śruby w idzialna też na II.
a b ... 16 m m
3
1wy/'//////////////777Z///////////7‘ś77///////////xA XW\\V\\\V
»
W \\\\\W
—rO
i
- '
■
P r z e g l ą d d o ś w i a d c z e ń . T y p y k r z y w y c h .
'Doświadczenia aisthesiometrem sprężynowym rozpoczęto dnia 20. kwietnia 1898 r. w gimnazyum Franciszka Józefa we Lwo
wie. Robiono je klasami zużytkowując cały rozporządzalny ma- teryał, wskutek czego powstała bardzo wielka rozmaitość w w y
glądzie krzywych, spowodowana różną indywidualnością badanych osobników.
Ażeby więc ułatwić zoryentowanie się w nagromadzonym materyale, postaramy się podać wpierw zasadnicze typy krzywych, do których sprowadzić będzie można wszystkie inne.
Na wygląd ich wpływają w pierwszym rzędzie: i n d y w i d u a l n o ś ć u c z n i a i n a u c z y c i e l a . Pierwszy z tych wpływów daje pewien specyalny przebieg krzywej, działanie drugiego jest przeważnie ilościowe t. z. wpływa na wysokość poszczególnych przedmiotu poprzedzającego pomiar bezpośrednio. Są przedmioty s t a l e więcej lub mniej nużące, a są i takie, które pozwalają uczniowi na wcale znaczny wypoczynek w szkole. Oczywiście, iż z powodu równoczesnego działania wszystkich powyżej wy
mienionych wpływów, wszystkie znajdą swe odbicie na przebiegu krzywej. Ogólne jednak cechy jej przebiegu tworzy indywidualność ucznia i jego psychiczny stan w dniu badania. W ten sposób powstają typy krzywych, których rozróżniamy t r z y zasadnicze formy.
T y p p i e r w s z y .
Krzywe tego typu są stałą własnością uczniów niezbyt zdol
nych, którzy jednakowoż wiele poświęcają czasu na
przygoto-Bolesław Błażek. 3
20
wanie domowe, a nadto ich udział w nauce szkolnej jest bardzo znaczny.
W ygląd ich jest następujący:
\
W szystkie powyższe krzywe są zdjęte z jednego i tego sa
mego ucznia w różnych odstępach czasu przy rozmaitem na
stępstwie przedmiotów szkolnych, co stanowi dowód, omówionych powyżej wpływów na tworzenie się typów.
L. I. Następstwo przedmiotów było następujące: język grecki, j. łaciński, matematyka, j. polski, religia.
L. 2. język polski, j. grecki, j. łaciński, religia, j. niemiecki.
L. 3. język polski, religia, j. niemiecki.
Krzywe 1 i 3 przedstawiają czysty typ tego rodzaju. Krzywa 2 różni się od poprzednich te m , że po trzeciej godzinie, wskutek dopięcia maximum, opada zrazu wolno, w ostatniej zaś godzinie, gwałtownie.
Tę tendencyę spadku widzimy też w krzywej 1, która w trzech pierwszych godzinach podnosi się jednostajnie, w czwartej sil
niej, w piątej- zaś swem powolnem wznoszeniem się , okazuje już cechy przemęczenia ucznia, mimo, iż przedmiotem piątej go
dziny był język niemiecki, który przedstawia dosyć znaczną siłę nużącą.
21 Krzywa 3. nie posiada żadnych cech przemęczenia, z powodu krótkiego czasu nauki, objętej podziałem godzin w dniu badania.
Tutaj nie należy wliczać krzywych otrzymanych z uczniów silnie niedysponowanych, jakkolwiek wygląd tych krzywych może być bardzo podobny dó krzywych typu pierwszego.
Jako przykład, niechaj posłuży krzywa przedstawiona po
niżej.
Została ona zdjętą z ucznia, który przyszedł do szkoły po ty
godniowej chorobie na jeden dzień, poczem był znowu dwa tygodnie
czesne dotknięcie dwóch kolców, oddalonych od siebie na 80 m m , było odczuwane jeszcze jako do
tyk jednym tylko kolcem usku
teczniony.
