ŁAŃCUCH WARTOŚCI OBIEKTÓW INFRASTRUKTURY LOGISTYCZNEJ

Logistyka stanowi zintegrowany system planowania, zarządzania i sterowania strukturą przepływów materiałowych oraz sprzężonych z nimi przepływów informacyjnych i kapitałowych w celu optymalnego tworzenia i transformacji wartości (dóbr).⁷⁶ W ujęciu systemowym występują dwa rodzaje infrastruktury logistycznej tj. liniowa (infrastruktura transportu) oraz punktowa, pełniąca rolę węzłów sieci logistycznych, których z kolei głównymi obiektami są centra logistyczne jako te, które dysponują największym potencjałem i wieloma funkcjami logistycznymi.

Głównym czynnikiem determinującym rozwój centrów logistycznych jest dostępność geograficzna - zarówno dla samochodów ciężarowych na potrzeby transportu ładunków jak i dostępność publicznego transportu, który umożliwia dowóz pracowników centrum logistycznego i jego najemców. Przykładem może być skokowy przyrost powierzchni magazynowej na południowo-zachodnich przedmieściach Warszawy oraz gminach Pruszków, Mszczonów i Nadarzyn, który wynika z istotnej poprawy infrastruktury drogowej na tym obszarze. Ukończenie autostrady A2 oraz części drogi ekspresowej S8 istotnie zwiększyło dostępność geograficzną tych terenów i przyczyniło się do intensyfikacji inwestycji w centra logistyczne.

Tylko w 2015 roku oddano do użytku 97 tys. m2 powierzchni magazynowych na terenie objętym wspomnianymi inwestycjami.

76 Niziński S., Żurek J., Logistyka ogólna, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 2011

Strona 118 MAPA Ł AŃCUCHA

Role Aktorzy

Funkcje

Usługi wspierające Funkcje Magazynowanie

Transport Pakowanie

Centra logistyczne

Firmy transportowe

Usługi informatyczne

Terminale intermodalne

Hotele i gastronomia

Rynek krajowy Rynek zagraniczny

Przeładunek

Magazyny/ parki logistyczne

Automatyka i robotyka

Myjnie i stacje paliw Sprzątanie i ochrona

Usługi finansowe

Dostawa opakowań

Serwis pojazdów

Strona 119 PRODUKT

Obiekty infrastruktury logistycznej takie jak centra logistyczne, centra magazynowe czy obiekty magazynowe różnią się pełnionymi przez siebie funkcjami. Największy wachlarz usług znajduje się w ofercie centrów logistycznych tj.: magazynowanie, przeładunek kompletacyjny, sortowanie paczek, przeładunek intermodalny, spedycja, obsługa celna, usługi informatyczne, usługi finansowe, wynajem opakowań transportowych, a także ich czyszczenie i naprawa, tankowanie i serwisowanie pojazdów, usługi gastronomiczne i hotelarskie. W poniższej tabeli zaprezentowane zostało porównanie pełnionych funkcji, zależnie od typu obiektu infrastruktury logistycznej.⁷⁷

Głównymi zasobami obiektów infrastruktury logistyczne, a w szczególności centrów logistycznych, są odpowiednie środki transportu, powierzchnia magazynowa, biurowa oraz infrastruktura informatyczna.

Tabela 6 Zakres usług obiektów infrastruktury logistycznej

Funkcja Centrum logistyczne Centrum magazynowe Obiekt magazynowy

Magazynowanie X X X

Przeładunek kompletacyjny X X X

Sortowanie paczek X X X

Przeładunek intermodalny X

Spedycja X X X

Obsługa celna X X X

Usługi informatyczne X X

Usługi finansowe X

Wynajem opakowań

transportowych X

Czyszczenie i naprawa

opakowań transportowych X

Tankowanie pojazdów X

Serwis pojazdów X

Usługi gastronomiczne X

Usługi hotelarskie X

Źródło: D.Kisperska-Moroń, St. Krzyżaniak (red.), Logistyka, Instytut Logistyki i Magazynowania, 2009.

