5 O. Górniok, J. bojarski. w: J. bojarski et.al.: Kodeks karny. Ko-mentarz. red. m. Filar. warszawa 2010, s. 596–697.
6 ibidem, s. 1153.
7 w. wróbel. w: a. barczak-Oplustil et.al.: Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. red. a. zoll. warszawa 2008, s. 1325.
8 wyrok sa w lublinie z 28.10.2010 r. ii aka 242/10. „krakow-skie zeszyty sądowe” (kzs) 2010 nr 3, poz. 58.
a w konsekwencji pociągnięcia do odpowiedzial-ności karnej sprawcy takiego zachowania, bez zna-czenia pozostaje kwestia podrobienia czyjegoś podpisu na dokumencie za zgodą osoby, której pod-pis został podrobiony. Otóż wyrażenie zgody na tego typu zachowanie jest bezskuteczne prawnie i nie uwalnia od odpowiedzialności karnej podra-biającego podpis. Ze stwierdzeniem tym korespon-duje orzeczenie Sądu Najwyższego, w którym się stwierdza, że Sama tylko okoliczność, iż osoba, której podpis podrobiono, wyraziła na to zgodę,
nie wyłącza bezprawności czynu ani jego karygod-ności. Przepis art. 270 § 1 k.k. chroni dobro po-wszechne, jakim jest wiarygodność dokumentów, a w konsekwencji i pewność obrotu prawnego9.
Podrobieniem dokumentu, w rozumieniu prze-pisów art. 270 § 1 k.k., będzie również podanie funkcjonariuszowi publicznemu, w tym żandar-mowi, fałszywych danych do swojej tożsamości, następnie podpisanie mandatu nie swoim nazwi-skiem. Tezę tę potwierdza Sąd Najwyższy, który w jednym z wyroków stwierdził, że Sprawca wy-kroczenia, który w postępowaniu mandatowym podaje funkcjonariuszowi organu mandatowego nieprawdziwe dane co do swojej tożsamości
wpi-sywane do dokumentu mandatu karnego, a na-stępnie podpisuje ten dokument, potwierdzając przyjęcie mandatu przez osobę wskazaną w nim, którą nie jest, dopuszcza się przestępstwa, okre-ślonego w art. 270 § 1 k.k., a nie tylko wykrocze-nia określonego w art. 65 § 1 pkt 1 k.w.10.
Skoro fałszerstwem materialnym jest podro-bienie dokumentu w celu jego użycia jako au-tentyczny, to a contrario należy wnioskować, że zachowaniem wyczerpującym znamiona czynu określonego w artykule 270 § 1 k.k. nie będzie stworzenie przedmiotu, który przy zachowaniu wszystkich cech dokumentu zawiera element po-zwalający bez szczególnych kwalifikacji i wie-dzy rozpoznać falsyfikat.
Drugą formą fałszowania materialnego doku-mentu jest jego przerobienie, które polega na nie-uprawnionym wprowadzeniu zmiany. Może ona zostać dokonana przez usunięcie tekstu pierwot-nego i zastąpienie go innym (np. dopiski, usuwa-nie fragmentu), jak rówusuwa-nież przez uczyusuwa-nieusuwa-nie w autentycznym dokumencie skreśleń lub uzupeł-nień. W wypadku niektórych dokumentów prze-robienie może polegać na innym ich przekształ-ceniu w porównaniu ze stanem pierwotnym, na przykład na zmianie ich kształtu lub wielkości11. Z punktu widzenia stwierdzenia znamienia przerobienia dokumentu jest bez znaczenia czy dokonane w tym dokumencie zmiany odpowia-dały rzeczywistości (np. poprawianie omyłkowe-go zapisu daty, kwoty). Ta okoliczność może być jednakże brana pod uwagę przy dokonywaniu oce-ny stopnia szkodliwości społecznej danego czynu i mieć wpływ na sędziowski wymiar kary12.
Jak podkreśla się w doktrynie, nie każde dopi-ski na treści dokumentu będą stanowiły o jego prze-robieniu, nawet gdy polegają na złożeniu na doku-mencie nieautentycznego podpisu. Otóż, podpis taki może nie mieć znaczenia prawnego, jak
rów-9 postanowienie sN z 21.06.2007 r. iii kk 122/07. system leX 310185.
10 wyrok sN z 4.06.2006 r. iv kk 467/05. „Orzecznictwo sądu Najwyższego – izba karna i wojskowa” (OsNkw) 2006 nr 6, poz.
62.
11 J. Flieger. w: a. michalska-warias, J. piórkowska--Flieger, m. szwarczyk: Kodeks karny. Komentarz. red. T. bojarski.
warszawa 2011, s. 659.
