• Nie Znaleziono Wyników

2 . Bon bem fimrçfêfaneMojïet? nun ijeiiigen Йееіц

2 . Bon bem fimrçfêfaneMojïet? nun ijeiiigen Йееіц

fiub u n g le ib er a u g jenem Z e itr a u m tein e 9înct)rid)ten e rh a lte n geblieben u n b w iffen m ir n id )t, ium icm cit b ag felb c nach ben iß e rm ü ftu n g e n b e r

§ u ffite n iä m h fe fiel) m ieber e rh o lt l)ut. SBir e rfa h re n n u r , b a h i. 3 - 1 5 2 2 b e r j u r 3 3 rc g la u c r S u fto b ie g eh ö rig e D JU iuftcrbcrgcr S o n ü c n t n o n ber

• 8 1 ) © in b e g c id ju c n b e ê fíicí)t a u f b ic ß u b e r l ü f f i o i c i t b c § f ß f a r r b u d j e ä l u i r f t a n d ) b ic 9 ł n d ) r i d ) t , b a f j u n t e r b e m P f a r r e r ^ o t j a n n b o u D p i із b ie je t j i g e ^ c g r a b n i é f i r d j c e r b a u t f e in f o il, l u a l j r e n b bod) b ie f e r J ö a u b e m 1 7 . ^ a í ) r f ) u n b e r t a n g e p r t .

1 2 6

fäd jfifd jcn D rb e n g ^ r o b in j g e tre n n t u n b f ü r i n m e t b er bötim ifdjcn ? ß ro b in j ju g etn iefen tm trb e , s-) 9(i)ntid) ü e ríjn ít её fidj nud) le ib e r m it b er

3 . ЯоіШ ІШІЇКіШ ф St. P e te r e t P aul

u n b bem b a ju g eh ö rig en .Ç o f^ itale b er řřrc u jfjc rrc u . © in e ÜRotij im tp fa rr- b u d je (p a g . 6 a ) te ilt u n ë m it, Ьп[з ® ird)e u n b © p itn í im 3 d i)re 1 4 7 5 m it nieten S tîittc tn n e u cm ëg eftattet tu u rb e n .

S tuf b a ë .ilo fg ita t b e r .Ç îrcujfjcrreu 6ejiet)t jid) nietícid)t and) cine llr f u n b c b e r § c r jo g iu S in u a nom 2 0 . S tu g u it 1 5 3 8 . ® o r iijrcm ijie rju b e n o fím ü d jtig ten © o in te , bem .ftcrjo g g o n d jim , crfd)ien S i t i a n S B ilbeuftcin n o n S ïum m eïm itj j u (ß oiuifd) = 97euborf u n b n e ria u fte f ü r 5 0 u n g cm fd fe

© o tb g u ib c n , bie er bem © g ita t j u tD M ufterbcrg, „meidje® m a n b a § @eet=

.fm ufj n e n n e t" , ju O o r fd ju tb ig getuefen w a r , 5 S S reëtau er SPearf (jebe ju 3 2 S S cifjgrofdjeu g ered ju et) jíítjrtid jc u ifin fe ë a u f nffen fein en in ifsofuifd)»

D icuborf beteg en eu © u te r u bem g e n a n n te n © fú ta te . ® e r B in » fo tí b u rd ) bie S8 orftef)cr bcë © fiita íž a n S ffid jaeit jeb en S a i)rc ê abget)o b en tn erb en .

® e r SSerfauf e rfo lg t „jebod) (bem ) S i t i a n S B itb en ftein , fein en © rb e u u n b SZadjfom m eu a u f r e i e r 3 'fbtöfung, u n b bem © f u tta t a n üerfeffenen B in fe n n n fd )ä b tid )" . ® ie fe r n o n § e t j o g 3 ioad)im ju g e ta ffe n e SSerfauf e rf)ätt bie C o n firm a tio n b e r .fte rjo g iu S tn n a . SB eun S i t i a n S ß iib eu ftein biefen B '1^

b u rd ) B n i'ü d ja fjfu u g b e r 5 0 © o tb g u tb e n ab tö fen w ü r b e , fo títe bief её (Selb m it (ß o rw iffen b er S a n b e ë fü rfte n j u r I tu te r tja ítn n g beë .jgofpitaíS u n b fo u ft

„ in te m e r 3B eg" ü e rw e n b e t w e r b e n .83)

?

8 2 ) © o f f n e r , „ © e r M i n o r i t % v . 9 t)íid)ací ^ l i t í e B r a n t " , p a g . 3 . — 8 3 ) ^ r i O t i e g i e n B u d ) © a r t Y l . im 9 г . s Щ. S e n g e n : 9 t b a m ïïte i b B u r g f g n 9 ) î i m f t c r B e r g , © t e n d e l © t e r n B e r g ï D on b e r © í g u t t ( © f íg u t ) ,

^ e n t r i c i) © o B e n e c t, ( S r e g o r i u ê b o n Й еШ епаш (S ie B e n a u ? ) u n b S JZ tfoiauê © c tjiU in g , „ S a n ^ e í f d j r e i B e r " .