Centrum logistyczne to obiekt przestrzenny z właściwą mu organizacją i infrastrukturą umożliwiającą różnym niezależnym przedsiębiorstwom wykonywanie operacji na towarach w związku z ich magazynowaniem i przemieszczaniem pomiędzy nadawcą i odbiorcą, w tym obsługę przewozów intermodalnych oraz udostępniający użytkownikom różne usługi dodatkowe. ⁷⁸ Poza centrami

77 D. Kisperska-Moroń, St. Krzyżaniak (red.), Logistyka, Instytut Logistyki i Magazynowania, 2009.

78 I. Frechner, Centra logistyczne i ich rola w procesach przepływu ładunków w systemie logistycznym Polski, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Transport z. 76/2010.

Strona 120 logistycznymi bardzo ważną rolę na Mazowszu pełnią centra magazynowe, które w zakresie głównych funkcji m.in. nie pełnią obsługi przewozów intermodalnych.

Technologie w obiektach infrastruktury logistycznej

Współczesne technologie w branży logistycznej i spedycyjnej sprowadzają się przede wszystkim do telematyki, tj. rozwiązań telekomunikacyjnych, informatycznych i informacyjnych oraz rozwiązań automatycznego sterowania, dostosowanych do potrzeb obsługiwanych systemów fizycznych wynikających z ich zadań, infrastruktury, organizacji, procesów utrzymania oraz zarządzania. Innymi słowy telematyka to termin określający szerokie zastosowanie narzędzi telekomunikacyjnych do przekazywania i wykorzystywania informacji.⁷⁹

Bardzo istotnym obszarem technologicznym, wpływającym bezpośrednio na sprawność przebiegu procesów logistycznych jest automatyczna identyfikacja, która może opierać się o zastosowanie:

 Fal radiowych (RFID) – technologia ta polega na zdalnym odczycie danych z wielu identyfikatorów, a także zapis danych do tych identyfikatorów, bez konieczności kontaktu optycznego pomiędzy urządzeniem odczytującym a identyfikatorem. Czytnik RFID odczytuje i przetwarza równolegle wiele etykiet znajdujących się w jego zasięgu, co jest znacznie bardziej efektywne niż odczyt kodów kresowych, który wymaga nakierowania na nie czytnika, jak i generuje jednorazowo odczyt jedynie tego kodu, na który czytnik został nakierowany.

Technologia ta ma szczególne znaczenie w przypadku wysoko zautomatyzowanych systemów magazynowych, sięgających wysokości kilkudziesięciu metrów, a także w sytuacji konieczności kontroli terminów ważności przechowywanych produktów. Proces ten jest normą w systemach magazynowania produktów spożywczych.

 Rozpoznawania głosu - technologia ta polega na wykorzystaniu głosu ludzkiego do komunikacji z systemem komputerowym, który rozpoznaje mowę człowieka, a także sam generuje komunikaty głosowe. Takie rozwiązanie skutkuje możliwością skupienia się pracownika na innych zadaniach poprzez uwolnienie rąk i oczu. Operator uzyskuje za pomocą tej technologii informację o lokalizacji danego produktu w magazynie.

Bardziej standardowe rozwiązanie opierają się o identyfikację znaków graficznych czy struktury kodowych.

Współpraca centrów logistycznych i przedsiębiorstw przybiera różne stopnie formalizacji – mogą to być np. długoterminowe umowy lub kontrakty na realizację danej usługi. Z drugiej strony kooperacja ta może opierać się na elastycznej krótkoterminowej umowie. Z racji dążenia centrów logistycznych do zapewnienia szerokiego wachlarza usług możliwe jest „szycie na miarę” oferty dla konkretnego klienta czy szerzej branży. Centra logistyczne, dzięki swoim procesom i technologiom, optymalizują nie tylko ilość jednostek transportowych, czyli ładowność, ale także i przewozy transportowe dzięki dążeniu do pomniejszania całkowitej liczby tras. Same przewozy także mogą być pod ścisłą kontrolą poprzez instalację odpowiedniego sprzętu lokacyjnego. Monitoring umożliwia identyfikację dostępności sprzętu, co w rezultacie, daje możliwość optymalnego jego wykorzystania.⁸⁰

79 P. Romanow, Nowe technologie w branży logistyczno-spedycyjnej, Nowe Technologie, Ecorys 2013.

80 R. Kucharczyk, Centra logistyczne – istota, zadania, funkcje, w: Logistyka – nauka, 3/2014.

Strona 121 ROLE

Kluczowymi rolami pełnionymi przez obiekty infrastruktury logistycznej, niezależnie od ich rodzaju są:

 Magazynowanie – w kontekście dwóch zakresów aktywności tj.: wynajmu powierzchni magazynowej przedsiębiorstwom, a także magazynowanie jako element usługi realizowanej dla zlecających podmiotów. Drugi kontekst magazynowania odnosi się także do czynności manipulacyjnych na powierzonych towarach (np. składowanie, sortowanie, pakowanie).

