Po analizę ramową chętnie sięgają między innymi badacze zajmujący się zarządzaniem, stosunkami międzynarodowymi, pedagogiką czy zdrowiem publicznym70. Wszyscy oni posługują się konkretnymi metodami, zazwyczaj przypisanymi do danej dyscypliny. Chociaż trudno pokusić się o ich wymienienie, można stwierdzić przewagę metod jakościowych nad ilościowymi. Zróżnicowa-nie metodologiczne jest zrozumiałe, zważywszy, że Goffman Zróżnicowa-nie podał jasnych wskazówek, jak analizę ramową przeprowadzić. Tym samym przed zbadaniem samych ram należy przede wszystkim zastanowić się, jak je odnaleźć w ana-lizowanym dyskursie. Para amerykańskich medioznawców, Gail T. Fairhurst i Robert Sarr, wskazuje, że wśród najważniejszych technik ramowania (framingu) można wyróżnić stosowanie metafory i kontrastu, sięganie po różnego rodzaju opowieści (stories), odwoływanie się do tradycji, posługiwanie się sloganami, żargonem czy metonimiami, uwzględnianie przedmiotów symbolicznych czy tak zwany spin, czyli wykorzystanie socjotechniki w prezentacji danego zagadnie-nia71. W związku z tym analiza ramowa powinna polegać na zidentyfikowaniu powyższych technik i ich opisaniu w konkretnym kontekście społecznym, poli-tycznym i kulturowym. Trudno jednak o jednoznaczną odpowiedź, jak to uczynić.
W dotychczasowej literaturze przedmiotu można wyróżnić kilka podejść badawczych. Pierwsze – hermeneutyczne – opiera się na paradygmacie jako-ściowym i jest zazwyczaj stosowane w analizie niewielkiej próbki materiału72. Z kolei w podejściu lingwistycznym ramy są identyfikowane poprzez wybór od-powiednich wyrazów i struktur wyrazów, a następnie poprzez ich wyszukiwanie w badanym tekście. Podejście holistyczne natomiast uwzględnia jakościową analizę pewnego wycinka materiału, której rezultaty są stosowane przy analizie zawartości całości zbioru. Część opracowań powstaje przy użyciu komputera i metody mapowania, tj. szukania odpowiednich wyrazów/zwrotów na niemal nieograniczonej wielkości danych. W końcu podejście dedukcyjne polega na zdefiniowaniu ram na podstawie literatury i istniejących teorii, a następnie ich wyszukaniu w analizowanym materiale. Warto także wspomnieć o przykła-dach analizy ramowej przy wykorzystaniu teorii ugruntowanej, w której „dane mówią same za siebie”73.
70 R.G. Lawrence, Framing Obesity – The Evolution of News Discourse on a Public Health Issue, „Harvard International Journal of Press-Politics” 2004, nr 9, s. 56–75; S. Davies, The Para-dox of Progressive Education: A Frame Analysis, „Sociology of Education” 2002, nr 75, s. 269–286;
W.E.D. Creed, J.A. Langstraat, M.A. Scully, A Picture of the Frame: Frame Analysis as Technique and as Politics, „Organizational Research Methods” 2002, nr 5, s. 34–55; E. Hafner-Burton, M.A. Pollack, Mainstreaming Gender in Global Governance, „European Journal of International Relations” 2002, nr 8, s. 339–373.
71 G. Fairhurst, R. Sarr, The Art of Framing, San Francisco 1996.
72 Por. K. Gillan, Understanding Activists’ Political Theories: A Hermeneutic Methodology for Frame Analysis, paper presented to 57th Political Studies Association Annual Conference, University of Bath 2007.
73 Por. K.E. Porter, M. Hulme, The Emergence of the Geoengeeniring Debate in the UK Print Media: A Frame Analysis, „The Geographical Journal” 2013, vol. 179, nr 4, s. 342–355.
Podstawowa metoda badawcza w medioznawstwie, a więc analiza zawartości, znajduje swoje zastosowanie także w przypadku analizy ramowej. Pośród badań empirycznych mających na celu zidentyfikowanie ram medialnych to właśnie analiza zawartości jest wykorzystywana najczęściej. Cytowany już wcześniej Entman, jeden z wiodących teoretyków i badaczy framingu w mediach, uznał wręcz, że analiza zawartości „[…] odgrywa główną rolę w określeniu znaczenia tekstu”74. W większości przypadków badacze stosują podejście indukcyjne, skupiając się na aspekcie ilościowym analizy prowadzonej na podstawie dużych zbiorów danych, udostępnionych dzięki internetowym bazom danych w rodzaju LexisNexis, Ebsco czy ProQuest75. Kolejną metodą ilościową, stosowaną z powodzeniem już w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, jest tak zwany text mapping. Zdaniem badaczy odpowiednie oprogramowanie komputerowe i dostęp do danych zapewniają obiektywność wyników – pod warunkiem zachowania wszystkich rygorów tej metody76.
