ANALIZA PROGRAMÓW WYBORCZYCH KANDYDATÓW

Opracowując programy wyborcze, sztaby kandydatów musiały ustosunkować się do polityki międzynarodowej Ukrainy, ponieważ była to doniosła społecznie kwestia. Propozycje kandydatów w zakresie polityki zagranicznej państwa odnaj-dujemy we wszystkich programach. Z reguły o tych kwestiach możemy się dowie-dzieć na końcu programu wyborczego i nie stanowią one zbioru usystematyzowa-nych poglądów.

1 Zownisznia polityka oczyma hromadian, „Nacionalna bezpeka i oborona” 2010, nr 2, s. 69 i n.

2 Zownisznia polityka i polityka bezpeky Ukrajiny: hromadśka dumka, „Nacionalna bezpeka i oborona” 2010, nr 4, s. 58 i n.

W programie wyborczym W. Janukowycz akcentował wejście Ukrainy do grupy najlepiej rozwiniętych państw świata (G-20) i zwiększenie inwestycyjnej atrakcyj-ności kraju. Deklarował także zachowanie pozablokowego statusu państwa, poprawę stosunków z Rosją i innymi państwami WNP, strategiczne partnerstwo z USA, UE i państwami G-20³.

Obietnice wyborcze J. Tymoszenko koncentrowały się wokół realizacji koncep-cji państwa wysokich technologii oraz węzła tranzytowego, zakładając budowę autostrad, portów lotniczych, nowych gazociągów i ropociągów. Deklarowano również zmniejszenie energetycznej zależności państwa. Na pierwszym miejscu umieszczono priorytet integracji europejski, sformułowany dość enigmatycznie:

„kiedy zbudujemy Europę w Ukrainie, Ukraina będzie członkiem UE”. Stosunki z Rosją i innymi państwami WNP nazwano przyjacielskimi, akcentując szczególne znaczenie wymiaru ekonomicznego. W relacjach ze wszystkimi państwami propo-nowano kierować się zasadą pragmatyzmu oraz interesem narodowym. Uchylając się od bezpośredniej odpowiedzi na pytanie, czy Ukraina powinna wejść do struk-tur NATO, w  programie zawarto sformułowanie, że wstąpienie państwa do kolektywnych struktur bezpieczeństwa wymaga akceptacji społeczeństwa w drodze referendum⁴.

Niezależny kandydat S. Tigipko zaproponował powrót do koncepcji wielowek-torowości, podporządkowanej realizacji ekonomicznych interesów państwa oraz ochronie obywateli Ukrainy za granicą. Pragmatyczne podejście kandydata było zawarte w chęci zaniechania ciągłego poszukiwania „starszego brata”. Kijów powi-nien odgrywać aktywną rolę w regionie, w tym w uregulowaniu konfl iktu w Nad-dniestrzu, odbudować stosunki ekonomiczne z  Indiami i  Chinami, a  także powrócić na rynki Azji Centralnej. W relacjach z UE proponował podpisanie umowy stowarzyszeniowej i utworzenie strefy wolnego handlu oraz stopniowe zniesienie reżimu wizowego. Naśladując Amerykanów, zaproponował zresetowanie stosunków z Rosją oraz zaniechanie antyrosyjskiej retoryki⁵.

Były minister spraw zagranicznych A.  Jaceniuk zaproponował egzotyczną i oryginalną koncepcję Wschodnioeuropejskiej integracji, pozbawionej struktur organizacyjnych, spajającą członków wspólną polityką: 1) energetyczną; 2)

trans-3 Peredwyborna prohrama kandydata na post Prezydenta Ukrajiny Janukowycza W.F. „Ukraina dla ludej”, Kyjiw 2009, http://www.cvk.gov.ua, odczyt z dn. 25.08.2010.

4 Peredwyborcza prohrama kandydata u Prezydenty Ukrajiny Julii Tymoszenko. Ukrajina peremoże – Ukrajina ce Ty, ibidem, odczyt z dn. 25.08.2010.

5 Peredwyborna prohrama kandydata na post Prezydenta Ukrajiny Serhija Łeonidowycza Tigipka, ibidem, odczyt z dn. 25.08.2010.

portową i łączności; 3) rolną; 4) w sferze nauki, wysokich technologii, przemysłu kosmicznego, lotniczego i zbrojeniowego. Kijów powinien odgrywać wiodącą rolę we Wschodnioeuropejskich strukturach, łączących: Ukrainę, Rosję, Białoruś, Moł-dawię, Armenię, Azerbejdżan, Gruzję i Kazachstan. Kolejnym pomysłem kandydata była znana już koncepcja „Wielkiej Europy” od Atlantyku po Pacyfi k, składającej się z państw UE i Wschodnioeuropejskich struktur. Pozbawiona linii podziału

„Wielka Europa” gwarantowałaby wolne przemieszczanie się ludzi, towarów i usług, a także stanowiłaby przestrzeń dialogu politycznego i realizacji wspólnych projek-tów ekonomicznych. Były minister podkreślał również potrzebę pogłębienia partnerskiej współpracy z USA i Chinami⁶.

