Alternatywne wobec małżeństwa i na nim opartej rodziny formy życia w planach

Zarówno małżeństwo bez dzieci jak i inne tzw. alternatywne formy życia małżeńsko – rodzinnego nie znalazły większego zainteresowania wśród badanych studentów (por.

wykres 9).

Spośród wszystkich analizowanych alternatywnych form życia największym zainteresowaniem badanych cieszył się wolny związek z dziećmi (3,2%), najmniejszym natomiast związek homoseksualny (0,1%).

30 Osoby pochodzące ze wsi: akceptacja na poziomie 11,2%, osoby pochodzące z miasta liczącego do 20 tys.

mieszkańców: akceptacja na poziomie13,7%; z miasta liczącego powyżej 20 tys do 100 tys. mieszkańców 21,2% i pochodzące z miasta liczącego powyżej 100 mieszkańców: 22,9%.

Wykres 9. Alternatywne wobec małżeństwa i na nim opartej rodziny formy życia w planach życiowych badanych studentów.

Źródło: badania własne

Do respondentów, którzy zamierzają żyć w związkach niezalegalizowanych skierowano pytanie o to, dlaczego według nich warto żyć w takich związkach? Najczęściej pojawiały się następujące odpowiedzi:

• Związki niezalegalizowane:

• nie niosą za sobą ograniczeń formalnych

• dają możliwość poznania partnera

• łatwiej z nich wystąpić niż z małżeństwa

• dają poczucie niezależności

• w takich związkach ludzie bardziej o siebie dbają/zabiegają niż w małżeństwie Alternatywne wobec małżeństwa z dziećmi formy życia wybierali nieco częściej mężczyźni (11,9%) niż kobiety (9,3%).

Kobiety nieco częściej wybierały dla siebie takie formy życia jak: single life, samotne macierzyństwo i związek homoseksualny. Mężczyźni natomiast małżeństwo bez dzieci, wolny związek bez dzieci oraz wolny związek z dziećmi. Różnice jednak nie są znaczące (por. tabela 12).

Tabela 12. Wybrane formy życia małżeńsko – rodzinnego w planach życiowych badanych

Spośród studentów 5 lubelskich uczelni alternatywne wobec małżeństwa z dziećmi formy życia najczęściej wybierali dla siebie studenci UMCS (13,9%) najrzadziej studenci KUL i AM (6,6%)³².

• single life wybierali najczęściej studenci AR najrzadziej UMCS

• małżeństwo bez dzieci najczęściej studenci KUL najrzadziej PL

• wolny związek bez dzieci najczęściej studenci UMCS najrzadziej studenci PL

• wolny związek z dziećmi najczęściej studenci UMCS najrzadziej KUL

• monoparentalność najczęściej studenci AR, studenci pozostałych uczelni (0%)

• związek homoseksualny najczęściej studenci UMCS, studenci pozostałych uczelni (0%).

Zgodnie z oczekiwaniem wielkość miejscowości z której pochodzą badani studenci, wpływa na ich wybory w zakresie formy życia małżeńsko – rodzinnego. Najczęściej w

31 W zestawieniu uwzględniono również formę single life, alternatywną wobec małżeństwa i rodziny.

32 UMCS – 13,9%, AR – 12%, PL – 7%, AM, KUL – 6,6%.

jednej z alternatywnych form chcieli się spełniać studenci pochodzący z dużego miasta (12,8%), najrzadziej studenci pochodzący z miejscowości o charakterze wiejskim (7,9%)³³.

• single life wybierali najczęściej studenci pochodzący z małego miasta najrzadziej pochodzący z dużego miasta

• małżeństwo bez dzieci najczęściej wybierali studenci pochodzący ze wsi najrzadziej pochodzący z małego miasta

• wolny związek bez dzieci najczęściej wybierali studenci pochodzący z dużego miasta, najrzadziej natomiast pochodzący ze wsi

• wolny związek z dziećmi najczęściej wybierali studenci pochodzący z dużego miasta, najrzadziej pochodzący ze wsi

• monoparentalność najczęściej wybierali studenci pochodzący z małego miasta najrzadziej studenci pochodzący ze średniego i dużego miasta

• związek homoseksualny wybierany był jedynie przez studentów pochodzących z dużego miasta.

