ezy in sty tu c jo ­

nalnej z rodziną. Z powodu ijieobecności przewodniczącego Sekcji ks.

arcybiskupa Jerzego S t r o b y obradom przewodniczył ks. prof. dr -Jan C h a r y t a ń s k i . Otwarcia i zagajenia obrad dokonał rektor ATK, ks. prof. dr Jan S t ę p i e ń . W sw ym przem ówieniu w yszedł od słów i św ieckich uczestników pierwszego krajowego sympozjum m isji lu- -Jana P aw ła II, w ypow iedzianych podczas audiencji dla duchownych dowych w e W łoszech lat 80-tych. Podkreślił m. in. konieczność u św ia­ dom ienia rodzinom polskim w agi w spółpracy rodziny z katechezą in­ stytucjonalną w dziele form owania sum ienia młodej generacji Polaków. R eferaty w prowadzające do dyskusji w ygłosili specjaliści z Instytutu TBadań nad Rodziną ATK: ks. dr Jan S t y m a — Sytu acja w spółczes­

n e j rodziny polskiej oraz ks. dr B ronisław M i e r z w i ń s k i — Zada­ n i a rodziny chrześcijańskiej w świecie w spółczesn ym . Elenchus

Propo-[11]

sitionum jako sy nteza refleksji V S ynodu Biskupów w R z y m ie . Na

tle przem ian rodziny współczesnej w św iecie referenci w skazali te przem iany rodziny polskiej, z jakim i przede w szystkim należy liczyć się planując pedagogizację rodziców, która stanow i fundam ent w łaści­ w ie pojętej katechezy instytucjonalnej.

Obradowano także w czterech grupach problem owych, których zadaniem było poszukiwanie form współpracy katechetów z rodzica­ mi dzieci w w ieku przedszkolnym, inicjacyjnym , szkoły podstaw owej i ponadpodstawowej. W ymieniono inform acje nt. już istniejących form katechezy instytucjonalnej z rodziną w poszczególnych diecezjach, po­ szukiw ano nowych metod'- katechizacji i pedagogizacji rodziców u- w zględniających m ożliwość szerszego w łączenia rodzin w sam proces katechizacji. Podejm owano także problem atykę przygotowania przy­ szłych katechetów.

5. V. 1981 r. Koło N aukowe K atechetów na Akadem ii Teologii K a­ tolickiej w W arszawie zorganizowało doroczne spotkanie studentów k atechetyki KUL i ATK na temat: Współpraca k a te ch ety z rodzicami. W spotkaniu uczestniczyli studenci KUL-u pod przewodnictwem ks. prof. dr. hab. M ieczysław a M a j e w s k i e g o , ks. dr Stanicław a K u 1- p a c z y ń s k i e g o i ks. mgr. Zbigniewa C z e r w i ń s k i e g o . Ze stro­ ny ATK w spotkaniu brali udział studenci i absolw enci katechetyki pod przewodnictwem ks. prof. dr. hab. Jana C h a r y t a ń s k i e g o SJ, ks. dr. Romana M u r a w s k i e g o ks. dr. W ładysław a K u b i k a SJ, ks. mgr. Andrzeja S p ł a w s k i e g o SJ i ks. mgr. Zbigniewa M a r - k a SJ. Spotkanie otworzyli ks. rektor prof. dr hab. Jan Stępień i ks. doc. dr hab. Helm ut J u r o s , dziekan Wydziału Teologicznego ATK.

N astępnie przewodnictwo obrad przejął prezes Koła N aukow ego K a­ techetów Tadeusz Kubik. Obrady koncentrowały się na ocenie dotych­ czasow ych form w spółpracy katechety z rodzicami stosowanym i w pracy katechetycznej, ocenie form w spółpracy proponowanych przez podręczniki i m ateriały katechetyczne, oraz na poszukiwaniu nowych form w spółpracy katechety z rodzicami.

