Aprecjacja dolara

Bezpośredni wpływ wahań kursu dolara na notowania ropy wynika z tego, że wa-luta Stanów Zjednoczonych jest jednostką rozliczeniową w światowym obrocie ropą

naftową. Oznacza to, że aprecjacja dolara powinna działać hamująco na wzrost cen surow-ca i odwrotnie – deprecjacji dolara towarzyszyć powinien wzrost cen „czarnego złota”.

Ryc. 7. Cena ropy i kurs dolara w 2014 roku

Źródło: opracowanie własne na podstawie Global Economic Prospects (2015)

Analitycy podkreślają, że zjawisko takie możemy zaobserwować od połowy lipca 2014 roku, od kiedy dolar zaczął się umacniać, a cena baryłki spadać (por. ryc. 7).

Czynniki spekulacyjne – wojna naftowa pomiędzy

a

Według ekspertów rynków, oprócz głównych czynników wpływających na ceny ropy naftowej, bardzo istotny jest również fakt, iż Arabia Saudyjska, która tanio wydo-bywa ropę, prowadzi wojnę cenową z ropą z amerykańskich łupków.

Tak jak już zostało wspomniane wcześniej, od lat OPEC produkował około 40% światowej produkcji ropy naftowej (World Oil Outlook, 2014). Jednak rozpoczęta dwa lata temu olbrzymia produkcja surowca z łupków w USA zaczęła „zjadać” udział karte-lu w rynku naftowym. Amerykańska strategia doprowadziła do powstania nadwyżki surowca na rynku, co z kolei przełożyło się na gwałtowny spadek cen. Ostrze strate-gii Arabii Saudyjskiej zostało wymierzone w producentów ze Stanów Zjednoczonych. Rewolucja łupkowa i związana z nią technologia szczelinowania hydraulicznego na-pędzały w ciągu ostatnich lat amerykański boom naftowy (Pach-Gurgul, 2013). Dzięki rozwojowi tej technologii produkcja krajowa ropy naftowej w USA przyrosła od 2008 roku o 66%.

Eksperci podkreślają jednak, że użycie tej technologii jest opłacalne przy cenach na poziomie 60 dol. za baryłkę (Global Economic Prospects, 2015). Można więc stwier-dzić, że Arabia Saudyjska liczy na to, że kraje Zatoki Perskiej będą w stanie przetrzy-mać okres niskich przychodów. Wydaje się, że wojna cenowa może przybrać jeszcze

dol. = 100 w 1973 roku

dol. (LHS)

Cena ropy brent (RHS)

ostrzejszą formę, a cena ropy naftowej może osiągnąć nawet 20 dol. za baryłkę. Przy-czynić się do tego może zniesienie zakazu eksportu ropy naftowej przez Stany Zjedno-czone, który został wprowadzony w reakcji na kryzys naftowy z początku lat siedem-dziesiątych XX wieku. Zakaz ten wspomagał kontrolę cen ropy naftowej i paliw w USA, którą wprowadzono w obawie przed inflacją, a także w obawie przed sprzedażą nowo odkrytej ropy z Alaski do Japonii. Eksperci rynków paliwowych prognozują, że znie-sienie tego zakazu z pewnością przyczyni się do nadpodaży tego surowca na rynkach międzynarodowych.

Ponadto na międzynarodowy rynek ropy naftowej wraca jeden z największych niegdyś eksporterów ropy, czyli Iran. Będzie on gotów dostarczyć na rynek 30 mln ba-ryłek ropy ze swoich rezerw, a ponadto zamierza też szybko podnieść produkcję do 3,8 mln baryłek dziennie, czyli do poziomu sprzed nałożenia sankcji na Iran za jego kontrowersyjny program nuklearny.

Podsumowanie

W świetle przeprowadzonych rozważań i analiz należy stwierdzić, że do głównych czynników oddziałujących na cenę ropy należy zaliczyć przede wszystkim: interpre-tacje dotyczące kształtowania się relacji podażowo-popytowych, tempo światowego wzrostu gospodarczego, politykę OPEC, wahania kursu dolara USA, sezonowość, sytu-ację geopolityczną, a także czynniki spekulacyjne. Niektóre z nich wpływają na cenę ropy w perspektywie długoterminowej (podaż ropy i popyt na nią, a także światowy wzrost gospodarczy), a inne – w perspektywie krótkoterminowej.

Chociaż nie można dokładnie określić udziału poszczególnych czynników w sytu-acji na rynku ropy naftowej na przełomie lat 2014/2015, to wydaje się, że dominują-cym czynnikiem spadku cen była ekspansja produkcji ropy w Stanach Zjednoczonych i strategia OPEC.

