"D ruczek m uzealny" - zauważa a u to rk a - u ła tw ia d z ie c k u p i s a n i e l i t e r i pozw ala mu o b ją ć wzrokiem c a łe w y razy . Poza tym l i t e r y p r o s t e , w olne od z b y te c z n y ch szczeg ó łó w , ł a t w i e j u t r w a l a j ą s i ę w je g o pam ię c i 1^ .
iîzô sty a l f a b e t "Siały pisany_ ^ l f a b e t ^
vY dalszym c ią g u p o d a je a u to r k a bo g aty z e staw ćw iczeń słow nikow ych. Ponadto wprowadza w tym m ie jsc u sam o d zieln e p i s a n i e wypracowań p r z e z d z i e c i . U trzym uje o n a, że p i s a n i e wypracowań j e s t t e ż p r a c ą tw ó rc z ą , poniew aż mały a u t o r w yraża w n i e j s i e b i e .
Wypraoowanie p la ż e d z ie c k o a a j a k i ś k o n k retn y te m a t. W tym c e lu n a u c z y c ie l p o d a je mu s z e re g z a g a d n ie ń , z k tó ry c h ono w y b ie ra t e , k tó r e j e i n t e r e s u j ą . Wybrane p r z e z n ie z a g a d n ie n ie n a u c z y c ie l p o w in ien z nim p o g ł ę b i ć . D ziecko wykonuje na wybrany p r z e z s i e b i e te m a t ta k ż e k s ią ż e c z k ę , a lb u m ik i lu b gry d y d a k ty c z n e .
Oto z e staw z a g a d n ie ń p rz e d s ta w io n y c h d z ie c k u do w yboru: s a d , o g ró d , p a r k , l a s , p o l e , ł ą k a , staw . . .
g ó ry , m orza, r z e k i , b ł o t o , z i e l a r s t w o , p a s ie k a . . .
s z k ó łk a d r z e w , . . , g r y , b o is k o , z a b a w y ... jagody le c z n ic z e . . . S ió d m y _ a lfa b e t "Duży p 5_"
D z ie c i p o z n a ją im iona w ła s n e . Prow adzą albumy d a t im ieninow ych, nazw p a ń s tw , r z e k i t p . A u to rk a p ro p o n u je ró w n ież wykonywanie p r z e z d z i e o i k a le n d a rz a l i t u r g i c z n e g o .
Na tym e t a p i e wprowadza s i ę p o c z ą tk i g ra m a ty k i.
Do wskazówek b a r d z i e j szczeg ó ło w y ch , k tó r e d o ty c z ą sposobu wyko rz y s ty w a n ia metody " s ie d m iu a lfa b e tó w " d o łą c z a a u to r k a je s z c z e k i l k a uwag o g ó ln y c h .
Na pierw szym m ie jsc u z a c h ęca n a u c z y c ie la do t e g o , żeby m a te r ia ł p o trz e b n y do p ra c y p rz y g o to w a ł razem z d z ią ć m i. P ra c ę zw iązaną z p rz y gotow aniem m a te r ia łu do z a ję ć może on p o łą c z y ć z ć w ic z e n iam i matema ty c z n y m i, na p rz y k ła d z lic z e n ie m k a ż d e j r z e c z y , k t ó r ą d z i e c i groma d z ą i s e l e k c j o n u j ą . W te n sp o só b z a p o z n a ją s i ę one je d n o c z e ś n ie z p o
-14 ję c ie m lic z b y o r a z z podstawowymi p o ję c ia m i matematycznymi .
Drugą ró w n ież ważną spraw ą j e s t p r z e s t r z e g a n i e p r z e z n a u c s y c ie la n a s t ę p u j ą c e j z a sa d y : m a te r ia ł p rzezn acz o n y do p racy z d z ie ć m i pow inien być przygotow any o k a z y jn ie . Dobór m a te r ia łu n ie może z a le ż e ć od jeg o w o li, l e c z od s y t u a c j i , pogody, p o ry ro k u , p y ta ń d z ie c k a , je g o po t r z e b , s to p n ia rozw oju i n t e l e k t u a l n e g o i t p .
Po t r z e c i e , w t r a k c i e ćw iczeń d z i e c i p o z n a ją ró ż n e p rz e d m io ty , osoby i p o j ę c i a . D la te g o t r z e b a w p ra c y p o d k re ś la ć rz e c z y i s t o t n e i k o ja rz y ć poznane p rz e z d z ie c k o p rz e d m io ty , osoby i p o j ę c i a z podob nymi.
