Analiza wariantu zmian stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektu Strategii

W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTU STRATEGII OPOLSKIE 2030

Jednym z elementów Prognozy oddziaływania na środowisko jest analiza stanu środowiska w przypadku braku realizacji planowanych zadań, tzw. wariant „0” (zero). Ocena wariantu „zero”

pozwala określić, jaki wpływ będzie mieć odstąpienie od realizacji Projektu Strategii Opolskie 2030 na stan środowiska.

W przypadku braku realizacji Projektu nie dojdzie do wskazanych w analizie potencjalnych oddziaływań, jednak brak realizacji Projektu nie spowoduje poprawy lub zmniejszenia oddziaływania stanu obecnego na jakość środowiska. Najważniejsze ze zidentyfikowanych „pozytywnych”

i „negatywnych” skutków braku realizacji Projektu Strategii Opolskie 2030 na stan poszczególnych elementów środowiska przedstawiono w tabeli poniżej (Tabela 31).

Tabela 31. Wpływ braku realizacji Projektu na stan poszczególnych komponentów środowiska Element środowiska Potencjalny wpływ na stan środowiska w przypadku braku realizacji

Projektu Strategii Opolskie 2030

Pozytywny Negatywny

Różnorodność biologiczna, w tym obszary Natura 2000

Potencjalne korzyści związane z brakiem realizacji Projektu należy określić na etapie przygotowania do inwestycji (np.

Karty Informacyjne Przedsięwzięcia)

1. Postępująca degradacja siedlisk;

2. Zachwianie równowagi ekosystemów;

3. Zanikanie zagrożonych siedlisk i gatunków;

4. Zanikanie siedlisk zależnych od wód (torfowiska, starorzecza) wskutek braku realizacji inwestycji w obszarze ochrony bioróżnorodności, ale także ochrony wód i zasobów wodnych.

Wody 1. Brak wzrostu emisji zanieczyszczeń do wód powierzchniowych i podziemnych;

2. Tymczasowe ograniczenie presji na zasoby wodne (brak realizacji inwestycji, brak nowych działalności);

3. Zmniejszenie ryzyka wystąpienia potencjalnych awarii i w efekcie obniżenie ryzyka przedostawania się

zanieczyszczeń do wód

powierzchniowych i podziemnych

1. Postępujące niekontrolowane zrzuty ścieków komunalnych w przypadku braku realizacji inwestycji związanych z budową i rozbudową sieci kanalizacyjnych;

2. Dalsze pogłębianie zjawiska nieracjonalnego wykorzystania zasobów wodnych.

Powietrze 1. Brak wzrostu emisji zanieczyszczeń do atmosfery (np. gazów cieplarnianych, pyłów), hałasu, promieniowania lub utrzymywanie emisji na stałym poziomie, związane np. na stałym popytem na energię;

1. Wzrost emisyjności gospodarki wskutek np. eksploatacji paliw kopalnych;

2. Brak zwiększenia popytu na energię może świadczyć o braku wzrostu gospodarczego w makroregionie;

128 Element środowiska Potencjalny wpływ na stan środowiska w przypadku braku realizacji

Projektu Strategii Opolskie 2030

Pozytywny Negatywny

2. Zmniejszenie ryzyka wystąpienia potencjalnych awarii i w efekcie obniżenie ryzyka przedostawania się zanieczyszczeń do atmosfery

3. Brak zwiększonego popytu na energię może wiązać się z brakiem konieczności przyłączania nowych źródeł energii, brakiem modernizacji przestarzałych sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, a w konsekwencji zwiększenia awaryjności i zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej.

Powierzchnia ziemi 1. Zmniejszenie ilości powstających odpadów na skutek braku możliwości rozwoju, powstawania nowych firm, rozkwitu przemysłu;

2. Pozorne ograniczenie krótko- i średnioterminowego oddziaływania na powierzchnię ziemi (budowa, przebudowa, wykopy, roboty ziemne), co jest jednym z elementów świadczących o braku rozwoju w obszarze komunalnym i przemysłowym;

3. Zachowanie stanu gleb o pierwotnym charakterze;

4. Zmniejszenie ryzyka wystąpienia potencjalnych awarii i w efekcie obniżenie ryzyka przedostawania się zanieczyszczeń do gleb.

