METRYKA TOPOLOGICZNA JAKO ŹRÓDŁO POZNAWCZE INNOWACJI W ANALIZIE PROCESU PRODUKCYJNEGO OPARTEJ NA MATRYCY 3X3

(1)

METRYKA TOPOLOGICZNA JAKO ŹRÓDŁO POZNAWCZE INNOWACJI W ANALIZIE PROCESU PRODUKCYJNEGO

OPARTEJ NA MATRYCY 3X3

Agnieszka Noga Politechnika Częstochowska

Wydział Zarządzania

Streszczenie: W opracowaniu zaprezentowano zmodernizowaną analizę matrycy 3x3, która przedstawia powiązania między możliwościami technologicznymi a konkurencyjnością wyrobu. Celem pracy jest porównanie analizy wykorzystującej klasyczne narzędzia statystyczne z nowym, wprowadzającym metrykę topologiczną. W tym opracowaniu metryka topologiczna (typu kartezjańskiego) została przedstawiona jako instrument mający za zadanie przeanalizowanie położeń punktów i ich wzajemnych relacji zawartych na matrycy 3x3, któ- ra jest jedną z wielu map stosowanych do analizy i zarządzania systemami produkcyjnymi.

Słowa kluczowe: proces produkcyjny, matryca 3x3, ankieta BOST, metryka topologiczna, innowacja

Wprowadzenie

W gospodarce rynkowej, gdzie podstawowym zjawiskiem ekonomicznym jest konkurencja, przedsiębiorstwa muszą intensywnie tworzyć i rozwijać własny po- tencjał wytwórczy, aby działać szybko, elastycznie i efektywnie. Te wymagania dotyczące rozwoju i dostosowywania się do otoczenia powodują konieczność wprowadzania innowacji w różnych sferach funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Chodzi tutaj nie tylko o innowacje techniczne i technologiczne, ale i społeczno- organizacyjne, a więc w sferze zarządzania, które pozwolą na szybkie reagowanie i dostosowywanie własnych możliwości do wyzwań, jakie stawia konkurencja¹. W literaturze występuje wiele definicji innowacji, w których wymienione są wy- brane istotne wyznaczniki tej kategorii². Pewne doprecyzowanie znajdujemy w definicji podanej przez S.M. Kota, który innowację traktuje jako „relatywnie nowe produkcyjne zastosowanie informacji naukowych lub technicznych”³. „Po-

1 Z. Mikołajczyk, Techniki organizatorskie w rozwiązywaniu problemów zarządzania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 19.

2 Zob.: I. Krawczyk-Sokołowska, Innowacyjność przedsiębiorstw i jej regionalne uwarunkowania, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2012, s. 11-32.

3 Cyt. za: M. Szajt, Działalność badawczo-rozwojowa w kształtowaniu aktywności innowacyjnej w Unii Europejskiej, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2010, s. 15.

Zarządzanie Nr 19 (2015) s. 152-162

dostępne na: http://www.zim.pcz.pl/znwz

(2)

przez zastosowanie relatywizmu i nowości możemy wyeliminować niebezpie- czeństwo powielania wcześniejszych rozwiązań”⁴.

Przedstawiona w opracowaniu analiza procesu produkcyjnego wykorzystująca ankietę BOST i metrykę topologiczną jest propozycją nowego zastosowania informacji naukowych. Zastosowanie znanych instrumentów, w nowych dla nich obsza- rach, zawsze obarczone jest ryzykiem otrzymania niepewnych wyników. Rozsze- rzenie badań i dłuższa obserwacja wybranych sektorów produkcji rokuje jednak w przyszłości wymierne korzyści z zastosowania zaproponowanych analiz.