Urzędujący prezydent, W. Juszczenko, na samym początku swojego programu wyborczego podkreślił, że jego priorytety pozostają bez zmian: integracja europej-ska i euroatlantycka. Tylko jeżeli w pierwszym przypadku otwarcie napisano o członkostwie Ukrainy w UE to w drugim enigmatycznie o udziale Kijowa we wzmacnianiu euroatlantyckiego systemu bezpieczeństwa kolektywnego. Głowa państwa zachowała stanowczość w sprawach wycofania rosyjskiej Floty Czarno-morskiej z Krymu do 2017 r. Przy tym podkreśliła znaczenie stosunków dobrosą-siedzkich opartych o zasady partnerstwa i równego traktowania stron. Do swoich zasług prezydent zaliczył wejście do WTO oraz wskazał na potrzebę wykorzystania potencjału tranzytowego, w tym przesyłu surowców energetycznych. Zadeklarował tranzyt kaspijskiej ropy rurociągiem Odessa–Brody oraz nawiązał do szansy Ukrainy, związanej z EURO-2012⁷.

P. Symonenko na samym początku swojego programu stwierdza, że wciągając Ukrainę do NATO władza popsuła stosunki z Rosją oraz „sprezentowała” dla Rumunii czarnomorski szelf. Lider komunistów zapowiedział kardynalną zmianę dotychczasowej polityki zagranicznej. Podczas jego prezydentury najważniejszymi priorytetami w tej dziedzinie będą: 1) prawne zagwarantowanie Ukrainie na arenie międzynarodowej statusu państwa neutralnego i pozablokowergo, wykluczającego wciągania Kijowa do struktur NATO; 2) wspieranie idei kształtowania nowego systemu bezpieczeństwa europejskiego i euroatlantyckiego, pozbawionego bloków i konfrontacyjnego myślenia; 3) wznowienie i rozwój bratnich stosunków ze strategicznymi partnerami: Federacją Rosyjską i innymi państwami WNP. Wejście

6 Peredwyborcza prohrama kandydata na post Prezydenta Ukrajiny Jaceniuka A.P., ibidem, odczyt z dn. 25.08. 2010.

7 Peredwyborna prohrama kandydata na post Prezydenta Ukrajiny Juszczenka Wiktora Andrijo-wycza. „Wilna, sprawedływa ta sylna Ukrajina”, ibidem, odczyt z dn. 25.08.2010.

Ukrainy do Wspólnej Przestrzeni Ekonomicznej; 4) powołanie konsorcjum ener-getycznego wspólnie z  Rosją i  UE, co będzie istotnym elementem integracji europejskiej. W sprawach NATO i wejścia Ukrainy do Wspólnej Przestrzeni Eko-nomicznej proponował rozpisanie referendum⁸.

W programie wyborczym W. Łytwyna znajdujemy odniesienie do wprowadze-nia na Ukrainie europejskich standardów ekologicznych oraz zakaz importu genetycznie modyfi kowanej żywności. Lider ludowców z rezerwą podchodził do członkostwa Ukrainy w WTO, dlatego w kampanii wyborczej proponował „prze-gląd” bazy normatywnej, regulującej współpracę Kijowa z tą organizacją. Na arenie międzynarodowej zaproponował realizowanie statusu państwa pozablokowaego, aktywnie neutralnego. Zdaniem pretendenta bezpieczeństwo państwa powinno się opierać na dobrych relacjach z sąsiadami oraz pogłębionej współpracy z instytu-cjami międzynarodowymi i państwami, które potrafi ą zagwarantować Ukrainie niepodległość i  integralność terytorialną. Ukraina powinna się zaangażować w tworzenie wspólnie z Rosją, Kazachstanem i Białorusią Wspólnej Przestrzeni Ekonomicznej. W stosunkach z UE należy dążyć do podpisania umowy, gwaran-tującej wolny przepływ osób, towarów i usług⁹.

O. Tiahnybok zapowiadał lepszą ochronę granicy państwowej i zaostrzenie polityki migracyjnej. Z kolei etnicznym Ukraińcom proponował ulgi w sprawach powrotu do Ojczyzny. Pracującym za granicą obywatelom obiecał legalizację ich pobytu poprzez podpisanie umów bilateralnych. Proponował także wdrożenie programu ich powrotu oraz wprowadzenie zasady wzajemności wobec państw stosujących reżim wizowy wobec Ukrainy. Deklarował politykę europejskiego ukrainocentryzmu i  wykazywał zainteresowanie „Europą wolnych narodów”.

