Zarys treści: Agroturystyka jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się form turystyki na Białorusi. Z każdym rokiem, począwszy od 2006 r., następuje znaczny wzrost liczby gospodarstw agroturystycznych. Największa liczba gospodarstw znajduje się w obwodach: mińskim, witebskim, grodnieńskim i brzeskim. Wraz ze wzrostem liczby gospodarstw zwiększa się ich konkurencyjność, rośnie zapotrzebowanie na wysokiej jakości usługi, a to z kolei przekłada się na zachowanie dzie
dzictwa kulturowego obszarów wiejskich. W niniejszym artykule nacisk został położony na wzajem
ne relacje agroturystyki i turystyki kulturowej. Głównym celem artykułu jest identyfikacja czynnika
„kulturowego” jako nowości w ofercie turystycznej gospodarstw agroturystycznych na Białorusi.
Badania objęły inwentaryzację gospodarstw agroturystycznych oraz rozpoznanie znaczenia warto
ści kulturowych w ich działalności.
Stówa kluczowe: Białoruś, gospodarstwa agroturystyczne, agroturystyka, wartości kulturowe.
Wprowadzenie
Agroturystyka (ang. agritourism, farm tourism) jest specyficzną formą ruchu turystycz
nego, charakterystyczną dla terenów wiejskich. Określenie danego miejsca noclegowe
go jako gospodarstwa agroturystycznego jest precyzyjnie zdefiniowane. W Polsce obiekt agroturystyczny musi spełniać następujące warunki, aby móc zakwalifikować się do zwol
nienia podatkowego:
Człowiek i jego działania. Spojrzenie geografa
- usługi świadczone są w ramach gospodarstwa rolnego, - liczba wynajmowanych pokoi nie przekracza pięć,
- wynajmujący prowadzi czynne gospodarstwo rolne o powierzchni minimum 1 ha (Agroturystyka zgodna z prawem 2004).
Gospodarstwem agroturystycznym jest gospodarstwo rolne prowadzące dodatkowo działalność w zakresie usług noclegowych i żywieniowych, wykorzystując własne zasoby mieszkalne oraz własną produkcję rolniczą (Kurek 2007).
Problemem w Polsce i innych krajach jest fakt, że wiele obiektów noclegowych nie speł
nia wymogów gospodarstw agroturystycznych, choć używa właśnie tej nazwy rodzajowej.
Przepisy w tym zakresie są dużo bardziej liberalne niż w przypadku hoteli, gdzie standardy korzystania i posługiwania się nazwą hotel są restrykcyjne (Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o usługach turystycznych, Dz.U. Nr 133, poz. 884)1.
1 www.isap.sejm.gov.pl/, Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz.U. Nr 133, poz. 884) (dostęp: 15.03.2015).
Na Białorusi obiekt agroturystyczny powinien spełniać następujące warunki (Rozpo
rządzenie Prezydenta RB 02.06.2006 № 372 O merach po razwitiju agroekoturizma w RB;
w red. Rozporządzenie Prezydenta RB 01.03.2007 № 116):
- wynajmujący prowadzi działalność rolniczą i/lub przetwórstwo produktów rolnych, - wynajmujący posiada mieszkanie na terenie wiejskim, z odpowiednimi warunkami
sanitarnymi i technicznymi, urządzone zgodnie z warunkami panującymi w danym regionie,
- wynajmujący posiada pokoje dla turystów,
- wynajmujący ma możliwości zapoznania turystów z obiektami przyrodniczymi i histo
rycznymi, jak również z tradycjami narodowymi i kulturowymi regionu.
Pojęcie agroturystyki jest inaczej rozumiane przez turystów, którzy, wyjeżdżając na wieś, zamierzają poznać produkcję rolną i/lub wypoczywać w środowisku wiejskim. Dla gospodarstw agroturystycznych świadczenie usług agroturystycznych to łączenie rożnych form hotelarstwa, gastronomii, rekreacji, wypoczynku, sportu, lecznictwa i rehabilitacji.
Agroturystyka jest pojęciem często mylonym z turystyką wiejską. To ostatnie określe
nie odnosi się do każdej formy turystyki w środowisku wiejskim i wykorzystującym jego zasoby. Turystyka wiejska składa się z: turystyki na obszarach wiejskich, turystyki na ob
szarach leśnych, turystyki w czynnych gospodarstwach rolnych. Turystyka wiejska jest pojęciem nadrzędnym w stosunku do agroturystyki (Sznajder, Przezbórska 2006).
Usługi agroturystyczne mogą być wprowadzone na rynek przez właścicieli gospodarstw agroturystycznych lub przez przedstawicieli reprezentujących ich interesy. Dlatego pobyt turysty w gospodarstwie agroturystycznym może łączyć się z atrakcjami wiejskimi ofe
rowanymi przez region, inne gospodarstwa agroturystyczne regionu i mieszkańców wsi.