Metodyka badawcza

W dowolnym przedsiębiorstwie realizacja produkcji odbywa się w systemie produkcyjnym. „System produkcyjny stanowi celowo zaprojektowany i zorga- nizowany układ materialny, energetyczny i informacyjny eksploatowany przez człowieka i służący produkowaniu określonych produktów (wyrobów lub usług) w celu zaspokajania różnorodnych potrzeb konsumentów”⁵. Przekształcenie wekto- ra wejścia systemu produkcyjnego w wektor wyjścia nazywane jest procesem produkcyjnym. Główną częścią procesu produkcyjnego jest proces technologiczny, w ramach którego następuje zmiana kształtów, właściwości fizykochemicznych, wyglądu zewnętrznego przetwarzanego materiału lub trwała zmiana wzajemnego położenia poszczególnych części wchodzących w skład produkowanego wyrobu, czyli montaż podzespołów i wyrobów⁶.

W niniejszym opracowaniu do oceny procesu produkcyjnego, a w szcze- gólności zależności między możliwościami technologicznymi i konkurencyjnością wyrobów, w przedsiębiorstwie przetwarzającym tworzywa sztuczne, wykorzystano zmodyfikowaną matrycę 3x3⁷, przedstawioną w wersji ogólnej na rysunku 1.

4 Ibidem.

5 Zob.: I. Durlik,Inżynieria zarządzania, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 2004, S.31.

6 Ibidem, S.31-34.

7 Matryca 3x3 pierwotnie została stworzona w celu określenia powiązania pozycji przedsiębiorstwa na rynku z jej możliwościami technologicznymi i opisana przez P. Lowe. (Zob.: P. Lowe, Zarządza- nie technologią. Możliwości poznawcze i szanse, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1999). Schemat matrycy w wersji pierwotnej został przedstawiony na rysunku A:

POZYCJA FIRMY NA RYNKU

S (7) Kup gotową technologię

(8) Rozwijaj możliwości technologiczne

(1) Skup się na ujawnionej technologii

A (6) Trzymaj się na uboczu

(9) Szukaj

okazji (2) Popraw marketing

W (5) Trzymaj się na uboczu

(4) Odkryj rynek

uboczny (3) Szukaj partnera

W A S

MOŻLIWOŚCI TECHNOLOGICZNE Rysunek A. Charakterystyka matrycy 3x3 w wersji pierwotnej

Źródło: M. Ingaldi, Wykorzystanie macierzy 3x3 do określenia pozycji technologicznej wybranego przedsiębiorstwa branży stalowej, „Hutnik. Wiadomości Hutnicze” 2014, t. 81, nr 10, s. 714-717

(3)

Rysunek 1. Charakterystyka matrycy 3x3 i oznaczenie jej stref

Źródło: S. Borkowski, M. Ingaldi, M. Jagusiak-Kocik, The use of 3x3 matrix to evaluate a manufacturing technology of chosen metal company, “Management Systems in Production Engineering” 2014, Vol. 3(15), s. 121-125

W zmodyfikowanej matrycy 3x3 oś X reprezentowana jest przez możliwości technologiczne, a oś Y przez konkurencyjność wyrobu. W matrycy wykorzystano skalę 1-9, ponieważ z samej nazwy (matryca 3x3) wynika, że musi być ona po- dzielna przez 3. Numery na rysunku 1 wskazują numery stref matrycy. Matryca 3x3 składa się z 9 stref, które odpowiadają odpowiednim możliwościom technolo- gicznym przedsiębiorstwa i wskazują na poziom konkurencyjności wyrobu. Takie połączenie pozwala przeanalizować stan obecny i wskazać dalsze kierunki działań pod względem poprawy zarówno możliwości technologicznych przedsiębiorstwa, jak i konkurencyjności wyrobu. Celem każdego przedsiębiorstwa jest strefa ozna- czona numerem (1), czyli Skup się na ujawnionej technologii. Jest to strefa, gdzie oba porównywane czynniki mają najwyższe wartości.

W celu wykorzystania matrycy 3x3 do badań, przeprowadzono w przedsiębior- stwie, wśród pracowników, ankietę BOST⁸. Respondenci (pracownicy) byli pro- szeni o ocenę w skali 1-9 (między innymi) konkurencyjności wyrobu (TK) i moż- liwości technologicznych procesu wytwórczego (TW) (1 – niskie, 9 – wysokie).

Otrzymane wyniki (oceny ważności wymienionych czynników) przedstawiono na matrycy 3x3 i poddano analizie statystycznej.

