Badania przesiewowe

Badania mające na celu wykrycie wady słuchu określa się mianem badań przesiewowych. Powinny być obiektywne oraz być przeprowadzane w sposób szybki i względnie prosty. Dodatkowo powinny umoŜliwiać przeprowadzenie selekcji w moŜliwie wczesnym wieku. WaŜnymi cechami tego typu testów jest ich niski koszt oraz podawana w % czułość, określająca efektywność wyodrębniania z całej populacji osób posiadających ubytki słuchu. Spotykane dotychczas metody przesiewowe moŜna podzielić na trzy grupy. Do pierwszej z nich zalicza się metody wykorzystujące wyłącznie ankiety zawierające pytania do osoby badanej lub do osób z jej środowiska (np. rodziców). Druga grupa metod opiera się na pomiarach fizjologicznych i audiometrycznych (badanie potencjałów wywołanych pnia mózgu - ABR, badanie wykorzystujące istnienie otoemisji akustycznej [97][118]). Trzecia grupa metod zawiera testy, w których stosuje się zarówno ankiety, jak i badania pomiarowe. Opracowany w Katedrze Systemów Multimedialnych we współpracy z Instytutem Fizjologii i Patologii Słuchu i wdroŜony w 1999 r. test przesiewowy „Słyszę...” zaliczyć moŜna do ostatniej grupy [37].

4.3.1. Multimedialny system przesiewowych badań słuchu „Słyszę...”

W 1999 r. opracowano i uruchomiono kompleksowy serwis www poświęcony problematyce fizjologii, diagnostyki, profilaktyki i patologii słuchu. Serwis ten, uruchomiony pod nazwą „Słyszę...”, składa się z dwóch podstawowych modułów:

modułu informacyjnego i modułu diagnostycznego. Moduł informacyjny stanowi interaktywne kompendium wiedzy z zakresu fizjologii, diagnostyki, profilaktyki i patologii słuchu. Moduł diagnostyczny umoŜliwia prowadzenie zdalnego, komputerowego badania słuchu przy uŜyciu trzech metod: ankiety elektronicznej, audiometrycznego testu trójtonowego oraz badania rozumienia mowy w szumie przygotowanego osobno dla dwóch grup wiekowych w postaci testu obrazkowego i testu słownego [183]. Autor niniejszej rozprawy brał udział w badaniach kalibracji i wstępnych testach prezentowanego systemu.

Badania przesiewowe słuchu systemem „Słyszę...” zostały zapoczątkowane w latach 1999-2000. Testy przesiewowe były wykonywane w wybranych szkołach na terenie całego kraju. Badania te były ukierunkowane na zbadanie jak największej grupy dzieci i młodzieŜy w wieku od 7 do 19 lat. Z tego powodu zdecydowano się na przeprowadzenie badania w szkołach w oparciu o ten system.

Przebieg badania

W badaniach wykorzystywano komputer typu laptop, oprogramowanie systemu

„Słyszę...” oraz specjalne słuchawki wyposaŜone w kalibrator poziomu sygnału. Seria testów kaŜdorazowo rozpoczynała się od przygotowania komputera do badań. Badanie właściwe poprzedzała krótka ankieta. Część pierwsza ankiety zawierała pytania o dane osobowe osoby badanej, wiek, płeć, rodzaj szkoły oraz informacje dodatkowe o miejscu zamieszkania, takie jak: województwo, miasto, gęstość zaludnienia. Część druga ankiety dotyczyła własnej opinii badanego na temat jego słuchu w typowych sytuacjach Ŝyciowych. Po wypełnieniu ankiety badany mógł wybrać typ badania: test tonalny (dla wszystkich), test słowny jednosylabowy (dzieci starsze, młodzieŜ i dorośli), test słowny dwusylabowy ilustrowany (dzieci młodsze). Procedura testu polegała na wykonaniu testu tonalnego oraz, zaleŜnie od wieku badanego, odpowiedniego testu słownego. Po wykonaniu badania system automatycznie analizuje wyniki i wyświetla stosowne komunikaty.

Rodzaje testów

Test tonalny polegał na podaniu trzech sygnałów tonalnych o częstotliwościach 1000, 2000 i 4000 Hz o poziomie 25 dB HL. Kolejne sygnały tonalne były przedzielane fragmentami ciszy. Kolejność poszczególnych sygnałów tonalnych oraz fragmentów ciszy były prezentowane w sposób losowy. Zadaniem badanego było udzielanie odpowiedzi przez wciśniecie klawisza „spacja” kaŜdorazowo, gdy usłyszał dźwięk. W ten sposób uzyskiwano 6 odpowiedzi (3 x „Słyszę i 3 x brak odpowiedzi dla sygnału ciszy). Test był wykonywany niezaleŜnie dla lewego i prawego ucha. W tabeli 6.3 zestawiono kryteria decyzyjne dla poszczególnych rodzajów testów.

