INDEX LECTION l M
Ճупван) ւճճճւփ aiDsiïÀSKi# Bwaaieaujeusösw
Հ
PER H I E ЛЕШ
ANNI MDCCCLI — M a Die XIV OCTOBRIS
INSTITUENDARUM.
BBITXSBEHGAK, Typis Hrynkanis.
/251
/ г1
<;ňč>iinisqo)l J'IUIOT w
KSIĄŻ?Л՝ А MIEJSKA IM. . »PERNÍKA
W 7ORUNIU
—... - —
(WM.
ов M7:.
iacei regii hosiani brunsbergensis
RECTOR ET SENATES CIVIBĽS SUIS
s.
In disciplinis theologicis ea, quae historia dogmatiim vocatiir, fere recen- tissima est. Cujus separatim tractandae au ctor clarissimus ille Dionysius Petavius est censendus, qui egregiain su um opus de theologicis dog in a ti bus,1) et sincerae lidei et altae eruditionis documentum, magis histórica quam dogmatica ratione conscripsit. Nec potuit quidquam ad re futandó s eos, qui ecclesiam catholicam a genuina Christi doctrina tem
porum cursa defecisse contenderent, videri aptiiis, quam quam certis con- tinuisqne omnium saecnlorum testibus adhibitis demonstraretar, ea prorsus omnia, qaae nunc ad lidem catholicam pertinerent, firmo apostolorum ipsiusque Salvatoris fundamento contincri.
։) Primo cd. Lutetiae Par. 1644—50: IV T. T.
Quod tarnen doctrinae theologicae genus, a Petavio quasi inventam suininaqae religionis utilitate tractatnm, per longmn temporis spatinm apud catholicos quidem omnino jacebat desertam. Id qaod ob earn maxime evenit caasam, qaoniam temerarii aactoritatis divinae contemptores, qui falsa sua atque impia placita primo per Angliám, turn per Galliam et Germániám, immo per totam Európam diffundebant, in dogmatom histo
riam ut in propriam provinciám irruerunt, et mira quadam levitate atque audacia d e derunt operam, ut oinnem doctrinae christianae originem et progressant obscurarent suisque opinionibus accommodarent. Quid? quod Senderas ipse theologus, quasi per iróniám, dogmatom tractationem histo- ricam idcirco potissimum commendavit, „ut juvenibus litterarum theologi- caruin studiosis ocali judicium que aperirentur illisque origo, propria natura
4
veriunque theologiae dogmaticae pretium indicaretur.“2) Quae quiim ita essent, celebérrimas litterarum orientalium cultor Tychsen, in epistola qua- dam anno 1794 scripta, justo conquestas est: „Novaturicntibas nostris theologis nunc in deliciis est dogmatum historia, qua rite aut perverse cri- brata, Christum divinitate nadare et positivam theologiam negare se posse uno ore profitentur.“3 4)
2) Einleitung zu S. Baumgarten’s Glaubenslehre. Halle 1759. В. I. p. 101.
3) Conf. Baumgarten Crusius, Lehrbuch d. christl. Dogmengesch. I.Abth. Jena 1832. p. 18.
4) „— die historische Darstellung der Veränderungen, welche der dogmatische Theil der christlichen Religionslehre von ihrem Ursprünge an bis auf die gegenwärtige Zeit er
fahren hat.“ Augusti, Lehrbuch d. christl. Dogmengesch. 4. Auf!, p. 5.
5) Münscher, Lehrbuch d. christl. Dogmengesch. 3. Auf!, (von Coelln). Erste Hälfte, p. 2.
Quodsi igitur ii, qui históriáé dogmatum tractandae operam dederunt, fere omnes, quam vis viri essent eruditissimi, illud agerent talemque finem sequerentur, non mirandom est, hominibus catholicis, qui germanam atqae integram Christi doctrínala ab ecclesia se accepisse confidant, disciplinam theologicam suspectam fuisse, quippe quae una cum fidei christianae Con
stantia et firmitate ipsum theologiae stadium funditus videretur tollere.