IV.

$ 0 1 1 l o i J v íř íf o n tim im ii

■ V \ . - ^ ' '

i . $ i t r l § ^ t a n b ) . u t n f í ^ttiľ n e u e n S e,f e e .

2. S e i n e S ö l n e . — з . S i n f ü l n t n l b e t S e l e e S u íf je e íí. — S e t j i m l m e b e t P f i i e e n ñ b m u í u n b b e i I r a n ^ i f a n e e f í o j í e e i .

a u Uhu' b iśije r n ïïgem ctn g eiuöijut, beu Síiižfpvítcíjen jen er 9 íu to re n j u fo lg e n , іо еіф е cutiucbcr bie © tn fiif;ru n g ber n e u en S cfjre in b a â g ü rfte n tu in SDiim fterberg beni § e r jo g S a r i ju fd jre tb e n , o b e r bod) Поп il)m b c rid )te n , bnfj er ben (S in g an g b e rfelb en n id )t n u r n id jt g ctjinbcrt, fo n b ern fo g a r gciuitnfd)t ijabe. ® ie I c |tc r e n b e h a u p te n n m n tid j, bafj ® a r t f ü r feine iß e rfo n „b em © o n n g e lio " ju g e tíja n gem efen fei u n b fid) n u r bu rd ) ^ o litifd jc 3 îiid fid )teu Bon ein er offenen T r e n n u n g b o n b er a lte n Sîird)c Г)пЬе abí)OÍten taffen . ® r t)ä tte j w n r bie äuf3críid)en ® u ítt)a n b lu n g e n eine« ffn tljo íifcn m itg em ad )t, bod) to a re n biefetben bei ií)m eine blojfe SJtaéfc gctucfcu, w o m it er feine tuťf)crifd)c © e fin n u n g O erbedte. ^

® ic fe r 9iufid)t m uf3 n u n entfe^iebeu w ib e rfp ro d ie n w erb en . 2)ic j u r

© rf)iirtu u g b erfetb en b cig cb rn d )tcu © rü n b e folien im fo tg en b en w ib e rte g t u n b g e je ig t w e rb e n , bafs b er b icbere S 'a r i a íž tre u e r S o t)n b e r íatí)oíi=

fd)cu S ird )e u n b cntfd)iebcner © e g n e r b e r n e u en S et)re a u » biefer SBelt gcfd)iebcn ift.

U m ben § e r j o g S a r i a té ein en 5 tu í)ä u g c r b er n e u e n Sef)rc í)iuju=

ftcfícn, p flegte m a n fid) ü o r ntfem a u f ben 9 3 r ie f (d . d. D e là , 2 9 . S u iti 1 5 2 3 ), W e td jc n b e r . f i c r j o g a n S u t f ) e r g e r i e t e t , j u ftüt^en. S n bem fetben 2) b e fta g t fid) b e r § e r j o g b a r ü b e r , baf? fein 9[i)ni)crr, S ö n ig © co rg üon 33öi)m en, teb ig tid ) Wegen bež © с Ь га п ф е ё ber S o m m u n io u u n te r beibertei

© e fta tt üom ftapftiie^en @ tut)te b ig in bic b ierte © e n e ra tio n m it bem S a u n e b eleg t w o rb e n fei u n b nod) im m er b iž ljc r m it b er S u ffe C o e n a D o m in i n íž ein § a u p t f e |e r a u ž g e ru fe n w erbe, u n b b itte t Suťf)cr, ju n t S ro fte feiueg

© e w iffe n g , „ j u S tä m p fu n g obfiegenben fftadjtcifg beg § n u fc g S tlü n fte rb e rg "

u n b j u r © cf)u|W ef)r fein er u n b fe in er © rben fürftfid)cn SBürbe, baft berfefbe, jebod) of)ne feine iß erfo n j u m efben, burd) @ d)riftcn b ag pcipftiid)e © efd)üft au g ftrcid )cn u n b j u S id )t fom m en taffen w erbe.

9B ag n u n biefen ,'pauptbcw cig a n la n g t, fo ift fd^on b o u p ro te fta n tifd )c r

© c i t e 3) m it 3îed )t b a r a u f f)ingew iefen w o rb e n , baff ber .'perjog in biefem

1) g i l d ) ? , S K e f o r m a tio n ž s u n b S ir Ą c iif le f ( i|id ) te b e ä g i i r í í c i i t i i m S O e lS , p a g . 7 8 . — 2 ) S tb g c b r u d t i n b e r 3 e itfc í)r if t b e ë S J e r e in ê f ü r © efd)icí)te u n b S í í t e r t u m © c fiïe fic n ë , ž ô a n b Х У І І І . — 3 ) 3 c i t f d ) r i f t / ft. ft. ¡O.