 Dystrybucja – polegająca na fizycznym rozprowadzaniu towarów w oparciu o własną bazę transportową lub współpracę z operatorami logistycznymi.

Znacząca część centrów logistycznych oferuje swoim klientom również powierzchnie biurowe. Niektórzy klienci chcą posiadać również biura w tej samej lokalizacji co towar. Takie podejście jest bardzo korzystne dla rozwoju miejscowości, w których zlokalizowane są centra logistyczne, gdyż pozwala tworzyć miejsca pracy o zróżnicowanej jakości i wymaganiach wobec kandydatów do pracy.

Od kilku lat stale rośnie zakres usług dodatkowych oferowanych przez centra logistyczne. W magazynie odbywa się pakowanie, foliowanie, katalogowanie artykułów, wysyłka wzorów, a nawet prasowanie, szycie, naklejanie znaczników, ozdabianie, kompletowanie zestawów. Sama obsługa zwrotów to często sprawdzanie, naprawa, odświeżanie oraz ponowne pakowanie i oznaczanie produktów. Wynika to po części z rosnącego udziału sprzedaży przez internet, którą regulują odmienne, bardziej korzystne dla konsumenta przepisy prawa. W konsekwencji, rośnie liczba zwrotów (w branży odzieżowej do 30% obrotu), co skutkuje koniecznością zapewnienia dodatkowych usług.

AKTORZY

Głównymi aktorami na rynku obiektów infrastruktury logistyki są dostawcy powierzchni magazynowych i terminale intermodalne. Rynek magazynowy Warszawy (2,86 mln m2) podzielony jest na trzy strefy. Strefa I jest najmniejszą z nich, a jej zasięg wynosi ok. 15 km od centrum Warszawy i obejmuje obszar administracyjny miasta. W skład pierwszej strefy wchodzą głównie poprzemysłowe dzielnice miasta, a także okolice lotniska, z największą koncentracją w dzielnicy Włochy (Lotnisko Chopina) oraz dzielnic Ursus i Żerań. Na tym obszarze działają 24 centra logistyczne: Diamond Business Park Ursus, Ursus Logistic Center, Bokserska Office & Distribution Centre, Ideal Idea Park IV, Kolmet, Ideal Distribution Park, Norblin Industrial Park, Airport House, Annopol Business Park, Krakowska Distribution Center, Distribution Park Annopol, Warsaw Distribution Center, Prologis Park Warsaw-Żerań, Distribution Park Okęcie, SEGRO Business Park Warsaw, Żerań, Manhattan Distribution Center, Wenecka Logistics & Distribution Center, Space Distribution Center 22. Metropol Park Jagiellońska, Gate One Business Park, Prologis Park Warsaw II, Łopuszańska Business Park, Platan Park I & II, City Point.

Strefy II I II obejmują zasięgiem obszary odpowiednio od 15 km do 30 km i od 30 km do 60 km od centrum Warszawy. W strefie II zlokalizowane są m.in. Błonie, Pruszków, Piaseczno, Janki i Nadarzyn, w III:

Sochaczew, Mszczonów oraz Teresin. Powierzchnia magazynowa zlokalizowana w strefie II odpowiada za ponad 60% całkowitej istniejącej powierzchni na rynku warszawskim. W granicach II i III strefy funkcjonuje 46 centrów logistycznych, a należą do nich: Prologis Park Błonie II, Hillwood Ożarów 2, Prologis Park Nadarzyn, Hillwood Błonie 1, Panattoni Park Warsaw-Konotopa, Logicor Łazy, Panattoni Park Błonie III, Hillwood Ożarów 1, Piaseczno Business Park, Logicor Błonie, Parzniew Logistics Center, Altmaster Piaseczno Geodetów, Metropol Park Błonie, Hillwood Pruszków, Altmaster Piaseczno Julianówka, Błonie