Na Białorusi agroturystyka jest przede wszystkim sposobem na powiększenie dochodu gospodarstwa agroturystycznego przez wykorzystanie zasobów, które są już wykorzysty
wane w celach zarobkowych.
48
Wartości kulturowe w działalności białoruskich gospodarstw agroturystycznych
Według Sikory (2012) zasoby gospodarstwa agroturystycznego to:
- kapitał rzeczowy (maszyny rolnicze),
- kapitał finansowy, który może być przeznaczony na realizacje przedsięwzięć inwesty
cyjnych,
- kapitał ludzki (liczebność rodziny, umiejętności i kwalifikacje jej członków), - kapitał naturalny (ziemia, złoża naturalne),
- zwierzęta gospodarskie, sprzęt turystyczny i inne.
Zasoby otoczenia gospodarstwa agroturystycznego to:
- walory krajobrazowe wsi i okolicy (wodne i lądowe),
- atrakcje stworzone przez człowieka (przyrodnicze, architektoniczne, kulturalne, rekre
acyjne),
- infrastruktura (restauracje, tereny rekreacyjne, banki, bezpieczeństwo publiczne, pla
cówki zdrowia, prasa, telewizja, sklepy, domy kultury), - miejscowa społeczność i jej gościnność (Sikora 2012).
Do zasobów gospodarstwa agroturystycznego należy również wsparcie i zainteresowa
nie się tą działalnością przez władze lokalne - administrację samorządową i rządową.
Z zasobów, które gospodarstwo agroturystyczne wykorzystuje dla dodatkowego do
chodu, wynika, że jest to instytucja ekonomiczno-społeczna łącząca pracę produkcyjną z życiem rodziny.
Działalność gospodarstw agroturystycznych jest źródłem wielu korzyści. Dotyczą one zarówno samych gospodarstw, szerzej - obszarów wiejskich, jak i turystów.
Agroturystyka jest korzystna dla mieszkańców obszarów wiejskich, ponieważ przyczy
nia się do (Agroturizm kak osnowa... 20 1 42):
www.riss.ru/, Agroturizm kak osnowa ustojcziwogo razwitija selskoj miestnosti (dostęp: 15.03.2015).
- rozszerzania zakresu działalności, włączając w to rzemiosło ludowe, łowiectwo i rybo
łówstwo,
- ochrony środowiska,
- orientacji ludności wiejskiej na stosowanie produktów ekologicznych podczas przygo
towania posiłków dla turystów,
- pomocy w utrzymaniu tradycyjnego sposobu życia mieszkańców peryferyjnych regio
nów oraz troski o zachowanie lokalnej sfery społeczno-kulturalnej.
Agroturystyka jest atrakcyjna dla turystów, ponieważ harmonijnie łączy elementy aktywnego wypoczynku, ekologicznego i zdrowego żywienia. Zawiera w sobie element poznawczy, wysoki potencjał rekreacyjny, a także cechuje ją przystępność cen. Ponadto turyści mają bezpośredni kontakt z przyrodą, z miejscową ludnością, a także uczestniczą w życiu gospodarstwa rolnego (Wiatrak 1996).
Agroturystyka, jako jedna z form turystyki wypoczynkowej, może jednocześnie współ- występować z innymi formami turystyki, takimi jak:
- ekoturystyka,
- turystyka na obszarach wiejskich,
49
Człowiek i jego działania. Spojrzenie geografa
- etnoturystyka i turystyka kulturowa (odwiedzanie interesujących części kraju, z pozna
niem bytu i kultury narodów zamieszkujących te miejsca), - turystyka kulinarna (poznanie miejscowej kuchni),
- geoturystyka (podróżowanie w celach naukowych, poznawczych, rozrywkowych i innych z użyciem geologicznych i geograficznych obiektów przyrody),
- odpoczynek podmiejski (Sistemnoje formirowanije agroturizma 2012).
W niniejszym artykule szczególny nacisk został położony na wzajemne relacje między agroturystyką a turystyką kulturową. Obserwuje się bowiem, że wzrost liczby gospodarstw agroturystycznych, poszerzenie ich oferty turystycznej oraz wzrost konkurencyjności wśród nich, powoduje eksponowanie tego, co jest wyjątkowe, tam gdzie one występują i co wyróżnia je spośród innych. Przyczynia się to tym samym do kultywowania miejscowych zwyczajów, kultury i do zachowania dziedzictwa materialnego. Agroturystyka sprzyja roz
szerzeniu sfery działalności mieszkańców wsi. Lista usług w sektorze agroturystycznym jest długa, co odróżnia go od innych segmentów rynku turystycznego.
Celem artykułu jest identyfikacja czynnika kulturowego jako elementu usług agrotury
stycznych na Białorusi. W ramach badań przeprowadzono inwentaryzację gospodarstw agroturystycznych i określono ich ofertę kulturową. Wykorzystano dane stowarzyszeń odpowiedzialnych za agroturystykę, Urzędów Statystycznych oraz dokonano szczegóło
wej analizy literatury związanej z powyższym tematem.