Sposoby wykonania

Kanały międzyłopatkowe można z boku osłonić albo tarczami pierścieniowatcmi, łączącemi się z łopatkami w wirnik, albo też tylko oponą, a natenczas wirnik składa się wyłącznie z piasty i łopatek które poruszają się w tej oponie możliwie dokładnie przylegającej do boków łopatek. Pierwszy z wspomnianych sposobów wykonania odznacza się naogół lepszą sprawnością. Dopływ jednostronny wa­

runkuje większe rozmiary wirnika, mimo to okazuje się niekiedy dogodniejszym w ustroju, a jest poprostu wskazany, gdy przy więk­

szej prędkości obwodowej, w celu zmniejszenia ilości obrotów, i bez tego trzebaby było stosować wielkie średnice.

Podręcznik techniczny. T. I. 5 0

786 Dział szósty. — Robniki (silnice robocze).

Napęd. Napęd pasami skórzanymi nawet największych przewie- trzników okazał się właściwszym niż napęd linami. Bezpośredni zaś napęd silnikiem przez sprzęgnięcie osi zaleca się, gdy się tylko ilości obrotów ze sobą zgadzają. Nawietrzniki do palenisk nadmucho­

wych na parowcach napędza się silnikami parowymi, szybkobiegami, sprzęgając ich osie (np. ustrój Westinghouse'a, z cylindrami 110 do 140 mm średn., 100 do 180 mm skoku i , n « 5G0). Przy napędzie bezpośrednim dobrze będzie ustawić silnik i przewietrznik na wspól­

nej płycie podstawowej. Małe przewietrzniki odśrodkowe można też napędzać ręcznie, albo ciśnieniem wody napędnej - w nowszych cza­

sach stosują obszernie bezpośredni napęd elektryczny (prądnikami).

P r z y k ł a d . Do przewietrzania budynku mamy obliczyć w y w i e t r z n i k o d ś r o d ­ k o w y . na 0 = 10 ms powietrza na sek., o rozprężu /i = 20 mm sł. wod. Napęd silni­

kiem gazowym, wedle możności bezpośredni przez sprzęgnięcie osi. M oc p o t r z e b n a :

V 1 « V n . r , 1 1 0 ‘2 0 r n

A — V. — , licząc ?7 = 0,45, otrzymamy: A — --- — 5,9 .'A.

75 V 75 0,45

Stosujemy leżący silnik gazowy o 6 J/C i 160 obrotach;min.

Jeżeli końce łopatek będą skierowane po promieniu, to prędkość obwodowra wywie­

trznika będzie:

« 2 = 2,S/]* hy a licząc f ~ 1,4, otrzymamy »¡¡ = 2,8 . 1,4}'20 = 17.5 m/sek.

Opony bywają murowane, żeliwne, blaszane, niekiedy i drewnia­

ne, często zaś spód murowany, a część wierzchnia z blachy.

St ożek n a c z ó ł k o w y na osi odchyla łagodnie kierunek stru­

mienia powietrznego w sposób podobny, jak naczółki filarów mosto­

wych odchylają prąd rzeczny. Oś powinna być dostatecznie wytrzy­

mała i dosyć sztywna, aby nie podlegała drganiom. Na osie nadaje się najlepiej stal tyglowa, a należy je zabezpieczyć od przesunięć w kierunku po osi i zaopatrzyć w przyrządy nastawne dla tego wła­

śnie kierunku.

Czopy obliczamy na możliwie małe ciśnienie k na panwie łoży­

skowe, biorąc spółczynnik w wzoru IV, na str. 491, 10 15000. Ło­

żyska powinny być nastawne i przegibne (t. j. o panewkach wahli- wych) z panwiami spiżowemi i prawidłowo smarowane, do czego zalecają się zbiorniczki smaru i kurki do jego spuszczania.

Rys. 602.

VIII. Dmuchaw)* i kompresory. 787

statecznie zgodny, zwłaszcza wobec niepewności, z jaką oszacowaliśmy tylko wartość spółczynnika f .