Spotkanie zakończono w spólną Eucharystią w kaplicy ATK. Dnia 10 marca 1981 r. odbyło się w gmachu Akadem ii Teologii Ka­ tolickiej spotkahie w szystkich księży-istudentów mające na celu przy­ gotowanie ich do ew entualnego pełnienia zadań profesorów lub m ode­ ratorów w sem inariach duchownych. Posiedzenie otworzył ks. prof. dr Jan S t ę p i e ń , rektor ATK, podkreślając doniosłe znaczenie przed­ m iotu obrad tzn. problemu ascetycznej form acji na terenie sem ina­ rium duchownego. Zagadnienie to przedstaw ili dwaj prelegenci: ks. dr S tanisław N o w a k , rektor Arcybiskupiego Sem inarium w Kra­

k ow ie oraz ks. dr Józef Z b i c i a k, ojciec duchowny Biskupiego S e­ m inarium . Lubelskiego.

Pierw szy z prelegentów w skazał na charakterystyczne rysy posta­ w y kapłańskiej, godne szczególnej uw agi w form acji ascytycznej alu ­ mnów. Kapłan m ianow icie jest uczestnikiem w specjalny sposób tzw. proegzystencji Jezusa Chrystusa, czyli Jego bycia dla drugich jako narzędzie samego Boga. Łączy on w sobie zarazem służbę i władzę. Będąc* zakorzenionym w św iecie, ma kapłan nadawać mu ostateczny sens. Dlatego jednym z najw ażniejszych zadań form acyjnych jest otw arcie alumna na Słow o Boga, na źródła sakram entalne oraz w y ­ chow anie go do osobistej odpow iedzialności i w spółpracy z łaską Bożą.

21 — S t u d ia T h e o l. V a r s. 20 (1982) n r 1

3 2 2 T . D A J C Z E R

Pomoc w tym zadaniu przynosi sem inarium tzn. przełożeni, m o­ deratorzy, ojcow ie duchowni i cała od w iek ów w ypróbow ana in stytu ­ cja, przez ktÓTą działa sam Jezus Chrystus. Odpowiedzialną rolę p eł­ nią w ykładow cy sem inaryjni. Troszczyć się oni powinni n ie tylko» o w łaściw ą — zależnie od upraw ianej dziedziny w iedzy — formację- intelektualną alum nów, ale rów nież w spółdziałać z moderatorami w pracy w ychow aw czej. Mówiąc słow am i Sokratesa, niechaj profesoro­ w ie dopuszczają słuchaczy do uczestnictw a w sw oim „daimonium”, b ę­ dąc autentycznym i świadkam i Chrystusa.

Drugi prelegent, ks. dr Józef Z b i c i a k, zw rócił uw agę na ko­ nieczność uw zględniania w form acji ascetycznej alum nów bogactwa, ich różnorodnych osobowości pod w zględem temiperamentalnym, um y­ słow ym i duchowym. Zasadnicze ma rów nież znaczenie wychowanie- do m odlitw y, która powinna staw ać się czynnikiem integrującymi życie przyszłego kapłana, a nie dodatkiem, kom plikującym nawet jego pracę duszpasterską. U kazyw ać n ależy także pełną, prawidłową wizję* kapłańską, nie ograniczaną jedynie do kategorii socjologicznych lul> zawodowych. Alum ni powinni dobrze pojm ować sens celibatu jako szeroko ogarniającego w szystkich duchowego ojcostwa i fundam entu braterskiej jednośai z konfratram i oraz laikatem .

W ożywionej dyskusji, której przew odniczył ks. doc. dr hab. Janusz: Tarnow ski, księża studenci poruszali m. in. zagadnienie w pływ u pra­ cy duszpasterskiej na form ację ascetyczną alum nów, ich stosunku do* św iata zew nętrznego, konieczności stopniow ego pogłębiania inicjacji w~ życie duchowe w miarę pobytu w seminarium.

Spotkanie zakończyło się w spólną m odlitw ą zebranych, do k tó r e j w prow adził ks. prałat Tadeusz F e d o r o w i c z , ojciec duchowny stu ­ dentów A kadem ii Teologii K atolickiej.