Zresztą niezmiernie nagły przebieg krzywej do góry wskazuje wymownie na jej anormalność.
Wkońcu nadmienić wypada, iż czasem spotykać będziemy typ powyższy także u uczniów od
miennego usposobienia, jednakowoż takich, u których przymu
sowe włożenie się do rygoru i porządku szkolnego wywołuje stałe zwiększanie się znużenia pod wpływem nauki.
T y p d r u g i .
Odznacza się on stale pojawiającem s ię , znaczriem znużeniem po pierwszej godzinie nauki i wynikającym stąd odpoczynkiem na drugiej, poczem znów następuje powolne podnoszenie się krzywej.
Obraz jej przedstawiamy poniżej. (L. 5).
22 godzinie, pokrzepienie w dru
giej, mimo iż była obróconą na naukę języka łacińskiego, który odznacza się znaczną siłą nu
żącą. Na wielkość początko
wego znużenia i następczego pokrzepienia wpływa w w yso
kim stopniu uzdolnienie ucznia.
Krzywa 5. zdjętą została z bar
dzo zdolnego ucznia, który je
dnakowoż z powodu stałej nie
uwagi w szkole i braku od
powiedniego nadzoru w domu, uchodził prawie za najgorszego w klasie.
Często widzimy zupełne wyładowanie energii w pierwszej godzinie, poczem następne obracane są na stały, mniejszy lub większy odpoczynek. (L. 6).
Następstwo przedm iotów:
6 Zadanie niemieckie (dwie pierw
sze godziny), matematyka, jęz.
niemiecki, religia.
Grodnem uwagi jest tutaj, iż mimo tożsamości zajęcia wypełniającego dwie pierwsze godziny, w drugiej spostrze
gamy znaczny odpoczynek, wywołany przemęczeniem się na pierwszej godzinie. Na pią
tej godzinie widzimy po dwu- godzinnem stałem podnoszeniu się krzywej znowu spadek z po
wodu rodzaju przedmiotu (reli
gia) posiadającego najmniejszą siłę nużącą. Indywidualność ucznia zaznaczyła się* tutaj
bar-23 dzo wyraźnie. Jest to mianowicie indywiduum bardzo miernych zdolności, dosyć anemiczne, które z powodu pomocy domowej odznacza się w szkole wielkiem lenistwem w myśleniu. Uczeń ten jest nadto silnie dziedzicznie obciążony, stąd ten nerwowy sposób pracy bez żadnej ekonomii sił psychicznych. Całą energię zużył tutaj na pierwszej godzinie.
Za odmianę tego typu należy uważać krzyw ą, której prze
bieg początkowy jest zupełnie ten sam co poprzednio, tylko po trzeciej godzinie mamy znowu odpoczynek. Zawsze więc tutaj po każdorazowem znużeniu następuje odpoczynek, bez względu na rodzaj przedmiotu. (L. 7).
W podanym przypadku podział godzin był następu
jący: j. grecki, matematyka, j.
łaciński, j. niemiecki, geografia.
Jest to jakoby indywidu
alne urządzenie organizmu, który po każdorazowym wy
siłku musi odpocząć, ażeby na
brać sił do następnej pracy.
Krzywe tę (7), z ucznia o średnich zdolnościach, dlatego zaliczyliśmy tutaj, pomimo iź stale pnie się do góry, jakkol
wiek w kaskadach, co jest
cechą typu pierwszego, ponieważ tam' charakterystycznym jest, albo zupełny brak odpoczynku przez cały czas trwania nauki, (1, 3) albo stały juz odpoczynek, lecz dopiero po dopięciu maxy- malnego, na ten dzień, znużenia, w drugim zaś typie, wydatnoś- cią pracy kieruje sam organizm, który przymusowym odpoczyn
kiem usuwa nieprzyjemny stan znużenia. Ogólnym więc jego znamieniem jest p r z e r y w a n i e pracy odpoczynkiem.