W przypadku metod jakościowych rosnącą popularnością, także w badaniu framingu, cieszy się krytyczna analiza dyskursu (KAD). Uwzględnia ona bowiem zależności między dyskursem a społeczeństwem oraz między mediami a wła-dzą, a więc koncentruje się nie tylko na samej treści, co postulował Goffman77. Warto wszak pamiętać, że jeden z jej pionierów – Teun A. van Dijk, badając relacje między władzą a mediami, często wykorzystywał koncepcję ram medial-nych i ich terminologię78. Jego zdaniem KAD to niezwykle przydatna metoda analizowania ram, definiowanych jako „[…] struktury koncepcyjne lub pewien zespół przekonań, które organizują myśl polityczną, politykę i dyskurs”79. Także pozostałe metody jakościowe, jak na przykład analiza przypadku czy analiza narracyjna, są wykorzystywane w badaniach ram medialnych.
Podsumowanie
W podsumowaniu niniejszego artykułu chciałbym zaproponować omówie-nie tekstu Jörga Matthesa, opublikowanego na łamach „Journalism and Mass Communication Quarterly” w 2009 roku. Profesor z Uniwersytetu Wiedeńskiego
74 R.M. Entman, dz. cyt., s. 57.
75 Por. na przykład: S. Lee, S. Kim, A. Love, Coverage of Gay Games from 1980–2012 in U.S.
Newspapers: An Analysis of Newspaper Article Framing, „Journal of Sport Management” 2014, vol. 28, nr 2, s. 176–188; D.V. Dimitrova, Mission Accomplished? Framing of the Iraq War in the Elite Newspapers in Sweden and the United States, „International Communication Gazette” 2005, vol. 67, nr 5, s. 399–417; D.A. Snow, Framing the French Riots: A Comparative Study of Frame Variation, „Social Forces” 2007, vol. 86, nr 2, s. 385–415.
76 Por. M.M. Miller, Frame Mapping and Analysis of News Coverage of Contentious Issues,
„Social Science Computer Review” 1997, vol. 15, nr 4, s. 367–378.
77 N. Fairclough, Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language, London 1995, s. 132–133.
78 Por. T.A. van Dijk, Power and the News Media, w: Political Communication and Action, red. D. Paletz, Cresskill 1995, s. 9–36.
79 Tenże, Critical Discourse Analysis, w: Handbook of Discourse Analysis, red. D. Tannen, D. Schiffrin, H. Hamilton, Oxford 2001, s. 360.
postawił sobie za cel analizę prac wykorzystujących koncepcję framingu, które ukazały się w liczących się czasopismach medioznawczych na świecie w latach 1990–200580. Chociaż od ukazania się artykułu minęło już sporo czasu, wyniki w nim przedstawione można uznać za reprezentatywne także dla współczesnego stanu badań w zakresie ram medialnych. Na podstawie obliczeń dokonanych na próbie 178 artykułów poświęconych framingowi Matthes stwierdził, że naj-częściej, gdyż w 51 z nich, stosowano definicję ram Entmana. Natomiast w co piątym przebadanym tekście odwoływano się do definicji Williama A. Gamsona i Andre Modiglianiego81, a w zaledwie co dwudziestym powoływano się na Goffmana. Okazało się także, że w większości przypadków autorzy badali dwie – trzy ramy, przy czym do jednej kodowanej jednostki (zazwyczaj całego artyku-łu) przypisywali jedną ramę. Niemal w 80 procentach przypadków opierano się na ramach problemowych, a zaledwie co piąta analiza dotyczyła ram ogólnych.
W mniejszości znaleźli się ci badacze, którzy zwracali uwagę jednocześnie na przyczyny i skutki stosowania ram, wykorzystując między innymi ankiety czy wywiady z dziennikarzami. Choć, jak wynika z obliczeń Matthesa, z każdym rokiem rósł odsetek opracowań, których autorzy posługiwali się dedukcją, w dotychczasowym stanie badań dominowało podejście indukcyjne, w tym za-stosowanie metod ilościowych, przede wszystkim analizy zawartości.