Dnia 7 marca 1981 r. odbyło się pierw sze po przerwie sem estralnej' spotkanie N aukow ego Koła Teologów. W skład K oła wchodzą stu­ denci św ieccy I—III roku teologii ogólnej. Głównym tem atem spotka­ nia było u stalenie nowego programu aktyw ności naukowej Koła. U cze­ stnicy Koła podzielili się na dwie grupy. Zespół pod kierunkiem Ma­ riusza Prokopowicza (II rok teol. og.) pracuje nad historią interpre­ tacji Wj 3, -14 („Jestem , który jestem ”). Drugi zespół, którem u prze­ w odzi Józef Panter (III rok teol. og.), zajm uje się tem atem: „Trójca* Ś w ięta w pismach m istyków ”. Praw dopodobnie ukonstytuuje się je­ szcze zespół trzeci, który podejm ie tem at: „Katolickość i katolicyzm w m yśli Zygmunta K rasińskiego”. Opiekę naukową i dydaktyczną nad" Kołem objął o. dr. Jacek Salij OP.

Referat programowy w ygłosił Józef Panter. Przedstaw ił on zasad­ nicze płaszczyzny działalności w ew nątrz Koła, które powinno w sp ół­ tw orzyć działalność naukową i życie środowiska studenckiego W ydzia­ łu Teologicznego ATK. Źródłem i podstawą chrześcijańskiego działa­ nia, a także jego celem, jest ofiara Mszy św., która wzbogaca i kon­ centruje m. in. zainteresowania w dziedzinie nauk teologicznych. Obec­ ne w arunki bytow e uczelni nie sprzyjają zbytnio wspólnotow em u ży­ ciu religijnem u studentów ATK. Dlatego łączenie studiów z życiem religijnym K oła posiada sens w spólnotow y.

Obecne spotkania Koła odbywają się co dwa tygodnie. Po Mszy św. uczestniczący studenci przedstawiają stopień realizacji w ybranych tem atów , koncepcję ich opracowania i inne problem y m etodologiczne.. Prezesem Koła został w ybrany kol. Józef Panter.

1 1 3 ] K R O N IK A W Y D Z IA Ł U T E O L O G IC Z N E G O 3 2 3

IV. ODCZYTY POZA UCZELNIĄ

W ramach kursokonferencji zorganizowanej przez Zakład Seksuo­ lo gii Centrum M edycznego K ształcenia Podyplom owego w W arszawie, ks. prof, dr Stanisław Olejnik w ygłosił godzinną prelekcję nt. „Pro­ blem atyka seksuologiczna w m oralności chrześcijańskiej”. W prelekcji i w następującej po niej parogodzinnej dyskusji wzięło udział k ilk a­ dziesiąt osób, a wśród nich pracownicy Poradni Seksuologii, Patologii Rodziny i W ięzi Międzyludzkich, jak też grono praktyków z całej P olsk i objętych kształceniem podyplom owym w e wskazanym przed­ m iocie. P relegent ukazał naprzód m iejsce i pozycję etyki seksualnej w całokształcie m oralności chrześcijańskiej, jak też źródła i kryteria odniesień w w arstw ie norm atywnej tej dziedziny moralności. W dal­ szej części referatu zajął się kolejno sprawą popędu seksualnego, tzn. jego działaniem i ewolucją, ze szczególnym uwzględnieniem relacji m iędzy nim a miłością. Centralną sprawą referatu stała się analiza m iłości z w ykazaniem m ożliwości jej rozwoju i ustopniowania jako­ ściow ego. Czystość (a wraz z nią w stydliw ość) została tu ukazana jako konieczna ocnrona miłości. Ostatnia, najkrótsza (z powodu braku czasu) część prelekcji dotyczyła spraw m ałżeństwa i niektórych za­ gadnień z nim związanych. Prelegent próbował sytuować m ałżeństwo jako istotny czynnik w erotyce. Stanow i ono bowiem , w św ietle chrześcijańskiej doktryny moralnej, jedynie liczący się sprawdzian m iłości (oblubieńczej), bardzo w ażny ponadto czynnik rozwoju tej m iłości, wreszcie — co w cale nie jest sprawą mało ważną, lecz prze­ ciw n ie, w pew nym w ym iarze najw ażniejszą — zabezpieczenie życia ludzkiego na ziem i i doskonalenia tego życia. Zarysowanie niektórych aspektów prokreacji stanow iło zakończenie referatu.