Atque justa illa suspicio tum demum desiit, quum, sanctorum patrum stu dio imprimis a praestantissimo nostro Moehlero denuo incitato iisque, quae Petavius jam congesserat, resumtis diligenterque examinatis, recta et fidei catholicae congrua notio históriáé dogmatum efformata atque ab omnibus recepta est.
Theologus enim catholicos dogmatum historiam non potest definire, ut sit ,,narratio illarum immutationum, quas doctrinae christianae pars dogmatica inde ab initio usque ad hoc tempos experta sit.“') Namque non potest id concederé, in quo ut in fundamento ista definido consistir :
„dogmata nempe Christiana inde ab origine sua innumeris vicissitudinibus subjecta fuisse, quae vel ad eoruin argumentum pertinerent, vei ad expli- cationis et comprobationis rationem, vei ad proprium valorem dijudican- dum, vei denique ad ordinem modumque illa docendi.“5) Immo vero quisquís ecclesiae catholicae addictus est, multum abest, ut talia possit tolerare, ut firma fide profiteatur, Christum dominum hoc potissimum con- silio ecclesiam suam instituísse, ut omnia dogmata divinitus revelată, ad
t>
aeternam salutem assequendam necessária integra atque incorrupta usque ad finem temporum conservareiomnibusque hominmn gentibus communicaret.
Quamquam millo modo negandum erit, esse quoque certam christianae doctrinae amplificationem certumque progression, quo in genus historiem«
cadat. Sed est amplificado doctrinae jam ab apostolis, quoad totam sub
stantial«, absohitae, пес vero n о vorn m fidei capitam accessio; est progres sas, пес vero permutado. Id quod summa cum perspicuitate Vincentius Lerinensis demonstrat, dum in laudatissimo suo Commonitorio (cap. 28) sic scribit: „Sed forsitan dicit aliquis: Nullusne ergo in ecclesia Christi profectus habebitur religionist Ilabeatur plane et maximus . . . sed ita tarnen, ut vere profectus sil iile fidei, non permutado; si qiiidem ad pro
iectul« pertinet, ut in semetipsam unaquaeque res amplificetur, ad permu- tationem vero, ut aliquid ex alio in aliud transvertatur. Crescat igitiir oportet . . . tain singulorum quam omnium, tam «nins hominis quam to
das ecclesiae, actatum ас saeciilorum gradibus, intelligentia, scientia, sa- pientia, sed in suo duntaxat genere, iu eodem scilicet dogmate, eodem sensu eademque sententia.“ —
Hanc fidei christianae amplificationem, hune proiect um ecclesia catho- lica, quae semper Spiritu sancto ut infailibili magistru utitiir, ita per sae- culorum decursum conferit, ut regulam fidei, quae initio admodum brevis ac simplex erat, pro temporum oppoitunitate et necessitate, non permuta- ret, sed amplificarei; nique praeterea dogmata ab haereticis in discrimen vocata conciliorum generaliom decrctis et canonibus explicarei, definirei,
confirmarei. Qui igitur fidei profectus, licet a singulis hominibus sive er- rore philosophico sive haeretica audacia6) sive etiam rationibiis prorsus externis provocatus fuerit, lamen ipsi ecclesiae catholicae a Spiritu sancto
6) „Multa quippe ad lidem calholicam perlinenlia, dum haereticorum callida inquietudine exagitantur, ut adversas eos defendi possint, et considerantur diligentius et intelligun- lur clarins ac instanlius praedicantur: et ah adversario mota quaestio discendi exsistit occasio.“ S. Augustinus de Civ. Dei. լ. XVI, c. 2.
G
gubernatae tribuatur necesse est, quippc quae depositum fidei ipsi commis- sum omnibus fidclibus pro illorum indigentia ac facultate explicare ac de
clarare debeat. Ñeque vero in doctrina catholica a concilüs generalibus pro temporum necessitate explicata ac confirmata quidquam potest esse, quin summa fidei apostolicae jam fuer it contentam; nihil enim aliud con- ciliorum decretis ecclesia vuit consequi, quam ut ex institutione sua do- ctrinam apostolicam secundum temporum ingeniorumque progressam et docilitatem magis explicet accuratiusque definiat.