Wnioski

Badania wykazały, że małżeństwo jest dla badanych studentów bardzo ważne.

Świadczy o tym to, że:

• małżeństwo za potrzebną w życiu społecznym instytucję uważa 91,8% badanych

• małżeństwo jest formą życia w której chciałoby się spełniać 89,5% badanych (87,5% małżeństwo z dziećmi, 2% małżeństwo bez dzieci)

Małżeństwo nie uzyskało wysokiego miejsca w hierarchii wartości respondentów, podobnie zresztą jak posiadanie dziecka, ale posiadanie własnej rodziny, szczęście rodzinne (którego elementem może być małżeństwo, biorąc pod uwagę choćby dwa powyższe stwierdzenia) znalazło się na drugim miejscu. Najważniejszą dla badanych studentów wartością okazała się natomiast miłość.

Badania wykazały raczej pozytywny stosunek ankietowanych do alternatywnych form życia wobec małżeństwa i na nim opartej rodziny, jako zjawisk występujących w życiu społecznym. Najbardziej pozytywny stosunek badanych odnotowano wobec związków niezalegalizowanych (heteroseksualnych), najmniej pozytywny wobec związków homoseksualnych.

33 Studenci pochodzący ze wsi – 7,9%, z małego miasta 10,2%, ze średniego miasta – 9,6%, z dużego miasta – 12,8%.

Żadna z alternatywnych form życia nie uzyskała znaczącego zainteresowania badanych, jako ta w której chcieliby żyć.

Najbardziej przywiązani do podstawowej formy rodziny jaką jest małżeństwo z dziećmi okazali się studenci KUL najmniej natomiast studenci UMCS.

Im większy ośrodek z którego wywodzą się badani tym mniejsze przywiązanie do małżeństwa i większy poziom akceptacji dla form alternatywnych.

Im głębsza wiara badanych tym cieplejszy stosunek do podstawowej komórki rodzinnej jaką jest małżeństwo z dziećmi a chłodniejszy do form alternatywnych.

Spis tabel

Tabela 1. Badani według uczelni w której studiują Tabela 2. Badani według wieku

Tabela 3. Badani według miejsca zamieszkania przed podjęciem studiów.

Tabela 4. Wyznanie religijne badanych studentów Tabela 5. Badani studenci wedlug stosunku do religii

Tabela 6. Czy małżeństwo jest potrzebne/ stosunek do religii Tabela 7. Stosunek do rozwodu/ stosunek do religii

Tabela 8. Hierarchia wartości badanych studentów (%) Tabela 9. Decyzja o rozwodzie / stosunek do religii

Tabela 10. Stosunek badanych do związków niezalegalizowanych / miejsce pochodzenia Tabela 11. Stosunek badanych do związków homoseksualnych / stosunek do religii

Tabela 12. Wybrane formy życia małżeńsko – rodzinnego w planach życiowych badanych studentów

Spis wykresów

Wykres1. Opinie studentów na temat tego, czy małżeństwo jest potrzebne w życiu społecznym?

Wykres 2. Optymalny wiek do zawarcia związku małżeńskiego przez kobiety i mężczyzn Wykres 3. Stosunek ankietowanych do instytucji rozwodu

Wykres 4. Miejsce małżeństwa w planach życiowych studentów

Wykres 5. Wiek, w którym badani chcieliby zawrzeć związek małżeński Wykres 6. Czy badani studenci byliby skłonni podjąć decyzję o rozwodzie?

Wykres 7. Przyczyny rozwodu

Wykres 8. Wykres 8. Opinie badanych na temat wybranych alternatywnych wobec małżeństwa i na nim opartej rodziny form życia

Wykres 9. Alternatywne wobec małżeństwa i na nim opartej rodziny formy życia w planach życiowych badanych studentów

Literatura

Dams – Lepiarz M., Małe miasta w sieci osadniczej województwa lubelskiego w okresie transformacji ustrojowej w Polsce, „Annales UMCS” sectio B, vol. LVIII, 7, 2003

Dyczewski L., Rodzina Społeczeństwo Państwo, Lublin 1994

FrątczakE., Balicki J., Postawy i zachowania rodzinne i prokreacyjne młodzieży i średniego pokolenia kobiet i mężczyzn w Polsce, w: Wybrane problemy współczesnej demografii, Łódź 2003.

