sieciowanie radiacyjne
Sieciowanie radiacyjne w przemyœle kablowym
Gra¿yna Przybytniak*
Andrzej Nowicki*
Napromieniowanie przewodów i kabli wi¹zk¹ elektronów znajduje obecnie co- raz szersze zastosowane, gdy¿ obróbka radiacyjna w znacznym stopniu popra- wia mechaniczne i fizykochemiczne w³aœciwoœci izolacji. Technologia radiacyj- na jest wykorzystywana w przemyœle kablowym w celu poprawy odpornoœci na œcieranie, zarysowanie i pêkanie, zwiêkszenia odpornoœci chemicznej na roz- puszczalniki i oleje, wzrostu udarnoœci, zmniejszenia palnoœci oraz poprawy w³aœciwoœci elektrycznych izolacji. Jest to równie¿ metoda, która mo¿e byæ stosowana w celu zahamowania migracji plastyfikatorów i zwiêkszenia trwa-
³oœci materia³u zarówno w niskich, jak i wysokich temperaturach. Istotne zna- czenie ma fakt, ¿e wraz z popraw¹ jakoœci izolacji mo¿na zredukowaæ jej gru- boœæ. Niestety, w Polsce brak jest w tej bran¿y producentów, którzy stosuj¹ radiacyjne sieciowanie tworzyw sztucznych.
Zasadnicze aspekty technologii radiacyjnego sieciowania kabli wi¹¿¹ siê z nas- têpuj¹cymi zagadnieniami: dobór surowca na izolacje/os³ony, dystrybucja dawki absorpcyjnej w cienkich warstwach w kontekœcie zasiêgu wi¹zki wysoko- energetycznych elektronów, homogenicznoœæ procesu sieciowania i dozymetria, termiczne efekty indukowane promieniowaniem jonizuj¹cym w izolacji i ¿y³ach wykonanych z miedzi albo aluminium, zjawiska miêdzypowierzchniowe itp.
Technologia radiacyjna wykorzystywana jest g³ównie do modyfikacji tworzyw wytwarzanych na podstawie polietylenu i octanu winylu. Sieciowane s¹ rów- nie¿ niektóre elastomery stosowane w charakterze izolacji (EPDM – terpolimer etylenowo-propylenowo-dienowy) albo os³on (Hypalon – chlorosulfonowany polietylen). Dla wybranych rodzajów EPDM, w celu osi¹gniêcia usieciowania bliskiego 80%, dawka absorpcyjna mieœci siê w przedziale 100-150 kGy.
S³owa kluczowe: sieciowanie radiacyjne, elastomery, przemys³ kablowy
Radiation cross-linking in cable industry
Scanned electron beam treatment of wires and cables is increasing world-wide gradually as the radiation processing significantly improves mechanical and physicochemical properties of the products. Irradiation can be used commer- cially in order to increase abrasion and scratch resistance, stress cracking resistance, solvent and oil resistance, impact strength, flame and melt resistan- ce and to improve electrical insulating properties. The radiation treatment might also inhibit migration of plasticizers, and increase durability at both low and high temperatures. Additionally, insulation thickness might be reduced while the quantity of wire continues to increase. Unfortunately, in Poland there are no manufacturers that successfully introduced radiation cross-linking of plastics in this branch of industry.
Some essential aspects of radiation processing of wires ought to be considered:
selection of the materials for insulation, dose distribution in thin layer versus electron beam penetration, homogeneity of cross-linking and dosimetry, ther- mal effects in insulations and in copper/aluminum wire core, interfacial pheno- mena, etc. Radiation technology is applied predominantly for modification of plastics based on polyethylene and vinyl acetate. Some elastomers used either as insulation (EPDM – ethylene propylene diene monomer rubber) or as jacket material (Hypalon – chlorosulfonated polyethylene rubber) are also cross-lin- ked. The dose required is in the range of 100-150 kGy for upwards of 80%
cross-linking for some EPDM formulations.