Ulins igitar successivae dogmatom explicationis et definitionis enar
cado, si arte et scientia snscipitnr, ilia disciplina théologien est, qaain dogmatom historiam mérito possumas appellare.7) Qua disciplinau notione constituta, sponte elucct, quantum absit, ut illud studiorum genus sit per- niciosum, ut cam magna religionis ntilitate possit suscipi. Qaum enim ante oculos ponat, quo modo quaque ratione depositum fidei apostolicae per saeculorum decursum magis magisque amplificatam conciliorumque decretis sic e{formátum et definitum sit, ut nunc conspicitiir: non solum ipsius, qui tali doctrinae vuit operam impenderé, fidem confirmai)!! locu- pletabitque, sed etiain ad modem idoneum cam reddet ad adversai ior um sententias fidei catholicae Stabilität! atque constantiac contrarias refellen- das. Quin ctiam licet contendere, dogmatom historiam non pariim posse afierre, ut ii omnes, qui de veritate religionis christianae firmam fidem adhuc omnino servaient, tandem plouam ecclesiac catholicae doctrinam agnoscant. Talem enim studii veterum scriptorum ecclesiasticorum, in quo dogmatom historia maxime consist!!, futurum esse effcctum, jam indicia baud incerta non solum in Anglia sed etiam in Germania obvia demon strant. Ut omitíamos cuteros, Ilagenbachius in libro, quein de hac re multa eruditione muí taque aequitate scripsit, quamvis haereticis perturbetur 7) Conf'. Klee, Lehrbuch der Dogmengesch. В. I. p. 7. Staudenniaier, die christl. Dogma
lik. B. L p. 201. — Quam merito talis dogmatum tractatio possit vocari historia, ap- tissiine demonstratKuhnius in „Tübinger theol. Quartalschrift,“ 1850. 2. Heft. p.284 seqq.
7
eiToribus, definitionem suam verac dogmatiiin históriáé notioni valde ac commodât. „Historia dogmaturn,“ sic enim definit, „ea est disciplina, quae successivam fidei christianae explicationem, confirmationem et in certain doctrinam efformationem, necnon quas varias formas haec doctrina varii s temporibus inducrit, quasque permutationes, ingeniorum et studiorum va rietate concitante, experta sit — via ас ratione describat.“ )
Jam vero perspicuum prefecto érit, nullum alium nisi qui catholicae fidei addictus sit, vel qui protestantium libros simbolices religiose am- plectatur, historiam dogmatum posse conficere, quae quidem nomine atque gravitate disciplinau theologicae digna sit. Namque illi, qui falsa philoso- phia decepti mundum ejusque auctorem permiscent, historiam dogmatom christianorum ab historia ipsius philosophiae separare nequeunt; qui vero more incredulorum saeculi praeteriti speciem quandam Dei creatoris et gu- bernatoris mundi retinent, in progressa et amplificatione fidei christianae nihil aliud agnoscunt, nisi speculum quoddam stultitiae humanae; atque ipsi Christian!, qui minus sacrorum bibliorum doctrinam, quam corum vo
ces ac formulas servare cupiunt nullumque omnino progressum fidei con cédant, abhorreant necesse est dogmatom historiam, quippe quae nihil aliud possit monstrare, quam fidei corruptela«։ ac ruinam. Itaque ex aca- tholicis ii tantum, qui libris symbolicis fideles remanserunt, id possunt intendere, ut com probent, summám fidei apostolicae non permutando in doctrinam librorum symboli corum redactam esse, sed explicando et decla rando, quo facto et doctrinae Christianae progressum et dogmatom histo
riam finiri.*9) Quamquam admodum in dubium vocandum nobis videtur, ejusmodi finem illos esse consecuturos!
«) Hagenbach, Lehrbuch der Dogmengesch. Th. I. 2. Aufl. p. 1. „Die Dogmengeschichte ist die wissenschaftliche Darstellung der allmäligen Entwickelung, \ erfestigung und Ausbildung des christlichen Glaubens zu einem bestimmten Lehrbegriff; der verschie denen Gestalten, welche dieser LchrbegrifF im Laufe der Zeiten angenommen und dci Veränderungen, die er unter dem Einfluss verschiedener Zeitbildung erlitten hat.“
») Sic Zieglerus secundum Augusti, Dogmengesch. p. 15.
s
Ab eodem fundamento doctrinae apostolicae proficisccns 10) nostra dog
mat um historia etiam eo verae et genuinae históriáé indolem prae sc feit, quod fidei profectum nunquain praecidat temporique futuro aliquid relin- quat; quamvis in promptu sit, in posterom rarissime fore necessarium, սէ ecclesia novos haereticorum errores cocrceat ас dogmata ab illis petita in
failibili auctoritate declaret, explicet, definiat.
