by zniszczeniu, zniszczeniu, użytk użytk Wydaw

ni^ct

w^o

ku cudzej rzeczy korzystającej z ku cudzej rzeczy korzystającej z przepisów prawnych, przepisów prawnych, przestępstwo przestępstwo dzeniem cudzej dzeniem w w typie typie zniszczeniu, zniszczeniu,

N^au

ko^w

e

rzeczy ( rzeczy (poškpošk

rzeczy ( rzeczy ( rzeczy ( owanym z owanym z § § 228 228 odzeniu odzeniu

ku cudzej rzeczy korzystającej z ku cudzej rzeczy korzystającej z

Uⁿⁱ

w^ersyt

et^u

ozdziałów ozdziałów słowacki słowacki 228 czeskiego 228 czeskiego poškozeni pošk

Mi^ko

ów, zwłaszcza stref zabytkowych ów, zwłaszcza stref zabytkowych

, ale w , ale w ozdziałów ozdziałów

á

ów, zwłaszcza stref zabytkowych ów, zwłaszcza stref zabytkowych

aj^a

tr.z. w

tr.z. w odniesieniu odniesieniu ów, zwłaszcza stref zabytkowych ów, zwłaszcza stref zabytkowych

Ko^pe

rn^ika

2 rozdziału 6 części szczególnej 300–310). 300–310). W tych rozdziałach można się wprawdzie dopatrywać W tych rozdziałach można się wprawdzie dopatrywać ze-, które udzielałyby ochrony także , które udzielałyby ochrony także

odniesieniu odniesieniu

w

2 rozdziału 6 części szczególnej 2 rozdziału 6 części szczególnej 300–310).

To^ru

ni^u

2 rozdziału 6 części szczególnej 2 rozdziału 6 części szczególnej

1/2012

dy, chronione rośliny i zwierzęta69. W obu przepisach przesłanką odpowiedzialności za przestępstwo jest wyrządzenie wymiernej szkody:

– w § 228 czeskiego tr.z. – wyższej niż nieznaczna, tj. co najmniej 5000 koron,

– w § 245 słowackiego tr.z. – małej, tj. przewyższającej 266 euro.

Trzeba mieć także na uwadze swoiste przestępstwo nad-użycia własności (zneuživani vlastnictvi – § 229 czeskiego tr.z.,

zneuživanie vlastnictva – § 248 słowackiego tr.z.) polegające na

tym, że sprawca wyrządza szkodę ważnemu interesowi kultural-nemu, naukowemu, z zakresu ochrony przyrody, krajobrazu lub środowiska przez to, że niszczy, uszkadza, czyni bezużyteczną lub roztrwania własną rzecz korzystającą z ochrony na podsta-wie przepisów szczególnych, czyli tak jak w konstrukcjach po-przednio omawianych m.in. zabytek lub chroniony obiekt przy-rodniczy. Rzecz musi przedstawiać określoną wartość, według kodeksu czeskiego co najmniej 50 000 koron, według kodeksu słowackiego co najmniej 266 euro, przy czym jeżeli ta wartość przekracza kolejne progi szkody większej, znacznej lub w wiel-kich rozmiarach, przepis § 248 słowackiego tr.z. przewiduje od-powiedzialność za kwalifikowane typy tego przestępstwa.

Podsumowując: w kodeksach karnych czeskim i słowackim zabytki i obiekty przyrodnicze korzystające z ochrony zapewnia-nej ustawami są szczególnie chronione przed zniszczeniem lub uszkodzeniem, przy czym:

– jeżeli taki zabytek lub obiekt przyrodniczy był cudzy dla sprawcy – jego zniszczenie lub uszkodzenie jest typem kwalifikowanym zwykłego przestępstwa zniszczenia lub uszkodzenia rzeczy,

– jeżeli taki zabytek lub obiekt przyrodniczy stanowił wła-sność sprawcy – jego zniszczenie lub uszkodzenie jest

69 W literaturze czeskiej F. Novotny a kolektiv, Trestni zakoni 2010. Komen-taĜ, judikatura, dĤvodova sprava, Praha 2010, s. 460; w literaturze słowackiej O. Samaš, H. Stiffel, P. Toman, Trestny zakon. Struþny komentar, Bratislava 2006, s. 523.

© ^C

op^yri

gh^{t b}

y

sprawcy sprawcy kwalifik kwalifik

W^yd

awⁿⁱ

ct^w

o

Podsumowując: w Podsumowując: w przyrodnicze przyr ustawami są szczególnie ustawami są szczególnie

odzeniem, przy czym: odzeniem, przy czym:

jeżeli jeżeli taki taki sprawcy sprawcy

N^au

ko^w

e

kolejne progi szkody większej, znacznej lub w kolejne progi szkody większej, znacznej lub w rozmiarach, przepis § 248 słowackiego tr.z. przewiduje rozmiarach, przepis § 248 słowackiego tr.z. przewiduje od-powiedzialność za kwalifikowane typy tego przestępstwa. powiedzialność za kwalifikowane typy tego przestępstwa.