— 1 3 0 —

SSrtefe feinežlucgg feine g u ftim m u n g j u irg e n b ein e r íutíjerifdffen © la u b e n S ^ tcíjre, j. 33. ju in © ebrnucijc bež f)oct)lu. © a fra m e n te » u n te r b e ib e rle i (S cftatt j u erfe n n e u gegeben, fo n b e rn baff cž fid) in bcm fctben ieb ig lid ) u m g a m iiie n =

iu tcreffen g ef)an b eit fjabe, Welche m it bem © ta u b e n n id )t§ j u fdjaffcn f a tte n . f e r n e r w irb ju m 33emeife f ü r bie 9 M )tig fe it b e r o b e n a n g e fü tjrte n

8(nfid)tcn b a r a u f tjiu g em icfcn , baff b e r § e r j o g feine © in b e r in b e r n e u e n S etjre fjabe crjiet)en taffen . S luž b e r btofjen $ i) a tfa d )e , baff bie © itfjne S a r í ž b a íb n ad ) bem e rfo lg te n S lbíeben itjre ž SSaterž bie n e u e S e íjre iu it)re u S a n b e n c iu g e fü íjrt tja b c n , b a r f bod) u id )t ot)ne m citerež g e fo lg ert m erb en , baff jene» gefd)et)en fei. SB enn ® a r t n u n W eiter and) D r . § e f5, b en n a d )m a tž fo b e fa n n t g ew o rb en en Š B režíauer ^ R efo rm ato r, ju m @ rjicí)er fe in e r S in b e r b e ru fe n t)a t, fo fo lg t and) a u ž biefcr i£ ^ a tfa d )e n id jtž W eber fü r eine Iutt)erifd)e © e fin n u n g bež S ía te r ž , nod) f ü r bie eü an g etifd )c @r=

jic t)u n g b er fîiu b c r, b a § c f 3 in je n e r ( 1 6 1 4 — 1 9 ) nod) ein fctb ft b o n feinem 33ifd)of i)od)gcad)tetcr fat()o tifd )er iß rie fte r w a r .

Slíž b r ü te n SBew eižfm nft fü t)rt m a n , eb c u fa tíž m it U n re d )t, bie ZfyaU fad)e a n , baff S 'a r i feine jü n g ftc 2 w d )te r ^ c b w ig im S ü t)re 1 5 2 5 bem eifrig ftcn S c f o r b c r e r b e r 9 ie fo rm a tio n , bem S R a rfg ra fe n © e o rg b o u 93rauben=

b ü r g , b erm ä f)tt t)abe. 33ci @í)efd)ticf3u n g c n fitrftlid )e r iß erfo n cn ftub a b e r b a m a lž fd ju u , w ie t)cute, n id )t fo fef)r re tig iö fc a íž fw titifd )e S u te re ffe n bie a u ž fd )ía g g c b cn b e n geWefcn u n b t)ab en crftcrc b a b c i fo g u t w ie g a r feine 3 3 e rü d iid )tig u n g g efu n b en . — © in b n u n fd )o u , w ie w ir je ig te n , bie f ü r bie a n g e fü h rte 93ci)auf)tung b c ig e b ra d )te n 33eWeife a tž n id )t ftid )t)attig j u e rftä re n , fo t)a t ju m Ü b erftu fj D r . 3 íb t)a n n e ž © o ffn e r in fe in e r „® efd)id)te b e r 9 ie fo rm a tio u in © d jle fie n " (g a ž c ife t I I ) , b e r w ir bei n u fe re r ® ar=

fte ttu n g im W efentiidjeu fo lg te n , a u ž ben jü n g ft b erö ffen ttid )teu (Seü=

fd )rift Х У І 1 І ) S o rre fy o n b c n je n bež § e ř j o g ž m it fe in e r in jc b e r 33ejict)ung a u ž g e jc id )n e tcu @ d)W cfter, S R a rg a re te b o n 9 ln t)a tt, u n b einem ffiriefe bež=

fetb en a n b en iß ajift S te rn e n » V I L (bom 1 7 . D fto b e r 1 5 3 0 ) in 93er=

b in b u n g m it a n b e re n b e fa n n te n ííí)n tfa d )e n a u ž feinem S e b en b en 33eweiž erb rach t, bafs n u fe r § e r j o g fein er in n e re n © e fin n u n g u n b ¿infieren § a n b íu n g ž = w eife nad) b u rd )a u ž a u f fatt)otifd)em © ta n b fm u ft g e fta u b e n i)abe, 93ei bem eng b e g re n jte n 9iai)m cn n u fe re r S tb f)a n b tu n g m üffen w ir ež n u ž b e rfa g e n , h ie ra u f n ä f)er cin ju g ct)cu u n b w o tte u n u ž m it bem .ŕú n w e iž a u f b a ž a m g ejo g en e SBerf b eg n ü g e n .

© e i ež and), baf3 § e r j o g S o r t eine ¿ e i t ta n g b e r S te u e ru n g g en eig t gc=

w efen fein fo títe , fo h a t fid) biefe Z u n e ig u n g n ad )t)er u n b j w a r ffiäteftenž i. S . 1 5 2 5 in S lb n eig n n g gegen bicfetbc b e rw a n b c tt. U n b biefe S tb n eig u n g w ü rb e f)c rb o rg eru fcu b u rd ) bie © re u e t b er 9 3 au cru frieg e. U n fe r § e r j o g m afi bie @ d)utb b erfetb eu b er „ 9 ie fo rm a tio n " j u , in b em bie S ä u e r n a u ž mifi=

b e rfto u b e n c r c b a n g c tifd ie r g re if)e it, nach S o ž fa g u n g b o u bem © et)o rfam gegen jebe fird )tid )e S tu to ritä t, n u n and) bie т е Ш іф е n id )t m e h r re fp e ftie rten

— 131 —

itnb cnbitcl) nucí) bic 93u rg e n u n b § ö f e tíjre r © cbictcv u n b H e rre n in ineitem U m iretfe ö ertn ü fteten u n b j u © ru n b e richteten.