Strona 122 Business Park, Park Logistyczny Pruszków, Logicor Piaseczno, P3 Błonie, MLP Pruszków I, Altmaster Grzędy, Prologis Park Błonie I, Panattoni Park Grodzisk, Panattoni Park Good Point Puławska, Logicor Święcice II, Goodman Warsaw Logistics Center, Good Point Puławska II, Logicor Święcice I, Altmaster Pęcice, Prologis Park Sochaczew, Panattoni Park Pruszków II, Panattoni Park Janki, Prologis Park Teresin, MLP Pruszków II, Prologis Park Janki, Logicor Teresin, SEGRO Logistics Park Warsaw, Pruszków, Raszyn Business Park, MLP Teresin, Pruszków Logistic Park, Diamond Business Park Raszyn, P3 Mszczonów, Ożarów Logistic Park, SEGRO Logistics Park Warsaw, Nadarzyn, Centrum Logistyczne AB Logistyka, SEGRO Business Park Warsaw, Ożarów, Lexar Distribution Centre, Panattoni Park Garwolin.

Na terenie Mazowsza występują łącznie cztery terminale intermodalne, tj.:⁸¹

 Spedcont w Warszawie

 Cargosped w Warszawie

 Loconi Intermodal S.A. w Warszawie

 Polzug Intermodal w Pruszkowie

Terminale te obsługują transport drogowy i kolejowy, a ich łączy potencjał przeładunkowy to 333 tys.

TEU⁸² rocznie.

Tabela 7 Potencjał terminali przeładunkowych na Mazowszu L.p. Maksymalny przeładunek

rocznie (TEU)

Powierzchnia składowa (TEU)

Loconi 100 000 2 000

Cargosped 77 000 1 200

Spedcont 60 000 1 500

Polzug 96 000 1 500

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Transportu Kolejowego

RYNKI KOŃCOWE

Odbiorcami usług w obszarze logistyki są przedsiębiorstwa krajowe i zagraniczne. W 2015 roku w ramach tzw. warszawskiej I strefy nowe umowy podpisywali głównie klienci z sektora 3PL, czyli operatorzy logistyczni, a ich udział w sumie podpisanych nowych umów sięgał 14%. Na drugim miejscu pod względem wielkości udziału uplasował się sektor handlu detalicznego – 9%, a na trzecim sektor produkcyjny z wynikiem 9%.

W odniesieniu do II i III można zauważyć znacznie większy udział usługodawców logistycznych (3PL), który w 2015 roku osiągnął wynik 26%. Na drugim miejscu w omawianych strefach znajduje się handel detaliczny (9%). Na kolejnych pozycjach uplasował się sektor produkcyjny oraz FMCG – po ok. 3%.

USŁUGI WSPIERAJĄCE

Bardzo istotnymi usługami w przypadku centrów logistycznych czy magazynowych są usługi w zakresie wsparcia zarządzania stanami magazynów, przepływem i identyfikacją towarów.

81 www.utk.gov.pl

82 Kontener o pojemności ok. 39 m³.

Strona 123 W zakresie automatyki magazynowej na Mazowszu działają firmy wdrażające systemy automatyzacji pracy magazynów, takie jak Sorter S.J., WDX S.A., SLS Sp. z o.o., Baumalog Sp. z o.o., Amsort Sp. z o.o. Są to firmy, który nie tylko integrują rozwiązania oferowane przez międzynarodowe przedsiębiorstwa, ale równie opracowują własne, autorskie rozwiązania, które znajdują zastosowanie zarówno w kraju jak i za granicą.

Podobnie wygląda sytuacja z dostawcami rozwiązań w zakresie identyfikacji magazynowej, którzy funkcjonują na Mazowszu i dostarczają poszczególnych komponentów systemów np. RFID, jak i integratorów systemów, świadczących kompleksowe usługi wdrożeniowe. Przykładem takiej firmy jest RFID Solutions, która zarówno dostarcza komponenty, jak i wdraża kompleksowe rozwiązania.

Co do zasady komponenty w zakresie identyfikacji RFID pochodzą od dużych, zagranicznych graczy jak np. Smartag czy Visacom, którzy dostarczają takie elementy jak: karty, breloki zbliżeniowe, inne typy tagów RFID oraz czytniki i zamki zbliżeniowe do systemów kontroli dostępu. Na Mazowszu występuję również światowy dostawca rozwiązań kompleksowych, typowo przemysłowych w zakresie RFID, tj.