Oznaczenia literowe na osiach matrycy odnoszą się do 9-stopniowej skali Parkera i są interpretowane jako: 1-3 słabe (W), 4-6 średnie (A), 7-9 mocne (S) (z ang.: weak, average, strong) w odniesieniu do możliwości technologicznych lub pozycji firmy na rynku. Każde pole matrycy 3x3 eksponuje odpo- wiedni poziom możliwości technologicznych przedsiębiorstwa oraz wskazuje na jego obecną pozycję na rynku. W celu zastosowania matrycy 3x3 dokonuje się analizy dwóch wymienionych obszarów przedsiębiorstwa poprzez wypisanie czynników, które wpływają na te obszary, i poddanie ich ocenie we wspomnianej skali. Następnie wylicza się średnie ocen dla obu obszarów i określa pole matrycy 3x3 odpowiadające uzyskanym wynikom (tzw. klasyczna analiza statystyczna).

8 Zob.: S. Borkowski,Zasady zarządzania Toyoty w pytaniach. Wyniki badań BOST, Wydawnictwo Menedżerskie PTM, Warszawa 2012, s. 13-27.

(4)

Dane empiryczne do analizy procesów technologicznych są często przedsta- wiane w postaci map (do nich zalicza się między innymi matrycę 3x3). Poszcze- gólne punkty tych map przedstawiają charakterystyczne wartości wyników. Są one zależne od ich położenia, co potwierdza trafność tytułu „mapa”. Dziedziną mate- matyczną biorącą pod uwagę położenie punktu w zbiorze jest topologia⁹. W bieżą- cym opracowaniu zostanie przedstawione i zastosowane jedno z jej ważniejszych pojęć – metryka. Pojęciami praktycznie określającymi metrykę są: odległość, zmiana i przyrost.

Pojęcie metryki jako narzędzia do analizy obszarów produkcyjnych jest rozumia- ne jako odległość w sensie najogólniejszym i matematycznym. Najbardziej związaną z intuicją jest kartezjańska (euklidesowa) koncepcja metryki¹⁰ (oznaczona symbolem d(𝑥, 𝑦)), określana w przestrzeni jedno-, dwu- lub trójwymia-rowej, za pomocą związku wyrażonego w twierdzeniu Pitagorasa i opisana wzorem:

d(𝑥, 𝑦) = √(𝑥₂− 𝑥₁)²+ (𝑦₂− 𝑦₁)², (1)

wskazującym na to, że odległość jest rozumiana jako pierwiastek z sumy kwadra- tów różnic współrzędnych poszczególnych punktów. Przyjmując, że dziedziną metryki jest zbiór wszystkich punktów, należy podkreślić, że jest ona funkcją o wartościach rzeczywistych i spełnia warunki:

1. d(𝑥, 𝑦) > 0 dla każdej pary (𝑥, 𝑦), (2)

2. d(𝑥, 𝑦) = 0 wtw. gdy 𝑥 = 𝑦, (3)

3. d(𝑥, 𝑦) = d(𝑦, 𝑥), (4)

4. d(𝑥, 𝑦) ≤ d(𝑥, 𝑧) + d(𝑧, 𝑦). (5)

Zbiór X (zbiór par) wraz z funkcją d, spełniającą przedstawione warunki, nazy- wamy przestrzenią metryczną, a funkcję d – odległością lub metryką . W określo- nej przestrzeni wprowadzając pojęcie odległości, dokonujemy operacji zwanej w matematyce metryzacją przestrzeni. Przy pomocy pojęcia odległości definiujemy zbiór zwany kulą wykorzystywany w pojęciu zbieżności, granicy, ograniczoności i innych pojęć wykorzystywanych przy analizie zjawisk ekonomicznych. Kulę o środku w punkcie O i promieniu r stanowi zbiór punktów, których odległość mierzona za pomocą metryki jest równa bądź mniejsza od r. W przestrzeni trój- wymiarowej kula w sensie topologicznym pokrywa się z kulą w sensie geometrycznym. W przestrzeni dwuwymiarowej pokrywa się ona z geometrycznym ko- łem, a w przestrzeni jednowymiarowej z odcinkiem.