W reszcie n a le ż y u n ik a ć u o g ó ln ie ń , a l e przekazyw ać w iadom ości syn t e t y c z n i e . J e ś l i d z i e c i n ie w id zą c a łe g o z e s p o łu l i t e r dużych i małych (drukow anych i p i s a n y c h ) , wówczas w i c h p a m ię c i m ie s z a ją s i ę k s z t a ł t y ty c h l i t e r , co u t r u d n ia im p i s a n i e ^ .
1^4
J e s t t o je d n a z metod s . Bogolubow n a u c z a n ia łą c z n e g o . Tę samą me to d ę z a s to s o w a ła ona ta k ż e w k l a s i e p ie r w s z e j s z k o ły p o czątk o w ej - s ta r e g o ty p u w Moskwie w 1918 r . , zob. Bogolubow Z . , PN, 1 .
"Z n ie c h ę c e n ie d z ie c k a do c z y ta n ia wynika z b rak u u j ę c i a l i t e r ze w s z y s tk ic h s t r o n , co do forrçy (p o d o b ie ń stw a , k s z t a ł t u , w ie lk o ś c i) za pomocą ry sunku o ra z z a s to s o w a n ia w ż y c iu . Bać s i ę . . . u n ik a ć . . . b r o n ić p rz e d z n ie c h ę c e n ie m d z ie c k a , le c z y ć j e , a l e n ie g a n ić ” , Bogolubow Z . , GR 272.
Łatwo zauw ażyć, że z a c h o d z i pewna a n a lo g ia pomiędzy m etodą n a u k i c z y ta n ia i p i s a n i a , opracow aną p r z e z s . Bogolubow, a g lo b a ln ą m etodą n a u k i c z y t a n i a , ja k ą w s w o je j p r a k ty c e p e d a g o g ic z n e j z a s to s o w a ł 0. D e c ro ly . P rsy jm uje s i ę , że j e s t on p ie r w s ^ m pedagogiem , k tó r y wprowa d z i ł do s z k o ły metodę g lo b a ln ą n a u k i c z y t a n i a i p i s a n i a o r a z gry dy d a k ty c z n e
Z r e l a c j i św iadków , z w ła sz c z a t y c h , k tó r z y w s p ó łp ra c o w a li z s .
Bogolubow w Otwocku1^ , dowiadujemy s i ę , że pow oływ ała s i ę ona o z ę s to n a 0 . D ecroly 'e g o . Z p ew n o śc ią p o z n a ła je g o metody w c z a s ie stu d ió w p ed ag o g ic z n y ch w P o ls c e . Z r e l a c j i n ie wiemy je d n a k , czy a . Bogolubow
z n a ła je g o metodę n a u k i c z y t a n i a . Nie mamy ró w n ież żadnych śladów w ź r ó d ła c h , k tó r e by wskazywały n a t o , że w opracow aniu metody " s ie d m iu a lfa b e tó w " o p i e r a ł a s i ę n a p o g lą d a c h wspomnianego p ed ag o g a. P rz e c iw n i e , b a d a n ia w y k a z u ją , że w tym samym c z a s i e , k ied y 0 . D ecro ly z a s to sow ał sw oją metodę g lo b a l n e j n a u k i c z y ta n ia i gry k s z ta łc ą c e w B e l g i i , Zoo Bogolubow w p ro w ad ziła podobne metody do s z k ó ł p r z e z s i e b i e z a ło ż o nych w R o s j i . P rzykładem te g o może byó l e k c j a g ra m a ty k i przep ro w ad zo n a w S z k o le D o ś w ia d c z a ln e j, k t ó r ą p rz e d s ta w iliś m y w r o z d z i a l e d ru g im .
Być może, i ż s . Bogolubow p o w o łu ją c s i ę na 0 . D e c ro ly 'e g o c h c i a ł a po p r o s t u zw ró cić uwagę na z b ie ż n o ś ć , ja k a zao h o d zi między j e j m etoda mi a metodami b e l g i j s k i e g o le k a r z a i p ed a g o g a . N ależy d o d a ć , że cech ą c h a r a k te r y s ty c z n ą d l a metody s . Bogolubow b y ło w ią z a n ie n a u k i c z y ta n ia i p i s a n i e z życiem r e l i g i j n y m d z ie c k a . Ono od p o c z ą tk u z r a s t a ł o s i ę z r z e c z y w is to ś c ią r e l i g i j n ą i u c z y ło s i ę szu k ać Boga w p r z y r o d z i e , w o to c z e n iu 1 w codziennym swoim ż y c iu . Razem z a lf a b e te m d z ie c k o pozn a w ało ró w n ież z a s a d n ic z e p o j ę c i a r e l i g i j n e , poniew aż s . J o z a f a t a mówiła
Λß
d z ie c io m p rz e d e w szy stk im o Bogu .