Key words: radiation cross-linking, elastomers, cable industry
1. Wstêp
Przez prawie 100 lat w charakterze izolacji w prze- wodach elektrycznych stosowane by³y usieciowane
kauczuki naturalne. Obecnie pow³oki i izolacje kabli niskich i œrednich napiêæ powszechnie wykonywane s¹ z polichlorku winylu (PVC plastyfikowany, polwinit).
Od lat 80. w izolacjach ¿y³ polwinit jest stopniowo za-
3
* Instytut Chemii i Techniki J¹drowej, Warszawa
sieciowanie radiacyjne
stêpowany polietylenem (PE), gdy¿ w porównaniu z polichlorkiem winylu polietylen posiada znacznie mniejsz¹ przepuszczalnoœæ wody (10-krotnie), lepsze w³asnoœci fizyczne (wiêksz¹ twardoœæ), wy¿sz¹ do- puszczaln¹ temperaturê pracy oraz mniejszy ciê¿ar w³aœciwy. Polietylen w 2,5% domieszkowany sadz¹ jest w du¿ym stopniu odporny na szkodliwy wp³yw promieniowania UV-Vis przez okres ekspozycji ok. 40 lat, charakteryzuje siê bardzo dobrymi w³aœciwoœciami elektrycznymi: nisk¹ sta³¹ dielektryczn¹, w niewielkim stopniu zale¿n¹ od czêstotliwoœci, ma³¹ stratnoœci¹ di- elektryczn¹ i wysok¹ rezystywnoœci¹. Jednak nie wszy- stkie w³aœciwoœci polietylenu odpowiadaj¹ wysokim wymaganiom stawianym obecnie przewodom elek- trycznym. Polietylen jest ³atwopalny, topi siê i kapie w trakcie palenia, a w zwi¹zku z tym rozprzestrzenia p³omieñ. Wykazuje równie¿ zbyt nisk¹ maksymaln¹ temperaturê pracy w zastosowaniach, gdzie wymagana jest bardzo wysoka jakoœæ izolacji i zachowanie szcze- gólnych warunków bezpieczeñstwa. Charakterystykê polietylenu poprawia jego usieciowanie polegaj¹ce na wytworzeniu poprzecznych wi¹zañ miêdzy ³añcuchami polimeru metod¹ chemiczn¹ albo fizyczn¹ (radiacyjn¹).
Wyroby z polietylenu sieciowanego maj¹ w³aœciwoœci elektryczne równie dobre jak zwyk³y polietylen, wyka- zuj¹c równoczeœnie wiêksz¹ odpornoœæ ciepln¹, wy¿sz¹ odpornoœæ na tlen, ozon, promieniowanie UV oraz wiêksz¹ odpornoœæ chemiczn¹ na dzia³anie kwasów, zasad i rozpuszczalników organicznych, w tym smarów i olejów. Wyroby te nie wykazuj¹ tendencji do pêkania pod wp³ywem naprê¿eñ i dzia³ania cieczy. Sieciowanie zapobiega skutkom zwarcia, gdy¿ izolacja nie ulega stopieniu, a podczas kontaktu z p³omieniem nie pali siê i nie kapie, a zatem nie rozprzestrzenia ognia. Ponadto poprawa jakoœci izolacji sprawia, ¿e mo¿na zmniejszyæ jej gruboœæ, co w znacznym stopniu redukuje ciê¿ar i objêtoœæ przewodu.
Nowa generacja kabli z izolacj¹ wykonan¹ z usie- ciowanych poliolefin i elastomerów jest produktem przyjaznym dla œrodowiska, nie zawiera w swoim sk³a- dzie chlorowców ani plastyfikatorów, a ich produkcja nie stwarza zagro¿enia dla œrodowiska.