12 O. Górniok. w: O. Górniok et.al.: Kodeks karny. Komentarz.
Gdańsk 2002/2003, s. 1151.
o szkodliwości społecznej przestępstwa fałszowania ma-terialnego dokumentu może świadczyć to, że przygotowanie do popełnienia tego przestępstwa jest również karalne, o czym mówi treść artykułu 270 § 3 k.k.
przewidywanie
PRAWO I DYSCYPLINA Wielowymiarowość przestępstwa
nież nie zmniejszać wiarygodności w obrocie pu-blicznym. Tak będzie na przykład w wypadku zło-żenia na dokumencie parafki potwierdzającej fakt przeczytania przez osobę ją składającą13.
W ocenie Sądu Najwyższego, Nie jest przero-bieniem dokumentu nadanie mu innej treści przez osobę, od której ten dokument pochodzi. Dla reali-zacji znamion przestępstwa określonego w art. 270
§ 1 k.k. nie ma bowiem znaczenia czy jego treść odpowiada stwierdzonemu w nim stanowi fak-tycznemu. Zachowanie takie nie realizuje także znamion czynu zabronionego określonego w art. 271 k.k., albowiem przedmiotowa umowa ma charakter cywilnoprawny i nie posiada cech dokumentu „wystawionego”14.
W jednym ze swoich orzeczeń Sąd Najwyż-szy słusznie zauważył, że nie każde działanie po-legające na wprowadzeniu fizycznych zmian w dokumencie jest przestępstwem określonym w art. 265 § 1 k.k. [obecnie art. 270 § 1 k.k. – przyp. autora], lecz tylko takie, które takiej prze-robionej postaci dokumentu nadaje pozory au-tentyczności, i podjęte jest w celu użycia przero-bionego dokumentu za autentyczny15.
Jak wynika, różnica między podrobieniem do-kumentu a jego przerobieniem przejawia się mię-dzy innymi w tym, że podrobienie polega na wytworzeniu nowego przedmiotu, który ma uchodzić w obrocie publicznym jako autentycz-ny. Przerobienie natomiast polega na dokonaniu zmian w oryginalnym dokumencie. Przedmio-tem wykonawczym jest w tym wypadku doku-ment autentyczny.
Przestępstwo podrabiania lub przerabiania do-kumentu ma charakter powszechny. Oznacza to, że jego sprawcą może być każdy. Sprawca oma-wianego przestępstwa może podrobić lub prze-robić dokument w celu użycia go przez siebie.
Konstrukcja omawianego zachowania karalne-go dopuszcza również możliwość podrobienia lub przerobienia dokumentu w celu użycia go przez inną osobę, która go sfałszowała (fot.).
użyWaNie poDroBioNego DoKuMeNtu to podawanie fałszywych danych
13 w. wróbel. w: a. barczak-Oplustil et.al.: Kodeks karny…, op.cit., s. 1326.
14 wyrok sN z 19.01.2011 r. iv kk 373/10. system leX nr 688706.
15 wyrok sN z 3.04.1998 r. iii kkN 289/97. OsNkw 1998 nr 5–6, poz. 28.
FOT. paweł kępka
Zgodnie z artykułem 270 § 1 k.k., podrabia-nie lub przerabiapodrabia-nie dokumentu musi być doko-nywane w celu użycia takiego dokumentu jako autentycznego. W związku z tym dla bytu oma-wianego przestępstwa wystarczy intencja spraw-cy. Sam fakt podrobienia lub przerobienia doku-mentu, który nie musiał być jednakże użyty w obrocie publicznym jako autentyczny, decy-duje bowiem o zaistnieniu przestępstwa.
Przestępstwo podrabiania, jak również przera-biania dokumentu, od strony podmiotowej mo-że zostać popełnione jedynie z winy umyślnej i tylko w zamiarze bezpośrednim. Rozstrzyga o tym znamię w celu użycia. Jest to zatem prze-stępstwo kierunkowe dokonywane z myślą osią-gnięcia określonego celu.
Trzecią odmianą omawianego przestępstwa jest używanie podrobionego lub przerobionego do-kumentu. Sprawcą tego zachowania może być podmiot, który podrobił lub przerobił dokument, następnie go używa, jak również podmiot, który używa dokumentu podrobionego lub przerobio-nego wcześniej przez kogoś inprzerobio-nego. W tym ostat-nim wypadku warunkiem odpowiedzialności kar-nej jest świadomość, że się używa dokumentu podrobionego lub przerobionego.
Ten rodzaj przestępstwa można popełnić z wi-ny umyślnej w obu jej zamiarach, to znaczy za-miarze bezpośrednim, gdy sprawca mając świa-domość, że dokument jest podrobiony lub przerobiony chce go użyć, jak również w zamia-rze ewentualnym – gdy sprawca godzi się na uży-wanie takiego dokumentu16.
Nie stanowi używania sfałszowanego doku-mentu samo jego posiadanie. Konieczne jest bo-wiem posłużenie się nim, na przykład przedsta-wienie go organowi kontroli lub w postępowaniu administracyjnym.