3.1. Informacje ogólne
Obowiązujące Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Ruda Śląska - Edycja 2015 zostało uchwalone uchwałą nr PR.0007.79.2015 z dnia 29 marca 2015 roku, w miejsce dotychczas obowiązującego studium zatwierdzonego uchwałą nr 882/XLVIII/2009 z dnia 31 sierpnia 2009r.
Jak wynika z poprzednio przeprowadzonej Analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym miasta Ruda Śląska w okresie od 30 września 2010 r. do 30 września 2013 r. oraz oceny aktualności Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego i planów miejscowych (przyjętej uchwałą PR.0007.172.2014 z dnia 25 września 2014r.) opracowanie nowego studium to wynik złożonych wniosków, dynamicznego rozwoju potrzeb mieszkańców i przedsiębiorców, opracowania nowej strategii rozwoju miast, która wymagała uwzględnienia w Studium, a także zmian uwarunkowań geologiczno-górniczych oraz zmian w przepisach prawa pomiędzy 2009 a 2013r. W efekcie czego Uchwałą Rady Miasta Ruda Śląska nr. PR.0007.81.2012 z dnia 2013r przystąpiono do aktualizacji studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Ruda Śląska.
3.2. Zgodność z obowiązującymi przepisami i dokumentami wyższego rzędu
W celu przeprowadzenia poprawnej analizy pod względem formalnym i merytorycznym punkt wyjścia stanowią dokumenty wyższego rzędu oraz przepisy odrębne, które uległy zmianie od uchwalenia studium, gdyż to one mogą wywierać bezpośredni wpływ na aktualność dokumentu oraz wyznaczoną w nim politykę zagospodarowania przestrzennego. Podstawowym dokumentem na szczeblu krajowym jest Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 przyjętą Uchwałą nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011r.. Zgodnie z nią Ruda Śląska wchodzi w skład głównego składnika systemu osadniczego kraju tj. Aglomeracji Górnośląskiej rozumianej jako Katowice wraz z miastami Górnośląskiego Związku Metropolitalnego. W takiej tez formie stanowić będzie podstawowy węzeł sieci powiązań funkcjonalnych miast w 2030r. , dla którego impuls rozwojowy stanowi intensywna współpraca z obszarem metropolitalnym Krakowa i Ostrawy, które wspólnie tworzą transnarodowy obszar intensywnego rozwoju o znaczeniu europejskim.
Przeprowadzona analiza Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Ruda śląska Edycja – 2015 wskazuje, że uwzględnia ono cele zawarte w KPZK 2030 i nie wymaga aktualizacji w tym zakresie.
Kolejnym dokumentem wyższego rzędu, którego ustalenia należy uwzględnić przy sporządzaniu Studium jest plan zagospodarowania przestrzennego województwa. Aktualnie obowiązujący jest Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego 2020+
przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Śląskiego nr V/26/2/2016 z dnia 29 sierpnia 2016, który uchylił dotychczas obowiązujący plan. Jest to zatem dokument nowszy aniżeli obowiązujące Studium. Zgodnie z jego ustaleniami Ruda Śląska wchodzi w skład Metropolii Górnośląskiej stanowiącej centralny obszar rozwojowy województwa śląskiego o znaczeniu europejskim, wskazując, że to obszar o silnych wciąż trwających przeobrażeniach z dotychczasowego tradycyjnego modelu miejsko-przemysłowego w obszar postindustrialny, metropolitalny o dobrze rozwiniętym przemyśle oraz sektorze usług. Jest to szczególnie widoczne w niegdyś hutniczo-górniczej Rudzie Śląskiej – w analizowanym okresie zlikwidowano ruch „Wirek” dwuruchowej KWK „Halemba-Wirek”, w 2016 utworzono Polską Grupę Górniczą, która wraz z przejęciem kopalń Kompanii Węglowej w lipcu 2016 roku
rozpoczęła realizację modelu zespolonego kopalń tworząc w miejsce dotychczas samodzielnych kopalń „Bielszowice”, „Pokój”, „Halemba-Wirek” zespolony zakład KWK
„Ruda”. Jednocześnie część dawnej kopalni „Pokój” została przekazana do Spółki Restrukturyzacji Kopalń, jako KWK „Pokój I”. W ramach przekształceń sektora górniczego również KWK Wujek” Ruch Śląsk, wchodząca w skład Katowickiego Holdingu Węglowego została wcielona w PGG Sp. z o.o., a wg najnowszych informacji ma również zostać przekazana do SRK5. W branży metalurgicznej również zaszły zmiany obejmujące dawne zakłady metalowe ZAMET oraz Hutę „Pokój”. Podobne zmiany funkcjonalne dotknęły sektora energetycznego w mieście – zlikwidowano Elektrownię Halemba wraz z częścią towarzyszącej infrastruktury, której tereny zajmują znaczną powierzchnię. Biorąc pod uwagę przytoczone wytyczne Planu zagospodarowania województwa oraz zmiany w strukturze gospodarczej miasta należy rozważyć zmianę przeznaczenia terenów po byłych zakładach i dostosować je do pełnienia nowych funkcji, tak by miasto było dostosowane wraz z miastami sąsiednimi do pełnienia roli miejskiego obszaru funkcjonalnego ośrodka wojewódzkiego, przekształcając dotychczasowe tereny przemysłu ciężkiego w kierunku nowoczesnych usług.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wskazuje również, że na terenie miasta występują obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi, główny zbiornik wód podziemnych, a także obszary wymagające rewitalizacji (w rozumieniu ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji), a także obszar ochrony krajobrazów kulturowych.
