2 maja o 8.00 GMT „Belgrano” i towarzy-szące mu okręty zmieniły kurs na zachodni, o czym dowódca „Conquerora” niezwłocznie zameldował. O 14.00 GMT, po podniesieniu masztu w celu przeprowadzenia kolejnego se-ansu łączności, „Conqueror” otrzymał znie-kształconą wiadomość o zmianie zasad użycia
FOT. 2. w Ciągu około godziny „general Belgrano” pogrążył się w falach
FOT. ARCHIWUM AUTORA
siły i zezwalającą na atakowanie argentyńskich okrętów również poza strefą 200 mil od Falklandów. Dowódca okrętu, komandor po-rucznik Wreford Brown, zdecydował, by przed rozpoczęciem działań upewnić się co do treści nowych rozkazów, mimo że anteny jego okrę-tu były uszkodzone przez wysokie fale. W tym czasie „Belgrano” kontynuował rejs na zachód, aby znaleźć się na płytszych wodach.
Zmiana zasad użycia siły została potwierdzo-na. Odnośną depeszę odebrano na „Conquerorze”
o 17.00 GMT (14.00 czasu lokalnego). 30 mi-nut później dowódca okrętu potwierdził zrozu-mienie nowych rozkazów i zameldował, że za-mierza atakować. Była ku temu najwyższa po-ra, gdyż grupa argentyńska zbliżała się do płyt-kowodnego obszaru zwanego Burdwood Bank.
Jest to wypiętrzenie dna, swoiste przedłużenie płyty kontynentalnej Ameryki Południowej o długości z zachodu na wschód około 200 mil morskich i szerokości około 60 mil morskich.
Na obszarze tym głębokości spadają do około 50 metrów. Wprowadzenie tam okrętu podwod-nego, śledzącego cel przemieszczający się z prędkością rzędu 20 węzłów, nie wchodziło w grę, gdyż oprócz groźby uderzenia w prze-szkodę podwodną istniało ryzyko wykrycia
„Conquerora” środkami wzrokowymi (zabu-rzenia na powierzchni wywołane szybkim prze-mieszczaniem się kadłuba o wyporności kilku tysięcy ton).
Planując atak, dowódca brytyjski dyspono-wał pięcioma wyrzutniami torpedowymi. Do trzech z nich załadowano torpedy do zwalcza-nia celów nawodnych typu Mk 8, do pozosta-łych torpedy uniwersalne (do zwalczania celów nawodnych i podwodnych) Mk 24 Tigerfish Mod. 1. Krążownik miał zostać zaatakowany ciężkimi torpedami Mk 8, zaś torped Tigerfish zamierzano użyć prawdopodobnie w wypadku konieczności odpierania ataków niszczycieli ar-gentyńskich. Posiadające większą głowicę bo-jową Mk 8 stwarzały ponadto większą szansę poważnego uszkodzenia lub zatopienia dużego okrętu mającego pancerny pas burtowy i roz-budowany system obrony przeciwawaryjnej.
Okręty argentyńskie szły w tym czasie w szy-ku klina. „Belgrano” tworzył jego wierzchołek,
zaś niszczyciele płynęły około pół mili za nim, z lewej i prawej burty. Stacje hydroakustyczne niszczycieli były wyłączone lub pracowały w reżymie pasywnym.
Wykorzystując dane dostarczane przez kom-pleks hydroakustyczny oraz, co w wypadku ato-mowego okrętu podwodnego uznać należy za ewenement, prowadząc obserwację przeciwni-ka przez peryskop, dowódca brytyjski wypra-cował dane do ataku. Bez przeciwdziałania ze strony niszczycieli, „Conqueror” wyszedł na pozycję odpalenia salwy torpedowej i z odle-głości zaledwie 1200–1300 metrów wystrzelił o 18.57 GMT cztery torpedy. Podążały one do celu w ciągu 55 sekund. Dwa z brytyjskich po-cisków trafiły krążownik w część dziobową (między kluzą kotwiczną a dziobową wieżą) i śródokręcie, trzeci przeszedł za jego rufą.
Czwarta torpeda trafiła niszczyciel „Hipolito Bonchard”, lecz nie wybuchła na skutek wadli-wej pracy zapalnika. Okręt został jednak uszko-dzony.
„Belgrano” otrzymał śmiertelny cios.
Wybuch pierwszej torpedy spowodował ode-rwanie się dziobu (identyczne uszkodzenie od-niósł bliźniaczy krążownik USS „Helena” tra-fiony w nocy z 12 na 13 lipca 1943 roku w noc-nym boju w Zatoce Kula japońską „długą lan-cą”). Druga rozerwała poszycie kadłuba na śródokręciu. W ciągu kilku minut zostały zala-ne, co najmniej trzy przedziały wodoszczelne.