Analiza wyników

Na podstawie danych uzyskanych z ankiety BOST, przeprowadzonej wśród pracowników przedsiębiorstwa, utworzona została charakterystyka liczbowa ocen ważności czynników opisujących matrycę 3x3 i przedstawiona wstępnie w postaci histogramów na rysunku 2.

9 Zob.: J.M. Jędrzejewski, Wstęp do topologii ogólnej, WN PAP, Słupsk 2000, passim.

10 Zob.: K. Kuratowski,Wstęp do teorii mnogości i topologii, PWN, Warszawa 1980, passim.

(5)

Rysunek 2. Charakterystyka liczbowa ocen ważności czynników: możliwości technologiczne (TW histogramy puste) i konkurencyjność wyro- bów (TK histogramy wypełnione). Dotyczy przedsiębiorstwa bran- ży tworzyw sztucznych

Źródło: Opracowanie własne

Histogramy ukazują, ile poszczególnych ocen przyznali badani pracownicy w przypadku obu czynników: możliwości technologiczne (TW) i konkurencyjność wyrobu (TK).

Następnie na tle matrycy 3x3 przedstawiono mapę liczb ocen czynników: moż- liwości technologiczne (TW) i konkurencyjność wyrobu (TK) uzyskanych z przeprowadzonej ankiety BOST połączonych w pary liczb (rysunek 3).

Rysunek 3. Charakterystyka ocen ważności czynników – możliwości technolo- giczne (TW) i konkurencyjność wyrobów (TK):

a) rozmieszczenie w strefach matrycy 3x3 b) struktura stref

Dotyczy przedsiębiorstwa branży tworzyw sztucznych Źródło: Opracowanie własne

2

1 1

2 1

1

1 2 5

1

2 1

2 5

2

1 1

1

1 1

1

1 5

2

2 5

2

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Skala konkurencyjności wyrobu

Skala możliwości technologicznych

a)

19

16

12 6

3 16

3 6

19

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Skala konkurencyjności wyrobu

Skala możliwości technologicznych F

E

B D

C A

b)

(6)

Pary oddanych ocen skupione są w środkowej części matrycy, co wskazuje na fakt, że respondenci przyznawali oceny 3-7 dla czynnika konkurencyjność wyrobu (TK) i 3-8 dla czynnika możliwości technologiczne (TW). W poszczególnych strefach matrycy obliczono udział procentowy wyników, natomiast na osiach wprowa- dzono oznaczenia literowe. Przedstawia to rysunek 3b. Z łatwością dowiadujemy się, że w istniejących warunkach 19% par ocen (TW i TK) mieści się zarówno w części BE (oznaczonej cyfrą 9 na rysunku 1), jak i w części AF (oznaczonej cyfrą 1 na rysunku 1). Świadczy to o tym, że przedsiębiorstwo powinno szukać okazji sprowadzających się do „uatrakcyjnienia” produktu, a jednocześnie skupić się na już ujawnionej okazji, aby ją maksymalnie wykorzystać. Dalsza analiza wskazuje na fakt, iż równo po 16% badanych pracowników sądzi, że należy po- prawić marketing albo trzymać się na uboczu.

Analiza rozmieszczenia wyników wykorzystująca metrykę

Analizując rozmieszczenie wyników ankiety na matrycy 3x3, zauważa się punkty dominujące, stanowiące liczby o największej wartości. Punkty te będą przyjmowane w każdej strefie matrycy jako środki ustalonych otoczeń w postaci kół i pierścieni o określonym promieniu z wykorzystaniem metryki topologicznej (kartezjańskiej). Każda strefa matrycy jest pokrywana kołami otwartymi o promie- niach wynoszących kolejno 1-4. Warto przy tym nadmienić, że promień o wartości 1 dotyczy tylko jednego punktu na matrycy, a mianowicie wyznaczonego środka.