Wincor Nixdorf. Podobne rozwiązania mają w swoim portfolio także inni liczący się na międzynarodowym rynku dostawcy elektroniki użytkowej i oprogramowania, m.in. Microsoft, IBM, Oracle.⁸³

Ponadto w działalności centrum logistycznych i innych obiektów infrastruktury logistycznej istotne są usługi pomocnicze takie jak sprzątanie, ochrona, a także usługi związane z utrzymaniem i eksploatacją pojazdów.

NISZE ROZWOJOWE

Obiekty infrastruktury logistycznej, ze względu na swoją dużą kubaturę, są istotnym klientem dla rozwiązań w zakresie optymalizacji energii. Mogą tam znaleźć zastosowanie instalacje oświetleniowe typu LED, oprogramowanie do strefowania mediami, odnawialne źródła energii w tym przede wszystkim systemy fotowoltaiczne, urządzenia do produkcji ciepła i energii elektrycznej (kogeneracja energii) i inne.

Powiązanie łańcucha logistyki z łańcuchem efektywności energetycznej może być silnym impulsem dla rozwoju tego drugiego. Dostawcy rozwiązań w zakresie efektywności energetycznej w woj. mazowieckim mają bliski dostęp do bardzo atrakcyjnych klientów, co może przyczyniać się do ich szybkiego rozwoju.

Niszą dla centrów logistycznych jest obsługa e-commerce w branży spożywczej. Zdaniem Kamili Braneckiej z firmy JARTOM Real Estate, przyszłością rynku jest magazynowanie artykułów spożywczych.

Handel e-commerce tymi towarami dopiero się rozpoczyna, większość magazynów nie jest dostosowana do magazynowania artykułów spożywczych, wielu logistyków nie umie przechowywać i transportować tego typu towarów.

WNIOSKI

Wąskim gardłami transportu intermodalnego nie tylko na Mazowszu, ale szerzej w całej Polsce jest niedostatek terminali kontenerowych i niska jakość świadczonych przez nich usług. Gęstość terminali kontenerowych w Polsce wynosi 0,5 terminala na 1000 km linii kolejowych, podczas gdy w Niemczech wskaźnik ten wynosi około 2. Innym problemem są niskie parametry techniczne większości terminali, przejawiające się brakiem wystarczającego wyposażenia oraz odpowiednio rozbudowanego systemu

83 http://automatykaonline.pl/Artykuly/Montaz-i-transport/Logistyka-magazynowa-sprawnie-szybko-i-na-miejsce

Strona 124 torów. Brak w terminalu torów o długości minimum 600 m jest o tyle istotny, że podczas przeładunku występuje konieczność dzielenia składu, co znacznie zwiększa pracochłonność oraz zapotrzebowanie na czas procesu przeładunku. Można też zauważyć, że większość niedużych terminali, obsługiwanych przez różnych operatorów występuje na niewielkim obszarze, przez co zmuszone są one konkurować ze sobą. Sytuacja taka występuje np. w rejonie Warszawy, gdzie znajdują się następujące terminale:

Warszawa, Warszawa Główna Towarowa, Warszawa-Praga, Pruszków.⁸⁴

Kreowanie wartości dodanej w centrach logistycznych możliwe jest poprzez rozszerzanie wachlarza usług dodatkowych świadczonych klientom. Z doświadczeń firm logistycznych, działających w Polsce, takich jak m.in. FM Logistic, Raben, Wincanton, DHL, Raben wynika, że przyszłość centrów logistycznych polegać będzie na rozszerzaniu oferty o usługi co-packingu i co-manufacturingu. Powszechne staje się łączenie różnych produktów w zestawy promocyjne w systemie co-packingu.⁸⁵ Co-manufacturing natomiast polega na tworzeniu produktów składających się z różnych komponentów, które są pakowane i wysyłane do końcowego odbiorcy. Tym samym funkcje centrum logistycznego wykraczają poza samą logistykę i wchodzą w realizacje podstawowego procesu produkcyjnego.

84 T. Gajewska, M. Szkoda, Analiza transportu intermodalnego w Polsce, Logistyka 3/2015

85 J. Nowakowska – Grunt, Rola centrów logistycznych w funkcjonowaniu łańcucha dostaw, [w:] Logistyka 6/2011.

Strona 125

8. OPIS WYBRANYCH ŁAŃCUCHÓW WARTOŚCI W