S n [einem te s te n 93rtefe (nom © rü n b o n n e rê ta g e 3 5 3 0 ) a n feine

© d jm efter [р г іф і b er § e r jo g in ® e ju g a u f b en d jriftiid jcu © ta u b e n u n b bic D r b n u n g b er d)ri[ttid)cn Ш гф е bie H o ffn u n g a u g , b a fj, fm nie © o tt i^ n b ië t;c r g n ä b ig b a b e i erm atten tja b c , er [ein er u n erm ejjlid jen 9 3 arm íjerjig fcit tr a u e , er m erbc itjn and) fe rn e r erm atten. $ i e f c r SBunfd) ift it;m n o n © o tt g e m ä tjrt w o rb e n , b e n n er ift, w ie w ir fafjcn, am 2 1 . ® ta i 1 5 3 6 im © ta u b e n b e r fa ttjo tifd jcu й іг ф е geftorben.

2. § c r j o g ® a r t t)in te rtic | bei feinem S o b e au ffer fe in e r © em at)tin , b e r § erjo g in = S !B itw e S tn n a , a d jt S íin b cr, o ic r © ö tjn e , S u o d jim , § е іп г іф , S 'o tja n n n u b © e o rg , n u b n ie r D ertjeiratetc S ö d jtc r.

S )er attcftc © o t)n , iß r in j S o n d )im , W urbe am 1 8 . S n n u a r 1 5 0 3 $u О с Й g e b o r e n .4) ^ ш п ^ o fm c ifte r beê iß rin je n u n b fe in er jü n g e re n ®c=

fd jw ifter bcrief b e r § e r j o g ben n a d jin a ß a té erften p ro te fta n tifd je n iß re b ig e r a n SDtaria S Jfa g b a te n a j u 9 3 re ê ta u fo b e fa n n t g ew o rb en en

D r .

Soi)cm ne§

§ c f3 u ad ) D e t§ u n b ü b e r tr u g it)m b o r t bie tßrojiftei n o n © t. S tta ria u n b

© e o rg . S n 93cgteitung biefeë §е[з u n te rn a h m iß r in j S o n d jim w eite 9îeifcn, n o n w ctd jcn er i. S - 1 5 1 6 ju r ü d íe tjr tc . Sond^im w ibm cte fid) bent geift»

tid jeu © ta u b e , w ü rb e am 2 8 . S tg rit 1 5 3 1 ® o m b e d )a n t j u 9 3 re ê la u u n b am 1 7 . S u n i b esfe tb e n S o fjre ê S)om j)roj)ft j u © t o g a u . 5) © d )o n am 1 7 . ö f to b e r 1 5 3 0 tja tte fid) .^ e rjo g © a r t a n b en tß ajift S ie m e n s

I I .

g em au b t, um b u rd ) bic V e rm itte lu n g beSfetbcn bic 9tufnaf)m c fein es © of)neS in ben 9 Jřa tte fc r= 9 íitte ro rb c u j u e rla n g e n . iS iefer 9S5unfcf) bcS § e r jo g S w ü rb e e rfu ftt, u n b iß r in j S o o d )im am 2. S tu g u ft 1 5 3 2 ju m iß rio r biefeS D rb e n S in 93öt)m en, © d jlefien u n b iß o lcn e r n a n n t . 0) S H artiu S o b tif), b e t b e fa n u te S ra u fe n ftc iu c r © tjro n ift, c rjä t)tt n o n bem ifirin je n , bcrfelb c fei 1 5 3 3 und) V o m g e reift, u m b o rt bic p rie fte rtid je n SBcitjcn j u em p fan g en . Stuf b e r V ü d re ifc n u n w ä re it)m baS V eifegctb fo inafjj) g e w o rb e n , bafi er ju S u fi n ad ) SBien w a n b e rn u n b n o n b a n a d ) ,'paufe um © ctb fd)reiben m ufite. 7) S )a, w ie w ir b a tb je ig e n w e rb e n , bic í)crjo g íid )cn 93 rü b cr nad) bem jEobc it)rcS V a te rS bic n eu e S etjre in it)rcn S a n b e n g e w a ttfa m cin=

fü h rte n , b a r f cS u n s n id )t w u u b e rn , w e n n w ir feijen, baf) iß r in j S n n d )im m it 93ew iffigung beS S a ifc rS Поп bem S Jteifteram t n o n © t r a i o n i |, bem ©rof)=

g r io r a te beS S R attefero rb en S , auS gcfd)toffen w u rb e , w o ra n ü b rig e n s eine 93c=

fd)W erbe b er fd)íeíifd)cn d ü rfte n nom S u n i 1 5 3 8 nid)tS j u ä u b e rn O crm o d jte.8)