Okręt zaczął się przechylać na lewą burtę. Aby temu przeciwdziałać, na przeciwległą burtę ob-rócono lufy dwóch wież artylerii głównej. Nie na wiele to się jednak zdało, gdyż załoga nie zdołała zahamować czy też choćby znacząco ograniczyć przedostawania się wody do nieza-lanych jeszcze przedziałów wodoszczelnych.
W ciągu około godziny „General Belgrano” po-grążył się w falach (fot. 2). Według danych ar-gentyńskich zginęło 368 marynarzy (część pu-blikacji mówi o 321 ofiarach), 879 przyjęły na swoje pokłady oba okręty eskorty. Należy kreślić, że poszukując brytyjskiego okrętu pod-wodnego niszczyciele dopuściły do rozprosze-nia rozbitków przez fale – ostatnich żywych podjęto z wody prawie dobę po zatonięciu krą-żownika.
Po odpaleniu torped i odnotowaniu wybu-chów „Conqueror” zaczął wycofywać się z re-jonu działań (fot. 3). Brytyjczycy twierdzą, że niszczyciel „Piedra Buena” rzucił kilka serii bomb głębinowych, lecz nie znajduje to po-twierdzenia w publikacjach argentyńskich.
Zatopienie krążownika złamało ducha mary-narki argentyńskiej. Grupa lotniskowcowa i fre-gaty pozostały na morzu jeszcze sześć dni, lecz nie próbowały się już zbliżyć do przeciwnika.
Następnie okręty powróciły do baz. Grupę sa-molotów Shyhawk, stanowiącą główne uzbro-jenie „Veintcinco de Mayo”, przebazowano na lotniska położone w południowej Argentynie.
Z całej marynarki argentyńskiej na morzu po-został tylko okręt podwodny „San Louis”.
Strona argentyńska przez cały czas stoi na sta-nowisku, że zatopienie krążownika było jeżeli nie zbrodnią wojenną, to na pewno działaniem
bezprawnym. Według materiałów udostępnio-nych przez siły morskie tego państwa, krytycz-nego dnia okręt wracał już do swojej bazy w Ushuaia, a i wcześniej otrzymał rozkaz trzy-mania się poza dwustumilową strefą wojenną.
Jego zadaniem było jakoby patrolowanie połu-dniowej granicy tej strefy. Z perspektywy kil-kunastu lat można zadać pytanie, czy rzeczy-wiście rozwinięte na morzu siły argentyńskie, zwłaszcza grupa lotniskowcowa, stanowiły po-ważne zagrożenie dla Brytyjczyków.
Dysponując obecną wiedzą można zaryzyko-wać tezę, że raczej nie.
Lotniskowiec był w stanie jednorazowo wysłać w powietrze 12 samolotów szturmo-wych uzbrojonych w bomby lotnicze.
Prawdopodobieństwo osiągnięcia przez nie celów było niewielkie. Krytycznego dnia Brytyjczycy ustawili swoje okręty w szyku podobnym do
za-FOT. 3. jOlly ROgeR wykonany przez załogę „Conquerora” po zatopieniu argentyńskiego krążownika „general Belgrano”. Ofiarę symbolizuje sylwetka okrętu z numerem burtowym C4. Na tradycyjnej „pirackiej fladze” pojawił się nowy symbol – skrzyżowane orbity mają świadczyć o tym, że „Conqueror” otrzymał rozkaz zatopienia „Belgra-no” za pośrednictwem satelity. Po prawej stronie – ściśle limitowana – „falklandzka” bluza załogi „Conquerora”.
Brytyjski okręt podniósł „jolly Rogera” wchodząc po zakończeniu wojny do macierzystej bazy Faslane w Szkocji.
jego dowódcę spotkały za to duże nieprzyjemności ze strony polityków. „jolly Roger” zbyt dobrze komponował się z wizerunkiem premier Margaret Thatcher z piracką przepaską na oku, którym posługiwała się argentyńska propa-ganda i różni pacyfiści na całym świecie.
FOT. ARCHIWUM AUTORA
stosowanego 4 maja, w dniu zatopienia
„Sheffielda”, przy czym okręty dozoru radiolo-kacyjnego skierowano nie w kierunku zachodnim (wybrzeże Argentyny), lecz północno-zachod-nim (grupa lotniskowcowa). Zespół brytyjski mógł utrzymywać jednorazowo w powietrzu trzy do czterech par samolotów typu Harrier, z któ-rych każdy przenosił dwie rakiety powietrze–po-wietrze.