Często w krzywych tego typu spostrzegamy następujące zjawiska:
Znużenie podnosi się nie tylko w pierwszej, ale i w następnej godzinie. Przyczyna tego zjawiska może być też przypadkowa, jak w omawianym wypadku, gdzie uczeń pytany był na drugiej go
dzinie z języka greckiego. Reszta przebiegu zupełnie normalna.
(L. 8).
24
Odpoczynek przenosi się w dalszym ciągu na godzinę trze
cią. Reszta przebiegu normalna. (L. 9). Powód tego leży w zbyt silnem znużeniu na pierwszej godzinie, lub w wysokiej liczbie początkowej, co miało miejsce w omawianym wypadku z po
wodu rannego wstania ucznia.
Przyczyna ta może nawet wywołać odpoczynek na pierwszej godzinie. (L. 10).
Praca szkolna zaczyna się wówczas faktycznie dopiero od drugiej godziny. Często odpoczynek rozciąga się na dwie pierwsze godziny, przy zbyt wysokiej liczbie początkowej. (L. 11). Jest to już krzywa ucznia niedysponowanego.
W przytoczonym wypadku (L. 11) pochodzi ona od ucznia niezmiernie słabych zdolności, a nadto słabowitego. W ylosował on w styczniu 1898 r. stypendyum , a obawa jego utraty z po
wodu nieodpowiednich postępów w nauce, ustawicznie go prze
śladuje. Praca domowa bardzo znaczna, nauka zupełnie mecha
niczna.
8
Wreszcie przyczyny przypadkowe jak n. p. pytanie, lub ćwi
czenie pisemne uwidoczniają się na obrazie krzywej. (L. 12).
25 Podział godzin w dniu zdjęcia krzywej 8 był następujący:
Język łaciński, j, grecki, religia, j. niemiecki. Uczeń był py
tany z języka greckiego na drugiej godzinie, co uwidoczniło się na krzywej, w jej pięciu się do góry. W zrost znużenia trwa więc tutaj dwie pierwsze godziny.
Dla krzywej 9: Język grecki, j. łaciński, historya, j. niemiecki, m a
tematyka. Uczeń był pytany z jęz.
greckiego na godzinie pierwszej, przy- czem był dosyć przygotowany. Mimo tego na odpoczynek obrócił organizm aż dwie następne godziny.
Dla krzywej 10: historya natu
ralna, jęz. niemiecki, m atem atyka, j. polski. Uczeń ten poszedł spać dnia poprzedniego o godzinie 9 wieczór
a w stał o godz. 7 J/4, spał więc 10 godzin, czem się tłóm aczy nie
możność pracy na pierwszej godzinie wskutek ociężałości,
dłu-26
gim snem wywołanej. Na drugiej godzinie był pytany z języka niemieckiego, co go zmusiło do pracy. Odtąd już przebieg krzywej normalny.
L. U . Następstwo przedmiotów: botanika, j. niemiecki, hi
storya, matematyka.
Krzywa 12, wykazuje najdowodniej wpływ pytania, które spowodowało jej zwichnięcie. Uczeń średnich zdolności, w szkole mało uważny i bardzo miernej pracy domowej.
Następstwo przedmiotów: botanika, j. niemiecki, historya, matematyka.
Silne zmęczenie na pierwszej godzinie (75) tłómaczy się tem, iż spodziewał się być pytanym z botaniki, a nadto uczył się na tej godzinie historyi, do czego się przyznał. Po silnem zmęczeniu na pierwszej godzinie, nastąpił odpoczynek, poczem znów krzywa skacze w godzinie następnej (historya) znacznie do góry (80), z powodu pytania z niepomyślnym skutkiem. Z tego powodu wypełniona jest godzina czwarta znowu odpoczynkiem.
W pływ pytania na przebieg krzywej uzmysłowią lepiej niżej podane: 13, 14, 15. Pochodzą one od uczniów średnich zdolności.
13 14
15
27
tego znużenie nieznaczne, jednakowoż z powodu wysokiej liczby początkowej, odpoczynek trwał dwie następne godziny i doszedł do liczby niższej od początkowej.
