Badania środowiskowe

Badania środowiskowe w dokumentowaniu geologiczno--inżynierskim mają na celu określenie stanu jakości gleby lub ziemi (gruntu), z uwzględnieniem ich funkcji aktualnej i plano-wanej. Zgodnie z Eurokodem 7 rozpoznanie podłoża powinno dostarczyć informacji pozwalających ocenić m.in. rodzaj i zasięg zanieczyszczenia podłoża w miejscu lokalizacji inwestycji i w

jego sąsiedztwie, a także skuteczności środków zastosowanych w celu powstrzymania lub zapobiegania zanieczyszczeniu.

rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczysz-czenia powierzchni ziemi (Dz.U. 2016 poz. 1395) określa sposób prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi, m.in.:

– substancje powodujące ryzyko szczególnie istotne dla ochrony powierzchni ziemi, ich dopuszczalne zawartości w glebie oraz dopuszczalne zawartości w ziemi (gruntu/

skały), zróżnicowane dla poszczególnych właściwości gleby oraz grup gruntów, wydzielonych na podstawie spo-sobu ich użytkowania;

– etapy identyfikacji terenów zanieczyszczonych, w szcze-gólności:

• sposób ustalenia działalności mogącej być przyczyną zanieczyszczenia na danym terenie obecnie lub w prze-szłości;

• sposób ustalenia listy substancji powodujących ryzyko, których wystąpienie w glebie lub ziemi jest spodzie-wane ze względu na prowadzoną działalność;

• źródła informacji istotne do oceny zagrożenia zanie-czyszczeniem gleby lub ziemi;

• warunki uznawania istniejących badań zanieczyszcze-nia gleby i ziemi za aktualne;

• etapy i sposób prowadzenia badań zanieczyszczenia gleby i ziemi;

• rodzaje działalności mogących z dużym prawdopodo-bieństwem powodować historyczne zanieczyszczenie rys. 37. test reakcji termicznej (trt). Fot. M. Szlasa

Badania środowiskowe 111

powierzchni ziemi, wraz ze wskazaniem przykłado-wych dla tych działalności zanieczyszczeń;

• referencyjne metodyki wykonywania badań zanie-czyszczenia gleby i ziemi;

• szczegółowe wymagania dotyczące oceny zanieczysz-czenia gleby, ziemi lub wód gruntowych na terenie za-kładu, gdzie jest lub była w przeszłości eksploatowana instalacja wymagająca uzyskania pozwolenia zintegro-wanego, w tym wymagania dotyczące zakresu i sposo-bu sporządzenia raportu początkowego, o którym mowa w ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz.U.

2017 poz. 519).

substancje powodujące ryzyko szczególnie istotne do ochrony powierzchni ziemi, ich dopuszczalne zawartości w glebie oraz w ziemi, zróżnicowane dla poszczególnych właści-wości gleby oraz grup gruntów, wydzielonych na podstawie sposobu ich użytkowania, określa załącznik nr 1 do ww. roz-porządzenia. Dopuszczalne zawartości substancji określa się dla grup gruntów wydzielonych na podstawie sposobu ich użytkowania, który jest określony w art. 3 ust. 3–6 ww.

rozpo-rządzenia. grupy gruntów wydzielone na podstawie sposobu ich użytkowania na danym terenie określa się zgodnie z ewi-dencją gruntów i budynków, uwzględniając oznaczenia okre-ślone w przepisach wydanych na podstawie art. 26 ust. 2 usta-wy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.U. 2015 poz. 520, z późn. zm.). Dopuszczalną zawartość w glebie oraz dopuszczalną zawartość w ziemi substancji po-wodującej ryzyko ustala się na podstawie analizy wpływu obecności tej substancji w glebie lub w ziemi na zdrowie ludzi i stan środowiska, sporządzonej w postaci pisemnej.

tereny zanieczyszczone identyfikuje się w pięciu etapach:

– etap pierwszy obejmuje ustalenie działalności mogącej być przyczyną zanieczyszczenia na danym terenie, obecnie lub w przeszłości;

– etap drugi obejmuje ustalenie listy substancji powodują-cych ryzyko, których wystąpienie w glebie lub w ziemi jest spodziewane na danym terenie;

– etap trzeci obejmuje zebranie oraz analizę dostępnych i aktualnych źródeł informacji istotnych do oceny zagro-żenia zanieczyszczeniem gleby lub ziemi na danym

tere-0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 90,0 100,0 110,0 120,0 130,0 140,0 150,0 160,0 170,0 180,0 190,0 200,0 210,0

6,0 7,0 8,0 9,0 10,0 11,0 12,0 13,0 14,0

Głębokość [m]

Temperatura [^oC]

T0 dm T0 um

T1 dm T2 dm

T3 um

rys. 38. wyniki testu dyssypacji termicznej dla otworowego wymiennika ciepła na głęb. 200 m z zastosowaniem pojedynczej U-rurki o średnicy zewnętrznej 32 mm. kolor niebieski to profile wykonywane przed rozpoczęciem testu trt, kolory czerwony,

pomarańczowy i żółty to profile wykonywane w godzinowych interwałach po zakończeniu testu trt. oznaczenie „dm” to pomiar od góry do dołu profilu, oznaczenie „um” – od dołu do góry

nie oraz dostępnych i aktualnych badań zanieczyszczenia gleby i ziemi substancjami powodującymi ryzyko z listy ustalonej w etapie drugim;

– etap czwarty obejmuje zebranie informacji koniecznych do wykonania badań wstępnych oraz wykonanie badań wstęp-nych (m.in. ustalenie grupy gruntów występującej na da-nym terenie oraz zebranie informacji o rodzaju pokrycia terenu, w tym roślinności i zabudowie, lokalizację źródeł zanieczyszczeń substancjami powodującymi ryzyko, znaj-dujących się na danym terenie obecnie lub w przeszłości, określenie schematu lokalizacji punktów pobierania pró-bek gleby na głębokości 0–0,25 m p.p.t. oraz przekraczają-cej 0,25 m p.p.t. indywidualnie dla danego terenu);

– etap piąty obejmuje przeprowadzenie badań szczegółowych;

– w przypadku wykluczenia występowania zanieczyszcze-nia na którymkolwiek z etapów, identyfikację terenu za-nieczyszczonego uznaje się za zakończoną.

Po określeniu wartości dopuszczalnej gleby lub ziemi, gle-bę lub grunt określa się jako zanieczyszczone lub nie, co prze-kłada się na konieczność wykonania prac inżynierskich np.

zastosowanie odpowiednich systemów barierowych, wymiana gruntu lub rekultywacja, wykonywanych ex situ lub in situ przygotowujących teren pod inwestycję. rodzaj gruntów i ich układ w podłożu, poziom i wahania zwierciadła wód podziem-nych oraz kierunki ich spływu wpływają na sposób rozprze-strzeniania zanieczyszczeń. Wystąpienie czynnika o wysokiej toksyczności w warunkach płytkiego położenia wód, w grun-tach o dużej przepuszczalności wymaga szybkiego przeprowa-dzenia oczyszczania. W takiej sytuacji, o ile pozostałe warun-ki to umożliwiają, korzystniejsze jest stosowanie metod ex situ, które pozwalają uzyskać efekt usunięcia zanieczyszczenia w krótkim czasie. stopień rozpoznania warunków gruntowo-wod-nych ma istotne znaczenie przy wyborze skutecznej technolo-gii oczyszczania terenu inwestycyjnego.

6. wykonywanie, interpretacja