Dnia 5 marca 1981 r. ks. prof, dr S tan isław O l e j n i k w In sty­ tu cie studió\v Ojców Franciszkanów Śląskich w K atowicach w ygłosił odczyt na temat: Teologia moralna w poso borow ej odnowie. W spot­ kaniu wzięło udział praw ie 100 osób, w tym profesorowie i studenci tam tejszego Sem inarium . Po godzinnym odczycie w yw iązała się długa i ożywiona dyskusja. Prelegent przedstaw ił naprzód stan teologii mo­ ralnej w okresie poprzedzającym Sobór i nurtujące już w tedy wśród n ajw ybitniejszych reprezentantów tej dyscypliny teologicznej tenden­ cje odnowy. N astępnie zarysow ał w kład Soboru w inspirację tej odno­ w y, zatrzym ując się dłużej nad postulatam i skierow anym i przez Ojców soborow ych wprost do teologów, czy w szczególności do teologów m o­ ralistów . W wyniku tej inspiracji obserwujem y w św iecie teologicz- no-m oralnym w okresie posoborowym ożyw iony ruch m yślow y, zazna­ czający się głów nie w artykułach pism specjalistycznych i pracach m onograficznych. W ostatniej części referatu zarysow ał prelegent stan i tendencje odnowy teologii moralnej w Polsce. Obszerniej zaprezen­ tow ał ten ruch odnowy, którego sam jest w yrazicielem i współtwórcą. C harakteryzuje go przede w szystkim próba rozbudowania całej re­ flek sji teoiogiczno-m oralnej (i chrześcijańskiego życia moralnego) w o­ kół idei powołania Bożego.

Tego samego dnia w ygłosił ks. prof. O l e j n i k do tych samych słuchaczy drugą prelekcję na temat: Miłosierdzie jako uzupełnienie

spraw iedliw ości w encyklice pap. Jana Pawła II „Dives in mis ericor- d i a ”. Po godzinnym referacie w yw iązała się długa i interesująca dy­

skusja. D otyczyła ona różnych spraw poruszanych przez prelegenta, a naw et poszła dalej, w kierunku poszukiwania polskich inspiracji en­

cyk lik i o Bożym m iłosierdziu. W pierwszej części swej w y p o w ied zi ukazał prelegent w agę doktrynalną dokumentu papieskiego na tle bar­ dzo dziś licznych publicznych w ypow iedzi Papieża. N astępnie ukazał, jej charakter ściśle teologiczny w ynikający z analizy biblijnych jej, treści. Najdłużej zatrzym ał się nad w ysun iętą w encyklice prawdą o m iłosierdziu jako zasadą życia społecznego z uzupełniającą i w p ew ­ nym sensie korygującą zasadę spraw iedliw ości. Papież staw ia zasadę: m iłosierdzia w nawiązaniu do zarysow anego w encyklice tragicznego dziś stanu ludzkości ogarniętej głębokim lękiem o swą przyszłość i przejętej w ielorakim zagrożeniem. P relegent uw zględnił w sw ej < ana­ lizie treści encykliki inne, daw niejsze dokum enty papieskie w oma­ w ian ym przedmiocie. Sw ą prelekcję zakończył uwagam i dotyczącym i p ozytyw nej, a naw et entuzjastycznej w niektórych środowiskach, re­ cepcji om awianej przez siebie encykliki.

Ks. doc. dr hab. H elm ut J u r o s, dziekan W ydziału Teologicznego« ATK w ygłosił cykl w ykładów gościnnych na uniw ersytetach w Sztok­ holm ie i Lund. Ich tem atyka dotyczyła m ożliwości etyki teologicznej: a także antropologii Ojca św. Jana Paw ła II.

Ks. H. J u r o s podczas swej w izyty w Szw ecji spotkał się z bpem. Hubertem Brandurburgiem, ordynariuszem Sztokholm u. Spotkał s ię rów nież z w ładzam i obu uniw ersytetów , na których w ygłosił w ykłady gościnne.

W A kadem ii M edycznej w W arszawie ks. dr J. B a j d a w ygłosił w dniu 6. IV. 1981 r. w ykład dla Polskiego Towarzystwa Seksuologów* nt. P ła szc zyz n y spotkania teologii i seksuologii.