W latach 50. firma Raychem Corporation po raz pierwszy zastosowa³a sieciowanie radiacyjne kabli, których izolacja wykonana by³a z PE. Stopniowo pro- ces wykorzystywano w stosunku do innych polimerów, np. PVC, EPR, PVF, EVA. Sieciowanie radiacyjne jest korzystniejszym procesem modyfikacji izolacji od spo- sobu chemicznego z u¿yciem nadtlenków. W porówna- niu z metod¹ chemiczn¹ proces jest szybszy, wymaga mniej przestrzeni, zu¿ywa mniej energii, jest ³atwiejszy do kontrolowania i daje produkt lepszej jakoœci. Ponad- to technologia radiacyjna nie wymaga inicjatorów che- micznych ani dodatkowego etapu ogrzewania i umo¿li- wia stosowanie cieñszych warstw izolacji. Wzrost od- pornoœci na dzia³anie wysokiej temperatury, na p³o- mieñ, na œcieranie czy chemikalia sprawia, ¿e usiecio- wane przewody s¹ stosowane m.in. w przemyœle moto- ryzacyjnym i samolotowym, wojskowoœci itp.
Metoda radiacyjnego sieciowania izolacji kabli i przewodów jest szeroko stosowana w krajach zaawan- sowanych technologicznie [2, 3, 4]. Oko³o1/3wszyst- kich akceleratorów elektronów wykorzystywanych obecnie w technologiach radiacyjnych pracuje na po- trzeby przemys³u kablowego. Tymczasem w Polsce nie zosta³a dotychczas zainstalowana ani jedna tego typu instalacja.
2. Dobór materia³u
W celu uzyskania optymalnego stopnia usieciowa- nia metod¹ radiacyjn¹ nale¿y wyeliminowaæ materia³y, które zawieraj¹ stosunkowo du¿¹ iloœæ stabilizatorów i przeciwutleniaczy, tj. œrodków inhibituj¹cych procesy rodnikowe, a tym samym sieciowanie.
Na rys. 2 przedstawiono zale¿noœæ zawartoœci frak- cji ¿elowej w funkcji dawki absorpcyjnej dostarczonej do ró¿nego typu polietylenów dostêpnych na rynku.
Zawartoœæ frakcji ¿elowej, która poœrednio wskazuje na stopieñ usieciowania tworzywa, by³a oznaczana meto- d¹ ekstrakcji we wrz¹cym ksylenie wg normy PN-EN- -579 w aparacie Soxhleta. Z przedstawionych zale¿- noœci wynika, ¿e tylko niektóre rodzaje PE mo¿na usie- ciowaæ do poziomu przekraczaj¹cego 60% stosuj¹c ekonomicznie uzasadnione dawki.
Technologia radiacyjna wykorzystywana jest rów- nie¿ do modyfikacji elastomerów. Niektóre z nich s¹ stosowane w charakterze izolacji (EPDM – terpolimer etylenowo-propylenowo-dienowy) albo os³on (Hypa- lon – chlorosulfonowany polietylen) [5]. Dla wiêkszoœ- ci rodzajów EPDM, w celu osi¹gniêcia usieciowania bliskiego 80%, dawka absorpcyjna mieœci siê w prze- dziale 100-150 kGy. W przypadku elastomerów zawie- raj¹cych znaczny udzia³ polipropylenu tworzywo ulega degradacji albo konieczne jest stosowanie wy¿szych dawek promieniowania. Nale¿y podkreœliæ, ¿e synte- tyczne elastomery, poza kauczukiem butylowym, zwykle mog¹ byæ sieciowane dawkami nie przekracza- j¹cymi 150 kGy.
W przypadku materia³ów izolacyjnych zawieraj¹- cych nape³niacze ich zawartoœæ jest oznaczana przed
4
Rys. 1. Schemat kabla jedno¿y³owego Fig. 1. Scheme of monowire cable
sieciowanie radiacyjne
napromieniowaniem, np. metod¹ termograwimetrycz¹ jako sucha pozosta³oœæ, gdy¿ wspólnie z frakcj¹ ¿elow¹ bêd¹ one pozostawaæ po ekstrakcji we frakcji nieroz- puszczalnej.
