stosowane wobec oskarżonego dla
zabezpieczenia prawidłowego toku
postępowania lub wyjątkowo także w celu
zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa.
Należy pamiętać, że środki zapobiegawcze stosuje się wyłącznie względem
podejrzanego lub oskarżonego!
Środki zapobiegawcze
Środki zapobiegawcze
IZOLACYJNE NIEIZOLACYJNE
tymczasowe aresztowanie
poręczenie
dozór policji
dozór warunkowy policji
nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym
zawieszenie w
wykonywaniu czynności służbowych lub
wykonywaniu zawodu lub ubiegania się o
zamówienia publiczne
zakaz opuszczania kraju
Stosowanie środków zapobiegawczych musi być
uzasadnione koniecznością procesową oraz stosowane wyłącznie wtedy, gdy wystąpią ich ustawowe przesłanki.
Niedopuszczalne jest stosowanie tzw. aresztu wydobywczego, gdyż nie jest on stosowany dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego, a jedynie dla wymuszenia złożenia przez
podejrzanego określonych wyjaśnień oraz dla osiągnięcia partykularnych celów, niezgodnych z ustawą.
Środki zapobiegawcze stosuje się nie dla wygody
organów postępowania, zatem nie dla sprawniejszego przeprowadzenia czynności procesowych.
Środki zapobiegawcze
Środki zapobiegawcze są czynnościami celowymi. Mogą być dokonane wyłącznie dla realizacji celów określonych w ustawie.
Niedopuszczalne jest stosowanie środków zapobiegawczych dla realizacji innych
celów.
Środki zapobiegawcze
Stosownie do art. 249§1k.p.k., środki zapobiegawcze mogą być stosowane wyłącznie dla realizacji dwóch celów.
1. zabezpieczenia prawidłowego toku
postępowania karnego (cel zasadniczy),
2. zapobiegnięcia popełnieniu przez
oskarżonego (podejrzanego) nowego,
ciężkiego przestępstwa (cel akcesoryjny).
Środki zapobiegawcze
Środki zapobiegawcze spełniają dwie funkcje:
Zasadniczą (funkcje procesowe)- środki
zapobiegawcze zabezpieczają (chronią) postępowanie karne przed bezprawnym jego utrudnianiem (funkcja zabezpieczająca), a zarazem uniemożliwiają
bezprawny wpływ na prawidłowy tok postępowania (funkcja prewencyjna).
Akcesoryjną (funkcje pozaprocesowe) - funkcja ochronna, mająca na celu zapobiegnięcie
popełnieniu przez oskarżonego nowego ciężkiego przestępstwa.
Środki zapobiegawcze
Organy uprawnione do stosowania środków zapobiegawczych:
Sąd
Prokurator
Ale UWAGA: Organem uprawnionym do
stosowania tymczasowego aresztowania jest wyłącznie sąd → art. 250 § 1 k.p.k.
Środki zapobiegawcze
Sąd jest funkcjonalnie właściwy do stosowania każdego
środka zapobiegawczego na każdym etapie postępowania karnego, aż do chwili rozpoczęcia wykonania kary.
Prokurator jest właściwy do stosowania środków
zapobiegawczych innych niż tymczasowe aresztowanie jedynie w postępowaniu przygotowawczym.
W postępowaniu przygotowawczym tymczasowe aresztowanie stosuje sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się
postępowanie, a w wypadkach niecierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy; stosuje je na wniosek prokuratora.
Po wniesieniu aktu oskarżenia, tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym sprawa się toczy (art. 250§2 k.p.k.).
Środki zapobiegawcze
Przesłanki stosowania środków zapobiegawczych:
przesłanka ogólna→ duże
prawdopodobieństwo popełnienia czynu (art.
249 k.p.k.)
przesłanka szczególna- art. 258 k.p.k.
(obawa)
Aby móc zastosować środek zapobiegawczy musi zostać spełniona przesłanka ogólna+ jedna z
przesłanek szczególnych.
Środki zapobiegawcze
art. 257 § 1 k.p.k.→ tymczasowe
aresztowanie powinno być stosowane w ostateczności, jako ultima ratio, gdy za pomocą innych środków zapobiegawczych nie będzie możliwie zabezpieczenie
prawidłowego toku postępowania.
tzw. dyrektywa minimalizacji
Środki zapobiegawcze
Art. 252 k.p.k.- zażalenie na zastosowanie środka zapobiegawczego
Art. 253 § 1 i 2 k.p.k.- dyrektywa
adaptacji środka zapobiegawczego do sytuacji procesowej oskarżonego
Art. 254 k.p.k.- wniosek oskarżonego o uchylenie lub zmianę środka
zapobiegawczego
Środki zapobiegawcze
Tymczasowe aresztowanie to
prowizoryczne pozbawienie wolności oskarżonego, celem zabezpieczenia
warunków prawidłowego toku postępowania.
Środki zapobiegawcze
art. 259 k.p.k.- zakazy stosowania tymczasowego aresztowania
ultima ratio tymczasowego aresztowania
art. 260 § 1 k.p.k.- możliwość wykonywania tymczasowego aresztowania w
odpowiednim zakładzie leczniczym ze względu na stan zdrowia oskarżonego
Środki zapobiegawcze
Obowiązki sądu w przypadku zastosowania tymczasowego aresztowania - art. 261 i 262 KPK:
obligatoryjnie sąd musi bezzwłocznie zawiadomić: .
osobę najbliższą dla oskarżonego lub osobę przez niego wskazaną, pracodawcę, szkołę lub uczelnię, w stosunku do żołnierza - jego dowódcę, a w przypadku, gdy oskarżonym jest przedsiębiorca lub niebędący pracownikiem członek organu zarządzającego
przedsiębiorcy, na jego wniosek - zarządzającego przedsiębiorstwem,
sąd opiekuńczy, jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia opieki nad dziećmi aresztowanego, organ opieki społecznej, jeżeli zachodzi potrzeba roztoczenia opieki nad osobą niedołężną lub chorą, którą aresztowany się opiekował;
Sąd obowiązany jest przedsięwziąć czynności niezbędne do ochrony mienia i mieszkania aresztowanego. O poczynionych wystąpieniach i wydanych zarządzeniach należy powiadomić
tymczasowo aresztowanego.
Środki zapobiegawcze
czas stosowania tymczasowego aresztowania- art.
263 k.p.k.
podstawowy termin- nie dłuższy niż 3 miesiące
każde postanowienie o zastosowaniu
tymczasowego aresztowania musi wskazywać czas jego trwania i jego termin końcowy (dokładna data)
art. 265 k.p.k.- okres tymczasowego
aresztowania liczy się od dnia zatrzymania!
Środki zapobiegawcze
Poręczenie:
poręczenie majątkowe
poręczenie społeczne
poręczenie osoby godnej zaufania
Poręczenie majątkowe polega na zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania przez zapewnienie udziału oskarżonego w procesie za pomocą wartości
majątkowych złożonych przez oskarżonego lub inną osobę oraz groźby ich przepadku w razie ucieczki lub ukrycia się oskarżonego albo utrudniania postępowania w inny
sposób.
art. 266 k.p.k.
Środki zapobiegawcze
Poręczenie społeczne polega na zapewnieniu
przez jeden z podmiotów, wskazanych w art. 271§1 KPK, że oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał
postępowania.
Poręczenie osoby godnej zaufania, zwane poręczeniem indywidualnym, osobistym lub
honorowym polega na zagwarantowaniu swoim autorytetem, że oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania (art. 272 KPK).
Środki zapobiegawcze
Dozór:
zwykły- polega na ograniczeniu wolności osobistej
oskarżonego, jego wolności komunikowania się i wolności poruszania się, w sposób określony w postanowieniu
wydanym organ, np. obowiązek zgłaszania się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu
warunkowy- polega na opuszczeniu w wyznaczonym terminie przez oskarżonego lokalu zajmowanego
wspólnie z pokrzywdzonym oraz określenia miejsca swojego pobytu, dzięki czemu można odstąpić od tymczasowego aresztowania; stosuje się zamiast tymczasowego aresztowania
Środki zapobiegawcze
Nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art. 275a k.p.k.)
stosowany jest w celu zapobiegnięcia
popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie z nim zamieszkującej.
spełnia funkcję ochronną, gdyż jego celem nie jest zabezpieczenie prawidłowego toku
postępowania.
Środki zapobiegawcze
zawieszenie w wykonywaniu czynności służbowych lub wykonywaniu zawodu lub ubiegania się o zamówienia
publiczne
zakaz opuszczania kraju (może być
połączony z zatrzymaniem paszportu lub innego dokumentu, lub zakazem wydania takiego dokumentu
Środki zapobiegawcze
art. 278 k.p.k.- jeżeli miejsce pobytu
oskarżonego lub osoby podejrzanej nie jest znane, zarządza się jego poszukiwanie;
Wydanie postanowienia o poszukiwaniu oskarżonego listem gończym wymaga łącznego spełnienia dwóch przesłanek:
1. tymczasowego aresztowania osoby ściganej lub skazanie jej prawomocnym wyrokiem,
2. ukrywania się oskarżonego lub skazanego (art.
279§1 KPK).