W tym miejscu trzeba również wspomnieć o bodaj najczęściej spotykanym określeniu zarówno w literaturze, jak i w dyskusjach blicznych, a mianowicie o bezpieczeństwie publicznym i porządku pu-blicznym. Aktualnie bezpieczeństwo publiczne rozumie się jako stan, w którym ogółowi obywateli, nieoznaczonemu indywidualnie, jak rów-nież innym podmiotom nie zagraża żadne niebezpieczeństwo. Jedno-cześnie zaznacza się, iż zapewnienie jego należy do państwa. Natomiast porządek publiczny rozumie się jako możliwość zapewnienia prawidło-wego funkcjonowania życia społecznego, jako stan stosunków społecz-no-gospodarczo-politycznych oraz odpowiadających im instytucji praw-nych, zapewniających możliwość realizacji praw i wolności człowieka3.
Inaczej mówiąc, porządek publiczny odnosi się do tych zadań organów administracji publicznej oraz podmiotów administrujących, które wiążą się bezpośrednio z utrzymaniem porządku umożliwiającego normalny rozwój życia w państwie. Z uwagi jednak na to, iż są to pojęcia zbliżone,
1 L.F. Korzeniowski,
Securitologia,naukaobezpieczeństwieczłowiekaiorganizacjispo-łecznych, Kraków 2008, s. 35.
2 Bezpieczeństwowewnętrznepaństwa,wybranezagadnienia, red. S. Sulowski, M.
Brze-ziński, Warszawa 2009, s. 7 i 14.
3 L. Mażewski,
przyjmuje się często ich łączne używanie jako bezpieczeństwo i porzą-dek publiczny. Tak zdefiniowane bezpieczeństwo wiąże się z potrzebą jego ochrony, a jego zagrożenie uzasadnia podjęcie określonych działań przez uprawnione podmioty w państwie4. Te działania to właśnie sze-roko rozumiane zarządzanie bezpieczeństwem – zarządzanie, które dla swojej skuteczności i efektywności, w pełni powinno korzystać również z dorobku nauki o zarządzaniu.
Jednym bowiem z podstawowych pytań, jakie nasuwają się przy analizie tematycznego zagadnienia, jest problematyka samego zarządza-nia. W systemie administracji publicznej wiąże się to z pojęciem biuro-kracji, a zatem są to z jednej strony normy, zasady, założenia niezbędne do istnienia i funkcjonowania organizacji (administracji), z drugiej stro-ny jest to sprawowanie władzy przez urzędników. W konsekwencji biu-rokrację często utożsamia się z administracją rozumianą jako ogół funk-cji kierowniczych lub system organów zajmujący się administrowaniem. Administracja to także działanie o charakterze organizatorskim i usłu-gowym. Wynika z tego w sposób naturalny, że mają do niej również zastosowanie zasady wywodzące się z zakresu szeroko rozumianego zarządzania5. Przez fakt, iż zarządzanie stało się tak modne, jednocze-śnie bardzo być może spowszedniało, co mogłoby sugerować dewaluację jego znaczenia. To jednak byłby błędny wniosek prowadzący do porażki w każdej dziedzinie, w której zamiast właściwego zarządzania domino-wałby chaos i nieporządek. Skuteczne bowiem zarządzanie warunkuje często sukces realizowanych działań, projektów i organizacji.
Z uwagi na to, że zarządzanie ma charakter interdyscyplinarny, w ramach tej nauki powstało wiele kierunków, nurtów i szkół. Nie wda-jąc się w szczegóły natury doktrynalnej, warto w tym miejscu zasygna-lizować kierunek systemowy i określić samo pojęcie zarządzania. Za-rządzanie jest złożonym procesem i może być rozumiane jako zestaw działań (obejmujący planowanie i podejmowanie decyzji, organizowa-nie, przewodzeorganizowa-nie, tj. kierowanie ludźmi i kontrolowanie) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne)
4 E. Ura, Prawoadministracyjne, Warszawa 2010, s. 367 i nast.; S. Pieprzny, Administracja
bezpieczeństwaiporządkupublicznego, Rzeszów 2008, s. 9 i nast.