Ukraina powinna tworzyć geopolityczną oś bałtycko-czarnomorską oraz zawrzeć sojusz wojskowy z USA i Wielką Brytanią, wystąpić z WNP i wprowadzić reżim wizowy z Rosją. Planował także przywrócenie Ukrainie nuklearnego statusu oraz opracowanie programu kształtowania pozytywnego wizerunku państwa na świecie.

W przypadku niewycofania w terminie Floty Czarnomorskiej z Krymu propono-wał podjęcie przez Kijów działań jednostronnych¹⁰.

8 Peredwyborna prohrama kandydata na post Prezydenta Ukrajiny Petra Mychajłowycza Symo-nenka, ibidem, odczyt z dn. 25.08.2010.

9 Czas narodu. Peredwyborna prohrama kandydata na post Prezydenta Ukrajiny Łytwyna Woło-dymyra Mychajłowycza, ibidem, odczyt z dn. 25.08.2010.

10 Peredwyborna prohrama kandydata na post Prezydenta Ołeha Tiahnyboka, ibidem, odczyt z dn.

25.08.2010.

A. Hrycenko zapowiadał prowadzenie polityki zagranicznej, zgodnej z intere-sami narodowymi oraz jej podporządkowania celom rozwoju państwa ukraińskiego.

W sprawach wejścia Ukrainy do sojuszy wojskowych proponował ogłoszenie 5-letniej przerwy na podjęcie decyzji. Deklarował wprowadzenie zasady wzajem-ności w polityce wizowej, w tym także z państwami UE. Ukraina powinna pełnić rolę regionalnego lidera i chronić swoich obywateli za granicą¹¹.

Z pozostałych kandydatów do pozablokowego statusu Ukrainy nawiązywał O. Moroz, deklarując ułożenie wzajemnie korzystnych relacji z Rosją, UE, pań-stwami Bliskiego Wschodu, Chinami i innymi. Z kolei klucz do bezpieczeństwa państwa upatrywał w dobrych relacjach z sąsiadami. Ukraina powinna odgrywać aktywną rolę w realizacji międzynarodowych programów zapobiegających głodowi, co zapewni rozwój ukraińskiej wsi¹².

Niewiele miejsca polityce zagranicznej poświęcił J. Kostenko, który jednoznacz-nie opowiedział się po strojednoznacz-nie wejścia Ukrainy do NATO i „nowej europejskiej wspólnoty”, a także za stosowaniem cen rynkowych w sprawie dzierżawy przez Flotę Czarnomorską bazy w Sewastopolu¹³.

I. Bohosłowśka zaproponowała by Ukraina była państwem neutralnym –

„Szwajcarią XXI wieku” oraz inicjowała zorganizowanie konferencji międzynaro-dowej w sprawie nowego porządku światowego, bezpieczeństwa i rozbrojenia.

Strategicznymi partnerami neutralnej Ukrainy powinny zostać UE, Chiny, Indie, Brazylia, Japonia i USA. Z kolei Rosja uzyskałaby status szczególnego partnera¹⁴.

L. Suprun opowiedziała się za powołaniem europejskiego systemu bezpieczeń-stwa kolektywnego, aktywną polityką w  kierunku zarówno europejskim, jak i azjatyckim. Ukraina powinna rozwijać z innymi państwami stosunki dobrosą-siedzkie, szczególnie z krajami WNP. Ze wszystkimi sąsiadami należy dążyć do reżimu bezwizowego i do odbudowania stosunków ekonomicznych¹⁵.

11 Peredwyborcza prohrama kandydata na post Prezydenta Ukrajiny Hrycenka Anatolija Stepano-wycza. „Prysiahaju Narodu Ukrajiny!”, ibidem, odczyt z dn. 25.08.2010.

12 Prohrama kandydata na post Prezydenta Ukrajiny Moroza Ołeksandra Ołeksandrowycza, ibidem, odczyt z dn. 25.08. 2010.

13 Peredwyborcza prohrama kandydata na post Prezydenta Ukrajiny Kostenka Jurija Iwanowycza, ibidem, odczyt z dn. 25. 08.2010.

14 Peredwyborna prohrama kandydata na post Prezydenta Ukrajiny Bohosłowśkoji Inny Herma-niwny, ibidem, odczyt z dn. 25.08.2010.

15 Peredwyborna prohrama kandydata na post Prezydenta Ukrajiny Suprun Ludmyły Pawliwny, ibidem, odczyt z dn. 25.08.2010.