10) Inde ¡taque dogmatum historiam incipimus, ubi theologiae biblicae, quae vocatur, éxi tos est. Haec enim disciplina e seripturis sacris enarrat, quomodo inde ab initio usque ad temporis pleniludinem Deus sapienlissimus homines paulatim res divinas omnenique veritatem docuèrit; illa vero maxime e sanclis patribus exponit, quomodo summa doctrinae revelatae in hodiernam formam sit amplificata.
Quibus propositis jam tota ratio, quae inter historiam dogmatom ce- terasqoe theologiae disciplinas intercedit, totaqoe nostrae doctrinae vis et vera notio perspicitur. Olim qnidem ea, qnaehistóriáé dogmatomtribuimos, partim in theologian! dogmaticam partim in universalem ecclesiae historiam cadebant ibique tractabantur; omnis enim dogmatom probatio, quae pa lium testimoniis continetur, ad dogmatum historiam pertinet, atque hace ipsa somma praecipoaqoe pars est históriáé universalis ccclesiasticae, a qua propterea maxime nostro tempore segregara est separatimque tractatur,
quoniam etiam per se latissime patet propriumque studium ob summám utilitatem efflagitat. Spectat enim ad earn et theologiae patristicae disci plina fere omnis et error um haereticorum tractatio, quantum quidem in causa fileront, ut ipsa fides carbólica magis definita sit.
Jam vero quoniam historia dogmatum saepissime cum historia theolo
giae dogmaticae confunditur, harum disciplinarum, re maxime inter se co- liaerentium, cognitione differentium, ratio probe perspicienda est. Quae quidem disciplina historia theologiae dogmaticae nuncupatur, ea enarrare contendit, quantam operam theologi in eo posuerint, ut singula fidei chri- stianae capita in unom systema congerant unoque vinculo inter sese con nectant atque ex unica quadam summa veritate omnia quasi profitiere
9
(lemonstrent.։։) Tota igitiir dogmatom tractatio, quae in historia thcologiae dogmaticae describitur, a singulis hominibus suscipitur propriaque ratione vertitur, quae turn solum ab errore potest vacare, quum infallibilis cccle- siae doctrina nititur; at vero illa dogmatom amplificatio, qoae in historiam dogmatom cădit, licet a singulis hominibus ejus instituendae fuerit data occasio, tarnen omnis ab ecclesia ipsa suscipitur infallibiliterque a Spiritu sa net o gubernator. Itaque historia theologiae dogmaticae non tarn ipsorum dogmatom progressum enarrat, quam theologorum, qui in illis perscrotan- dis operam posuerunt; at dogmatom historia in ipsius fidei divinae pre
fecto describendo versat or, qui quidem pro rectos ab ecclesia ad hominom utilitatem perficitur.
Sed none quidem de his satis dictum sit; confectum enim videtur, quod potissimum fuit proposition. Perspicietis jam, Commilitones carissimi, quae sit históriáé dogmatum vera notio veraque utilitas; ex hac quoque disciplina, si duce securo illi operam tribuetis, baud parvum proficietis.
Valete.
*>) Conf. Klee, Dogmengesch. B. I. p. 9.
3
10
LECTIONES.
t " ՚ ՚ ¡ ■ , Հ ,
A. ORDINIS Т НЕО LOGIC I.
MICH. JOS. KRUEGER, Líc. P. P. О. H. t. DECANUS.
I. Introduction«« generalem in Biblia Sacra trad et, cui adjunget dispu- tationem de arte critica et hermeneutica sacra diebus Lunae, Mercurii et Veneris hora VIII—IX.