1

2

3

4. R ozejście się obu nauk następuje po pierwsze w płaszczyźnie for- m alnopoznaw czej, gdyż seksuologia w yjaśnia znaczenie płci na p o d

K R O N IK A W Y D Z IA Ł U T E O L O G IC Z N E G O

3 2 5

.stawie sam ych danych zawartych w treści podstawowego doświadcze­ nia, m etodą w łaściw ą naukom em pirycznym, podczas gdy teologia for­ m ułuje naukę o rzeczyw istości płci bezpośrednio i zasadniczo w opar­ ciu o dane objawienia; po drugie — w płaszczyźnie treściow o-pozńaw - •czej, gdyż seksuologia w yjaśnia treści zacieśnione w sw ym znacze­ niu do ram rzeczyw istości m aterialno-przyrodniczej, podczas gdy teo- ' lo g ia rozważa treści znaczeniowe ciała zakorzenione ściśle w rzeczy­ w isto ści zbawczej i sakram entalnej.

Tego samego dnia ks. dr J. Bajda w ygłosił drugą prelekcję dla P o lsk ieg o Tow arzystw a Seksuologów nt. Teologiczne spojrzenie na

seksuologię.

1. Spojrzenie ośw ietlające. Płeć stanow i pewną rzeczywistość któ­ rej nauka nie może w yjaśnić do końca. To, co jest dla nauki tajem n i­ c ą , może być w yjaśnione tylko przez teologię; na przykład relacja:

p łeć i osoba, płeć i m iłość, płeć i życie (w swoim wym iarze antropo­ logicznym ), płeć i w spólnota ludzka (w swoim w ym iarze etycznym). T eologia ośw ietla i w yjaśnia w sposób rozstrzygający stosunek seksuo­ lo g ii do nauk norm atywnych dających odpowiedzi w spółm ierne dla •człowieka.

2

niczej. Jest to w ięc aspekt religijny obecny w jedności płciow ej osób, którą jest m ałżeństwo oraz aspekty historyczne i transhistoryczne utrw a­ lo n e w historii stanu zachowania równowagi etycznej w dziedzinie ży cia płciow ego i nie tylko płciowego.

3. Spojrzenie korygujące. Teologia w sposób krytyczny — na pod­ sta w ie w łasnych kom petencji — ocenia aktualne ten dencje w seksuo­ logii.

a) Krytyka niwelacjonizm u, to jest tendencji do usunięcia samego pojęcia różnicy płci (tego, co różni m ęskość od kobiecości). N iw elacjo- nizm ignoruje samą istotę płci, głosząc egalitaryzm na płaszczyźnie do­ zn an iow ej za cenę porzucenia specyficznej funkcji m ęskości i kobieco­ ści w płaszczyźnie antropologicznej. N iw elacjonizm uniem ożliw ia oso­ b ow ą integrację płci i uzyskanie etyczno-osobow ej tożsam ości przez człow ieka.

b) K rytyka tendencji do rozszczepienia w ew nętrznej istoty płci. Próba oddzielenia płciow ości od płodności jest nie tylko sprzeczna z istotą płci, lecz także wnosi fundam entalne rozszczepienie do w e ­ w nętrznej prawdy człow ieczestwa. Jest to przeciw staw ienie człow ieka sam em u człow iekow i pojętemu jako podmiot życia, co w swoim naj­ głębszym znaczeniu równa się zakw estionow aniu człowieka jako pod­ m iotu osobowego istnienia.

c) Krytyka tendencji do w yem ancypow ania całej dziedziny działań p łciow ych spod etyki. Podstaw ow y am oralizm płci (założony w tej tendencji) prowadzi konsekw entnie do poddania dziedziny działań p łciow ych kryteriom naukowym , technicznym , ekonomicznym, p olity­ cznym , estetycznym itd. co oznaczą całkowitą dehum anizację płci i ow iązane z nią dziedziny płodności a konsekw entnie otwiera drogę nieograniczonej m anipulacji życiem ludzkim. Jest to całkow ite za­ kw estion ow an ie ludzkiego sensu życia.

Na Kongresie „Cionference for the fam ily o f North A m erica” zw o­ łan ym przez World Organization of the Ovulation Method (Biłlings

3 2 6 T . D A J C Z E R

[161

U.S.A. w N ew York City) ks. dr J. Bajda w ygłosił w dniu 30. V. 1981 r. referat nt. O dpowie dzia ln e ro dzicielstw o a antykoncepcja.