Zwykle efekt znacznej stabilnoœci termicznej izola- cji uzyskuje siê wtedy, gdy stopieñ usieciowania two- rzywa osi¹ga 60-80%. Niekiedy uzyskanie takich wy- dajnoœci jest trudne i wymaga zastosowania dawek przekraczaj¹cych 200 kGy. W takich przypadkach sto- suje siê domieszkowanie materia³ów wyjœciowych do- datkami wielofunkcyjnymi, które zwiêkszaj¹ efektyw- noœæ sieciowania.
3. Efekty termiczne a sie- ciowanie radiacyjne
Wzrost temperatury podczas radiacyjnej obróbki prowadziæ mo¿e do poprawy wydajnoœci sieciowania polimerów, gdy¿ ogrzanie sprzyja wzrostowi ruchli- woœci generowanych rodników, a tym samym tworze- niu wi¹zañ miêdzy ³añcuchami. Z drugiej jednak stro- ny, ze wzglêdu na obecnoœæ w przewodzie ¿y³y meta- licznej, zwykle ogrzewanie materia³u polimerowego
5
Rys. 2. Wp³yw dawki poch³oniêtej na zawartoœæ frakcji ¿elowej w wybranych polietylenach [6]
Fig. 2. Gel fraction contents as a fuction of the absorbed dose for commercial types of polyethylenes [6]
Tabela 1. Ciep³o wlaœciwe metali i wzrost ich tempera- tury po zaabsorbowaniu dawki 1 kGy [7]
Table 1. The specific heat of metals and temperature increase after irradiation with a dose of 1 kGy
Pierwiastek Ciep³o w³aciwe,
J/(g·oC) Wzrost tempe- ratury,oC/kGy
Wêgiel 0,71 1,41
Glin 0,90 1,11
Krzem 0,71 1,41
Tytan 0,52 1,92
¯elazo 0,44 2,27
Mied 0,38 2,63
German 0,32 3,13
Srebro 0,24 4,26
Cyna 0,23 4,41
Tantal 0,14 7,14
Wolfram 0,13 7,69
Z³oto 0,13 7,81
O³ów 0,13 7,69
Tabela 2. Ciep³o w³aœciwe polimerów i wzrost ich tem- peratury po zaabsorbowaniu dawki 1 kGy [7]
Table 2. The specific heat of polymers and temperature increase after irradiation with a dose of 1 kGy
Polimer Ciep³o
w³aciwe, J/(g·oC)
Wzrost temperatury,
oC/kGy
Polietylen niskocinieniowy 2,30 0,43 Polietylen wysokocinieniowy 2,39 0,42 Kauczuk butadienowo-styrenowy 1,97 0,51
Polipropylen 1,93 0,52
Poliizobutylen 1,89 0,53
Kauczuk naturalny 1,89 0,53
Poliamidy 1,68 0,60
Polimetakrylan metylu 1,42 0,70
Polistyren 1,38 0,72
Poli(chlorek winylu) 0,84-2,10 1,19-0,48 Octan celulozy 1,28-1,68 0,80-0,60
Poliwêglan 1,72 0,58
sieciowanie radiacyjne
jest zbyt intensywne, co prowadziæ mo¿e do topienia siê warstwy tworzywa przylegaj¹cego do ¿y³y. Z powo- du znacznie ni¿szego ciep³a w³aœciwego metali ni¿ po- limerów, w trakcie napromieniowania zachodz¹ inten- sywne efekty termiczne, tab. 1 i 2.
W efekcie ¿y³a, szczególnie ta wykonana z miedzi, ulega gwa³townemu ogrzaniu do temperatury przekra- czaj¹cej niekiedy temperaturê topnienia polimeru, z którego wykonana jest izolacja. Ze wstêpnych badañ wynika, ¿e powy¿sze negatywne zjawiska mo¿na ogra- niczyæ, a nawet wyeliminowaæ ograniczaj¹c efekty cieplne w ¿yle miedzianej poprzez sterowanie parame- trami wi¹zki elektronów (wielokrotne napromieniowa- nie ma³ymi dawkami) oraz intensywne ch³odzenie.