® a bic n ie r ^ e rjo g tid je n 9 3 rü b cr bic V c g ie ru u g b is ju m S n t)re 1 5 4 2 gem cinfd)afttid) fü h rte n , ta u fte § e r j o g S o n d jim am 7. S )cjcm b er 1 5 3 8 non bem Stbte V in je n tiu S Поп £> einridjau u n b feinem S o u n e n te baS ro te § a n S

„ a u fm S ird )t)o fe " j u V iü n fte rb e rg m it .fiof u n b © a r te n j u fein er V efib en j,

4 ) © r o t e f c i i b , 5 £ a (e t X I V . — 5 ) © o f f n e r , a . n . D ., I I , p a g . 1 8 9 . © r o t e f e n b , a . a . D . — G) © o f f n e r , a . a . D . — 7 ) ® 0 p ic b , в . а . 0 . , p a g . 1 0 6 . — 8 ) © o f f n e r , в . в . O ., p a g . 1 9 1 .

9 *

- 132 —

ü è rn u B crte b n 8[clbe jcbocl) fd)on jit âB d ijrm d jtcii 1 5 4 2 m i ben SD ftinfterbergcr 9 ta t, m ie c§ in b ee b te ê b c jttg lid jc n U rfu n b c Ijei^t, „n n ib cinc © n n n n e © elb e?, beffen SBier ü a rg n ü g e t ü n b b e ja i;Ie t f e l j n " .8) SBir w e rb e n f ^ ä te r © cleg cn íjcit íja b e n , u n ê m it b en fe rn e re n @ d)icffalen bc» ifSrinjcn n ä tjc r j u befaffen.

i ß r in j § с іп г іф , f r a t e r a tê § e r j a g § c in r id ) I L , g eb o ren b en 2 9 . SDřétrj 1 5 0 7 , b ien te nud) 1 5 2 8 a té iß a g e am § o f c bc§ S ö n ig S g e r b in a n b , tjc ira te te b o rt 1 5 2 9 ein g r ä n i c i n b o n 93ernftein n n b , a té biefe n id jt la n g e n ad ) ber .fm djjeit g efto rb en w a r, 1 5 3 8 eine S Jie tfte n b n rg e rin , fta rb fetb ft am 2. S tu g u ft

1 5 4 8 n n b W ürbe in SDiim fterbcrg b e e rb ig t,

iß r in j S o tjftn n e ê , b a n w ir fg ä tc r a té a tte in ig e m .^ e rja g e b o n 3)titn=

fte rb e rg b eg eg n en w e rb e n , w a r g eb o ren am 4 , S b b e m b e r 1 5 0 9 n n b fta rb am 2 8 , g e b r u a r 1 5 6 5 .

i ß r in j ® e o rg en b tid j, g eb o ren am 3 0 , S tg rit 1 5 1 2 , b e fa n b fid) 1 5 3 0 a u f bem 3 ìcid )étag e j u S lu g é b u rg im ® c fo tg c feine» © d )W ag cré, bcé S Jta rfg ra fe n

® e o rg b o n S B ran b en b u rg . g ü r biefen iß r in je n w o ftte fein e S r a n t fid) fin b e n ; er fta rb u n b e rm ä tjtt am 3 1 . p a n n a r 1 5 5 3 n n b w ü rb e in D e lé b e g r a b e n ,10)

3 . ® iefc b ie r [)eräogtid)cn S S rü b er n u n e rb te n b o n itfrem S a t e r bei b e ffa i $ o b e bie D îegierung in ben bcibcu g ü rfte n tü m e rn S Jiiin fterb erg n n b

© é té , w etd)c fíe in ben n ad )ften fed)é S n tjb cn . gem einfd)afttid) fü h rte n . S liit b a u ЗіоЬс bcé § e r j o g é S ía rí ä n b e rte n fid) bie re tig iö fe n S3cr=

t)ättn iffe' im ^ e r jo g tu m m it einem © d )ta g e . SB enn and) fd jo n u n te r S a r t é 9 le g ie ru n g t)eim tid)e S tn t)ä n g e r b er n e u e n S et)re in b e r 2 3 ü rg e rfd )a ft bor=

()anbcn w a r e n , fo w ü rb e fie je tjt, b a bie (je rjo g íid je n 9 3 rü b cr n a d ) if)rcé

® a tc r é S o b e offen j u ií)r fid) b e fa n n te n , j u r í)crrfd)cnben D íeíigiou. 9B ir b ñ rfe n cé a té fid jer a u n c t)m e u , b a ^ bic groffe 3}tet)rjat)I b e r 93 itrg crfd )aft fid) erft b a n n j u r Stunat)m e b e rfetb en bequem te, a té m a n b erfe tb e n it)re g ítf)re r, bie fatt)o tifd )cu ip rie fte r, genom m en f)attc.

