W tabeli 1 zaprezentowano listę aspektów, których nazwy odnalezione w tekście mają być ozna-czane przez adnotatorów. Dla każdego aspektu istnieje jeden typ adnotacji posiadający analogicz-ną nazwę, gdzie w celu uniknięcia błędów w trakcie późniejszego automatycznego przetwarzania w nazwach typów adnotacji polskie znaki zamieniono na ich odpowiedniki z alfabetu łacińskiego, zaś spacje zamieniono na podkreślniki.
aspekt wyjaśnienie
aparat fotogra-ficzny
aparat fotograficzny wbudowany w telefon
awaryjność jak często telefon ulega awariom wymuszającym na użytkowniku zanie-sienie urządzenia do serwisu
cena cena, w jakiej produkt jest dostępny na rynku i jej stosunek do jakości produktu lub usługi
design na ile wygląd telefonu jest atrakcyjny dla użytkowników (czy telefon się użytkownikowi podoba wizualnie); chodzi tu o ogólne subiektywne postrzeganie wyglądu całego urządzenia przez recenzenta
gps jakość wbudowanego modułu nawigacji satelitarnej (czy spełnia swoją rolę)
liczba funkcji jak wiele telefon ma funkcji; nazwami aspektu powinny być wyłącznie określenia opisujące ogólną liczbę funkcji udostępnianych przez telefon, a nie wyliczenia poszczególnych funkcji dostępnych w telefonie (przy-kładowo, fraza „moduł wifi” nie powinna być zaadnotowana, ponieważ pomimo tego, że jeśli jest dostępny to zwiększa liczbę funkcji, to nie opisuje bezpośrednio liczby dostępnych funkcji i być może oprócz tego modułu telefon posiada bardzo niewiele innych funkcji)
jakość dźwięku jakość dźwięku podczas rozmowy, brzmienie odtwarzanej muzyki (np. przez radio i odtwarzacz mp3), również w trybie głośnomówiącym oraz na słuchawkach
kompatybilność kompatybilność telefonu z innymi urządzeniami elektronicznymi i opro-gramowaniem
aspekt wyjaśnienie
obsługa prostota obsługi telefonu zarówno od strony sprzętowej (np. rozplanowa-nie przycisków), jak i programowej (przejrzystość menu itp)
odtwarzacz mp3 funkcja telefonu odtwarzająca nagrania dźwiękowe zapisane w plikach mp3 i podobnych (np. ogg)
parametry parametry techniczne, którymi cechuje się telefon; aspekt ten odnosi się do podzespołów telefonu wpływających na jego pracę, które nie mieszczą się w pozostałych aspektach wymienionych w tabeli
pojemność aspekt określa, jak wiele danych (np. wiadomości, filmów, aplikacji) jest w stanie pomieścić pamięć wbudowana w urządzenie
rozdzielczość wy-świetlacza
liczba pikseli obrazu wyświetlanych na wyświetlaczu urządzenia; powią-zana z takimi odczuciami recenzentów, jak czytelność obrazu (na ile ob-razy, filmy czy litery wyświetlane na ekranie są wyraźne)
rozmiar wyświe-tlacza
na ile rozmiar wyświetlacza, w który urządzenie jest wyposażone, po-zwala na komfortowe korzystanie z urządzenia
serwis jakość serwisu zapewnianego przez producenta urządzenia
software liczba i jakość aplikacji zainstalowanych na telefonie bądź możliwych do pobrania i uruchomienia na nim
sygnał na ile dobrze telefon utrzymuje połączenie z siecią operatora
szybkość odnosi się do czasu reakcji urządzenia na polecenia wydawane przez użyt-kownika (np. średnia długość okresów wczytywania kolejnych list menu itp.)
waga czy ciężar telefonu pozwala na swobodne korzystanie z urządzenia wymiary czy wymiary telefonu pozwalają na swobodne korzystanie z urządzenia wytrzymałość w jakim stopniu telefon jest odporny na uszkodzenia mechaniczne
wy-nikające z kontaktu z otoczeniem (np. pęknięcia obudowy, powstawanie rys na wyświetlaczu itp.)