Jak wynika z zaprezentowanych rozważań, teoria ramowa stanowi niezwykle interesujące źródło inspiracji do prowadzenia analiz medioznawczych. Przed-stawia odrębną perspektywę badawczą, jak również może być wykorzystana jako uzupełnienie agenda-setting. Różnorodność tematów analizowanych na podstawie framingu pokazuje, że jako tak zwana teoria średniego zasięgu należy on obecnie do wiodących opisów funkcjonowania mediów i ich oddziaływania na odbiorców.
B i b l i o g r a f i a
Baran S.J., Davis D.K., Teorie komunikowania masowego, tłum. A. Sadza, Kraków 2007.
Burdziej S., Niektóre problemy z tłumaczeniem „Frame Analysis” Ervinga Goffmana – perspektywa tłumacza, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2011, t. 7, nr 2.
Callaghan K., Controversies and New Directions in Framing Research, w: Framing American Politics, red. K. Callaghan, F. Schnell, R.M. Entman, Pittsburgh 2005.
Callaghan K., Schnell F., Media Frames, Political Attitudes and Elite Response: An Analysis of Gun Control Issue, „Political Communication” 2000, nr 18.
Chong D., Druckman J.N., Framing Public Opinion in Competitive Democracies, „American Po-litical Science Review” 2007, nr 101 (4).
Chyliński M., Framing w procesie zarządzania informacją w dziennikarstwie, „Zarządzanie w Kulturze” 2013, nr 14, z. 1.
80 J. Matthes, What’s in a Frame? A Content Analysis of Media Framing Studies in the World’s Leading Communication Journals, 1990–2005, „Journalism and Mass Communication Quarterly” 2009, vol. 86, nr 2, s. 349–367.
81 W.A. Gamson, A. Modigliani, The Changing Culture of Affirmative Action, w: Research in Political Sociology, red. R.G. Braungart, M.M. Braungart, t. 3, Greenwich 1987, s. 137–177.
Creed W.E.D., Langstraat J.A., Scully M.A., A Picture of the Frame: Frame Analysis as Technique and as Politics, „Organizational Research Methods” 2002, nr 5.
Czyżewski M., Analiza ramowa, czyli „co tu się dzieje?”, w: E. Goffman, Analiza ramowa, tłum.
S. Burdziej, Kraków 2010.
Davies S., The Paradox of Progressive Education: A Frame Analysis, „Sociology of Education”
2002, nr 75.
Davis M.S., Frame Analysis [recenzja], „Contemporary Sociology” 1975, vol. 4, nr 6.
Dijk T.A. van, Critical Discourse Analysis, w: Handbook of Discourse Analysis, red. D. Tannen, D. Schiffrin, H. Hamilton, Oxford 2001.
Dijk T.A. van, Power and the News Media, w: Political Communication and Action, red. D. Paletz, Cresskill 1995.
DiMaggio A., When Media Goes to War: Hegemonic Discourse, Public Opinion, and the Limits of Dissent, New York 2009.
Dimitrova D.V., Mission Accomplished? Framing of the Iraq War in the Elite Newspapers in Sweden and the United States, „International Communication Gazette” 2005, vol. 67, nr 5.
Doing News Framing Analysis, red. P. D’Angelo, J. Kuypers, New York 2010.
Elliot J., Using Narrative in Social Research, London 2005.
Entman R.M., Framing: Toward Clarification of a Fractured Paradigm, „Journal of Communi-cation” 1993, nr 43 (4).
Fairclough N., Analyzing Discourse, London 2003.
Fairclough N., Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language, London 1995.
Fairhurst G., Sarr R., The Art of Framing, San Francisco 1996.
Fetzer J.S., The Evolution of Public Attitudes toward Immigration in Europe and the United States, 2000–2010, „EU-US Immigration Systems” 2011.
Framing American Politics, red. K. Callaghan, F. Schnell, R.M. Entman, Pittsburgh 2005.
Gamson W.A., Modigliani A., The Changing Culture of Affirmative Action, w: Research in Political Sociology, red. R.G. Braungart, M.M. Braungart, t. 3, Greenwich 1987.
Gillan K., Understanding Activists’ Political Theories: A Hermeneutic Methodology for Frame Analysis, paper presented to 57th Political Studies Association Annual Conference, University of Bath 2007.
Gitlin T., The Whole World is Watching: Mass Media in the Making and Unmaking of the New Left, Los Angeles – London 1980.
Goban-Klas T., Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, Warszawa 2005.
Goffman E., Analiza ramowa, tłum. S. Burdziej, Kraków 2010.
Goffman E., Człowiek w teatrze życia codziennego, tłum. H. Datner-Śpiewak, P. Śpiewak, War-szawa 2000.
Goffman E., Frame Analysis, New York 1974.
