1
i' -
SPIS Z A W A R TO Ś C I T E C Z K I . . . u . w j E C W Q y 5 . t ó . . . . k o t f o i c ^ . . .
& m ] m L
I. M a te ria ły d o k u m e n ta c y jn e
1/1 - relacja właściwa k - 3 - / {
I/2 - dokumenty (sensu stricte) dot. osoby relatora A . j I/3 - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatora ^ ^
II. M ate ria ły u z u p e łn ie n ia ją c e re la cję
III. In n e m a te ria ły (zebrane przez „relatora”):
111/1- dot. rodziny relatora
III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r.
III/3 - dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -19 45 ) III/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r.
III/5 - inne...
IV. K o r e s p o n d e n c ja
V. Wypisy ze źródeł [tzw.: „nazwiskowe karty informacyjne”]
. Fotografie ^ S J - / 3 J . /t
Z
,G
VI
i i i
~— -
- .
v. ■■ . " " •
..
2
3
4
5
6
ii Geogręjfic
V - \
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
IIZ A % A
' nr 11 s. 1-7.
3-7.
w ydawców czasopism .
ionych utworów (uwagi 5-78.
:arz 1998 nr 4 s. 15-18.
i nr 47-48 s. 4, 6.
;gi AM w Poznaniu, lej 1913-1998. Poznań
mian w prawie biblio- sriały z ogólnopolskiej ibliotecznym ” . Radom
Z A R C H I W U M G B L
Biuletyn GBL 1999 Nr 360
Ag n i e s z k a Pr u s z y ń s k a
Głów na B iblioteka Lekarska W arszawa
Po m o c n i c z a Sł u ż b a Ko b i e t
w Po l s k i c h Si ł a c h Zb r o j n y c h n a Za c h o d z i e
Ka r o l a Un i e c h o w s k a (1 9 0 4 -1 9 5 5 )
W części archiw alnej i m uzealnej Z biorów S p ecjal
nych GBL, pośród licznych eksponatów , zn ajd u ją się p a
m iątki szczególne, zw iązane z je d n ą postacią. T rafiły tu w roku 1993 w raz z obiektam i M uzeum F tyzjatrii, przek aza
nym i przez prof. dr. Z b ig n ie
wa G arnuszew skiego. W dw a lata później kilka pam iątek ofiarow ała je szcze rodzina. W zbiorze znalazły się m .in.:
bluza m undurow a z naszy w kam i PO L A N D , odznaki 8.
A rm ii B rytyjskiej, 2. K orpusu P olskiego i 5. K resow ej D y w izji Piechoty, żołnierski znak identyfikacyjny oraz w o reczek z ziem ią z P olski, za
braną na w o jenn ą tu łaczk ę ...
Jest rów nież dyplom , w ystaw iony w listopadzie 1945 r. przez generała W ładysław a A ndersa ochotniczce Pom ocniczej Służby K obiet (PSK), siostrze K aroli U niechow skiej, która: „S pełniła obow iązek wobec Polski przez służbę w szeregach P olskich Sił Z brojnych w latach
18
drugiej wojnyświatowej”. Ochotniczkata została odznaczonaprzezdowództwo2. KorpusuMedalemWojska, SrebrnymKrzyżemZasługi i KrzyżemPamiątkowymMonteCassino, przezwładze włoskie -Gwiazdąza Wojnę 1939-1945i Gwiazdą Italii.NazwiskoKaroli Uniechowskiej figuruje, wśród4940innych, wsłowniku kobiet poległychpodczas okupacjiniemieckiej [5, s. 484],
Jednakinformacjao jej śmierci pod MonteCassino niejest prawdziwa. Zaprzeczajątemulegitymacjastudenckai dyplomuniwersyteturzymskiegowydane powojnie, a takżeinformacjeuzyskaneod rodzinyi
prof. Z. Garnuszewskiego. Kwerendaprzeprowadzonaw archiwachUniwersytetuWarszawskiegoi SzkołyGłównej Handlowej pozwoliłanaodtworzeniebiografii studentki, pielęgniarki-żołnierzai lekarki. Niektóredane pochodząz dwóchżyciorysów, zachowanychw rękopi
sie, różniącychsięniecood siebie. Pierwszy z nich pisanybył przezkandydatkęnastudiaw roku1927, drugi - po22 latach, w trudnej politycznej rzeczywistości,zataja„niewłaściwe” wówczas ziemiańskie
pochodzenie45-letniej lekarki.Karola RadogostUniechowskaurodziłasię4 listopada1904r. wmajątku Rusinowicze(parafiaDudzicze, w gub. mińskiej), w rodzinieJanuszai Zofii Jelskiej. Miaładwojerodzeństwa- starszego o rok brataAntoniego(warszawski rysownik, malarz) i o pięćlat młodsząsiostręZofię(żona ZygmuntaDollingera, pielęgniarkapodczas okupacji, zramieniakonspiracjistrażniczkana Pawiaku).W 1917r. rodzina prze
dostała siędo Warszawy, gdzie utrzymywałasięz wyprzedażyrodzinnychpamiątek, dzieł sztuki. Od 1920r. Karola uczęszczałado GimnazjumŻeńskiegoim. hr.CecyliiPlater-Zyberkówny. Przeżyławówczas śmierć matki i w trzy latapóźniej śmierćojca. Edukację, przerywanąchorobami, wieńczyeksternistycznąmatematyczno-przyrodnicząmaturąw GimnazjumMęskimim. A. Mickiewiczaw roku1927.Przy wyborzestudiówmusiałaliczyć sięz woląswojego opiekuna, wujaFortunataZdziechowskiego, któryzdecydowanieodmówił zgodyna studiame
dyczne. Rozpoczęławięc naukę w Wyższej SzkoleHandlowej i kontynuowałają z przerwami naurlopyzdrowotne. W 1935r. odebrałazuczelni dokumentyz adnotacjąKomisji Immatrykulacyjnej:„Wlatach1927-1931przesłuchałai częściowozaliczyła6 semestrów”. Nieprzystąpiłado 17 obowiązkowychegzaminów po drugimroku, leczukończyłakursmasażuleczniczegoi podjęłapracęw oddzialechirurgicznymwarszawskiegoSzpitala Dziecięcegoprzyul. Kopernika, pod kie-
t_ rr-Niezrezygnowałajednakz KarolaUniechowska(1904-1955)95
medycynyi w rokuakademickim1936/37, w wieku32 lat, rozpoczęłastudianaWydzialeLekarskimUniwersytetuWarszawskiego. Do wybuchu wojnyzaliczyłatrzy latastudiów, zdała egzaminypółdyplomowe.W 1940r. razemz asystentkądr. J. Kossakowskiego, lekarką
WandąŁążyńską, podjęłapróbę przedarciasiędo Terespola, gdzie doktor pełnił służbę wojskową. Zostałaaresztowanai osadzonaw więzieniuNKWDw Łucku, a następniewywiezionado Kazachstanu. (Wanda
Łążyńskąwróciła do Warszawy, gdzie zginęła w sierpniu1944r.).