żywotność baterii czy okres pomiędzy ładowaniami baterii umożliwia bezproblemowe ko-rzystanie z urządzenia
Tabela 1: Lista aspektów produktów (telefonów komórkowych), dla których w wyniku procesu adnotacji wygenerowane mają zostać słowniki nazw. Źródło: opracowanie własne na podstawie strony cokupic.pl
B.3 Wskazówki adnotacji
Odnoszenie się do aspektu wprost i nie wprost
Aspekt może być wspomniany w teście wprost i nie wprost. Mówiąc, że aspekt jest wspomniany w tekście wprost mamy na myśli, że pojawia się tam jego nazwa. Natomiast aspekt wspomniany jest nie wprost wówczas, gdy w tekście pojawia się sformułowanie, które bezpośrednio dotyczy tego aspektu, jednak nigdzie nie pojawia się jego nazwa. Przykładowo, w zdaniu „Telefon jest tani” występuje odniesienie do aspektu cena. Odniesienie to odbywa się tu poprzez słowo „tani”, które jednak nie jest rzeczownikiem ani frazą zawierającą rzeczownik. W związku z tym nie występuje tutaj nazwa aspektu zgodna z definicją podaną w sekcji C.1 i adnotacja nie powinna zostać nadana. Podsumowując, jeśli w tekście pojawi się odniesienie do aspektu nie wprost, należy nie nadawać żadnej adnotacji.
Ustalanie typu adnotacji
Istotną rolą adnotatora jest określenie, czy dane sformułowanie jest nazwą któregoś z aspektów wymienionych w tabeli 1 i jeśli tak, to którego. Istotne jest to, aby nazwa była nadawana tylko wtedy, gdy analizowane zdanie jest zgodne z wyjaśnieniem danego aspektu zawartym w drugiej kolumnie tabeli. Może się okazać, że pewne sformułowanie jest powiązane z danym aspektem, ale w przekonaniu adnotatora nie można jednak go utożsamić znaczeniowo z danym aspektem. Adnotatorzy powinni kierować się tutaj dwiema podstawowymi regułami:
• jeśli ocena aspektu opisywanego przez typ adnotacji oraz przez analizowane sformułowanie mogą być rozbieżne, to dane sformułowanie nie jest nazwą aspektu. Przykładowo, słowo „głośność” w przypadku telefonu komórkowego jest powiązane z aspektem jakość dźwięku. Jedak możliwe jest, że recenzent pozytywnie oceni głośność, jednak pomimo tego jakość dźwięku może być oceniona słabo (np. dźwięki wydawane przez głośniki telefonu są donośne, ale brzmią sztucznie). W takim przypadku, „głośność” nie powinna być zaadnotowana jako nazwa aspektu jakość dźwięku,
• potencjalna nazwa aspektu, po połączeniu z przymiotnikami „dobry” lub „zły” powinna two-rzyć frazę, która wyraźnie wskazuje na to, jakiego aspektu dotyczy nazwa. Przykładowo, w sformułowaniu „ekran szybko sie rysuje” adnotator zastanawia się, czy „ekran ” można zaadnotować jako nazwę aspektu wytrzymałość (gdyż cała fraza dotyczy tego aspektu, a „ekran” jest w niej jedynym rzeczownikiem). Jednakże, jeśli skonstruujemy frazę „dobry
ekran”, to otrzymana fraza jest odległa znaczeniowo od aspektu wytrzymałość i prawdopo-dobnie częściej kojarzy się z tym, ekran ma np. duży rozmiar, wysoką rozdzielczość i dobre odwzorowanie kolorów. W takim przypadku adnotator nie powinien nadawać adnotacji. Możliwe jest zaistnienie sytuacji, w których problematyczne będzie ustalenie typu adnotacji, który powinien zostać nadany (to jest ustalenie aspektu, do którego występuje odniesienie w analizowanym zdaniu). Przykładowo, słowo „obudowa” w sformułowaniu „piękna obudowa” odnosi się do aspektu design, natomiast w „niezniszczalna obudowa” do aspektu wytrzymałość. W takich przypadkach należy nadawać adnotację wynikającą z kontekstu. Innymi słowy, wyraz „obudowa” może mieć nadane adnotacje różnych typów w obu wspomnianych przypadkach.