W poszczególnych strefach matrycy za środki przyjęto punkty o współrzędnych (rysunek 4):

Rysunek 4. Charakterystyka środków pierścieni w poszczególnych strefach matrycy 3x3

W analizie matrycy 3x3 mamy matematyczne prawo analizować każdą z jej stref składowych. Każda strefa matrycy stanowi osobną przestrzeń metryczną z rozpatrywaną metryką, zacieśnioną do danej strefy, czyli jest podprzestrzenią metryczną.

w strefie "1" pkt (9;8), w strefie "2" pkt (8;6), w strefie "3" pkt (8;3), w strefie "4" pkt (5;3), w strefie "5" pkt (3;3), w strefie "6" pkt (3;5), w strefie "7" pkt (3;7), w strefie "8" pkt (6;7), w strefie "9" pkt (6;5).

(7)

Kolejnym krokiem jest ustalenie promieni pierścieni pokrywających każdą ze stref matrycy (rysunek 5) i określenie udziału procentowego wyników naniesionych na matrycę w poszczególnych pierścieniach.

Rysunek 5. Rozmieszczenie pierścieni na matrycy 3x3 Źródło: Opracowanie własne

Udział procentowy poszczególnych wyników ankiety naniesionych wcześniej na matrycę 3x3, w zdefiniowanych pierścieniach, zostały przedstawione w tabeli 1.

Tabela 1. Struktura procentowa rodziny pierścieni utworzonych na bazie me- tryki topologicznej dla poszczególnych stref matrycy

Oznaczenie stref matrycy

Charakterystyka pierścieni

0≤ 𝒓 < 1 1≤ 𝒓 < 2 2≤ 𝒓 < 3 3≤ 𝒓 < 4

1 33 50 17 0

2 40 60 0 0

3 50 50 0 0

4 50 50 0 0

5 100 0 0 0

6 100 0 0 0

7 100 0 0 0

8 50 50 0 0

9 33 50 17 0

(8)

Opracowanie statystyczne wyników

Analiza statystyczna – prezentacja współczynnika zmienności z wykorzystaniem metryki

Punktem wyjścia do analizy jest matryca 3x3 przedstawiająca oceny ważności czynników (możliwości technologiczne – TW i konkurencyjność wyrobu – TK w skali 1-9) jako punkty o określonych współrzędnych.

Rozpatrywaną cechą jest udział procentowy poszczególnych wyników ankiety naniesionych uprzednio na matrycę w zdefiniowanych pierścieniach. Miarą analizy statystycznej jest współczynnik zmienności procentowego udziału scharakteryzo- wanej cechy¹¹. Wartości współczynników zmienności i liczby niepustych pierścieni w poszczególnych strefach matrycy 3x3 procesu umieszczono w tabeli 2.

Tabela 2. Zestawienie współczynników zmienności udziału procentowego punktów w pierścieniach

Oznaczenie stref matrycy

Wartość

współczynnika zmienności Liczba

niezerowych pierścieni

1 41 3

2 20 2

3 0 2

4 0 2

5 0 1

6 0 1

7 0 1

8 0 2

9 41 3

W rozpatrywanej matrycy 3x3 analizowanego przedsiębiorstwa współczynnik zmienności udziału procentowego punktów w pierścieniach w poszczególnych strefach matrycy przyjmuje wartości od 0 do 41. Wskazuje to na odmienne zróżni- cowanie rozpatrywanej cechy w poszczególnych strefach matrycy. Od umiarkowa- nego w strefie 1 i 9 poprzez słabe w strefie 2 aż do całkowitego braku zróżnicowa- nia w pozostałych sześciu strefach matrycy.

Analiza statystyczna wyników z ankiety BOST – ujęcie klasyczne

Na rysunku 6 przedstawiono zestawienie współczynników zmienności rozmieszczenia ocen ważności czynników: możliwości technologicznych (TW) i konkuren- cyjności wyrobu (TK) (opisujących matrycę 3x3) oraz ich par w strefach matrycy.

11 Por.: S. Borkowski, R. Olejnik, A. Noga, Practical use of the topological metric in the BOST meth- od, [w:] Improvement of the BOST method results interpretation, eds. S. Borkowski, R. Olejnik, Faculty of Logistics, University of Maribor, Celje 2014.