II. Jeremiam prophetam interpretabitur diebus Martis, Jovis et Saturn i hora VIII—IX.
III. Epistolam ad Hcbraeos datam explicabit diebus Mercurii et Veneris hora III—IV.
ANT. EICHHORN, Dr. P. P. О. н. t. RECTOR.
I. Historiam ecclesiastical« aevi medii enarrabit diebus Lunae, Martis, Mercurii et Jovis hora IX—X.
II Archaeologiam ecclesiastical« tradet diebus Veneris etSatnrni h. IX—X.
III Patrologiam sive historiam literaturae christianae docebít diebus Lunae et Martis h. Ill — IV.
A. MENZEL, Lie. P. P. E. Des.
I. Theologian) dogmatical« continuabit diebus Lunae, Martis, Mercurii, Jovis et Veneris hora X—XI.
II. Introduction«« encyclopaedical« in universal« theologian) tradet die bus Lunae et Jovis h. II—III.
III. Repetitiones et disputationes dogmáticas moderabitur die Saturni hora X—XL
11
ANT. PASCHKE, Lic.
I. Ethicam christianam, quae doctrina de Sącramentis baptismi, poeni- tentiae et confirmationis tribusque prioribus Decalogi praeceptis con- tinetur, praemisśis praemittendis docebit diebus Lunae, Martis, Mer- curii et Jovis hora XI—XII.
II. Epistolam S. Pauli ad Romanos datam explicabil diebus Veneris et Saturni hora qua supra.
f B. O R D I N 1 S PHILOSOPHIC!.
LAUR. FELDT, Dn. P. P. O. H. t. DECANĽS.
I. Exercitationes geométricas moderabitur, praemissa introductione de studiis mathematicis recte ordinandis, diebus Lunae et Jovis h. II—III.
IL Geometriám sublimiorem secundum librum a cel. Biot editum: Essai de Géométrie analytique etc. illustrabit diebus Martis et Veneris h. II—III.
III. Physicen experimentalem docebit experimentisque illustrabit diebus Lunae et Jovis h. XI—XII.
IV. Astronomiae elementa ita explicabil, ut ab iis etiam, qui mathesi su- blimiori discendae non dederunt operam, intelligi possint, diebus Mar-
*» lis, Mercurii et Veneris h. XI—XII.
CAR. BIESTER, Dr. P. P. 0. Des.
I. Herodotum interpretabitur diebus Lunae, Martis, Jovis et Veneris h.
X—XI.
II. Ciceronem de natura Deorum diebus Lunae, Martis, Jovis et Veneris h. III—IV.
III. Collegium stylisticum practicum habebit bis per hebdomadem horis definiendis.
12
MAX. TRUETSCHEL, Dr. P. P. O. Des.
I. Metaphysicam docebit quinquies per liebdomadem diebus Lunae, Mar
tis, Mercurii, Jovis et Veneris hora matutina ѴПІ—IX.
II. Logicam docebit quater per liebdomadem diebus Lunae, Martis, Jovis ct Veneris hora vespertina V—VI.
III. Aiistotelis de metaphysica libros praecipuos offert interpretandos bis per liebdomadem horis definiendis.
IV. Exercitationcs repetitorias et examinatorias offert die Saturni h. VIII IX.
FRANC. BECKMANN, Dr.
I. Vitae privatae et publicae morumque et artium optimarum sive ciil- turae quae vocatur historiam exponere fperget quater per hebdoma- dem hora VI — VII.
II. Ordinis Teutonici historiam enarrabit bis per liebdomadem horis definiendis.
III.Selecta poetarum Germanicorum carmina interprctabitiir bis per heb- domadem hora VI—VII.
>4»ètblbUeU)tí Ճ.ՀՕ4*
STIPENDIUM S CHEI LUI O-BUSSI AN UM.
Quaestio a Lyceo Regio Hosiano ad certamen literariuin a tmi MDCCCLI
—II proposita:
Exponatur methodus, qua confessarii per prima quatuor saecula ccclesiae cJiristianae usi sunt in administrando poenitentiae sa cramento —• sermone latino.
Praemium constitutum est XXI Imperialium. Tempus exbibendarum scriptionum terminatum est die I. Jul. MDCCCL1L