Grimm J., Andsager J.L., Framing Immigration: Geo-Ethnic Context in California Newspapers,
„Journalism and Mass Communication Quarterly” 2011, nr 88 (4).
Habermas J., Justification and Application: Remarks on Discourse Ethics, Cambridge 1993.
Habermas J., Teoria działania komunikacyjnego. Racjonalność działania a racjonalność społeczna, t. 1, Warszawa 1999.
Hafner-Burton E., Pollack M.A., Mainstreaming Gender in Global Governance, „European Journal of International Relations” 2002, nr 8.
Handbook of Discourse Analysis, red. D. Tannen, D. Schiffrin, H. Hamilton, Oxford 2001.
Helbling M., Framing Immigration in Western Europe, „Journal of Ethnic and Migration Studies”
2014, vol. 40, nr 1.
Jamieson K.H., Issue Advocacy in a Changing Discourse Environmental, w: Mediated Politics:
Communication in the Future of Democracy, red. W.L. Bennett, R.M. Entman, Cambridge 2001.
Kim S.H., Carvalho J.P., Davis A.C., Talking about Poverty: News Framing of Who is Responsible for Causing and Fixing the Problem, „Journalism & Mass Communication Quarterly” 2010, nr 87.
Lahav G., Courtemanche M., The Ideological Effects of Framing Threat on Immigration and Civil Liberties, „Political Behavior” 2012, vol. 34, nr 3.
Lauerbach G.E., Presenting Television Election in Britain, the United States and Germany:
Cross-Cultural Analysis, w: Political Discourse in the Media, red. A. Fetzer, G.E. Lauerbach, Amsterdam – Philadelphia 2007.
Lawrence R.G., Framing Obesity – The Evolution of News Discourse on a Public Health Issue,
„Harvard International Journal of Press-Politics” 2004, nr 9.
Lee S., Kim S., Love A., Coverage of Gay Games from 1980–2012 in U.S. Newspapers: An Analysis of Newspaper Article Framing, „Journal of Sport Management” 2014, vol. 28, nr 2.
Lerch M., Schwellnus G., Normative by Nature? The Role of Coherence in Justifying the EU’s External Human Rights Policy, „The Journal of European Public Policy” 2006, nr 13 (2).
Massaka I., Ramy interpretacyjne faktu przyłączenia Krymu do Federacji Rosyjskiej w prasie pol-skiej na przykładzie „Gazety Wyborczej” i „Naszego Dziennika” w okresie 15–31 marca 2014,
„Studia Medioznawcze” 2016, nr 2.
Matthes J., What’s in a Frame? A Content Analysis of Media Framing Studies in the World’s Leading Communication Journals, 1990–2005, „Journalism and Mass Communication Quarterly” 2009, vol. 86, nr 2.
McCombs M., Setting the Agenda, Cambridge 2004.
McCombs M., Shaw D., The Evolution of Agenda-Setting Research: Twenty-Five Years in the Marketplace of Ideas, „Journal of Communication” 1993, nr 43 (2).
McQuail D., Teoria komunikowania masowego, tłum. M. Bucholc, A. Szulżycka, Warszawa 2007.
Medialny obraz świata, t 1: Zagadnienia teoretyczne, red. D. Kępa-Figura, I. Hofman, Lublin 2015.
Michalczyk S., Jednostka i społeczeństwo w świecie mediów, Katowice 2015.
Michalczyk S., Krytyczne teorie mediów. Aktualność czy przeżytek?, w: Współczesne media. Kryzys w mediach, t. 1, red. I. Hofman, D. Kępa-Figura, Lublin 2012.
Miller M.M., Frame Mapping and Analysis of News Coverage of Contentious Issues, „Social Science Computer Review” 1997, vol. 15, nr 4.
Nelson T.E., Clawson R.A., Oxley Z.M., Media Framing of a Civil Liberties Conflict and Its Effect on Tolerance, „American Political Science Review” 1997, nr 91 (3).
Olivier P.E., Johnston H., What a Good Idea! Frames and Ideologies in Social Movement Research,
„Mobilization. An International Quarterly” 2000, nr 3 (1).
Palczewski M., Koncepcja framingu i jej zastosowanie w badaniach newsów w Wiadomościach TVP i Faktach TVN, „Studia Medioznawcze” 2011, nr 1 (44).
Pluwak A., Geneza i ewolucja pojęcia framing w naukach społecznych, „Global Media Journal – Polish Edition” 2009, nr 1 (5).
Political Communication and Action, red. D. Paletz, Cresskill 1995.
Political Discourse in the Media, red. A. Fetzer, G.E. Lauerbach, Amsterdam – Philadelphia 2007.