(9)

Rysunek 6. Porównanie współczynnika zmienności ocen ważności:

a) czynników – możliwości technologiczne (TW) i konkurencyjność wyrobów (TK) b) ich par w strefach macierzy 3x3

Zaprezentowane na rysunku 6 współczynniki zmienności¹² wskazują na umiar- kowane zróżnicowanie rozkładu ocen ważności czynników w całej matrycy 3x3 procesu, ponieważ jego wartości niewiele przekraczają 30%, natomiast słabe zróż- nicowanie w poszczególnych strefach matrycy, gdzie wartości wahają się: 0-16%.

Analizując pary tych czynników także zauważamy słabe zróżnicowanie rozkładu ocen ważności czynników, ponieważ wartości współczynnika zmienności wahają się od 0 do 15% w poszczególnych strefach matrycy.

Podsumowanie

Na podstawie danych z tabeli 2 i rysunku 6 można zbudować szeregi poszczegól- nych stref matrycy 3x3, uporządkowane według wartości współczynnika zmienności ocen ważności czynników opisujących matrycę 3x3, wyliczanych na dwa sposoby:

– wykorzystując metrykę topologiczną i tworzenie pierścieni,

("1", "9") > "2" > ("3", "4", "5", "6", "7", "8") (6) – tradycyjnie – na podstawie danych z ankiety BOST,

"7" > "5" > "2" > ("1", "3") > "6" > ("4", "8", "9") (7)

Nawiasy występujące w zapisie szeregów wskazują na tą samą wartość współ- czynnika zmienności w wymienionych strefach matrycy.

12 Zob.: S. Borkowski, Servqual. Udoskonalona interpretacja wyników, Wydawnictwo Menedżerskie PTM, Warszawa 2012.

(10)

Okazuje się, że zastosowanie metryki topologicznej typu kartezjańskiego do analizy matrycy 3x3 przez podział stref na pierścienie, zmienia wartość współ- czynnika zmienności w poszczególnej strefie, czego konsekwencją jest zmiana kolejności stref matrycy w podmiotowych szeregach.

W pierwszym szeregu, do utworzenia którego została wykorzystana metryka, na pierwszym miejscu stoją równocześnie strefy: "1" i "9" natomiast w drugim szeregu jest przeciwnie, "9" znalazła się na końcu szeregu. Tylko strefa "2" matrycy stoi podobnie w obu szeregach, na miejscu trzecim.

Analizując utworzone szeregi, można by wyciągnąć wniosek, że decyzje za- rządcze powinny być podejmowane w oparciu o konkretną metodykę analizy wy- ników, ponieważ – jak wskazuje przytoczony przykład – w zależności od uzyskanych wyników tworzy się szeregi ważności czynników o różnych porządkach.

Porządek szeregu oraz jego zmiana mogą mieć wpływ na podjęcie określonej de- cyzji zarządczej z empirycznie przypisanym jej ryzykiem.

Według W.M. Grudzewskiego i I.K. Hejduka¹³ „do zadań zarządzania techno- logicznego, realizowanego na poziomie przedsiębiorstwa, należy między innymi analiza zagrożeń i okazji z tego obszaru, identyfikacja nowych pomysłów i koncepcji wyrobów, metod wytwarzania i sposobów zarządzania zmierzających do tego, aby przedsiębiorstwo poprzez opanowanie metod strategicznego zarzą- dzania technologią osiągnęło wysoki poziom konkurencyjności”. Istotne jest także zwrócenie uwagi na ryzyko związane z działalnością innowacyjną¹⁴. Należy pod- kreślić, jak ważne jest to, aby wybory dokonywane na poziomie nowych, innowa- cyjnych rozwiązań były obarczone jak najmniejszym ryzykiem.