Wskazano również inwestycje celu publicznego postulowane przez samorząd województwa i ustalone w dokumentach przyjętych przez Sejmik Województwa Śląskiego tj. modernizacja linii tramwajowych.
Przeprowadzona analiza Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Ruda śląska Edycja – 2015 wskazuje, że nie uwzględnia ono aktualnego planu zagospodarowania województwa śląskiego i wymaga aktualizacji w tym zakresie.
Przeprowadzając pełną analizę aktualności studium w zakresie uwzględnienia art. 10 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym należy zwrócić szczególną uwagę na jego zmiany, które weszły w życie od dnia uchwalenia studium:
1) ust. 1: w studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające w szczególności z:
a) w pkt 11 dodano „występowania udokumentowanych kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla”,
b) dodano pkt 15: wymagań dotyczących ochrony przeciwpowodziowej;
2) ust. 2: w studium określa się w szczególności:
a) w pkt 11 zmieniono „obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi” na
„obszary szczególnego zagrożenia powodzią”,
b) w pkt. 14 obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji, rekultywacji lub remediacji oraz pkt. 14a obszary zdegradowane
c) w pkt 16 wykreślono „inne obszary problemowe” a dodano „obszary funkcjonalne o znaczeniu lokalnym”.
Analizując szczegółowo ustalenia studium wynika, że nie uwzględnia ono najnowszych map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, których ostateczne wersje zostały przekazane jednostkom administracji w dniu 15 kwietnia 2015r.6,
5 W grudniu 2017r. zakończono wydobycie - https://rudaslaska.com.pl/i,ruch-slask-rozlokowuje-pracownikow-od-grudnia-nie-fedruje,100,1316263.html
6 http://www.kzgw.gov.pl/index.php/pl/materialy-informacyjne/mapy-zagrozenia-powodziowego-i-mapy-ryzyka-powodziowego
a które są już uwzględnione w PZP województwa. Tym samym studium jest nieaktualne w kontekście art. 10 ust.1 pkt. 15 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym tj.
w zakresie uwzględnienia uwarunkowań wynikających z wymagań dotyczących ochrony przeciwpowodziowej i wymaga aktualizacji w tym zakresie.
Studium odnosi się do obszarów wskazanych do rekultywacji nie odnosząc się do remediacji tych terenów, co biorąc pod uwagę powyższe tj. liczne tereny poprzemysłowe (w tym hałdy i zwałowiska poprzemysłowe) występujące na terenie miasta wskazuje również na częściową nieaktualność Studium.
Studium tez w żaden sposób nie odnosi się do zmian ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wprowadzonych ustawą z dnia z dnia 24 kwietnia 2015 r.
o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz. U. 2015 poz. 774). Jednocześnie jest to zrozumiałe, gdyż dotychczas nie wykonano studium krajobrazowego dla województwa śląskiego.
Istotne zmiany na strukturę dokumentu jakim jest Studium wywarła ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, zgodnie z którą miejsce dotychczasowego lokalnego programu rewitalizacji wprowadza się gminny program rewitalizacji, który obowiązkowo uwzględnia się w studium. Na dzień sporządzenia oceny miasto jest w trakcie opracowywania Gminnego Programu Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska do 2030 roku, który ma zastąpić dotychczasowy Lokalny program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska do 2030r. z 2014 roku.
Przedmiotowa ustawa wprowadziła również istotne zmiany co do zawartości studium poprzez wprowadzenie zmian w art. 1 ust. 3 i 4 o następującym brzmieniu:
1) ust. 3 ustalając przeznaczenie terenu lub określając potencjalny sposób zagospodarowania i korzystania z terenu, organ waży interes publiczny i interesy prywatne, w tym zgłaszane w postaci wniosków i uwag, zmierzające do ochrony istniejącego stanu zagospodarowania terenu, jak i zmian w zakresie jego zagospodarowania, a także analizy ekonomiczne, środowiskowe i społeczne.