Synod Biskupów w Rzym ie w październiku 1980 r. stał się okazją do ujaw nienia jeszcze raz pew nej trudności w zakresie teologicznej' teorii rodzicielstwa. Trudność ta polega na operowaniu podwójnym pojęciem płodności w odniesieniu do człowieka. Dualizm pojęcia płod­ ności w zględnie zam ienne używ anie dwóch różnych pojęć uniem oż­ liw ia autentycznie teologiczne rozważanie problem atyki odpow iedzial­ nego rodzicielstw a. Źródłem tych trudności jest brak ściśle etyczn ej koncepcji rodzicielstw a odpowiadającej osobowej w izji życia i po­ wołania. W rezultacie braku owej etycznej * w izji rodzicielstwa w szel­ kie sterow anie płodnością przyjm uje /w sposób nieunikniony m echa- nistyczny i technologiczny profil (sterow anie „m echanizm em ” płodności), a na m iejsce etyki pojaw ia się m agia „m etody” i m it skuteczno­ ści.

Etyczna definicja rodzicielstw a zawiera określenie trzech elem en ­ tów: a) form alnego podmiotu działania rodzicielskiego, b) form alnego przedmiotu decyzji rodzicielskiej i c) istoty sprawczości rodzicielskie­ go działania z punktu w idzenia w spółdziałania ze stwórczym aktem Boga.

Otóż podm iotem rodzicielstw a jest jedność = w spólnota osób będą­ cych jednym ciałem z w oli Boga (a n ie tylko suma dwóch jednostek posiadających odmienne ciało!). K onsekw entnie przedmiotem decyzji rodzicielskiej jest takie otwarcie się ku Bogu — mocą samej sym bo­ lik i Jedności Ciała (a n ie tylko biologicznie pojętego aktu seksualnego), które (= otwarcie się) może być odczytane jako gotowość przyjm owa­ nia życia od Boga jako Daru. Przedm iotem rodzicielskiego aktu n ie jest ani sam biologiczny fakt płodności (czy fakt poczęcia) ani in ten ­ cjonalne pragnienie płodności, lecz potw ierdzenie rodzicielskiego zna­ czenia samej jedności m ałżeńskiej, w ew nątrz w zajem nej relacji m i­ łości ,w yrażonej w sposób w ynikający z istoty m ałżeństwa, a nie ty l- 'k o z bio-fizjologicznej struktury płci. R odzicielskie znaczenie jedności m ałżeńskiej wyraża się równoznacznie i pełnowartościowo nie tylko przez akty płciowe, lecz także przez świadom e ich zaniechanie. Za­ niechanie aktów płciow ych w m ałżeństw ie nie jest czymś negatyw nym , lecz w yraża pozytywną treść etyczną, odpowiadającą istocie pow oła­ nia m ałżeńskiego. Ta w łaśnie forma m ałżeńskiego działania w yraża w sposób szczególnie czytelny i w ym ow ny prawdę zakodowaną w sa­ mej sym bolice m ałżeństwa, że w łaściw ym Autorem i Dawcą życia ludzkiego jest Stwórca.

Czystość m ałżeńska jest podstawą, która nie tylko czyni m ożliw ą samą m iłość małżeńską, ale także w sposób istotny i niezastąpiony w yraża prawdę, że m ałżeństwo należy do sfery św iętości, poniew aż przez tajem nicę ludzkiego zrodzenia objawia się tajem nica stworzenia oraz M isterium Chrystusa, który przychodzi do ludzkości jako Z ycie dane przez Ojca. Można powiedzieć, że czystość m ałżeńska, czyli ob­ jaw ienie Boga w tajem nicy Jedności Ciała, stanow i najgłębszą praw ­ dę, niejako etyczną substancję rodzicielstw a. Zatem m ałżonkowie sta­ ją się rodzicam i nie przez „seksualność” lecz przez jej personifikację, czyli przez czystość. W tym kontekście model Ś w iętej Rodziny z N a­ zaretu nie jest jakim ś w yjątkiem , lecz istotnym i fundam entalnym u cieleśnieniem chrześcijańskiego powołania małżonków.