Tabela 6.3. Kryteria decyzyjne dla poszczególnych rodzajów testów w systemie

„Słyszę...”

Rodzaj testu Wynik testu Ocena testu Uwagi

Wszystkie

Powtórka testu, jeśli drugi raz -

test nie zaliczony Dla wszystkich 100 % ≥ x > 80 % Zaliczony

problemy ze słuchem Dla wszystkich 100 % ≥ x > 85 % Zaliczony

Test słowny jednosylabowy polegał na prezentowaniu kolejno 20 wyrazów wypowiadanych przez lektora z dodanym szumem. Po kaŜdym wypowiedzianym słowie, osoba badana musiała wybrać wyraz, który usłyszała, spośród czterech prezentowanych na ekranie. MoŜliwa była równieŜ odpowiedź „Nie wiem”. Test słowny dwusylabowy róŜnił się jedynie przykładami dźwiękowymi. MoŜliwe odpowiedzi były prezentowane równieŜ w formie obrazków. W testach słownych maksymalny wynik to 100 % w przypadku wszystkich odpowiedzi prawidłowych.

4.3.2. Gromadzenie i wizualizacja danych epidemicznych

W tabeli 6.9 zestawiono analizę 65756 wyników całościowego badania przesiewowego. Obejmowało ono test tonalny oraz test słowny, jednowyrazowy.

Wprowadzono podział pod względem szkoły, zamieszczono równieŜ wyniki uzyskane dla testów wykonanych prze Internet.

Tabela 6.9. Wyniki testu przesiewowego systemem „Słyszę...”. Test tonalny i słowny jednowyrazowy

Typ testu Rodzaj szkoły

Tonalny Słowny

Z NZ Z NZ A B C D E F Internet

X X 13889 16632 769 2885 5767 78 11332

X X 2125 1706 81 234 573 13 1255

X X 511 1379 99 234 371 8 982

X X 1254 1661 142 215 461 8 1092

Liczba badanych 17779 21378 1091 3568 7172 107 14661 Dla grupy, która nie zaliczyła testu tonalnego i zaliczyła test słowny

Jedno ucho 957 869 34 132 275 4 635

Oba uszu 1167 836 47 102 258 9 616

Dla grupy, która zaliczyła test tonalny i nie zaliczyła testu słownego

MoŜe mieć 388 1306 90 223 349 7 903

Ma 123 73 9 11 22 1 79

Dla grupy, która nie zaliczyła testu tonalnego i słownego

Jedno ucho 426 684 63 101 187 1 435

Oba ucha 828 977 79 113 247 7 659

MoŜe mieć 641 1413 115 185 414 8 827

Ma 613 246 27 30 47 0 265

Rodzaje rozpatrywanych szkół: A – podstawowa, B – gimnazjum, C – zawodowa, D – technikum, E – liceum, F – wyŜsza

Wyniki pokazują, Ŝe średnio około 23 % badanych nie przeszło testu przesiewowego. Niespełna 8 % nie zaliczyła obu części testu. Dla tej grupy badanych częściej stwierdzono nie zaliczenie testu tonalnego dla obu uszu, niŜ dla grupy, która nie zaliczyła jedynie testu tonalnego. MoŜe to wynikać z faktu, iŜ uszkodzenie w obu uszach znacząco utrudnia rozumienie mowy w warunkach maskowania i moŜe być przyczyną trudności w nauce [198]. Ponadto, w tej grupie osób stwierdzono więcej

przypadków wskazujących na powaŜniejsze nieprawidłowości w funkcjonowaniu narządu słuchu niŜ w grupie, która nie zaliczyła jedynie testu słownego. Analiza wyników ankiety jest zgodna z wynikami testu przesiewowego. W grupie badanych, którzy nie zaliczyli testu częściej sygnalizowano problemy ze słuchem w Ŝyciu codziennym, wtym 65 procent ankietowanych stwierdziło, Ŝe nie miało badanego słuchu.

Uzyskiwane wyniki badań audiometrycznych słuchu i wyniki badań testem przesiewowym „Słyszę...” stanowiły motywację do przeprowadzenia zintensyfikowanych badań nakierowanych na badanie słuchu i hałasu wśród dzieci i młodzieŜy, gdyŜ był to jeden z najczęściej podawanych w ankietach czynnik zagroŜenia słuchu.