Podsumowując: w Podsumowując: w kk

Uⁿⁱ

w^ersyt

et^u

. zabytek lub chroniony obiekt . zabytek lub chroniony obiekt przy-rodniczy. Rzecz musi przedstawiać określoną wartość, według rodniczy. Rzecz musi przedstawiać określoną wartość, według kodeksu czeskiego co najmniej 50 000 000

266 euro, przy czym jeżeli ta wartość 266 euro, przy czym jeżeli ta wartość kolejne progi szkody większej, znacznej lub w kolejne progi szkody większej, znacznej lub w

Mi^ko

ochr ochr jak w

jak w kkonstrukcjach onstrukcjach . zabytek lub chroniony obiekt . zabytek lub chroniony obiekt

przy-á

ochr ochr

aj^a

środowiska przez to, że niszczy, uszkadza, czyni bezużyteczną środowiska przez to, że niszczy, uszkadza, czyni bezużyteczną

ochr ochrony ony

Ko^pe

rn^ika

czeskiego tr.z.) polegające na tr.z.) polegające na esowi esowi kultural-, krajobrazu lub , krajobrazu lub środowiska przez to, że niszczy, uszkadza, czyni bezużyteczną środowiska przez to, że niszczy, uszkadza, czyni bezużyteczną

w

czeskiego tr.z., czeskiego tr.z., tr.z.) polegające na

To^ru

ni^u

Trzeba mieć także na uwadze swoiste przestępstwo Trzeba mieć także na uwadze swoiste przestępstwo nad-tr.z., tr.z.,

1/2012

odrębnym przestępstwem uzależnionym od wyrządze-nia szkody ważnemu interesowi.

We wszystkich wariantach szkoda musi być wymierna i przekraczać określony przepisami próg, a czyn wyrządzający szkodę musi być umyślny. Jeżeli te warunki nie są spełnione, za-machy na zabytki i obiekty przyrodnicze mogą być karane jako wykroczenia lub inne delikty administracyjne.

Na tle przepisów czeskich i słowackich warto spojrzeć na regulacje polskie, uwzględniając także doświadczenia historycz-ne. W okresie międzywojennym i przez pierwsze kilkanaście lat powojennych zniszczenie lub uszkodzenie czy to zabytku, czy chronionego obiektu przyrodniczego było tylko wykroczeniem, chyba że wchodziła w rachubę odpowiedzialność za umyślne przestępstwo zniszczenia lub uszkodzenia rzeczy z art. 263 k.k. z 1932 r. Ta sytuacja zmieniała się stopniowo, najpierw w od-niesieniu do zabytków, następnie obszarów i obiektów przyrod-niczych. I tak ustawa z 1962 r. o ochronie dóbr kultury wpro-wadziła w art. 73 przestępstwo zniszczenia lub uszkodzenia zabytku, karalne także w przypadku nieumyślności, następnie ustawa z 1991 r. o ochronie przyrody wprowadziła w art. 54 przestępstwo zniszczenia, poważnego uszkodzenia lub istot-nego zmniejszenia wartości przyrodniczej chronioistot-nego terenu lub obiektu, karalne także w przypadku nieumyślności, a obok niego w art. 56 przestępstwo (już tylko umyślne) budownictwa bądź prowadzenia działalności gospodarczej na terenie objętym ochroną przyrody wbrew zakazom lub ograniczeniom obowią-zującym na tym terenie.

Ten stan prawny zmienił się wraz z wejściem w życie 1 września 1998 r. obowiązującego kodeksu karnego. Jeśli cho-dzi o zabytki, to ustawodawca uchylił art. 73 ustawy o ochronie dóbr kultury, wobec czego zniszczenie lub uszkodzenie zabyt-ku stało się zwykłym przestępstwem zniszczenia lub uszkodze-nia rzeczy z art. 288 k.k. karalnym tylko w razie umyślności, pod warunkiem, że rzecz ta była dla sprawcy cudzą a wysokość szkody przekroczyła próg dzielący przestępstwa od wykroczeń (250 zł). W ten sposób ochrona zabytków przed zniszczeniem lub uszkodzeniem została znacznie osłabiona w porównaniu ze stanem prawnym sprzed kodyfikacji, ponieważ nie było już

© ^C

op^yri

gh^t

września września dzi o dzi o zabytki, dóbr dóbr

ku stało się zwykłym przestępstwem zniszczenia lub

uszkodze-by

Ten stan prawny zmienił się wraz z Ten stan prawny zmienił się wraz z września września