Wysokosprężne nawietrzniki odśrodkowe (wietrzaki, bąki).

jedn ej z w iększy cli fa b r y k n iem ie ckich . Wietrzaki powyższo można stosować do ognisk kuziennych, kopulaków, płoinienia- ków, dymarek i t. p. ognisk, do pieców w hutach szklanych, czyli w s z k ło w n i ach, do topienia motali w tyglach, do palenisk nadmuchowych przy kotłach paiowych w ce­

lu użytkowania odpadków' paliwa, do przedmuchiwania powietrza przez towary nasy­

pane lub nawarstwiono, do przewietrzania z b o ż o w n i ("elewatorów, siło), do piasko­

wnic wydmuchowych (do mglenia strumieniem piasku twardych powierzchni, np. szkla­

nych), do przewietrzania słodowni i t. p. obustronnymi dopływami i naziemnym przewodem łączącym je z szy­

bem, miewają średnice IX == 1,8 do 4.5 m i wywietrzają 20 do 100 nr

788 Dział szósty. — Robniki (silnice roboczo).

powietrza na sek., pracując z rozprężeni 100 mm i wyżej w prze­

wodzie ssawnym. Liczą w kopalniach bez gazów wybuchliwych po 2 m3/min na robotnika i 10 m3/min na konia, a z gazami wybuchli- wymi po 3 m3/min na robotnika, zostawiając 10 m*/min na każdego konia. Ilości te zwiększają nieraz o 25%.

Przewietrzniki kopalniane je d n e j z fa l)ry k niem ieckich*

Średnica wirnika D 2 . . . . mm 1800 2000 2500 3000 3500 4000 45°° 4750

Największa ilość wiatru 60 Q m3/min IIOO 1350! 2120 3r 75 4150 5425 6875 7650 100 130 170 200 230 250 275 285

Ilość obrotów na min. n . • 388 392 35* 3*4 284 *54 m 225

Przekrój szybu przewietrzającego A ==

0,38 Q : ] /li • • • • . m9 0,679 0,750 1,030 rj420 *>733 2,278 2,625 2,795 Przewietrzniki z prądnikami na osi (elektryczne)

je d n e j z fa b r y k n iem ie ckich .

Prądnik przy 105 Yoltacli

Przowietrznik

średnica SzerokośćIlość obro­

tów na

Ilość po­

wietrza Spręż Moc

potrzebna Waga

wirnika łopatki min. _{6 0 Q} «max ^{i cj}

Amporów mm mm ?Łmax m3/min mm sł. w. MC kg

2 3 0 0 I5° I I O O 1 2 — 1 8 2 0 0 , 1 2 5 I O O

3 ^{3 0 0 1 0 0 1 9 5 0 1 5 — 2 0} 5° 0 , 2 5 I I O

5 35° 1 2 0 1 8 0 0 2 0 — 3 0 6 0 ° j5 *45

1 0 4 3 0 x5° 1 6 5 0 3 ^ — 45 75 ^{i 2 1 0}

*5 ^{5 0 0 1 7 0 1 4 8 0} 45— 60 9 0 x»5 ^{3 5 0}

2 0 6 0 0 2 0 0 1 2 8 0 6 5 — - 8 0 1 0 0 2,5 ^{5 2 0}

3 0 7 5 0 2 3 0 I I O O 9 0 — 1 2 0 1 1 0 4 ^{8 0 0}

5° 9 0 0 2 5 0 9 8 0 120— l Ó O 1 2 5 6 1 1 5 0

75 ^{1 0 5 0 2 7 0 8 8 0 I Ó O ----}200 1 4 0 9>5 ^{1 5 0 0}

1 0 0 1 2 0 0 3 0 0 77° H fW1^1 0 1 5 0 1 2 2 0 0 0

U w a g a : Przowietrznik i prądnik stoją na wspólnej płycie, a osie ich złączono b e z p o ś r e d n io sprzęgłem sprężynującem.

1). P rzew ietrzniki śrubowate (o w irnik u śrubowatym).