1. Wzrost presji związanej z działalnością człowieka, np. wskutek zmniejszenia ilości odpadów zbieranych selektywnie;

2. Brak systemowego podejścia do gospodarki odpadami spowoduje

nasilenie nielegalnego

i niekontrolowanego pozbywania się odpadów (np. dzikie wysypiska);

3. Postępująca degradacja gleb (brak odtwarzania stanu gleb o złej i słabej jakości w wyniku braku działań kompensujących potencjalne szkody w środowisku, np. odtworzenie gleb, rekultywacje, zabiegi bioremediacyjne).

Krajobraz 1. Zachowanie krajobrazu

w „pierwotnym” kształcie (tj. w takiej formie, jaka była przed realizacją Projektu);

2. Ograniczenie presji urbanizacyjnej na tereny podmiejskie i rolnicze.

3. Zmniejszenie ryzyka wystąpienia potencjalnych awarii i w efekcie obniżenie ryzyka niszczenia krajobrazów cennych dla województwa (np. pożary, wybuchy itp.)

1. Brak racjonalnego rozwoju krajobrazów w wyniku zaniechania tzw.

audytów krajobrazowych;

2. Pogarszanie jakości krajobrazów, w tym obszarów szczególnie cennych dla mieszkańców.

Klimat Potencjalne korzyści związane z brakiem realizacji Projektu należy określić na etapie przygotowania do inwestycji (np.

Karty Informacyjne Przedsięwzięcia)

1. Negatywne, pogłębiające się oddziaływanie wynikające z nieracjonalnej gospodarki paliwami kopalnymi.

Zasoby naturalne 1. Pozornie mniejsza lub utrzymująca się na tym samym poziomie eksploatacja zasobów naturalnych.

1. Presja, nieefektywne i nieodpowiedzialne korzystanie z zasobów naturalnych wynikająca np.

z niskiej świadomości społecznej;

2. Brak systemowego i kompleksowego podejścia do eksploatacji złóż strategicznych dla województwa.

129 Element środowiska Potencjalny wpływ na stan środowiska w przypadku braku realizacji

Projektu Strategii Opolskie 2030

Pozytywny Negatywny

Ludzie Potencjalne korzyści związane z brakiem realizacji Projektu należy określić na etapie przygotowania do inwestycji (np.

Karty Informacyjne Przedsięwzięcia)

1. Pogarszanie się jakości życia w miastach;

2. Pogarszanie się lub stagnacja w obszarze wiedzy przyrodniczej i ekologicznej;

3. Wstrzymanie turystyki lub brak rozwoju turystyki w województwie.

Zabytki i dobra materialne

1. Ograniczenie potencjalnego zniszczenia lub naruszenia stanu zabytków i dóbr materialnych w trakcie prac architektonicznych i innych modernizacji.

1. Niszczenie, starzenie się zabytków (brak modernizacji);

2. Brak realizacji programów i działań na rzecz zachowania i przystosowania zabytków do nowych funkcji (kulturowe, turystyczne, edukacyjne);

3. Zaprzestanie promowania dziedzictwa kulturowego województwa opolskiego;

4. Ograniczenie dostępności do różnych form dziedzictwa woj. Opolskiego (np.

brak cyfryzacji zasobów).

Źródło: opracowanie GIG

Na podstawie powyższej analizy można stwierdzić, że przedstawione w tabeli „pozytywne” skutki braku realizacji Projektu Strategii Opolskie 2030 (wariant „zero”) mogą przynieść jedynie pozorne korzyści, zarówno w kontekście środowiskowym, jak również ekonomicznym i społecznym. Co więcej, potencjalne korzyści wynikające z realizacji wariantu zerowego mają charakter wyłącznie chwilowy lub odnoszący się do perspektywy średnioterminowej.

Jako przykłady można tutaj wymienić, np. brak oddziaływania na powierzchnię ziemi w wyniku zaniechania realizacji inwestycji polegających na budowie lub przebudowie sieci komunikacyjnych czy też terenów inwestycyjnych. Powiązane z tym są również „pozorne” korzyści takie jak brak degradacji gleb, terenów zielonych. Jednak w perspektywie długoterminowej (kilkanaście lub kilkadziesiąt lat), dla której takie inwestycje są projektowane, pierwotnie pozytywne oddziaływania przyczynią się do pogłębiania negatywnych skutków środowiskowych, ekonomicznych i społecznych (przestarzałe sieci, brak nowych miejsc pracy, stagnacja w obszarze nowych technologii). W zakresie elementów środowiska, takich jak, np. woda, jakość i zasoby wodne wymienić można inwestycje polegające na realizacji inwestycji związanych z budową, przebudową lub rozbudową sieci kanalizacyjnych.