i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji (w sposób sprawny i skuteczny). Zwraca się uwagę zwłaszcza na zapewnienie sprawnego i skutecznego osiągnięcia celów organizacji. Istotę zarządza-nia dobrze oddaje podejście systemowe wskazujące, że system jest wza-jemnie powiązanym zespołem elementów funkcjonujących jako całość. Spojrzenie systemowe akcentuje również znaczenie podsystemów – sys-temów w ramach szerszego systemu. Ze względu na ich współzależność, zmiana w jednym podsystemie może wpłynąć na inne podsystemy6. Zatem podejście systemowe traktuje organizację jako jednorodny, celo-wy system składający się z wzajemnie powiązanych części, które przy-czyniają się do powodzenia całości. Podejście to umożliwia spojrzenie na organizację jako całość, a zarazem jednocześnie jako na część szer-szego otoczenia zewnętrznego. W teorii tej zwraca się również uwagę na problem tzw. obszarów kluczowych, które przesądzają o sprawności i sukcesie organizacji. Organizacja powinna koncentrować się na tych obszarach, jednocześnie eliminując tzw. „wąskie gardła”, które obniżają sprawność i są źródłem niepowodzeń. Dlatego też podejście systemowe sprawdza się najbardziej w procesach studyjno-koncepcyjnych i sztabo-wych7. Odpowiedzią natomiast systemu zarządzania na ważne problemy pojawiające się w trakcie funkcjonowania organizacji jest strategia. Rola strategii jest duża, ponieważ określa ona, w jaki sposób należy prowa-dzić działalność organizacji. Z jednej strony ma charakter antycypacyj-ny, tzn. antycypuje zmiaantycypacyj-ny, jakie muszą nastąpić w dotychczasowych wzorcach działań, a z drugiej strony adaptacyjny, tzn. musi dostosować wcześniej ustalone wzorce działań do rozpoznanych i zidentyfikowa-nych zmian, jakie zachodzą w otoczeniu organizacji8.
Opierając się o ten krótki wywód dotyczący zagadnień związa-nych z zarządzaniem, łatwiej można zrozumieć i zgodzić się z tezą, że zarządzanie jest potrzebne, a wręcz konieczne również w dziedzinie bezpieczeństwa. W dziedzinie, która przecież warunkuje możliwość funkcjonowania i rozwoju innych sfer życia publicznego, a także pry-watnego. Na bezpieczeństwo trzeba bowiem patrzeć szeroko jako na
6 R.W. Griffin, Podstawyzarządzaniaorganizacjami, Warszawa 2000, s. 37 i 86 i nast.
7 Leksykonzarządzania, red. A. Olczak, I. Kołodziejczyk-Olczak, Łódź 2005, s. 19. 8 J. Rokita, Zarządzaniestrategiczne, Warszawa 2005, s. 32 i nast.
system (podsystemy) powiązanych ze sobą elementów, które wzajemnie na siebie oddziałują i które muszą być skutecznie zarządzane zarówno w sytuacji zarówno braku, jak i wystąpienia zagrożenia.
Skoro zatem istnieje możliwość minimalizacji lub eliminacji zagro-żenia przez celowe oddziaływanie człowieka, to zarządzanie bezpieczeń-stwem – przeciwdziałaniem niebezpieczeństwu – jest możliwe i wskaza-ne9. Zgodnie zaś z Konstytucją RP główny ciężar odpowiedzialności za zapewnienie bezpieczeństwa (zarówno wewnętrznego, jak i zewnętrzne-go) spoczywa na administracji rządowej10. Nie oznacza to jednak, iż jed-nostki samorządu terytorialnego pozbawione są kompetencji w zakresie szeroko rozumianego zarządzania bezpieczeństwem. Przeciwnie, rola tych jednostek w sferze bezpieczeństwa jest duża i wynika bezpośrednio z koncepcji ustrojowych, a przede wszystkim z zasady decentralizacji administracji publicznej. Poza tym trzeba również rozróżnić zarządza-nie bezpieczeństwem w sytuacjach „normalnych” (w których zarządza-nie wy-stępują przesłanki do wprowadzenia stanów nadzwyczajnych) oraz na zarządzanie bezpieczeństwem w stanach nadzwyczajnych.