Przedstawiona analiza powiązań dwóch czynników, opisujących proces produkcyjny, pokazała, że decyzje zarządcze w odniesieniu do dwuwymiarowych obszarów działalności przedsiębiorstwa mogą być dokonane jednowymiarowo z wykorzystaniem metryki topologicznej. Samo pojęcie „metryka” nie jest nowe, ale podjęta próba interpretacji metryki jako narzędzia w zarządzaniu procesami produkcyjnymi – na pewno tak. W tym opracowaniu metryka topologiczna została przedstawiona jako instrument mający za zadanie przeanalizowanie położeń punk- tów i ich wzajemnych relacji zawartych na matrycy 3x3, która jest jedną z wielu map stosowanych do analizy i zarządzania systemami produkcyjnymi. Prace podję- te w tym kierunku dają nadzieję, że użycie metryki (jako innowacyjnego sposobu analizy procesu produkcyjnego) umożliwi w przyszłości znalezienie lepszego roz- wiązania danego problemu, w badanym procesie produkcyjnym.

Literatura

1. Borkowski S., Servqual. Udoskonalona interpretacja wyników, Wydawnictwo Menedżerskie PTM, Warszawa 2012.

2. Borkowski S., Zasady zarządzania Toyoty w pytaniach. Wyniki badań BOST, Wydawnictwo Menedżerskie PTM, Warszawa 2012.

13 W.M. Grudzewski, I.K. Hejduk, Zarządzanie technologiami. Zaawansowane technologie i wyzwanie ich komercjalizacji, Difin, Warszawa 2008, s. 27.

14 I. Krawczyk-Sokołowska, Innowacyjność przedsiębiorstw ..., op. cit., s. 45.

(11)

3. Borkowski S., Ingaldi M., Jagusiak-Kocik M., The use of 3x3 matrix to evaluate a manufacturing technology of chosen metal company, „Management Systems in Production Engineering” 2014, Vol. 3(15).

4. Borkowski S., Olejnik R., Noga A.,Practical use of the topological metric in the BOST method, [w:] Improvement of the BOST method results interpretation, eds. S. Borkowski, R. Olejnik, Faculty of Logistics, University of Maribor, Celje 2014.

5. Durlik I.,Inżynieria zarządzania, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 2004.

6. Grudzewski W.M., Hejduk I.K., Zarządzanie technologiami. Zaawansowane technologie i wyzwanie ich komercjalizacji, Difin, Warszawa 2008.

7. Ingaldi M., Wykorzystanie macierzy 3x3 do określenia pozycji technologicznej wybranego przed- siębiorstwa branży stalowej, „Hutnik. Wiadomości Hutnicze” 2014, t. 81, nr 10.

8. Jänich K.,Topologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.

9. Jędrzejewski J.M., Wstęp do topologii ogólnej, WN PAP, Słupsk 2000.

10. Kot S.M., Matematyczne modele procesów dyfuzji innowacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.

11. Krawczyk-Sokołowska I., Innowacyjność przedsiębiorstw i jej regionalne uwarunkowania, Wy- dawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2012.

12. Kuratowski K.,Wstęp do teorii mnogości i topologii, PWN, Warszawa 1980.

13. Lowe P., Zarządzanie technologią. Możliwości poznawcze i szanse, Wydawnictwo Śląsk, Kato- wice 1999.

14. Mikołajczyk Z., Techniki organizatorskie w rozwiązywaniu problemów zarządzania, Wydawnic- two Naukowe PWN, Warszawa 1999.

15. Szajt M., Działalność badawczo-rozwojowa w kształtowaniu aktywności innowacyjnej w Unii Europejskiej, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2010.

TOPOLOGICAL METRIC AS A COGNITIVE SOURCE OF INNOVATION IN THE PRODUCTION PROCESS ANALYSIS BASED ON 3X3 MATRIX

Abstract: The paper presents a modernized 3x3 matrix analysis, which shows relationships between technological capabilities and competitiveness of the product. The aim of the study was to compare the analysis using classical statistical tools, with a new one introducing topological metric. In this study topological metric (cartesian type) has been presented as an instrument with the task of examining the positions of points and their relationships on the 3x3 matrix, which is one of many maps used for analysis and production systems management.

Keywords: production process, 3x3 matrix, BOST survey, topological metric, innovation