W^yd

awⁿⁱ

ct^w

o

karalne karalne 56 przestępstwo 56 przestępstwo

prowadzenia działalności gospodarczej na terenie objętym prowadzenia działalności gospodarczej na terenie objętym oną przyrody przyrody

zującym na tym ter zującym na tym ter

Ten stan prawny zmienił się wraz z Ten stan prawny zmienił się wraz z

N^au

ko^w

e

onie przyr onie zniszczenia, poważnego zniszczenia, poważnego wartości wartości karalne także karalne także

Uⁿⁱ

w^ersyt

et^u

ów, następnie obszarów i ów, następnie obszarów i ochr ochronie onie przestępstwo zniszczenia przestępstwo zniszczenia przypadk

przypadku nieumyślności, następnie przypadk

onie przyr onie przyr

Mi^ko

odzenia rzeczy rzeczy

. Ta sytuacja zmieniała się stopniowo, najpierw w . Ta sytuacja zmieniała się stopniowo, najpierw w

ów, następnie obszarów i ów, następnie obszarów i

á

rzeczy rzeczy

aj^a

odpowiedzialność odpowiedzialność rzeczy z rzeczy

Ko^pe

rn^ika

regulacje polskie, uwzględniając także doświadczenia historycz-kilkanaście kilkanaście odzenie czy to zabytku, czy odzenie czy to zabytku, czy o wykroczeniem, o wykroczeniem, odpowiedzialność za

odpowiedzialność za

w

regulacje polskie, uwzględniając także doświadczenia regulacje polskie, uwzględniając także doświadczenia

historycz-kilkanaście

To^ru

ni^u

spojrzeć na spojrzeć na regulacje polskie, uwzględniając także doświadczenia regulacje polskie, uwzględniając także doświadczenia

historycz-1/2012

możliwości ukarania za nieumyślne zniszczenie lub uszkodzenie cudzego zabytku ani za umyślne lub nieumyślne zniszczenie lub uszkodzenie własnego zabytku. Niejako w zamian ustawodawca wprowadził w art. 294 § 2 k.k. kwalifikowany typ przestępstw m.in. kradzieży, przywłaszczenia, zniszczenia lub uszkodzenia rzeczy, jeżeli przedmiotem czynu jest dobro o szczególnym zna-czeniu dla kultury. Pojawił się od razu problem, co to znaczy. Każdy zabytek ma „z definicji” znaczenie dla kultury, ale nie każdy ma znaczenie szczególne. Jedna z możliwych interpreta-cji wskazuje nie tylko na obiekty wpisane na „Listę światowego dziedzictwa”, co jest zupełnie oczywiste, ale na wszystkie obiek-ty uznane za pomniki historii70.

Jeśli zaś chodzi o obiekty przyrodnicze, to kodyfikator uchylił wszystkie przepisy karne ustawy z 1991 r. o ochronie przyrody, przenosząc większość z nich do rozdziału XXII k.k. „Przestępstwa przeciwko środowisku”. I tak:

– odpowiednikiem uchylonego art. 54 ustawy z 1991 r. jest art. 187 k.k. przewidujący przestępstwo spowodowania istotnej szkody w następstwie zniszczenia, poważnego uszkodzenia lub istotnego zmniejszenia wartości przy-rodniczej prawnie chronionego terenu lub obiektu, ka-ralne także w przypadku nieumyślności,

– odpowiednikiem uchylonego art. 56 ustawy z 1991 r. jest art. 188 k.k. przewidujący odpowiedzialność za umyślne przestępstwo tego, kto, wbrew przepisom, na terenie objętym ochroną ze względów przyrodniczych lub krajobrazowych albo w otulinie takiego terenu wznosi nowy lub powiększa istniejący obiekt budowla-ny albo prowadzi działalność gospodarczą zagrażającą środowisku.

Kolejna zmiana przepisów karnych nastąpiła wraz z wej-ściem w życie obowiązującej ustawy z 2003 r. o ochronie zabyt-ków i opiece nad zabytkami, która w art. 108 przywróciła prze-stępstwo zniszczenia lub uszkodzenia zabytku, (karalne także w przypadku nieumyślności) bez względu na to, czy zabytek

70 W. Radecki, Ochrona dóbr kultury w nowym kodeksie karnym, „Prokura-tura i Prawo” 1998, nr 2, s. 15–16.

© ^C

op^yri

gh^t

ściem

by

^{wznosi wznosi} _{ny ny}

^W

W dokumencie Ochrona środowiska przyrodniczego a ochrona środowiska kulturowego w prawie polskim, czeskim i słowackim (Stron 37-40)