Z raportu Międzynarodowej Agencji Energii (International Energy Agency, IEA) wynika, że wojna cenowa państw OPEC nie skończy się szybko. Ruch OPEC z listopada 2014 roku, a także z grudnia 2015 roku, polegający na braku decyzji o zmniejszeniu limitów produkcyjnych przy tak niskich światowych cenach ropy, to tylko pierwszy krok w ramach planu agresywnego zwiększenia podaży i sprzedaży ropy naftowej oraz inwestycji w przyszłe wydobycie. Zdaniem IEA, kraje kartelu naftowego OPEC postano-wiły „zacisnąć pasa i zalać rynek ropą naftową” w celu zdławienia konkurencji, szcze-gólnie ze strony Stanów Zjednoczonych (IEA, 2015).

Jak dotąd strategia Arabii Saudyjskiej nie zaszkodziła jeszcze poważnie amerykań-skim producentom, ponieważ firmy eksploatujące tamtejsze złoża łupkowe nauczyły się drastycznie ciąć koszty produkcji i wbrew oczekiwaniom nie wypadają z rynku. W październiku Goldman Sachs i brytyjska firma konsultingowa Energy Aspects poin-formowały, że cena surowca może w 2016 roku spaść do 20 dol. za baryłkę. Prognozy dotyczące popytu i podaży wskazują, że kryzys nadpodaży ropy na międzynarodowym rynku utrzyma się w 2016 roku. Korzystają na nim niewątpliwie importerzy tego su-rowca, natomiast potencjalne straty, rozumiane jako mniejsze dochody do tych, które

można by realizować, ponoszą eksporterzy. Mimo wszystko nawet przy obecnie obo-wiązującej niskiej cenie opłaca się wydobywać i eksportować ropę.

Literatura References

BP Statistical Review of World Energy (2015). Pozyskano z

http://www.bp.com/en/global/cor-porate/energy-economics/statistical-review-of-world-energy.html

Davis, J. (2006). The Changing World of Oil: An Analysis of Corporate Change and Adaptation. Farnham: Ashgate.

Global Economic Prospects (2015). Understanding the Plunge in Oil Prices: Sources and

Implications.Having Fiscal Space and Using It. Washington: International Bank for

Reconstruction and Development / The World Bank.

IEA (2015). Medium Term Oil Market Report. Pozyskano z https://www.iea.org/publications/ freepublications/publication/MTOMR_2015_Final.pdf

Kosowski, P., Rychlicki, S., Stopa J. (2008). Transakcje na rynku „spot” i „futures” na rynku ropy naftowej. Wiertnictwo Nafta Gaz, 25(2).

Kowalski, W. (2009). Wszystko o rynku ropy naftowej. Poznań: EFIX Dom Maklerski.

Maugeri, L.(2006). The Age of Oil: The Mythology, History, and Future of the World’s Most

Controversial Resource. Westport, Connecticut, London: PRAEGER.

Nafta Polska (2015, 12 grudnia). Pozyskano z http://www.nafta-polska.pl/

Pach-Gurgul, A. (2013). Perspektywy wykorzystania gazu łupkowego w energetyce Unii Europejskiej. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 21, 63–77.

Ross, L.M. (2012). The Oil Curse: How Petroleum Wealth Shapes the Development of Nations. Oxford: Princeton University Press.

Socha, R. (2013). Analiza relacji wybranych cen gatunków ropy naftowej. Polityka Energetyczna,

16(2).

Torchała, A. (2015). Ropa naftowa najtańsza od sześciu lat. Pozyskano z http://www.bankier.pl/ wiadomosc/Ropa-naftowa-najtansza-od-szesciu-lat-7289519.html

World Oil Outlook (2014). Vienna: Organization of the Petroleum Exporting Countries.

Agnieszka Pach-Gurgul, dr nauk ekonomicznych, adiunkt w Katedrze Międzynarodowych Stosunków

Go-spodarczych w Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Autorka książki Jednolity rynek energii

elektrycz-nej w Unii Europejskiej w kontekście bezpieczeństwa energetycznego Polski i rozdziałów w książkach o

tema-tyce międzynarodowych stosunków gospodarczych oraz wielu naukowych artykułów dotyczących przede wszystkim: przemian w polskiej i światowej energetyce, bezpieczeństwa energetycznego, wspólnotowej (unijnej) polityki energetycznej, procesu tworzenia jednolitego rynku energii oraz wyzwań ekologicznych dla współczesnej energetyki.

Agnieszka Pach-Gurgul, Ph.D., assistant professor at International Economics Department, University of

Economics in Krakow. The author of Single Electricity Market in the European Union in the Context of Polish

Energy Security, as well as numerous articles and chapters in books related to the following areas of interest:

changes in Polish and world power sector; energy security; European Union energy policy; a single energy market; and the challenges for contemporary ecological energy.

Adres/address:

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Wydział Nauk Ekonomicznych

Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych ul. Rakowicka 27, 31-510 Kraków, Polska

Studies of the Industrial Geography Commission of the Polish Geographical Society 30 (3) · 2016