4. JednorodnoϾ procesu sieciowania
Ze wzglêdu na znaczne ró¿nice gêstoœci metalo- wych ¿y³ i organicznych pow³ok izolacyjnych iloœæ za- absorbowanej energii, a wiêc i efekty radiacyjne w stre- fach pow³ok znajduj¹cych siê w cieniu metalowych przewodów s¹ mniejsze. Zatem nale¿y oczekiwaæ, ¿e dawka absorbowana przez izolacjê pozostaj¹c¹ po prze- ciwleg³ej stronie ¿y³y w stosunku do padaj¹cej wi¹zki elektronów bêdzie mniejsza od nominalnej [1]. Jedno- czeœnie w strefach bocznych po obu stronach ¿y³y ob- serwuje siê zwiêkszone poch³anianie energii w wyniku oddzia³ywania elektronów wtórnych, rozpraszanych na
¿yle. Wp³yw efektów rozproszenia jest tym wiêkszy, im wy¿sza jest gêstoœæ elektronowa materia³u ¿y³y. Dlate- go w przypadku kabli o okreœlonym przekroju ¿y³ wy- konanych z aluminium nale¿y oczekiwaæ relatywnie mniejszego rozrzutu dawek ni¿ w przypadku kabli o ¿yle miedzianej, zgodnie ze stosunkiem gêstoœci elek- tronowych (w przybli¿eniu stosunkiem ciê¿arów w³aœ- ciwych) obu metali. Omawiane zjawiska towarzysz¹ce napromieniowaniu obiektów niejednorodnych zmusza- j¹ do poszukiwania rozwi¹zañ, w których rozrzut da- wek poch³oniêtych w materiale izolacji by³by ograni- czony. Takiego efektu nie gwarantuje jednostronne na- promieniowanie, a czasami równie¿ stosunkowo prosta obróbka obustronna, przy której maksymalna dopusz- czalna gruboœæ warstwy izolacyjnej jest dwukrotnie wiêksza, rys. 3.
Zasiêg wysokoenergetycznych elektronów zale¿y zarówno od ich energii, jak równie¿ od gêstoœci mate- ria³u. W zakresie energii od 1 do 10 MeV zasiêg mo¿na obliczyæ z nastêpuj¹cego równania empirycznego:
E = 2,2 · Z50+ 0,3
gdzie E – energia pocz¹tkowa elektronów, Z50– efek- tywna gruboœæ materia³u, dla której dawka zmniejsza siê do 50% wartoœci maksymalnej. I tak dla elektronów o energii 4,5 MeV efektywna gruboœæ Z50= 1,9 cm.
Rozk³ad dawek absorpcyjnych oznacza siê zwykle spektrofotometrycznie u¿ywaj¹c dozymetrów folio- wych wykonanych z trójoctanu celulozy, które w zakre- sie do 100 kGy wykazuj¹ liniow¹ zale¿noœæ pomiêdzy dawk¹ i absorpcj¹ w paœmie 279 nm. B³¹d wskazañ mieœci siê w granicach 5%.
Aby uzyskaæ pe³ny obraz rozk³adu dawki nale¿y stosowaæ ró¿ne po³o¿enia folii dozymetrycznych – na powierzchni, w strefach po³o¿onych za metalow¹ ¿y³¹ i w strefach bocznych. Innym sposobem wykonania po- miaru jest ciasne owiniêcie folii dozymetrycznej wokó³ przewodu. Przy takim sposobie postêpowania po roz- winiêciu folii mo¿na uzyskaæ obraz rozk³adu dawki na powierzchni izolacji/pow³oki.
5. Zjawiska powierzch- niowe zachodz¹ce na sty- ku ¿y³a–izolacja
Na procesy zachodz¹ce na powierzchni metal–po- limer mog¹ mieæ wp³yw nastêpuj¹ce czynniki:
l Emisja wodoru z polimeru zwi¹zana z pêkaniem wi¹zañ wêgiel–wodór. Wydzielaj¹cy siê gaz mo¿e prowadziæ do wytworzenia wolnych przestrzeni pomiêdzy œciœle przylegaj¹cymi do siebie powierz- chniami metalu i izolacji, jakie uzyskuje siê w trak- cie pokrywania ¿y³y polimerem w procesie wyt³a- czania przewodu.
l Efekt termiczny – powierzchnia izolacji mo¿e ule- gaæ przegrzaniu na skutek przep³ywu ciep³a po- wstaj¹cego w wyniku konwersji energii radiacyjnej w ¿yle.
6
Rys. 3. GruboϾ sieciowanej warstwy przy obustron- nym napromieniowaniu przewodu
Fig. 3. Thickness of crosslinked layer during double- side irradiation of the cable
sieciowanie radiacyjne
l Zmiany korozyjne. Zjawisko jest nastêpstwem de- gradacji oksydacyjnej polimerów obserwowanej po ekspozycji na promieniowanie jonizuj¹ce. Pro- ces prowadzi do powstania struktur nadtlenko- wych, które w zetkniêciu np. z miedzi¹, inicjuj¹
³añcuchowy proces rodnikowy i dalszy rozk³ad po- limeru. Metale, szczególnie te nale¿¹ce do grup przejœciowych, w tego typu reakcjach pe³ni¹ rolê katalizatorów.
6. Linia technologiczna do radiacyjnego sieciowa- nia polimerów
Zestaw urz¹dzeñ do prowadzenia procesu ci¹g³ego sieciowania radiacyjnego, oprócz akceleratora elektro- nów, powinien sk³adaæ siê z nastêpuj¹cych podzespo-
³ów, rys. 4:
l uk³adu sterowniczego, l stanowiska zdawczego, l kompensatorów, l przewijarki,
l stanowiska odbiorczego, l uk³adu bezpieczeñstwa,
l automatycznie sprzê¿onego sterowania akcelerato- ra i urz¹dzenia do przewijania,
l uk³adu ch³odzenia skorelowanego z moc¹ akcele- ratora, szybkoœci¹ przewijania przewodów, liczb¹ nawojów na bêbnie itp.
Kabel elektryczny odwijany jest z bêbna zdawcze- go w urz¹dzeniu zapewniaj¹cym odpowiedni¹ szyb- koœæ przesuwu materia³u. Kompensacja przewijania przeciwdzia³a chwilowym nierównomiernoœciom w szybkoœci odwijania (nawijania) kabla i zapewnia
sta³¹ wartoœæ œredni¹ i chwilow¹ jego naci¹gu. Pod ak- celeratorem kable mog¹ byæ przewijane wielokrotnie za poœrednictwem dwóch ¿³obkowanych bêbnów, co za- pewnia napromieniowanie izolacji z dwóch przeciw- leg³ych stron. Ch³odzenie izolacji nastêpuje przez na- trysk wody w postaci kurtyny, b¹dŸ te¿ poprzez ch³o- dzenie wod¹ bêbnów przewijaj¹cych. Po opuszczeniu bunkra akceleratora kabel jest nawijany na bêben od- biorczy, równie¿ za poœrednictwem kompensatora prze- wijania. Urz¹dzenie powinny byæ wyposa¿one w uk³ad steruj¹co-kontrolny spe³niaj¹cy kilka funkcji:
l zasilanie w energiê wszystkich urz¹dzeñ,
l regulowanie szybkoœci obrotowej i synchronizo- wanie zespo³u odwijania, zespo³u przewijania pod wi¹zk¹ akceleratora oraz zespo³u nawijania na szpulê odbiorcz¹,
l utrzymywanie sta³ej szybkoœci przewijania kabla, l zabezpieczanie urz¹dzeñ przed awari¹ w nieprze-
widzianych sytuacjach, np. zablokowania siê kabla w urz¹dzeniu,
l synchronizacja przesuwu kabla ze sterowaniem moc¹ wi¹zki z akceleratora w celu zapewnienia równomiernej mocy dawki na jednostkê d³ugoœci kabla podczas ca³ego procesu technologicznego oraz zapewnienie powtarzalnoœci i odtwarzalnoœci warunków napromieniowania wi¹zk¹ elektronów.