Na jednakową wydajność przewietrzniki śrubowate mogą być znacznie mniejsze od o d ś r odk owy ch , zalecają się zatem tam, gdzie potrzeba poruszać wielkie ilości powietrza przy bardzo nie­

znacznych sprężach, a więc przedewszystkiem do przewietrzania bu­

dowli (p. Tom II Dział XVI), do usuwania oparów lub pyłu, do chio- dzarń i suszarń i t. p. By uniknąć oporu w przewodach, mogące­

VIII. Dmuchawy i kompresory. 789 go wymagać wyższych spręży, stawiają często takie przewietrzniki wprost w otwór ściany sali przewietrzanej. Nikłą ich sprawność można polepszyć, dodając kierownice (łopatki kierownicze), podra­

ża to jednakże ich budowę i dlatego mało znajduje zastosowania.

Skrzydła *) bywają płaskie, albo o krzywiźnie podobnej jak w napędnych śrubach parowców. W d m u c h aw a ch ś rubowych La Motte’a wirnik jest pełną powierzchnią śrubową; przewietrzniki śrubowate Blackman’a posiadają wirnik obracający się swobodnie w przestrzeni ssawnej, a skrzydła wygięte w taki kształt, że stają się zarazem czerpakami, czerpiącymi powietrze i na obwodzie i na kra­

wędziach w kierunku promieni łeżącj'ch.

Oznaczenia te same jak na str. 781 i 782. Średnicę zewnętrzną wirnika określa wzór:

Ą - 1 , 3 j / f .

w którym Q oznacza ilość powietrza w m!/sek., Cj jego prędkość dopływową (zazwyczaj c1 ==8 do 10 m/sek.).

Prędkość obwodowa będzie:

u — f y U g v,

a przy średnich warunkach (podł. tabl. II str. 282) dla v ==. 0,8 m-Vkg

« = 2,8/ I / T

Dla dmuchawy śrubowej La Motte’a . . . . jest f — l-,9 do 4,5,

„ wirników śrubowatych o skrzydł. płaskich „ f — 2,8 do 3,5,

„ „ „ „ wichrowat. „ / = 2,2 do 2,9.

Potrzebna moc w MC będzie:

N — Q-~ , przyczem bywa ?; = 0,2 do 0,3.

101]

Daleko wyższą sprawność, bo i; = 0,5 do 0,6, posiadają wspom­

niane już powyżej przewietrzniki systemu Pel zera, będące typem przejściowym między odśrodkowymi, a śrubowatjTni. Wirnik z ło­

patkami w kierunku promieni i dopływem jednostronnym posiada z tylnej strony osłonę pełną, w postaci stożka o wierzchołku skie­

rowanym w stronę wnętrza wirnika. Od strony czerpiącej osłona wirnika jest pierścieniowata i składa się z bębna, oraz dostawionego doń stożka z podstawą w obwodzie zewnętrznym wirnika. Do ło­

patek dodano w obrębie wspomnianego bębna, jako czerpaki, skrzy­

dła paraboidalne, które stanowią niejako przewietrznik śrubowaty, przypominający ustrój Blackman’a. Powietrze zaczerpnięte i wssane przez te skrzydła przechodzi między łopatki płaskie, promienisto

*) Wirnik przewietrzników odśrodkowych posiada ł o p a t k i na wzór kół wodnych, pomp odśrodkowych i t. p., natomiast u wirnika przowiotrzników śrubowatych łopatki to nazywać będziemy s k r z y d ła m i tak z powodu pewnego podobieństwa w- kształcie, jako też i pokrewnego poniekąd działania; zresztą i ś m ig i wiatraka niektórzy nazywa­

ją s k r z y d ła m i.

790 Dział szósty. — Iiobniki (siłnico roboczo).

rozstawione, któro stanowią drugą, odśrodkowo działającą część przewietrznika. Wylot powietrza na obwodzie.

Małe przewietrzniki tego ustroju budują w oponach lub opra­

wach żeliwnych, albo blaszanych, wielkie, do 5 m średnicy i więcej, przeważnie w oprawie wytworzonej przez samą ścianę, w którą się wstawiają, przyczcm łożyska wspierają się na oddzielnych podpo­

rach murowanych lub żelaznych.

Przewietrzniki śrubowate z obustronnymi kołnierzami dla lepszego zamurowania w ścianę i z nadlanemi nóżkami do ustawienia na podłodze lub wspornikach. Zazwyczaj budują je na obrót w1 prawo, patrząc od strony koła pasowego, i z dopływem powietrza od strony przeciwległej.