S uťt)er íja tte fd)on i. S . 1 5 2 3 eine U u terW eifu n g b c rö ffc n ttid )t, bafí cine dfriftíicfje ® em ein b e b a é 9ted)t tja b e , S e t)re r u n b © e e tfo rg e r ein= u u b a b ju fe tje n , u n b m a n fid) t)ier u m ® lenfd)engefetj, 9icd)t, ^ e rfo m m e n , 93raud) u n b ® cw of)nt)cit g a r n id )t j u fíh n m e rn b ra u c tie ,:11) ® e é í)a tb í)ietten fid) bic g iírfte u a té „b ic b o rjü g tid )fte n © lie b e r" b e r © a n c iu b e f ü r B efugt u n b Bc=

rcd )tig t, n a m e n é b erfetb en bic ©iu= u u b Stbfetjung b er ® eifttid )en , fetb ft and) otjne afte 9iiíctfid)tnaí)m e a u f bic 9ied)te b r itte r iß e rfo u e n , im b o tte n Um=

fa n g e a u é ju ü b e n , w obei fie fein eéw eg é im m er b a é 9 lb fterb eu b er ïatt)o tifd )en lìr ie f te r a u if)ren ® ird)cu a b w a rte te n , u m nad )f)er cO angctifd)c © cifftid)e a u iijncu a n ju fte tte n , fo u b e rn ö fter and) ot)ne w eitere» jen e ab= n n b biefe bu rd ) fü rfttid )c S tu to ritä t cinfejjten. SBir W erben fcf)cu, Wie feíjr biefeé ® c rfat)ren , a té её ff)ater o o n fatt)o tifd )eu g ü r f te n gegen bic iß ro te fta n te n nad)geaf)m t w ü rb e , biefen o erb erb tid ) w erb en m ufitc. .

9 ) £ ).rt§ i= S iïtcii п о и S íř iu if te o b e rg i m ^ i 3 n ig í . © t a a t ë a r d j i u S r e ê i a i i . — 1 0 ) © o f f n e r , a . a . D . , p a g . 1 92 .

— i l ) h ä n f e n , ©efcf)icï)tc í>e§ b e u t f d j e n 9 5 o íře ě гс.г I T . , p a g . 3 6 1 ff.

1 3 3

® iefc£ 93erfcií;ren b r a u t e n n u n bic .fierjö g e i. S - I 537 in SR ituftei^

b erg j u r SC m ueubuug, tubem fie btc fntíjuíifcíjc © eiftlicljfcit a n ber if5farr=

ñ rd je ü e rtrie b e n u n b biefe „ m it eüangcíifcljen S e t;re rn " b c fe íjte u .12) Sttâ erfter lu tfjcrifc^cr iß re b ig e r crfd jcin t b ereit» in biefem SJicidjtur S a n g e .,3)

Siadjbcm b a § iS u tf fe in er cibeê= u n b g la u b cn S trcu cn ifM cftcr b e ra u b t w a r , fiel её a tte rb iu g ë n id )t m eljr fd jw e r, bie grojfen 3)laffen fü r fid) ju g e w in n e n , b a m a n and) fjier, w ie a n b e rw â rtë , ad e» a u fb o t, b a ë ® o íf in b er ïü e in u n g j u e rh a lte n , a l» fei bie n eu e S eljrc n u r eine S e rb e ffe ru n g bcë a lte n !nt()oiifd)cn © la u b e n ë . @» ift ein g ro ß e r S r r tn m , n n ju n cfjm en , e» fei m it b e r © in fü f)ru n g b er lu ttje rifd je n Sei)re. fo fo rt ein S " f ta u b ijergeftellt W orben, w ie er in biefer ® ird)c g e g e n w ä rtig ijcrrfd jt, 5Dinu bcljiclt 0iei=

m el)r nod) la n g e S e it |){е äufferen g o rm e n bc» © o tteëb icu ftcë, fo j. 93., w ie w ir fp ö te r nadjW cifen w erb en , im .^ e rjo g tu m c S JÏitn fterb cr^ ben © e b ra n d ) b er In tein ifd jen @f.irad)e u n b bie © te o a tio n bei b er SJřeffe b ië ju n i S n íjre 1 5 4 3 bei, fo baft b a » 93oí! c» g a r n id )t g e w a tir w n rb e , w eld)’ w efentíid)e 93cr=

ä n b e ru n g in g eb a d jte r 93ejieí)itng n o r fic^ g eg a n g e n w a r, u n b baft m a n

„ n o n b e r @ ad)c n u r М оё nodj bie © d ja le befafs, w ä tjrc n b m a n ben ® ern n e rlo re n Ija tte " .

® e r 9 ia t b er © ta b t n a ijm n id )t n u r b a ë gefam te ® ird)cnncrm ögcn, fo n b e rn and) fü m tlid jc © ru n b ftü d e b er iß fa rrc i in 33efd)iag. ^ u biefen gc=

Ijörte u n te r an b e re m and) bic f o g m a n n te ißfaffcnnnifjtc. 9(l(c biefc © ru n b = ftiid e w ü rb e n fftäter u n b j w a r im g a ljr c 1 5 7 9 a n ben 9 3 e fi|e r Поп jo ljn ë b o rf f ü r ben ip rc ië Поп 7 0 0 0 iîfjn le rn 0e rla u ft. ^ ® e r íuťíjcrifdjc iß re b ig e r c ríjicít f o r ta n n u r einen beftim m ten S a ljrc ë g c lja lt, ü b e r beffen § ö t)e w ir jebod) n id )t u n te rric h te t finb.