W krótkiej perspektywie brak realizacji Projektu nie spowoduje negatywnych oddziaływań, np.

niszczenia wierzchni warstw gleb. Jednak zaniechanie ww. działań spowoduje, że nie będzie możliwe pełne zrealizowanie założeń dokumentów strategicznych zakładających poprawę stanu wód powierzchniowych i podziemnych. Niemożliwe lub przynajmniej bardzo mocno ograniczone wówczas będzie osiągnięcie celów środowiskowych dla Jednolitych Części Wód w ustalonym terminie.

Realizacji inwestycji polegających na wspieraniu rozwoju nowoczesnych, innowacyjnych rozwiązań czy też rozwijaniu poziomów technologicznych firm nie jest pozbawiona ryzyka potencjalnych awarii (np.

wypadki, wycieki, emisje zanieczyszczeń). Zgodnie z tabelą, jako potencjalną korzyść odstąpienia od

130 realizacji Projektu Strategii Opolskie 2030, w niemal każdym elemencie środowiska wskazano zmniejszenie ryzyka potencjalnej awarii, co w wąskim ujęciu może wydawać się pozytywnym efektem.

Należy jednak przeanalizować korzyści i zalety nowych, zmodernizowanych obiektów, urządzeń czy tras komunikacyjnych, które obecnie charakteryzują się zminimalizowanym oddziaływaniem na środowisko oraz niskim współczynnikiem awaryjności.

Zgodnie z przedstawionymi w tabeli informacjami można zauważyć przewagę negatywnych skutków braku realizacji Projektu Strategii Opolskie 2030. Głównym, przewidywanym negatywnym skutkiem braku realizacji Projektu Strategii Opolskie 2030 będzie:

 w obszarze środowiskowym – zagrożenie lub zubożenie zasobów środowiska (degradacja ekosystemów, utrata ciągłości ekologicznej) oraz zatrzymanie pozytywnych trendów w zakresie poprawy jakości poszczególnych elementów środowiska;

 w obszarze społecznym – pogłębiający się problem dostępności do lokalnych rynków pracy, niski poziom innowacyjny przedsiębiorstw oraz brak utrwalenia pozytywnych wzorców zachowań proekologicznych, co w ostateczności może doprowadzić do negatywnych nastrojów społecznych;

 w obszarze ekonomicznym – zaburzenie spójności ekonomicznej, marginalizacja małych, lokalnych firm i spowodowanie upadków ekonomicznych; realizacja inwestycji ekonomicznie nieuzasadnionych; niesprawiedliwe rozkładanie kosztów korzystania z usług

środowiskowych.

Niepodejmowanie działań zaplanowanych w ramach Projektu opóźni realizację założeń dokumentów strategicznych (np. Dyrektywa Wodna, Krajowy Plan Gospodarowania Odpadami, Strategie postępowania z komunalnymi osadami ściekowymi). Odstąpienie od realizacji Projektu może spowodować wstrzymanie podejmowanych inicjatyw oraz procesów zmierzających do poprawy stanu środowiska w Polsce, w szczególności w województwie opolskim. Brak działań ukierunkowanych na budowę gospodarki otwartej na współpracę, charakteryzującej się silnymi więziami społecznymi, wykwalifikowanymi pracownikami oraz rozwiniętymi branżami wyróżniającymi się na tle innych województw konkurencyjnymi i innowacyjnymi firmami może zahamować rozwój gospodarki i poszczególnych miast województwa opolskiego.

Na podstawie wyżej przedstawionych rozważań stwierdzono, że wariant „zero” jest niekorzystny środowiskowo, ekonomicznie i społecznie. Brak realizacji Projektu Strategii Opolskie 2030 spowoduje pogłębianie problemów środowiskowych i społecznych w województwie opolskim. Należy podkreślić, że korzystnym z punktu środowiskowego, jak i społecznego jest wariant doprowadzenia do realizacji działań ww. Projektu. Reasumując, w przypadku braku realizacji Projektu środowisko nie pozostanie na obecnym poziomie funkcjonowania, a zaniechanie realizacji zapisanych celów strategicznych może potencjalnie spowodować wzrost presji środowiskowej i pogorszenie ogólnej sytuacji społeczno-gospodarczej.

131