Ł. B iczyk na t e n te m a t p i s z e w sw o je j r e l a c j i : "U S i o s t r y c h o d z iło p rz e d e w szy stk im o t r e ś ć . J e ż e l i tym w szy stk im lo te ry jk o m dydaktycznym n i e t o w a r z y s z g łę b ia myślowa, t o p r z e d s t a w i a j ą one t o , z czym d z ie c k o sp o ty k a s i ę w s z k o le w u j ę c i u zabawowym. U s i o s t r y n ie sk o ń c z y ło s i ę na tym i b a rd z o zubożylibyśm y j e j myśl i j e j i n i c j a t y w ę , gdybyśmy w te g o ty p u p r a c a c h c h c i e l i w id z ie ć c a ł ą s i o s t r ę . To j e s t t y l k o je d e n a s p e k t p om ocniczy, te c h n ic z n y . C a ło ść spraw t r z e b a pojmować, ja k o z in tegrow any sy ste m o d d z ia ły w a n ia n a d z ie c k o , p o le g a ją c y po p ie r w s z e , na p o z n a n iu z a in te re s o w a ń d z ie c k a , po d r u g i e , na p o z n a n iu je g o p o tr z e b , po t r z e c i e , na p o z n a n iu d z ie c k a od s tro n y c h a r a k t e r o l o g i c z n e j i t o w je g o k o n te k ś c ie środowiskowym. N a s tę p n ie c h o d z iło o wymodlenie d l a t e go d z ie c k a w ła ś c iw e j d r o g i ro z w o ju , ja k ie g o ś w iodącego te m a tu p ra c y
P o r. Chmaj L . , Prądy i k ie r u n k i p e d a g o g ic z n e XX w ., d z . c y t . , 157· ^ Zob. B iczy k L . , r e i . c y t . , 2 j p o r . ta k ż e ityś
U.,
r e i . c y t . , 2 0 .Λ O
i je d n o c z e ś n ie a k cen to w an ie p o trz e b y p rz y g o to w a n ia d z ie c k a do s p e ł n i e n i a je g o r o l i w K o ś c ie le i w ś w ie o ie " 1^ .
20
4 . 2 . Wzory k s z ta łc ą c y c h zabaw p rz e z n a cz o n y c h do n a u k i c z y ta n ia
Z k ó l e i p o d ajeu y k i l k a przy k ład ó w k s z ta łc ą c y c h zabaw, k tó r e były sto so w an e do n a u k i o s t a n i a p r z e z Zoe Bogolubow i j e j w sp ó łp ra c o w n ic e . 4 . 2 . 1 . L o te ry jk ii _z _samogłoskami
O pis
Na k o lo ro w e j p la n s z y , w pewnych o d s tę p a c h by ły ro z ło ż o n e kolorow e kw adraty z w ypisanym i n a n ic h sam ogłoskam i.
Obok p la n s z y l e ż a ły w c ię te k w a d ra c ik i, ró w n ież z w ypisanym i tym i sanam i sam ogłoskam i.
Z adanie d z i e c i
S zukały one odpow iednich sam ogłosek na lu ź n o le ż ą c y c h k w a d ra ta c h , by n a k ry ć n im i o k ie n k a n a p l a n s z y .
C el gry
- D z ie c i wzrokowo poznaw ały s a m o g ło s k i, o d r ó ż n ia ją c je od s p ó łg ło s e k . - ć w ic z e n ie p o n a d to r o z w ija ło sp o strz e g a w c z o ść i szybką o r i e n t a c j ę .
^ B iczy k L . , r e i . c y t . , 39· PO
Z. Bogolubow p ro p o n u je w prow adzenie pewnych s e r i i u k ła d a n e k , k tó r e sta n o w iły b y p ie rw s z e k s ią ż e c z k i d z ie c k a , a zarazem je g o " b i b l i o t e czkę " .
Opis
Gra s k ł a d a ł a s i ę z k ilk u kolorow ych t e k t u r e k w k s z t a ł c i e rombów. Na każdym rom bie b y ły w ypisane sa m o g ło sk i.
Powyższe elem en ty l e ż a ł y w fo rm ie ro z s y p a n k i p rz e d d z ie ć m i. Z adanie d z i e c i
Z ro z sy p a n y c h elem entów d z i e c i u k ła d a ły c a ł o ś ć , k tó r a p r z y b r a ła w ygląd k o lo ro w e j m ozaiki sam ogłoskow ej.
C e l gry
- Ć w iczenie z a z n a ja m ia ło d z i e c i z sam ogłoskam i.
- Dawało im p ie rw s z e w y o b ra żen ie f i g u r g eo m etry czn y ch . - R o z w ija ło s p o s trz e g a w c z o ś ć .
4 .2 .3 · Rozsypanka li t e r o w a z i l u s t r a c j a m i