Kierunek ataku argentyńskiego był łatwy do określenia. Uwzględniając promień taktyczny samolotów Skyhawk i odległość obu zespołów można przyjąć, że Argentyńczycy zbliżaliby się do przeciwnika po najkrótszej trasie. Zatem w odległości około 80–100 kilometrów od celu głównego (czyli lotniskowców) maszyny argen-tyńskie napotkałyby sześć do ośmiu samolotów Harrier uzbrojonych w 12–16 rakiet powietrze–
–powietrze. Jeżeli z jakichś przyczyn część ata-kujących maszyn sforsowałaby pierwszą linię obrony, atakujący weszliby w zasięg systemów Sea Dart o zasięgu 40 kilometrów, w które były wyposażone fregaty. Przyjmując, że samoloty leciałyby na niskim pułapie, to zostałyby wykry-te (w wariancie najmniej korzystnym dla Brytyjczyków) w odległości około 35 kilome-trów od okrętów. Utrzymując prędkość rzędu 1200 km/h (założenie optymistyczne) znajdowa-łyby się zatem w zasięgu pocisków rakietowych Sea Dart przez około 90 sekund. W tym czasie możliwe było wystrzelenie co najmniej dwuna-stu rakiet. Bezpośrednio przed jednostkami pierwszej linii obrony okrętowej samoloty napo-tkałyby ogień artylerii. Następnie do akcji we-szłyby rakiety Sea Cat i artyleria fregat drugiej linii, a bezpośrednio przed lotniskowcami bardzo skuteczne rakiety Sea Wolf. Owa pobieżna kal-kulacja pomija poza tym zestawy Sea Slug oraz Sea Dart na lotniskowcu„Invincible” i Sea Cat na HMS „Hermes”.
Czy Argentyńczycy mogli rozegrać batalię o panowanie na morzu inaczej?
Zgodnie z ówczesnymi opiniami brytyjskimi, podtrzymywanymi nadal w oficjalnych publika-cjach, największe zagrożenie stwarzała groźba koncentrycznego argentyńskiego ataku z dwóch kierunków przeprowadzonego rakietami MM-38 Exocet. Wymagało to zmniejszenia dystansu,
jed-nakże możliwości sił admirałą Woodworda jeśli chodzi o zwalczanie celów nawodnych były ogra-niczone i sprowadzały się do własnych Exocetów (Argentyńczycy mieli przewagę w tej klasie uzbro-jenia), śmigłowców uzbrojonych w rakiety Sea Skua (których skuteczność w zwalczaniu dużych jednostek była ograniczona) i samolotów Harrier uzbrojonych w bomby lotnicze.
Śmigłowce i samoloty mogły stanowić pewien problem dla południowej grupy argentyńskiej (sła-ba obrona przeciwlotnicza wykorzystująca arty-lerię i przestarzałe zestawy Sea Cat), jednakże grupy północne dysponowały zestawami Sea Dart i możliwością – co prawda ograniczoną – wyko-rzystania samolotów Skyhawk. Część autorów po-suwa się nawet do stwierdzenia, że w wypadku zmniejszenia dystansu, argentyński krążownik mógłby wykorzystać swój główny w ówczesnej sytuacji, lecz pochodzący ze zgoła innej epoki, atut, jakim było opancerzenie. Powyższy scena-riusz pozostanie jednak tylko w sferze spekula-cji. Jego realizację przerwały prawdopodobnie torpedy „Conquerora”. n
(C 4; ex „17 de Octubre, ex „Phonix”) – amerykański typ Brooklyn, budowa 1935–1939; wyporność standardowa 10 800 t, wyporność pełna 13 645 t; długość 185,4 m, sze-rokość 21,0 m, zanurzenie 7,3 m; turbiny parowe o mocy 100 tys. kM, prędkość maksymalna 32, 5 węzła, zasięg przy prędkości 15 węzłów 7600 mil morskich; uzbrojenie: 2 x IV wy-rzutnie rakiet przeciwlotniczych Sea Cat, cztery wywy-rzutnie kie-rowanych pocisków rakietowych MM 38 exocet (według części publikacji), 5 x III 152,4 mm, 8 x I 127 mm armaty, 28 x 40 mm armaty, 16 x 20 mm armaty, 2 x 47 mm armaty salutacyjne; możliwość umieszczenia w hangarch dwóch śmi-głowców; opancerzenie: pas burtowy 38–100 mm, pokład 51–76 mm, wieże i berbety oraz stanowisko dowodzenia 76–203 mm; załoga 1200 osób; przekazany Argentynie w 1951 roku.