2) Ust. 2 w przypadku sytuowania nowej zabudowy, uwzględnienie wymagań ładu przestrzennego, efektywnego gospodarowania przestrzenią oraz walorów ekonomicznych przestrzeni następuje poprzez:
a) kształtowanie struktur przestrzennych przy uwzględnieniu dążenia do minimalizowania transportochłonności układu przestrzennego;
b) lokalizowanie nowej zabudowy mieszkaniowej w sposób umożliwiający mieszkańcom maksymalne wykorzystanie publicznego transportu zbiorowego jako podstawowego środka transportu;
c) zapewnianie rozwiązań przestrzennych, ułatwiających przemieszczanie się pieszych i rowerzystów;
d) dążenie do planowania i lokalizowania nowej zabudowy:
• na obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej, w granicach jednostki osadniczej w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych (Dz. U. poz. 1612 oraz z 2005 r.
poz. 141), w szczególności poprzez uzupełnianie istniejącej zabudowy,
• na terenach położonych na obszarach innych niż wymienione w lit. a, wyłącznie w sytuacji braku dostatecznej ilości terenów przeznaczonych pod dany rodzaj zabudowy położonych na obszarach, o których mowa w lit. a; przy czym w pierwszej kolejności na obszarach w najwyższym stopniu przygotowanych do zabudowy,
przez co rozumie się obszary charakteryzujące się najlepszym dostępem do sieci komunikacyjnej oraz najlepszym stopniem wyposażenia w sieci wodociągowe, kanalizacyjne, elektroenergetyczne, gazowe, ciepłownicze oraz sieci i urządzenia telekomunikacyjne, adekwatnych dla nowej, planowanej zabudowy.
Biorąc pod uwagę powyższe Studium cechuje się pewną nieaktualnością w zakresie dokumentów nadrzędnych, wynikających zarówno z zmian przepisów prawa, jak i ich opracowania i wejścia w życie już po uchwaleniu obowiązującego Studium, co nie jest jednoznaczne z jego całkowita nieaktualnością ale wymaga aktualizacji w tym zakresie.
3.3. Zgodność z lokalnymi dokumentami, w szczególności z strategiami, programami i uwarunkowaniami wynikającymi ze zmian w zagospodarowaniu
W aktualnie obowiązującym studium jako jeden z zasadniczych celów sporządzenia jego aktualizacji wykazano konieczność uwzględnienia długofalowych kierunków rozwoju miasta wynikających ze Strategii Rozwoju Miasta Ruda Śląska na lata 2014-2030 (przyjęta uchwałą nr PR.0007.49.2014 Rady Miasta Ruda Śląska z dn. 27.03.2014r.), a także analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. Biorąc pod uwagę fakt, że trwają dopiero prace nad aktualizacją obowiązującej strategii (rozpoczęcie prac wiosna 2017), to w zakresie uwzględnienia celów strategicznych rozwoju miasta, to na dzień dzisiejszy Studium jest aktualne. Należy jednak podkreślić, że prace te w najbliższym czasie zostaną ukończone, a część z celów strategicznych została już zrealizowana więc wkrótce zajdzie konieczność przeprowadzenia aktualizacji Studium w tym zakresie.
Podobnie jak ze strategią rozwoju miasta sytuacja wygląda z programem rewitalizacji. Obowiązujący Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska do roku 2030 został przyjęty uchwałą nr PR.0007.8.2015 Rady Miasta Ruda Śląska z dnia 22 stycznia 2015r..
W punkcie 3.2. zwrócono uwagę na wejście w życie ustawy o rewitalizacji, a także na trwające prace nad sporządzeniem Gminnego Programu Rewitalizacji – obecnie trwa II etap prac nad GPR7. Zatem w tym przypadku podobnie jak ze strategią rozwoju miasta można mówić o aktualności, do czasu przyjęcia gminnego programu rewitalizacji.
W zakresie Miejskiej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2015-2030, do której odnosi się obowiązujące Studium również wprowadzono zmiany (uchwała PR.0007.80.2016 z dnia 19 maja 2016r.) mające na celu dostosowanie jej do realnych potrzeb środowiska lokalnego oraz możliwości finansowych miasta. Można zatem dopatrywać się tutaj konieczności aktualizacji uwarunkowań wynikających z wyżej wymienionego dokumentu.