U ucznia L. 15. charakterystycznym jest nadto spadek krzy
wej poniżej stanu przed nauką, który był dosyć nieznaczny (6) i bardzo leniwe' podnoszenie się w następnych godzinach. Jeżeli jednak zw ażym y,. że jest to uczeń niezmiernie apatyczny i pracuje tylko zmuszony (podczas egzaminowania) przebieg krzywej mu
simy uznać za normalny.
Podobne zjawisko, przebiegu znużenia mamy i w krzywej 14. Tu jednak znaczny spadek wywołała wysoka liczba począt
kowa, stan ogólny jednak w następnych godzinach trzyma się liczb dosyć wysokich (22 - 24).
Nie zawsze jednak po egzaminowaniu występuje widoczne znużenie. Dzieje to się tylko u uczniów miernych zdolności, lub słabo przygotowanych. U zdolnych, chociażby nawet byli słabo przygotowani, występuje słabe znużenie. To samo zjaw isko, cho
ciaż nie zawsze, występuje u uczniów średnio zdolnych, a dobrze
minowania zdejmowane i zbadamy zachodzące różnice.
16 17
28
Krzywe 16. i 17. pochodzą od jednego i tego samego ucznia, a zdjęte zostały w odstępie czasu dwóch miesięcy. Krzywa 18 z innego ucznia, 19 i 20 znowu z tego samego ucznia w od
stępie czasu jednego tygodnia, wreszcie krzywe 21 i 22 z dwóch różnych uczniów.
Następstwo przedmiotów dla krzywej 16: zadanie łacińskie, jęz. niemiecki, historya, m atem atyka, botanika.
Dla 17: botanika, jęz. niemiecki, historya, matematyka.
Dla 18: jęz. niemiecki, historya, jęz. łaciński, matematyka.
Dla 19: correctum z zadania greckiego, jęz. niemiecki, za
danie matematyczne, jęz. polski, jęz. łaciński.
29 Dla 20: jęz. grecki, corr. z zadania niemieckiego, corr.
z zad. matematycznego, jęz. łaciński. Dla 21: jęz. łaciński, jęz.
grecki, historya, botanika, matematyka.
Dla 22: corr. z zad. greckiego, jęz. niemiecki, zadanie' ma
tematyczne, język polski, język łaciński.
W szyscy uczniowie, z których zostały zdjęte krzywe, odzna czają się znacznymi zdolnościami, a nadto udziałem w nauce szkolnej.
Liczbowo znużenie ich przedstawiać się będzie następująco:
Przed
80
L. 18, 19, 21 wykazują bardzo nieznaczne (2— 4-cm) pod
wyższenie krzywej. L. 17 podnosi się zaledwie o 0,5m m , zaś L. 16 i 22 wykazują nawet pokrzepienie, czyli, że fakt pytania nie wpłynął u tych uczniów zupełnie na ich stan psychiczny.
W L. 16 uczeń znużony godziną matematyki, zaś w L. 22 zada
niem m atem atycznem , odpoczywa, mimo egzaminowania, w na
stępnych godzinach. Jedynie L. 20 wykazuje silne podniesienie się krzywej, wywołane zbyt długiem bo */2 godziny trwającem egzaminowaniem.
Krzywe drugiego typu były w naszych pomiarach panujące, a są one własnością uczniów o najczęstszych usposobieniach.
T y p t r z e c i .
Różnić się on będzie od poprzednich tylko ilościowo, t. z.
krzywa, albo w swym całym przebiegu wcale się nie podnosi, utrzymując stałe niveau, albo też bardzo nieznacznie.
Oto jej o b ra z :
26
L. 23 i 26 przedstawiają najcharakterystyczniejszy obraz tego typu.
W 24. i 25 widać wyraźne ślady typu drugiego. Powodem znaczniejszego wzrostu krzywej 24 (z 3 na 8) w godzinie trze
ciej, jest to, iż zajmowano się na niej pisaniem szkolnego mate
matycznego zadania.
Typ trzeci można też uważać tylko za odmianę typu pierw
szego lub drugiego, stosownie do tego, którego z nich zawiera
31
Krzywa 27 pochodzi od ucznia bardzo słabych zdolności, lecz ambitnego, który z powodu wielkiej pracy domowej, przychodzi
do szkoły z wysoką liczbą, 29
wskutek czego pięciogodzinny czas nauki obraca na odpo
czynek.
Najgwałtowniejszy spadek widzimy tutaj w godzinie piątej.
Zajmowano się na niej nauką języka n i e m i e c k i e g o , który przedstawiał dla tego ucznia, jako izraelity, najmniejszą siłę nużącą. Również energiczny,
ślady. Zachowują się według niego najzdolniejsi, którzy nie potrze
bują łożyć wiele pracy, aby uczynić zadość wymaganiom szkoły.
Na zakończenie przeglądu typów należy zwrócić uwagę na krzywe anormalne, zdjęte z uczniów z różnych powodów nie
dysponowanych. Już podczas omawiania t>pu pierwszego i dru
giego mieliśmy sposobność poświęcić słów kilka temu przedmio
towi i przedstawiliśmy charakterystyczne okazy (L. 4; L. 11).
Anormalność ta objawiła się tam w gwałtownie rosnącem znu
żeniu z godziny na godzinę i to będzie jeden jej rodzaj. Drugą odmianę stanowi stały spadek krzywej bez względu na rodzaj zajęcia. Teraz podamy jeszcze niektóre przykłady.
32
chociaż nie tak bardzo, jest spadek w godzinie drugiej i czwartej.
Pierwsza z nich była obrócona na naukę historyi powszechnej, druga historyi naturalnej.
Nauka języka polskiego (godzina pierwsza) i łacińskiego (godz. trzecia) utrzymały pod względem znużenia stan pierwotny (linia pozioma).
Krzywa 28: przedstawia bardzo wyraźne ślady drugiego typu. Pokrzepienie po godzinie pierwszej rozciąga się na dwie następne godziny, a nieznaczne znużenie w czwartej jest dosta
teczne do wyw ołania nieuwagi i braku udziału w godzinie piątej.
Uczeń bardzo słabych zdolności i niezmiernie bojaźliwy, co staje się często powodem niepowodzenia w szkole.
L. 29 wykazuje wielkie podobieństwo do 27. .Różnica jest tylko w godzinie piątej, w której krzywa znużenia znowu się podnosi. Przyczyny tego zjawiska szukać należy w dostatecznem pokrzepieniu się ucznia na poprzednich godzinach.
W edług jednego z trzech wyżej omówionych typów pracuje k a ż d y uczeń, a mimo najrozmaitszych wpływów, przy których działaniu zachodzą mniejsze lub większe zwichnięcia w postaci, można zawsze odszukać pierwotną postać. N i g d y uczeń nie pra
zując tylko na powtarzające się w nich charakterystyczne znamiona, albo zwiększają niepotrzebnie ilość typów.
F. K em sies: Arbeitshygiene der Schule auf Grund von Er- mudungsmessungen. (Berlin 1898) podaje ich cztery:
T y p p i e r w s z y . Uczeń okazuje tendencyę do coraz wię
33 T y p c z w a r t y wykazuje depresyę w środku czasu trwania nauki szkolnej. Wreszcie autor każe pracować uczniom według kilku typów równocześnie, czem niezmiernie zwiększa ich ilość.
Zdaniem naszem najodpowiedniejszą drogą prowadzącą do podziału na typy, jest przez nas obrana, a polega ona na skon
statowaniu faktu, c z y u c z e ń p r a c u j e s y s t e m a t y c z n i e , c z y ni e. W ten sposób, mając ograniczoną ilość typów, mamy znacznie ułatwiony pogląd na najrozmaitsze postacie krzywych, a nadto, ponieważ system atyczny lub niesystem atyczny rodzaj pracy zależy od indywidualności ucznia, otrzym ana krzywa znu
żenia jest zarazem odbiciem psychiki medyum. Stąd też musimy otrzymanym przez nas typom przypisywać znacznie większe zna
czenie, niż uczynili to inni.