Pracowałakolejno jakosalowa, siostraw żłobku, w miejskimszpitalu
w Akmoleńskui w szpitalu zakaźnymw miejscowości Leninzol.
Na wieśćo tworzącymsięWojsku Polskimdelikatna, chorowita
K. Uniechowska1 kwietnia1942r. dotarła do Dżałał Abad w Kirgizji,
gdzie podjęłapracęw szpitalu polowymprzy5. Kresowej Dywizji
Piechoty. Zarejestrowałasięw Komisji Poborowej dlaKobiet i została
Ochotniczki PSK. Pierwszaod prawej:KarolaUniechowska
jedną z 1724ochotniczekPomocniczej SłużbyKobiet, potocznie
zwanych „Pestkami”. Pozłożeniuprzysięgi wojskowej, z kobietami--żołnierzami pod dowództwemkomendantki BronisławyWysłouchowej
wyruszyłanaszlak ewakuacyjnyz Krasnowodzkado Pahlevi w Iranie.
19
V i \ 3 s 2 >
: 'KarolaUniechowska(1904-1955)971
Stamtąd z personelemSzpitala WojennegoNr 2 przebyłanastępneetapy: przezIrak (Ilamadan, Khanaąin),Palestynę, Egipt do Włoch. W
trudnychpolowychwarunkach, w namiotachrozbitychnapia.^nh
pustyni, sumienniewykonywałaobowiązki pielęgniarki, siostryoperacyjnej. Pozakończeniudziałań wojennychwykorzystałaszansę, jakąstworzyłodowództwo2. Korpusu swoimżołnierzom- kontynuowaniastudiównauczelniachwłoskich. W rokuakademickim 1945/46znalazłasięwśród105 ochotniczekstudentek. Z powodubrakudokumentów
przedstawiłazaświadczenieo zaliczeniutrzechlat studiówmedycznych,
podpisaneprzezpodporucznikaRomana Cało, lekarza kapitana Ta
deuszaHuczkoi komendanta3. Polowego Szpitala Ewakuacyjnego
podpułkownikaLeona Kehle. Studiapodjęłana uniwersyteciew Rzymiejakojednaz dwóchosób, podczas gdy większość, tzn. 227 żołnierzy, : studiowałamedycynęw Bolonii. Jej naukowąopiekunkątakjak i c ałej
młodzieżystudiującej innekierunki na rzymskimuniwersytecie, o m
doc. KarolinaLanckorońska.
Zachowaneprotokołyświadcząo systematycznymzaliczaniu
przedmiotówprzezUniechowskąorazo pracyspołecznej w zarządzie
Bratniej Pomocy - „Bratniaku”. Kiedypoupływierokuwładze bry
tyjskiezadecydowałyo wyjeździestudentówdo Wielkiej Brytanii,
Uniechowska, jakozdemobilizowanaosoba cywilna, za pośrednictwem
ambasadypolskiej przyjęłastypendiumRząduPolskiejRzeczypospolitej
Ludowej, deklarująctymsamymchęćpowrotu do kraju.21maja 1949r. uzyskaładyplomi 4 wrześniategoż rokurepatriowałasiędo Polski. Przywiozłaze sobąniewielki bagażz aparatami do odmyi mierzeniaciśnieniaoraz5 sztuk narzędzi lekarskich, cozostałodrobiazgowoodnotowanenakwiciecelnymwystawionym wZebrzydowicach. Od 15 październikapracowałajuż jakostypendystkaMinisterstwaZdrowiaw PolskimInstytuciePrzeciwgruźliczymw
Warszawie(ul. Chocimska5) i zamieszkałanaterenie Instytutu. Po
miesiącuuzyskałauprawnieniado wykonywaniapraktyki lekarskiej.
W InstytucieUniechowskaprowadziłahistorie choroby, badałasymptomatologięklinicznąi radiologicznągruźlicy płuci leczenieodmą. Przyswajałasobierosyjskąterminologięlekarskązajęłasięteżtłumaczeniempracmedycznychz języka francuskiego. Na podstawie
materiałów ze zjazduwe Florencjiw 1948r. poświęconegostrepto
mycynieopracowałatemat:„Leczeniemeningitówgruźliczychi
prosówki”. W 1953r. opublikowaładwienracez dziedzinyftyziatrii:
