5.2. Analiza wsparcia wyrównywania szans osób
w wieku 50+/45+ w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
5.3. Analiza wsparcia wyrównywania szans osób w wieku 50+/45+ w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 5.4. Analiza wsparcia wyrównywania szans osób
w wieku 50+/45+ w ramach Programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL
Wprowadzenie
Celem niniejszego rozdziału jest analiza i ocena projektów ukierunkowanych na wyrównywanie szans osób w wieku 50+/45+ na rynku pracy w Polsce, które finansowane były ze środków EFS w perspektywie finansowej 2004–2006 (z uwzględnieniem projektów finansowanych w tym okresie z funduszy przedakcesyjnych). Dokonana analiza pozwala na ocenę skali działań kie-rowanych do osób w wieku 50+/45+ w ramach czterech programów: Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO RZL), Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), Programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL (PIW EQUAL) oraz Phare. Programy te projektowały bowiem we wspomnianym okresie działania ukierunkowane na rozwój zasobów ludzkich, a zatem jedynie w tym obszarze można szukać rozwiązań sprzyja-jących wyrównywaniu szans na rynku pracy osób w wieku 50+/45+ w Polsce.
W niniejszym rozdziale: (i) wskazano na możliwości finansowania inicjatyw ukierunkowa-nych na aktywizację zawodową osób w wieku 50+/45+, (ii) scharakteryzowano projekty kiero-wane do osób w wieku 50+/45+, (iii) dokonano oceny inicjatyw podejmowanych w perspektywie 2004–2006.
Analizę przeprowadzono w okresie wrzesień — grudzień 2010 r. w oparciu o dostępne źródła informacji, w tym bazy projektów, katalogi dobrych praktyk, zasoby internetowe oraz
dokumen-tację projektów realizowanych ze środków UE na lata 2004–200639.
5.1. Analiza wsparcia wyrównywania szans osób w wieku
50+/45+ w ramach programu Phare
W ramach kolejnych edycji Programu Phare Spójność Społeczno-Gospodarcza Rozwój Zaso-bów Ludzkich (Phare SSG RZL 2000–2003), obejmujących lata 2000–2006, podejmowane były działania mające na celu podniesienie zarówno jakości zasobów ludzkich, jak i struktur krajo-wych oraz regionalnych odpowiedzialnych za zatrudnienie. Projekty realizowane w ramach pro-gramów Phare SSG RZL obejmowały głównie działalność szkoleniową skierowaną do osób bez-robotnych i mających trudności na rynku pracy oraz do pracowników i pracodawców małych i średnich przedsiębiorstw. W ramach Phare 2000 i 2002 osób w wieku 50+ dotyczyły jedynie pojedyncze projekty (udało się zidentyfikować dwie inicjatywy, które jednak obejmowały prze-de wszystkim osoby w wieku emerytalnym).
Z punktu widzenia wyrównywania szans osób w wieku 50+ na rynku pracy szczególną rolę ode-grał program Phare 2003 Krajowy Program Rozwoju Zasobów Ludzkich (KPRZL)
„Wspar-cie na rzecz zatrudnienia osób, które ukończyły pięćdziesiąty rok życia”. Polska Agencja
Rozwoju Przedsiębiorczości, odpowiedzialna za wdrażanie tego programu, ogłosiła dwa kon-kursy (we wrześniu i październiku 2005 r.). W przeciwieństwie do wcześniejszych edycji Phare, tym razem wsparciem objęte zostały wszystkie województwa.
Phare 2003 KPRZL „Wsparcie na rzecz zatrudnienia osób, które ukończyły pięćdziesiąty rok życia” stanowił pierwszy w Polsce tak szeroko zakrojony program służący wyrówny-waniu szans osób w wieku niemobilnym.
39 Analizie podlegały projekty, które zostały zakończone kilka lat temu, co utrudniało badanie i rzutowało na stopień szczegóło-wości prowadzonych analiz.
100 | Część II
Celem programu Phare 2003 KPRZL „Wsparcie na rzecz zatrudnienia osób, które
ukoń-czyły pięćdziesiąty rok życia” było utrzymanie aktywności zawodowej osób po 50. roku życia,
chcących zmienić lub poprawić swoją sytuację na rynku pracy i zainteresowanych otrzymaniem wsparcia na podjęcie działalności gospodarczej. Grupą docelową podejmowanych działań były osoby w wieku 50+ (bezrobotne oraz poszukujące pracy, ale niepobierające świadczeń emerytal-nych). Wsparciem objęto ok. 1700 osób, 348 osób założyło własną działalność gospodarczą (zob. Tabl. II.3 niniejszego raportu oraz KPDZ 2006, s. 50).
Budżet programu opiewał na kwotę 18 415 tys. zł (KPDZ 2006, s. 76), co oznacza przeciętny wydatek na jednego uczestnika rzędu ok. 24,5 tys. zł. W 2006 r. wydatkowano na ten cel środki w wysokości 13 901 tys. zł (Sprawozdanie… 2007, s. 11). W ramach programu w 2005 r. podpi-sano umowy na realizację 29 spośród 38 zgłoszonych do konkursu projektów (Bełdowska i in. 2005). Wartość podpisanych umów sięgnęła (wg danych PARP) 2 434 021,16 euro (http://archi-wum.parp.gov.pl/dotPhare3rzl_ngos50.html). Średnia wartość projektu opiewała na kwotę ok. 159 tys. euro. Projekty zrealizowane zostały w okresie od 25 listopada 2005 r. do 30 września 2006 r.
Działania programu obejmowały:
• coaching i doradztwo związane z rozpoczęciem działalności gospodarczej, • poradnictwo psychologiczne (warsztaty, doradztwo indywidualne i grupowe),
• szkolenia związane z podjęciem działalności gospodarczej, w tym również szkolenia języko-we i komputerojęzyko-we,
• udzielenie jednorazowego wsparcia na rozpoczęcie działalności gospodarczej (równowar-tość 10 tys. euro40), wsparcie pomostowe.
Projekty kierowane były do beneficjentów zamieszkujących raczej mniejsze obszarowo tery-torium — rzadko było to całe województwo, częściej określony powiat, gmina lub grupa gmin. Wśród przedsięwzięć o szerszym zasięgu warto zwrócić uwagę na projekt „Akademia przed-siębiorczości 50+”, realizowany w woj. dolnośląskim, świętokrzyskim, pomorskim i warmiń-sko-mazurskim przez Demokratyczną Unię Kobiet. Wartością dodaną projektu było wypracowa-nie modelowych rozwiązań w zakresie wsparcia starszych uczestników rynku pracy takich jak: • grupy wsparcia, Klub Przedsiębiorców 50+ (PUP w Bolesławcu),
• ognisko integracyjne (integration center), w którym uczestniczyli wszyscy beneficjenci (Kielce), • spółdzielnie socjalne (Skarżysko Kamienna, Olsztynek) — założono spółdzielnię socjalną
w Olsztynku, propagowano model spółdzielczości socjalnej na innych obszarach krajach. Z punktu widzenia liczby beneficjentów ostatecznych projekty zrealizowane w ramach oma-wianego programu Phare były w większości stosunkowo małe, adresowane do kilku lub co naj-wyżej kilkudziesięciu osób, co wynikało ze specyfiki programu, przewidującego dotacje dla nowych przedsiębiorstw tworzonych przez beneficjentów w wieku 50+. W zależności od wyspe-cyfikowanych potrzeb regionalnych czy lokalnych rynków pracy, projekty kierowane były np. wyłącznie do kobiet (np. „Top 50: Talenty odkryte po 50”, „Nie tylko babcie”), choć najczęściej jedynym (poza warunkami dostępu) kryterium wyboru uczestników było zamieszkiwanie na określonym terytorium.
Zaletą podejmowanych działań było wyspecyfikowanie — po raz pierwszy na taką skalę — wsparcia dla osób w wieku 50+. Doświadczenia z realizacji projektów dały dowody na to, że osoby w wieku 50+ są gotowe na zmiany, jednak potrzebują pomocy, aby tę zmianę wprowadzić w życie. Najważniejsza dla nich jest motywacja, impuls do działania, kontakt z innymi osobami będącymi w podobnej sytuacji, ale i wsparcie finansowe (w tym przypadku w formie dotacji na uruchomienie własnej działalności gospodarczej).
Warto pokreślić, że realizacja projektów Phare 2003 dała niejednokrotnie podwaliny pod współpracę organizacji pozarządowych (realizatorów wielu z projektów) z powiatowymi urzę-dami pracy, które aktywnie włączały się w promocję projektów wśród bezrobotnych w wie-ku 50+, zwiększając szanse na swie-kuteczną rekrutację uczestników. Podjęta w dalszym okresie
40 Istniała możliwość udzielenia wsparcia w mniejszej kwocie (np. dla większej niż założono wstępnie liczby beneficjentów), za zgodą PARP.
Rozdział 5 | 101
współpraca w wielu przypadkach została sformalizowana, co przyczyniało się do lepszego spo-żytkowania doświadczeń we współpracy z beneficjentami w wieku 50 lat i więcej.
Jako mankament omawianego programu Phare 2003 można wskazać niedostateczną promo-cję rezultatów projektów. Obecnie trudno jest dotrzeć do informacji o tych projektach. Wypra-cowane w nich rozwiązania najczęściej nie zostały upowszechnione w formie raportów czy baz danych, a nawet jeśli takie bazy wiedzy powstały, to obecnie nie są dostępne. Przykład stanowić może projekt „Atlas złotego wieku”, w którego ramach powstała — niedostępna obecnie — In-ternetowa Baza Inicjatyw Seniorskich (www.atlas.ngo.pl)41.
Z uwagi na szeroki zakres wsparcia warto podkreślić również działania projektu PARP „50na-Plus”, realizowane w okresie październik 2005 — wrzesień 2006. W jego ramach podjęto dzia-łania na rzecz podnoszenia świadomości i zmiany postaw kadry zarządzającej przedsiębiorstw odnośnie do postrzegania pracowników w wieku 50+. Projekt podejmował również szeroko za-krojone wsparcie szkoleniowe osób w wieku 50+ w zakresie technologii informacyjnych oraz do-skonalenia językowego w kontekście potrzeb zawodowych. Wyróżnikiem prowadzonych szko-leń była ich specjalizacja — poza podstawowymi modułami uczestnicy mogli poszerzać swoje kompetencje językowe, informatyczne i zawodowe w trakcie specjalistycznych kursów ukierun-kowanych na potrzeby konkretnych grup zawodowych. Wsparciem szkoleniowym i doradczym objęto 3697 osób. Na realizację projektu wydatkowano ok. 28,2 mln zł (zob. Tabl. II.3. niniejszego raportu). Doświadczenia projektu są obecnie kontynuowane przez PARP w ramach projek-tu „Z wiekiem na plus — szkolenia dla przedsiębiorców”, finansowanego ze środków Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. W ramach projektu opracowane zostały standardy zarządzania wiekiem w przedsiębiorstwach, w pierwszej połowie 2011 r. rozpoczęto również szkolenia dla kadry zarządzającej i pracowników działów personalnych firm w zakresie praktycznych umie-jętności zarządzania wiekiem42.