Na tle ogólnej ich postaci, sposób podnoszenia się krzywej lub jej sp a d k u , jak i czas utrzymania się na pewnej wysokości przy działaniu znanych wpływów, tak znakomicie ilustruje tem
perament ucznia, że dla badającego stanowi to niemałej wagi zdobycz pedagogiczną.
Oczywiście, iż nie można tutaj nie zważać na tego rodzaju fakty, jak dyspozycya lub niedyspozycya ucznia, gdyż stan ten osta
tni może dać krzywej wygląd, który Kemsies sklasyfikował jako
Na zakończenie naszych rozpatrywań o typach krzywych, musimy zwrócić u w ag ę, że w poniedziałki i wogóle po feryach, występowało prawie zawsze zjawisko większej energii w pracy od te j, którą okazywał uczeń w ciągu tygodnia. O podobnem spostrzeżeniu mówi też Kemsies w przytoczonej powyżej pracy, a nawet ra d z i, aby zaprowadzić w szkołach oprócz niedzielnego odpoczynku także odpoczynek czwartkowy, gdyż niedzielny wy
starcza zaledwie do wtorku popołudnia.
D alej, w ciągu naszych b a d a ń , na podstawie wywiadów, których żadną miarą lekceważyć nie wolno, gdyż są równie ważne jak sam pomiar, spostrzegliśmy, iż na wysokie liczby początkowe, które mogły dać krzywej przebieg anormalny, wypływa tak
do-34
brze sen zbyt krótki, jak i zbyt długi. W drugim wypadku liczby początkowe były nawet często bardzo wysokie, lecz juz po jednej lub najwyżej po dwóch godzinach, rozpoczynała się praca ucznia, co nie miało miejsca przy działaniu pierwszej przyczyny. Tutaj krzywa przebiegała już typowo anormalnie.
Również ujemnie na intenzywność pracy ucznia, jak w ska
zały wywiady, wpływa dłuższe leżenie w łóżku po obudzeniu , s ię , lub, tak często u uczniów praktykowana, nauka w łóżku przed wstaniem. Podobny wpływ posiada również budzenie uczniów pół godziny, lub czasem tylko kwandrans przed rozpoczęciem się miejscu przystąpimy do podania doświadczeń w takim porządku, w jakim następowały.
Obok krzywych będziemy podawać i odpowiedne liczby, wskazujące w milimetrach odległość punktów ciała, w których
Nie należy jednakowoż wprowadzać pojęcia odjemnej pracy, gdyż byłoby ono zasadniczo błędnem i niezrozumiałem. Praca bo
Krzywe, wykreślone na milimetrowym papierze, należy czy
tać w ten sposób, iż odległość milimetrowa w kierunku pionowym oznaczać będzie odległość kolców aisthesiometru, liczby zaś u dołu umieszczone (1, 2, 3, 4, 5) godziny nauki szkolnej.
Z e s t a w i e n i e p o m i a r ó w .
Miejscem doświadczeń była grzbietowa strona przedramienia, a kierunek oddalania kolca podłużny.
30 L.
10 Przed nauką.
12 Język polski.
16 Religia.
23,5 Corr. z zad. niemieckiego.
Uczeń średnich zdolności, udział w nauce znaczny. Krzywa typu pierwszego.
31 L.
10 Przed nauką.
17 Botanika.
25 Język niemiecki.
27 Historya.
27 Matematyka.
Uczeń znacznych zdolności, udział w nauce mierny. Krzywa typu pierwszego.
Bolesław Błażek. 4
36
uce bardzo nieznaczny, Krzywa typu drugiego.
33. Uczeń słabych zdolności. Przemęczenie po pierwszej godzinie zada
nia ia k znaczne, że przez czas następnych czterech godzin trwa depresya. Krzy
wa typu drugiego w yka
zuje wprawdzie, że po go
dzinnym odpoczynku uczeń znowu zaczął pracować, lecz liczby następnych po
miarów utrzymują się stale na nieznacznym poziomie w stosunku do liczby utrzy
manej po pierwszej godzi
nie (68).