Zmiany zaszły również w zakresie programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem miasta Ruda Śląska. Studium odnosi się do programu na lata 2012-2016, a aktualnie obowiązujący program zakłada perspektywę 2017-2021 (Uchwała PR.0007.146.2016 Rady Miasta Ruda Śląska z dnia 17 listopada 2016r.) nie jest to kluczowy dokument, który bezpośrednio wpływa na kształt studium, nie mniej Studium wykazuje w tym zakresie pewną nieaktualność.
Studium pozostaje aktualne w zakresie Gminnego programu Opieki nad Zabytkami miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 (przyjętego uchwałą nr PR.0007.171.2014 z dnia 25.09.2014r.). Niemniej biorąc pod uwagę zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym obejmującym między innymi wyburzenia obiektów ze względu na zły stan techniczny
7 http://www.rudaslaska.bip.info.pl/dokument.php?iddok=55867&idmp=3174&r=r
należałoby zweryfikować i ewentualnie zaktualizować listę obiektów wskazanych do objęcia ochroną.
W dniu 21 stycznia 2016 roku Rada Miasta Ruda Śląska podjęła uchwałę nr PR.0007.12.2017 w sprawie przyjęcia Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2015-2018 uwzględniającego takie dokumenty wyższego szczebla jak Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020r., czy Polityka Energetyczna Polski do 2020r.. Dokument ten ma charakter strategiczny wykorzystywany jako instrument zarządzania środowiskiem. Bezpośrednio jest on również powiązany z przyjętym w dniu 27 sierpnia 2015r. Planem Gospodarki Niskoemisyjnej dla Miasta Ruda Śląska (Uchwała Rady Miasta Ruda Śląska nr PR.0007.147.2015). Podobnie jak w przypadku aktualizacji wcześniejszych dokumentów również tutaj zmianie uległy uwarunkowania, o których mowa w obowiązującym Studium.
Weryfikując aktualność studium w kontekście zmian w zagospodarowaniu, lokalnych uwarunkowań, toczących się inwestycji, a także uwarunkowań dotyczących obligatoryjnego ujawnienia występowania udokumentowanych złóż kopalin, zasobów wód podziemnych oraz udokumentowanych kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla na podstawie baz danych MIDAS Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego stwierdzono nieaktualność Studium w zakresie:
1) przebiegu granic Głównego zbiornika Wód Podziemnych nr 331 „Dolina Kopalna Rzeki Górna Kłodnica”, tym samym wskazany Obszar najwyższej ochrony GZWP jest niepoprawny, a w kontekście zmian dokumentacji w jego miejsce powinien być wskazany projektowany obszar ochronny GZWP.
2) oznaczenia terenów górniczych (nazwy koncesjonariuszy) i przebieg ich granic – wyznaczono nowy Teren górniczy Ruda-Wirek II (22.12.2016), zniesiono teren górniczy
„Kochłowice-Świętochłowice-Chorzów”, Teren górniczy „Ruda Śląska-Wirek”.
3) oznaczenia obszarów górniczych (nazwy koncesjonariuszy) i przebieg ich granic – wyznaczono obszar górniczy Wirek II (22.12.2016), zniesiono obszar górniczy „Wirek I”,
„Świętochłowice I, „Kochłowice”.
4) granic przebiegu złóż surowców naturalnych między innymi zmianie uległy bądź ujawniono: złoże węgla kamiennego „Śmiłowice”, „Pokój”, złoże piasków podsadzkowych „Borowa Wieś”, surowców ilastych ceramiki budowlanej „Chebzie-Dobra Nadzieja” oraz „Lech Wirek”.
5) teren projektowanego cmentarza w Rudzie Śląskiej Bykowinie powinien uzyskać inne przeznaczenie, ze względu na warunki hydrogeologiczne8.
6) przeznaczenia terenów po elektrowni Halemba, Kopalni „Halemba-Wirek” – ruch
„Wirek” oraz kopalni „Wujek” ruch „Śląsk” w dostosowaniu do planu zagospodarowania przestrzennego województwa by miasto stanowiło centralny obszar rozwojowy województwa śląskiego o znaczeniu europejskim.
7) przeznaczenia terenów zlikwidowanych bocznic kolejowych (Kochłowice, Halemba) 8) przebiegu zasadniczego układu komunikacyjnego miasta tj.:
a. przebieg trasy N-S, w szczególności w zakresie połączenia trasy N-S z ul. 1-Maja,
b. przedłużenie ul. Górnośląskiej w kierunku Chorzowa,
c. rezygnacja z projektowania ul. Gościnnej łączącej Panewniki z Chorzowem jako drogi publicznej klasy zbiorcza – ujawniono w trakcie procedury planistycznej obszaru południowej części miasta (MPZP obszaru 4).
8https://rudaslaska.com.pl/i,plany-cmentarza-w-bykowinie-prysly,100,1091083.html