9fud) a u f ben 93efii) b eë S JÎin o ritcu fto ftcrë ju m 1)1. fi're u j w a r b a ë

© tre b e n bcë S iateë gerichtet. 9îad) „ S íb fte rb e n " b er w en ig e n ju rü c íg c - b lieb en en DJiöud)c ü b e rlie ß e n bie § e r jö g e b a ë fe tb e b er © ta b t am 3 0 . 9co=

nem ber (® o n n e r» ta g nad) S n ť ()a riu a e ) 1 5 4 1 . g n b er ju S R iinfterberg auë=

geftellten U r la u b e h e iß t сё, b a ß b a ë S lo fte r, „w eld)c» e tw a u n eine S a n g e je itt m it ® ciftlid )eu 9 3 rü b eru bcë D rb e n ë S a n c t i F r a n c i s c i S8 cw ol)ut geweft, iß u n b a b e r bu rd ) a b fterb en b er S e lb ig e n g a n tj D eb u n b w ü ß t g etaffeu "

w o rb e n fei. „ ® a m it b iefelb ig eu g eb äu b e u id )t enblicl) u u te rg iu g e n , fou=

b e rn m el)r j u SDicnfd)tid)cr D iotijburfft gebeffert u n b u n te r h a lte n " w ü rb e n , e rl)ä lt ber Š ia t b er © ta b t „ b a ß obgem elte S dofter fa m b t b er ® ird)c babet) u n b a líe n a n b e re n © e b ä u b e n , S ie h t u n b gro ß , fo w eit b a ë u m b fa n g e n , and) m it o lle r g cred)tigfeit 95on a lte r ë bi» b a ß e r b a r ju gehörig, nießt» b a ü o u au ëg efch lo ffen , a lle in b a ë fp eu ß tein , m it fein er 3 u g e ß ö ru u g a u ë g c jo g c n , Welcße» n u fe re S ieb e g r a u ÜOiutter © e e lig e r g eb â d )tu u ë beni U b ie r feinem SSeibc u n b S in b e r u g eg eb en ", j u u n b e rlü m m e rte m , u n a n fe c h tb a re n S c f iß e .15)

1 2 ) fÇiici)?v ï ï i c f o r i u a t i o n ë s u n b Ä m iie iiß c ic ijid jlc b c ê fÇ ü r f te i it u m ê D c t ê , p a g . 8 2 . — 1 8 ) 2 Ш е § b u d )- — 1 4) S p fa r rïu td ) . — 1 5 ) b e g l a u b i g t e ^ I b f d jr if t b o iu . l ö . ^ ш і і 1 7 2 8 im ^ f a r r a r d j i b e .

1 3 4

SBenn and) in b e r U ť fu n b e feine (S um m e a n g eg eb en ift, fü r w eidje b er 9 îa t biefe © e b ä u b e e rlo o rb e n , fu ttriffen w ir bod) g e n a u , w a s e§ m it fu td jer „ S d jc u f u u g " f ü r ein 33cw cnbcn ija tte . S B aren bod) bic f)erjD gtid)en 9 3 rü b cr in fo fd jre d lid je r © e íb ü c rte g e n íje it, baff fie, um ben ® r u d iijre r S d ju tb e n j u e r t e i l t e m , feibft ü o r bem SDÎittel b er © rfjreffu n g n id )t jurücf=

fdjrccftcn. S i c trach teten п іф і n u r b a rn a d ), b a ë (S ifterjien ferftift § c iu r id ) a u a u fju fje b e n , um fiel) in ben S c fit) b e r reidfeu © ü te r beëfetb en j u f e i e n , 18) fo n b e rn fo lien fo g a r b en Stbt S in c e n tiu ê , w eíd )cr b u rd ) feine ü e rftä u b ig e D e fo n o m ie , bu rd ) g teif; u u b w eife S fm rfa m fe it b a ž ü e ra rm te fidoftcr rcid) gem acht fw tte , g e fa n g e n genom m en u u b in ií)rem © e w a fjrfa m g eh a lte n h a b e n , b e rm u ttid ) in b er H o ffn u n g , b o n ií)m © elb j u erpreffen, bi§ fic it)n a u f © r u n b eine» fg ejicltcn , fd )a rf brof)en b cn 5№ aubate» beS Ш п ід З frei taffen m u ffte n .17)