[ 1 7 ] K R O N IK A W Y D Z IA Ł U T E O L O G IC Z N E G O 3 2 7

dzicielskiej nie jest rozporządzenie m echanizm em płodności, lecz oso­ bowe samorozporządzenie, m ające charakter daru osobowego. Dar oso­ bowy w yklucza w szelk ie m anipulow anie płodnością, ponieważ byłoby ono tym sam ym m anipulowaniem osobą, w konsekw encji — m anipu­ low aniem człow iekiem pow oływanym na św iat, którego przyjście na św iat zostałoby z góry postaw ione poza kontekstem m iłości. M anipu­ lacja płodnością jest im plicite próbą przywłaszczenia sobie absolut­ nej w ładzy nad życiem ludzkim, czyli próbą odcięcia nowego życia ludzkiego (a w ięc w szelk iego, życia ludzkiego) od relacji do aktu stwórczego.

Qecyzja rodzicielska czy to rozważana in abstracto czy to w kon­ kretnej sytuacji życiow ej, zawsze zachow uje swoją strukturę etyczną i nigdy nie może ustąpić kalkulacji o charakterze rzeczowym. Tym sam ym pojęcie planowania rodziny nie może zostać zredukowane do analizy metod z punktu widzenia ich skuteczności. Planow anie ro­ dziny i regulacja poczęć jest tym samym procesem etycznym, długo­ falow ą pracą sum ienia nakładającą się na wym iar historyczny życia. Jeśli m ówi się o „naturalnej regulacji poczęć” to należy ten term in rozumieć pozytyw nie jako „etyczną regulację poczęć”, ponieważ tym , co w yraża d efinityw nie naturę człowieka, jest sum ienie. Etycznej re­ gulacji poczęó nie można logicznie porównywać z antykoncepcją, po­ niew aż ta ostatnia jest radykalnym przekreśleniem etyczno-antropolo­ gicznej struktury rodzicielstwa, jej całkow itym zaprzeczeniem. Spe­ cyfika antykoncepcji nie leży na płaszczyźnie metody lecz etyki: jest to negacja ludzkiego i osobowego sensu płodności i rodzicielstwa. Pojęcie m etody w sensie ścisłym ma zastosow anie jedynie w sferze poznawczej (rozpoznanie momentu owulacji) która um ożliw ia m ałżon­ kom odpow iedzialne rozporządzanie sobą jako czynnym podm iotem rodzicielstwa.

W dniach 30. IV.—3. V. 1981 r. N iem ieckie Stow arzyszenie Im. J. Korczaka zorganizowało seminarium naukowe na terenie Ew ange­ lickiej A kadem ii w e Frankfurcie-Arnoldshain. Temat sem inarium brzmiał: Janusz Korczak wczoraj i dziś (J. K. in seiner Zeit u, in unserer Zeit). W pracach uczestniczyło około 100 osób zarówno z N ie­ m iec jak też z innych krajów: Francji, Szwajcarii, Belgii, Izraela, H olandii i Polski.

Ks. doc. dr hab. J. T a r n o w s k i w ygłosił referat pt. Janusz K o r ­

czak. Zycie i aktualność. Prelegent w skazał na bogactwo i paradoksal-

ność osoby w ielkiego polskiego pedagoga. B ył on mocno zawiązany z narodem polskim oraz ze swoim żydow skim pochodzeniem. Miał dwie ojczyzny: Polskę i Palestynę, opiekow ał się sierotam i polskim, był w ier­ ny aż do śm ierci sierotom zam kniętym w m urach getta.

Również stosunek Korczaka do religii zaw ierał w iele aspektów. Bliski tak Staremu jak Nowem u Testam entow i, chrześcijanin z ducha, nie należał jednak „Stary DoktoT” do żadnego wyznania.

Zawodu Korczaka także niesposób określić jednoznacznie: pisarz 0 n iezw ykłej pasji i żarliwości, u talentow any lekarz, charyzm atyczny pedagog. W szystkie te uzdolnienia i zam iłowania znajdow ały u „Sta­ rego Doktora” niespotykaną w swej w yjątk ow ości syntezę.

Aktualność Korczaka można rozum ieć podwójnie: jako pedagoga 1 człow ieka. Korczak — pedagog uczy w spółczesnego w ychow aw cę łączenia klinicznej, żmudnej, dokładnej obserwacji dziecka z n ieb y­ w ałą ku niemu m iłością i oddaniem. Ponadto Korczak rozw iązyw ał