34. Uczeń znacznych zdolności. Krzywa typu drugiego.
35. Uczeń średnich zdolności. W. dwóch ostatnich godzinach nie mierzony. Krzywa typu drugiego.
Uczeń, z którego została zdjętą kr-zywa 34 należał do naj
zdolniejszych w klasie i w tym wypadku rozpoczął pracę dopiero od godziny drugiej, śpiesząc się z' ukończeniem zadania.
33 34 35 L.
35 ' 16 33 Przed nauką.
68 16 45 Zadanie niemieckie.
47 19 40 Zadanie niemieckie.
49 4,5. - .45-. Matematyka.
51 6 Język niemiecki.
49,5 8,5 Religia.
37
33
Dwaj inni ucz
niowie średnich (35) lub słabych zdol
ności (33) nużyli się tylko na pierw
szej godzinie, mimo iż ż a d e n ż n i c h nie ukończył zada
nia już po pierw
szej godzinie.
Obaj rozpoczęli pracę z liczbą pra
wie równej wyso
kości (35, 33), pierw
szy (33) doszedł po pierwszej godzinie do liczby bardzo wysokiej (68), drugi (35) znacznie od pierwszego zdolniej
szy znużył się mniej.
W trzeciej godzinie znowu się ze sobą zrównali (40, 47),
34
39
Przygotowanie domowe i uwaga w szkole znaczna.
Po wolnej godzinie silny spadek krzyw ej, wskutek przemęczenia po godzinie drugiej (55,5). Typ krzy
wej pierwszy.
37. Uczeń bardzo do
bry, zawsze dobrze przy
gotowany na lekcyę. Udział w nauce znaczny, mimo to w dwóch pierwszych godzinach n a zbyt krótki przeciąg czasu (pół .godziny) pomiędzy przebudzeniem się ucznia, a rozpoczęciem nauki szkolnej. I tutaj po godzinnej przerwie wystąpuje silne pokrzepienie. Krzywa z wyżej przyto
czonych przyczyn anormalna.
38. Uczeń średnich zdolności. Uwaga w szkole dostateczna.
Po znużeniu na pierwszej godzinie rozciąga się odpoczynek przez dwie następne. Godzina przerwy wyw ołała w dalszym ciągu pokrzepienie. Krzywa ucznia niedysponowanego.
39. Uczeń śred odpoczynek na godzinie drugiej. Godzina 39 40 4 i 42 L.
6,5 28,5 20 5 Przed nauką.
38,5 50 15,5 5 Botanika.
45,5 33,5 39,5 4 Język niemiecki.
65 66 10 6 Matematyka.
11 48,5 15 6 Język polski.
znużenia wyw ołał
40
matematyki połączona również jak poprzednia ze wzrostem znu
żenia. Typowy okaz ekonomicznej pracy. Zmodyfikowany typ drugi.
39
41
40
1 ^ : 3 I .____j*.
41. Uczeń średnich zdolno
ści, pytany z języka niemiec
kiego, stąd nagły wzrost krzy
wej na tej godzinie. Typ drugi.
42. Uczeń bardzo zdolny nie natężający się w szkole.
Typ trzeci.
43 44
4.1
43. Uczeń średnich zdol
ności, małej uwagi, jak również pracy domowej. Na godzinie pierwszej (botaniki) uczył się historyi powszechnej, spodzie
wając się być z niej pytanym, do czego się przyznał. Dlatego silne znużenie. Na godzinie trzeciej był rzeczywiście py
tany z historyi z niepomyśl
nym skutkiem , krzywa więc dosięga liczby 80. Dwie inne godziny wypełnione są odpoczynkiem. Typ drugi.
44. Uczeń bardzo słabych zdolności. Stypendysta. W domu wiele pracuje, by nie stracić stypendyum. W staje wczas rano do
44. Uczeń bardzo słabych zdolności. Stypendysta. W domu wiele pracuje, by nie stracić stypendyum. W staje wczas rano do