Parametry pracy akceleratora w istotnym stopniu decy- duj¹ o ostatecznym efekcie sieciowania. Jednak nawet strumieñ wysokoenergetycznych elektronów o ener- giach 10 MeV nie zapewnia zadowalaj¹cych rezultatów dla wielo¿y³owych kabli b¹dŸ przewodów zawieraj¹- cych ¿y³y o wiêkszych œrednicach. Ka¿dy taki przypa-
dek musi byæ analizowany indywidualnie, a rozwi¹za- niem mo¿e byæ np. sieciowanie poszczególnych sk³ad- ników bardziej z³o¿onych uk³adów.
Produkt powstaj¹cy w wyniku sieciowania powi- nien charakteryzowaæ siê nastêpuj¹cymi parametrami:
7
Rys. 4. Instalacja do przewijania przewodów pod dzia³aniem wi¹zki elektronów Fig. 4. The scheme of plant for moving of cables under electron beam
sieciowanie radiacyjne
l praca w temperaturze od -20oC do 125oC, l odpornoϾ na oleje (test oleju IRM 902 w tempera-
turze 100oC przez 72 h),
l odpornoϾ na benzyny (test oleju IRM 903 w tem- peraturze 70oC przez 168 h),
l wyd³u¿enie i wytrzyma³oœæ izolacji ±30% wartoœci przed starzeniem cieplnym,
l nierozprzestrzenianie p³omienia, przyk³adowo wg norm PN-EN 60332-1-2:205, PN-EN 50266-2-4, IEC 60332-2-24.
7. Podsumowanie
Uruchomienie w Polsce na skalê przemys³ow¹ technologii radiacyjnego sieciowania izolacji przewo- dów i kabli elektrycznych stworzy mo¿liwoœæ znacz¹- cego unowoczeœnienia oferty wyrobów krajowego przemys³u kablowego. Wi¹¿e siê z tym zarówno wzrost konkurencyjnoœci tych wyrobów na rynkach œwiato- wych, jak równie¿ udostêpnienie rynkowi krajowemu nowej gamy produktów o wysokim stopniu zaawanso- wania technicznego. Wdro¿enie technologii mo¿e przyczyniæ siê do znacz¹cych oszczêdnoœci materia³o- wych, poprawy niezawodnoœci oraz zmniejszenia za-
gro¿enia dla œrodowiska poprzez wyeliminowanie po- tencjalnie toksycznych surowców i materia³ów.
Praca finansowana w ramach Programu Operacyjne- go Innowacyjna Gospodarka nr POIG.01.03.01-14- -052/09.
Literatura
1. McLaughlin W.L., Miller A., Rejtersen K., Radiat.
Phys. Chem. 1978, 11, 39-52
2. Gehring J., Radiat. Phys. Chem., 2000, 57, 361 3. Berejka A.J. „Emerging applications of radiation
processing” IAEA-TECTOC 2004, 1386
4. Chmielewski A.G., Haji-Saeid M., Ahmed S., Nucl.
Chem. And Meth. In Phys. Chem. 2005, B 236, 44 5. Uda I., Tada S., Suzuki S., Kozima K., Ueno K.,
Torisu S., Phys. Chem. 1985, 25, 855
6. Przybytniak G., Nowicki A., Mirkowski K., Nukleo- nika 2008, 53, 67-73
7. Zagórski Z.P. Sterylizacja Radiacyjna, IChTJ, War- szawa 2007
8. Praca zbiorowa. Poradnik fizykochemiczny, WNT, Warszawa 1974, A-164
!["Dzieje parafii Trójcy Przenajświętszej w Głogowie Małopolskim w latach 1946-2006", Barbara Bąk, Kraków 2011 : [recenzja]]()