Porter K.E., Hulme M., The Emergence of the Geoengeeniring Debate in the UK Print Media:
A Frame Analysis, „The Geographical Journal” 2013, vol. 179, nr 4.
Ptaszek G., Jak badać medialny obraz świata?, w: Medialny obraz świata, t 1: Zagadnienia teo-retyczne, red. D. Kępa-Figura, I. Hofman, Lublin 2015.
Ratajczak M., Różnorodność kulturowa w mediach. Doświadczenia europejskie, Warszawa 2012.
Research in Political Sociology, red. R.G. Braungart, M.M. Braungart, t. 3, Greenwich 1987.
Schulz W., Komunikacja polityczna, Kraków 2006.
Simon A.F., Jerit J., Toward a Theory Relating Political Discourse, Media, and Public Opinion,
„Journal of Communication” 2007, nr 57 (2).
Snow D.A., Framing the French Riots: A Comparative Study of Frame Variation, „Social Forces”
2007, vol. 86, nr 2.
Tuchman G., Making News: A Study in the Construction of Reality, New York 1978.
Van Gorp B., Strategies to Take Subjectivity out of Framing Analysis, w: Doing News Framing Analysis, red. P. D’Angelo, J. Kuypers, New York 2010.
Vreese C.H. de, News Framing: Theory and Typology, „Information Design Journal” 2005, nr 13 (1).
Vreese C.H. de, Peter J., Semetko H.A., Framing Politics at the Launch of the Euro: A Cross- -National Comparative Study of Frames in the News, „Political Communication” 2001, nr 18.
Watson J., Representing Realities: An Overview of News Framing, „Keio Communication Review”
2007, nr 29.
Współczesne media. Kryzys w mediach, t. 1, red. I. Hofman, D. Kępa-Figura, Lublin 2012.
Źródła internetowe
Boydstun A.E. i in., Identyfing Media Frames and Frame Dynamics Within and Across Policy Issues, [online] <http://faculty.washington.edu/jwilker/559/frames-2013.pdf>, dostęp: 12.03.2016.
Pew Research Center, Framing the News, [online] <http://www.journalism.org/1998/07/13/framing-the-news/>, dostęp: 17.03.2016.
S t r e s z c z e n i e
Autor artykułu przybliża założenia framingu oraz ram medialnych. Koncepcja ta, zapoczątkowana przez Ervinga Goffmana, należy obecnie do jednych z najpopularniejszych teorii średniego zasięgu. Zakłada ona, że media nie tylko selekcjonują, które tematy zo-staną przedstawione, a które zmarginalizowane. Zdaniem autorów teorii ramowej media dodatkowo podkreślają pewne aspekty poruszanych tematów, przemilczając pozostałe.
W ten sposób tworzone są medialne ramy, w których dane zagadnienie lub wydarze-nie jest przedstawione. Wśród czynników decydujących o ostatecznym kształcie ramy znajdują się wewnętrzne, na przykład linia polityczna danego medium czy też poglądy dziennikarzy, oraz zewnętrzne, jak oczekiwania odbiorców, klimat kulturowy itp. Można wyróżnić ramy główne (generic frames) oraz epizodyczne (episodic frames). Te pierwsze przyjmują postać ogólnych ram, uwzględniających różnoraki kontekst. Z kolei ramy epizodyczne odnoszą się do konkretnych tematów i zagadnień, będąc jednakże wpisane w ramy główne. Przywołane w artykule przykłady badań stosujących perspektywę ram medialnych wskazują, że framing jest interesującym, a co najważniejsze – skutecznym sposobem opisu funkcjonowania i zawartości mediów.
Framing and Frame Analysis: The State of Research in Contemporary Media Studies.
The Review of Research Approaches S u m m a r y
The author of this article analyses the basic assumptions of framing and media frames. This concept, coined by Erving Goffman, presently belongs to one of the most popular middle range theories. It assumes that the media not only select which topics will be presented as well as which will be marginalized. According to the framing theory, the media also highlight certain aspects of topics while silencing others. This is how media frames are made, through which a given problem or event is depicted. Among the factors that shape media frames are internal factors, such as the medium’s political agenda or the journalists’ opinions, and external factors, such as the expectations of the recipients, cultural climate, etc. Media frames are divided into generic frames and episodic frames. The former indicate general frames, including different contexts.
Episodic frames, on the other hand, refer to specific topics and problems, being however structured within generic frames. Included in the article are examples of research that include the perspective of media frames, which indicate that framing is an interesting and – what is even more important – effective way to describe the media’s functioning and content.
Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie