Żórawie obrotne na wózkach jednotokowyeh, z prowadnicą górną

Przy przesuwaniu potrzebują bardzo ważkiej tylko swobodnej przestrzeni, nadają się zatem do wyrobni, zwłaszcza do przewo­

żenia ciężarów z naw bocznych do głównej i naodwrót. Łącznicę- robią często wgiętą (p. rys. 533), aby ją można było obracać, nie

(}88 Dział szósty. — Robniki (silnico robocze).

Rys. 534.

1. Żórawie o napędzie korbowym (rys. 535).

Bliźniaczy silnik parowy z wałem korbowym, o n — 80 do 200 obro­

tów na min. Żórawie te wykonują oddzielne swe ruchy w sposób następujący:

dotykając przystawek su­

fitowych. Rys. 534 przed­

stawia podobny żóraw, napędzany elektrycznie, a mianowicie dwoma prądnikami nawrotnymi.

4. Żórawie parowe.

Na budowlach stosu­

ją często dźwigarki paro­

we w połączeniu z żórawiami obrotnymi, przeważnie szkockimi (p. str.

684). Koszt takiego urządzenia jest mniejszy, niż właściwych żóra- wi parowych, a nadto dźwigarkę taką można przystosować i do ka- farów, a silnik jej nawet do innych robót, jak pompowania wody, do mieszarek zaprawy i t. p. Prędkość podnoszenia około 0,3 m/sek., przy nośności 0,5 do 2 ton. Dźwigarki takie stawiają też na wózki, by zrobić je przesuwnemi.

Właściwe, obrotne żórawie parowe budują przeważnie jako prze­

suwne, a więc na wózkach. Część obrotna wspiera się, podobnie jak przy żórawiach stałych, bądźto łożyskami na słupie stałym, bądź też na obrotnicy, obracającej się na torze kołowym, ułożonym na wózku. Kocioł stojący, wraz ze zbiornikami wody i paliwa, usta­

wione na części obrotnej, stanowią przeciwwagę ciężaru. Dla sta­

teczności, przy poprzecznem położeniu wysięgnika, pożądaną jest wiel­

ka szerokość toru, a przy niedostatecznie szerokim torze przyczepia­

ją wózek do toru, albo lepiej podpierają go ruchomemi podpórkami.

W takim razie jednak dla przesunięcia żórawia obciążonego trzeba uprzednio wysięgnik obrócić z położenia poprzecznego w równoległe do osi toru, co nic małą stanowi mitręgę. Dla tego też do przewo­

żenia ciężarów należałoby używać żórawi bez bocznych podpórek lub t. p., a zrównoważonych należycie przeciwwagami. Rozróżniamy dwa ustroje zasadnicze:

II. Dźwignica (silnice do podnoszenia ciężarów). 6 8 9

a) Silnik nienawrotny, podnoszenie ciężaru sprzęgiem ciernem.

Ciężar utrzymuje się w położeniu hamulcem wechwytowym (p. str.

540), dla opuszczenia ciężaru zaś luzuje się hamulec taśmowy rę­

ką lub nogą.

¡i) Silnik nawrotny; przystawki do podnoszenia i przesuwania (jazdy) wprzęgają się zapomocą sprzęgła kłowego. Ciężar hamuje się albo samym hamulcem, albo też silnikiem i hamulcem łącznie. Ustrój ten stosują przeważnie do większych ciężarów i do szybkojeżdżą- cych żó r a wi -p ar owó z ó w.

Obracanie żórawia z pomocą przystawek nawrotnych.

Przesuwanie żórawia albo ręczne za pośrednictwem grzechotki, albo też przez silnik podnoszący za pośrednictwem przystawek na­

wrotnych i pionowego wała, przechodzącego przez środek słupa lub czopa głównego pod wózek, gdzie wał ten zapomocą kół zębatych i łańcuchów napędza osie i koła wózka.

Chylanie wysięgnika z łącznicą, w celu przejazdu przez nizkie bramy i t. p., lub w celu zwiększenia wysięgu, odbywa się albo ręcz­

nie zapomocą łańcucha, liny lub śruby, albo też silnikiem za po­

średnictwem przystawek nawrotnych, a zwykłych, jeżeli sam silnik jest nawrotny.

Żórawie-parowozy znajdują przeważnie zastosowanie w kuźnicach do przewożenia bałwanów, służąc równocześnie za parowozy do przesuwania wagonów kużniaczych i t. p. Spodnia część żórawia posiada oddzielny silnik parowozowy, a więc dwucylindrowy i na­

wrotny, nadto odboje, haki i sprzęgła jak zwykłe wagony.

Kocioł miewa wymiary dostateczne, aby żóraw mógł przebiegać większe oddalenia ze znaczną prędkością. Nacisk na osie prze­

noszą resory, bez nich nie wypada przekraczać 25 km/godz. jazdy.

W kużnictwic przekładają często tego rodzaju żórawie parowe nad elektryczne, które wymagają złożonej sieci przewodników, zwłaszcza na zwrotnicach. (Ciąg dalszy na str. 691).

Podręcznik techniczny. 1’. I. 4 4

‘"//////////S/S//S,

Parowo żóraw io o b ro tn o jednej l fabryk niemieckich. O

zdalny do przewożenia (przesuwania) ciężarów.

Siłajpociągowa może być większa przy zmniejszonej prędkości jazd}, a) Wagi podano w przybliżeniu.

Dział szósty. —• Robniki (silnice robocze),

II. Dźwignico (silnie©1 do podnoszenia ciężarów). 691 2. Żórawie z bezkorbową dźwigarką parową (ustroju Brown- Wilson’a). Tłoczyska dwóch cylindrów parowych d d (rys. 536) łą­

czą się poprzecznikiem podtrzymującym krążki przesuwne wciągu wielokrążkowego, zazwyczaj sześciokrążkowego; tłoki, wznosząc się, podnoszą ciężar na wysokość swego 6-ciokrotnego skoku. Za hamu­

lec służy cylinder wodny b, którego tlok jest również przytwierdzo­

ny do powyżej wspomnianego poprzccznika. Samoczynny zawór wsteczny, nie wypuszczając wody, jaką tłok przy swem podnoszeniu się wsał do cylindra,

zapobiega opadaniu Rys. 536.

ciężaru, dopóki sam

rozbieganiu się silni­

ka przy podnoszeniu - jt> = = d jL H/t) ' ( f )1 próżnego haka lub '< // '//////'//////z - V ////////////////.

małego ciężaru.

Żó-raw obraca się przez pociąganie łańcucha, nawiniętego na słup, przy- czem łańcuchem pociąga tłoczysko oddzielnego cylindra c.

Żórawie te podnoszą ciężary z prędkością 1 do 2-ch m/sek., a więc znacznie prędzej niż żórawie o dźwigarkach z korbą, zużywają na­

tomiast też i więcej pary. Stosują je przeważnie w portach do ła­

dowania w paszcze okrętowe (luki) i do wyładowania; stoją one za­

tem zazwyczaj dość długo na jednem miejscu, tak, że przesuwanie ręczne zupełnie wystarcza. Nośność 1 do 2 ton, skok do 13 m.

Średnio żórawie te dokonywają do 30 pełnych okresów ładowania na godzinę, ich możność pracy jest zatem znaczna.

Suwnice znajdują najszersze zastosowanie w wyrobniach, ponie­

waż panują one nad całą przestrzenią wyrobni, podczas gdy żóra­

wie obrotowe nie mogą dosięgnąć jej kątów. Dla mniejszych cię­

żarów i dla rzadziej używanych suwnic wystarcza napęd ręczny, do żwawej roboty nieodzownym jest napęd mechaniczny, a mianowicie:

1. Napęd linami konopnemi lub bawełnianemi;

2. Napęd wałami kwadratowymi, albo z rowkiem podłużnym;

3. Napęd elektryczny (prądnikami).

obsługujący (żórawni- czy) zaworu nie otwo­

rzy. Woda v. ponad tłoka wypływa przez zawór, który przy nadmiernej prędkości przepływu wody, por­

wany prądem, przy my- ka się (łub nawet za­

myka zupełnie), zapo­

biegając w ten sposób

b. Suw nice (dźirig ark o w e ).

1. Uwagi ogólne.

692 Dział szósty. —■ Robniki (silnice robocze).

Ponieważ napęd linowy lub walem musi być ustawicznie w bie­

gu, jeżeli suwnica ma każdej chwili być gotową do użytku, więc też żużycie pracy, a również i lin, wałów i innych części pędnia- nych bywa bardzo znaczne. Dlatego też suwnic z napędem lino­

wym zaprzestano już prawie zupełnie wyrabiać, suwnice zaś napę­

dzane wałami budują się obecnie przeważnie tylko na większe cię­

żary, a najwięcej używają teraz napędu elektrycznego, stosując albo prąd stały, albo też prąd przemienny, lecz przeważnie tylko w po­

staci trójprądu (t. j. trzyfazowego). Trzy ruchy zasadnicze, t. j.

podnoszenie ciężaru, ruch poprzeczny kota z dżwigarką i przesunięcie suwnicy wzdłuż wykonywają się albo za pośrednictwem trzech zu­

pełnie oddzielnych prądników nawrotnych, albo też za pośrednictwem trzech przystawek nawrotnych, napędzanych jednym prądnikiem wspólnym, który porusza się zawsze w tym samym kierunku, zupeł­

nie w sposób podobny, jak przy napędzie liną lub wałem.

Napęd trzema oddzielnymi prądnikami wypada dla części elek­

trycznej drożej, dla reszty urządzenia natomiast taniej, ogółem jed­

nak najczęściej drożej niż napęd jednym prądnikiem. Wahania na­

pięć w sieci, powodowane nawrotem, t. j. zmianą kierunku obrotu oddzielnych prądników, stają się przyczyną drgania światła z tejże sieci zasilanego, a praca rozpędu szybko wirujących tworników, sta­

jąc na przeszkodzie szybkiemu zatrzymaniu prądnika, utrudnia zara­

zem dokładne sterowanie suwnicą.

Na suwnicach o jednym prądniku z trzema przystawkami na- wrotnemi, prądnik ustawia się albo z boku suwnicy, albo na niej samej, albo wreszcie na kocie. Najczęściej spotyka się obecnie prądnik umieszczony z boku suwnicy.*) Ze względu na silne ścieranie się przystawek nawrotnych przy zastosowaniu jednego prądnika, fabryki zwracają się obecnie coraz to więcej do ustroju o trzech prądnikach.