Możliwe jest również wystąpienie słowa, które w danym kontekście może się odnosić do więcej niż jednego aspektu. W takim przypadku, adnotatorzy powinni nadać kilka adnotacji.
Zakres adnotacji
Problematycznym zadaniem w niektórych przypadkach może być ustalenie zakresu adnotacji, tj. określenie jak wiele słów dana adnotacja powinna obejmować - czy powinien być to tylko jeden wyraz, czy też może dłuższa fraza – a jeśli fraza, to jak ma być długa. Przy ustalaniu długości frazy należy wziąć pod uwagę następujące reguły:
• adnotacja powinna obejmować wszystkie słowa, które wymagane są do tego, aby popraw-nie zrozumieć sens zdania, w którym wystąpiło w tekście. Przykładowo, w zdaniu „Czas czuwania jest bardzo krótki” należy zaadnotować frazę „czas czuwania” jako nazwę aspektu żywotność baterii, gdyż samo słowo „czas” nie zachowuje tutaj właściwego znaczenia i po usunięciu słowa „czuwania” nie bylibyśmy w stanie odgadnąć, jakiego aspektu dane słowo się tyczy. Przykładowo, samo słowo „czas” może odnosić się w kontekście telefonu komór-kowego do czasu włączania się urządzenia lub czasu ładowania się baterii. W związku z tym, należy zaadnotować w tym przypadku całą frazę „czas czuwania”. Podobnie, w zda-niu „Wadą jest błyskawiczne rozładowywanie się baterii”, nazwą aspektu powinno być całe sformułowanie „rozładowywanie się baterii”, gdyż usunięcie słowa „rozładowywanie się” nie pozwala na zrozumienie sensu zdania.
• fraza będąca nazwą aspektu nie może zawierać żadnych słów, które opisują dany aspekt w kontekście konkretnego, opisywanego produktu. Przykładowo, w zdaniu „Aluminiowa obu-dowa jest bardzo wytrzymała” zaadnotowanie frazy „Aluminiowa obuobu-dowa” byłoby błędne,
gdyż to ten konkretny model telefonu ma aluminiową obudowę; należy w tym przypadku jako nazwę aspektu oznaczyć wyłącznie słowo „obudowa”.
• nazwy aspektu nie mogą wskazywać w żaden sposób na opinię autora tekstu o danym aspekcie. Przykładowo, fraza piękna obudowa byłaby błędną adnotacją.
C Budowanie bazy przykładowych sformułowań używanych do
oce-ny aspektów produktów – wskazówki adnotacji
C.1 Cel procesu adnotacji
Recenzenci wyrażają swoje opinie o produktach za pomocą różnego rodzaju sformułowań. Celem procesu adnotacji jest zebranie bazy przykładowych sformułowań wykorzystywanych przez recen-zentów dla określania opinii. Adnotatorzy mają za zadanie oznaczyć frazy, w których oceniany jest któryś z aspektów zdefiniowanych w tabeli 2, przy czym istotne są tu tylko te sformułowania, w których odnoszono się do aspektu wprost (czyli w których pojawiła się nazwa aspektu).
Zgromadzona baza sformułowań, za pomocą których recenzenci oceniali aspekty produktów, zostanie następnie wykorzystana do przygotowania reguł ekstrakcji leksykalnej, dzięki którym możliwe będzie automatyczne identyfikowanie fragmentów tekstu, w których recenzenci oceniają aspekty produktów.