Giddens A., Nowoczesność i tożsamość. "Ja" i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, Warszawa 2001;

Giddens A., Przemiany intymności. Seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach, Warszawa 2005;

Ignatczyk W., Postawy młodzieży w wieku matrymonialnym wobec małżeństwa i rodziny,

„Problemy Rodziny” 1984, nr3

Kaa van de D., Europe’s Second Demographic Transition , „Population Bulletin”

Population Reference Bureau, 1987,42, (1)

Kowalska I., Zmiany procesu tworzenia małżeństw, w: Przemiany demograficzne w Polsce w świetle drugiego przejścia demograficznego, pod red. I.E. Kotowskiej, Warszawa 1999 Kwak A., Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja, Warszawa 2005

Lesthaeghe R., The Second Demographic Transition in Western Countries: An Interpretation, „IPD Working Paper 1991-2, Brussels 1991.

Rocznik Demograficzny GUS, Warszawa 2005

Rydzewski P., Rozwód – zjawisko wielowymiarowe „Studia Demograficzne” 3 (117), 1994

Slany K., Alternatywne formy życia małżeńsko – rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Kraków 2002

Slany K., Szczepaniak – Wiecha I., Bezdzietność – czy nowa wartość we współczesnym świecie?, w: Systemy wartości a procesy demograficzne red. K. Slany, A. Małek, I.

Szczepaniak – Wiecha, Kraków 2003

Tymicki K., Starokawalerstwo i staropanieństwo. Analiza zjawiska, „Studia Socjologiczne” nr 4, 2001

Tyszka Z., Rodzina we współczesnym świecie, Poznań 2002.

Dorota Kopczyńska

Akademia Ekonomiczna w Poznaniu

Zastosowanie wielowymiarowej analizy porównawczej w badaniu postaw społeczeństwa polskiego wobec rozwodów

Wstęp

Wraz z rozpoczęciem transformacji społeczno-gospodarczej nasiliły się w Polsce przeobrażenia w sferze życia małżeńskiego i rodzinnego. Symptomem obserwowanych zmian jest spadek liczby zwieranych małżeństw przy jednoczesnym wzroście intensywności związków kohabitacyjnych oraz rozwodów. Wydaje się, iż przemiany te są wynikiem między innymi liberalizacji postaw społeczeństwa w kwestii zawierania i nierozerwalności związków małżeńskich. W tym kontekście szczególnie ważne jest regularne monitorowanie opinii społecznej dotyczącej małżeństwa i rodziny.

W 1992 r. Instytut Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, w ramach Polskiego Generalnego Sondażu Społecznego (PGSS), rozpoczął systematyczną obserwację trendów i skutków zmian społecznych w Polsce. W realizowanych cyklicznie badaniach podjęto między innymi problem rozwodów, a za wskaźnik postaw przyjęto odpowiedzi respondentów na pytanie: „Czy uzyskanie rozwodu w Polsce powinno być łatwiejsze?”.

Przedmiotem niniejszej pracy jest prezentacja, aktualnych poglądów społeczeństwa polskiego na temat rozwodów i ich zróżnicowania w przekroju terytorialnym oraz według wybranych cech społeczno-demograficznych. Podjęto również próbę identyfikacji czynników kształtujących opinią społeczną w badanym zakresie. Zastosowano w tym celu wybrane narzędzia statystycznej analizy wielowymiarowej. Źródło danych stanowił PGSS³⁴.

Badanie opinii społecznej na temat rozwodów na podstawie skumulowanych wyników PGSS przeprowadził w 1999 r. P. Rydzewski, wykorzystując dane za lata 1992-1995 oraz 1997³⁵. W niniejszym artykule wykorzystano dane sondażowe PGSS z lat 1999, 2002 oraz

34 Cichomski B., Jerzyński T., Zieliński M., Polski Generalny Sondaż Społeczny: skumulowany komputerowy zbiór danych 1992-2005, Instytut Studiów Społecznych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2006.

35 Rydzewski P., Rozwód w opinii społecznej w latach 1990, Studia Demograficzne nr 1/1999, s. 73-90.

2005. Jest ono zatem w pewnym zakresie próbą kontynuacji badania podjętego w 1999 r.

Wprowadzono jednak pewne modyfikacje.