3 u r S In e rfe n n u n g f ü r b en (Sifcr, m it Weldjcm bie h c rjo g iid )c n ® rü b e r fiel) b e r © u f ü i) r u n g b e r n e u en S eíjre b efteiffigten, fd)rieb S u tíje r n id )t n u r ein en e ig e n h ä u b ig e n S3rief: a n biefetben, „ w a ž w eg en e in ig e r S trtife t j u w iffen b e rta n g e t w ü rb e " , fo n b e rn fa u b te if)ncn auct) eine in bem fetben S n h re ( 1 5 4 1 ) j u S B itteuberg a u f iß e rg a m e n t gebruefte fd)öne beutfd)e S i b c t , in w eldje er m it eig en er ip a n b fo tg e n b e u S firu d ) gcfd)rieben h^We: //S o h - V , 3?. 1 0 : S u d ) e t in b er S d jr if f t, beim it)r m ein et, it)r h a b t b a ž ew ige S eb en b riu u e n , u n b fie ifť ž , bic b o n m ir je u g e t. ® a ž ift: SBeit w ir feibft h a lte n , baff bie

§ t . S d ) r if t fei) © o tte ž h eitfam ež SB ort, w etd)ež u n ž ew iglich f a n fetig m ad)eu, fo fo tte n w ir atfo b riu u e n tefen u n b fu d je n , baff W ir K firiftum b rin n e n fin b en , b e jeu g et, w ie S t . if k u lu » fa g t, 9töm . 1 0 : © jr if tu ž ift bež © e fe |e ž

© ib e , u n b iß fa im 4 0 : ^ m 33ud)c ftet)et gcfd)rieben b o n m ir , baf? id) fo li

© o tt b ein en SBiften ti)u u . 3Ber n u n nicht s t u d i r e t in b er S d ) r if t (w ie u n ž I)icr © jr if tu ž І)с'їзі)- b e r f a n n id )tž w iffen bom ew igen S eb en , b eim er leb et o h n e © o tte ž SB ort, oí)ne w etd)ež bie SScrnuufft n id )tž fa n bom ew igen S e b en recht b en fen noef) re b e n . 3Ber a b e r atfo b a r in n e n s t u d i r e t , b a | er

© h riftu m п іф і b rin n e n fin b et, b er fa n b a ž ew ige S eb en n id )t e rla n g e n , ob er gleich b a rin n e n le rn e t re b e n , o b er auch h ° ffeh w ie bie S b b e n th u u .

® e n n bie S d ) r if f t je u g e t b o n © jr if tu , bafi a tte in b e r, fo a n it)n g la u b e t, fetig w irb . E s a 5 3 : © o tt h a t n u fe r a lte r S itn b e a u f ii)u geteget. E t n o t i t i a s u i j u s t i f i c a b i t p lu r im o s . M a r t i n u s L u t h e r u s . “ 1S)

S)ie ® a tt)o tifcn b e r S t a b t , b e re u ež bod) ficher nod) w cld)c g a b , m ö g en ih re re tig iö fe n 33ebürfniffe ju n ä c h ft w o t)t in b e r Ш г ф е b e r S öiinoriten u n b , a íž biefe b er З п п е ід п п д b e r d ü r f te n j u b en 9 3 e fi|tíu n e rn b er a lte n Ш гф е ju m D fjfer g e fa lle n w a r , in bem § o ff)ita ífird )te in b e r ® reujh_erren, u n b a tž enbtid) auch biefež 1 5 6 7 in b en 9 3 efi| b er S t a b t ü b e rg in g u n b b e r fath o tifd )e

© o tte ž b ie u ft in b crfctb cu a u fh ö re n m u ffte ,ie) in ^ c in r id f a u b e frie b ig t h a b e n .

1 6 ) S ß fijjn e r, a . a . D . , p a g . 1 6 3 . — 1 7 ) B c i t î d j r i f t X I I , p a g . 4 6 6 ff, — 1 8) © іш Ц )Ц і§ , O l s n o g r a p li i a I , p a g . 3 5 5 f. — 1 9 ) S ß p ile p u n t e n : S B e rfa u f b e ê © t . f ß e t e r ^ o f j j i t a f ö ,

1 3 5

2)er S ïbt btefeê íř lo f te r é , SB incentiuê, w ib e rftre b te , Ulic b er â J ïin o rit .'piïïe=

b r a u t 20) erjä í)It, m it g ro g em (Šifer b e r n e u en £ cfjre u n b fd jü tjte u n b m a m te feine ttn tc rtfja n e n b o r b erfelb en „ Ь и гф fe íig e , ф г ір ііф е SSerm aÇ nnng n u b jie m tid )e r © t r a f " .

@ íeid)jeitig m it b e r ® ird)e m ü rb e gcm ifj, m ie bieg re g e lm ä ß ig 51t gefdjetjcn gfiegte, in S Jtü n ftcrb crg and) bie © d ju te p ro teftan tifiert,. a n m etdje b a n n a tö S c ß re r gem ößnlid) o rb iu ic rte S ß e o to g e n , o b e r bod) fotcße, bie ftu b ie rt tja tte n , a n g c fte llt m ü rb e n . iS iefcIbeu m a re n fctb ftb c rftä n b iid j gcmein=

fam m it b en © eetfo rg g g c ifttid je n fü r bie V e rb re itu n g u n b V e fcftig u n g b e r

fam m it b en © eetfo rg g g c ifttid je n fü r bie V e rb re itu n g u n b V e fcftig u n g b e r