2. Wstęp
2.3. Charakterystyka miasta Mielca
2.3.1. Położenie
Mielec to miasto leżące w województwie podkarpackim, będące siedzibą władz powiatu mieleckiego. Zajmuje ono powierzchnię 47 km2 – 4 689 ha [GUS, stan na 31.12.2020 r.]. Jego południowo-zachodnią granicę wyznacza rzeka Wisłoka, natomiast wschodnia przebiega przez teren leśny. Mielec od strony wschodniej i zachodniej graniczy z gminą wiejską Mielec, natomiast od północy wąskim odcinkiem z gminą Tuszów Narodowy, a od południa z gminą Przecław. Miasto na dzień 01.01.2021 liczyło 60 075 mieszkańców, co daje gęstość zaludnienie na poziomie 1 281,1 os/km2.
Miasto Mielec podzielone jest na 18 osiedli: os. Borek, os. Cyranka, os. Dziubków, os. Kazimierza Wielkiego, os. Kilińskiego, os. Kopernika, os. Kościuszki, os. Kusocińskiego, os. Lotników, os. Mościska, os. Niepodległości, os. Rzochów, os. Smoczka, os. Smoczka I, os. Szafera, os. Wojsław, os. Wolności i os. Żeromskiego.
Rysunek 1. Podział Mielca na osiedla
źródło: Plan usuwania azbestu dla miasta Mielec na lata 2018-2032
Według fizyczno – geograficznej regionalizacji Polski J. Kondrackiego (1998) miasto Mielec umiejscowione jest w następujących jednostkach:
megaregion – Region Karpacki (5)
o prowincja – Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym (51)
podprowincja – Podkarpacie Północne (512)
makroregion – Kotlina Sandomierska (512.4-5)
mezoregion – Nizina Nadwiślańska (512.41),
Płaskowyż Tarnowski (512.43),
Dolina Dolnej Wisłoki (512.44),
Płaskowyż Kolbuszowski (512.48).
Rysunek 2. Położenie miasta Mielec na tle powiatu mieleckiego źródło: opracowanie własne
Mielec położony jest w zlewni Wisłoki, która jest prawym dopływem Wisły. Na terenie Mielca Wisłoka zasilana jest Dopływem z Rzochowa znanego również pod nazwą Rów Trześń Główna, który odwadnia południową część miasta oraz innymi rowami drenującymi zachodnią część miasta. Północno-wschodnia cześć Mielca odwadniania jest głównie przez Rów Światowiec, który uchodzi już poza granicami miasta do Babulówki będącej prawym dopływem Wisły. Prowadzona na terenie miasta intensywna melioracja sprawiła, że cieki o naturalnym przebiegu występują na tym obszarze nielicznie, natomiast przeważają wyprostowane rowy odprowadzające nadmiar wód do Wisłoki, która w granicach miasta praktycznie cała jest obwałowana.
Rysunek 3. Położenie Gminy Miejskiej Mielec na tle mezoregionów Polski.
źródło: opracowanie własne
2.3.2. Budowa geologiczna
Obszar miasta Mielca znajduje się w centralnym segmencie zewnętrznego basenu zapadliska przedkarpackiego, które stanowi rów przedgórski wypełniony miąższymi utworami ilasto-mułkowo-piaskowcowymi z miocenu, przykrytymi osadami czwartorzędu o małej miąższości. Na tym terenie rozpoznano osady dewonu oraz karbonu. Utwory dewońskie wykształcone jako piaskowce pstre i mułowce, niwelują nierówności pokaledonskiej powierzchni erozyjnej, dolomity i wapienie dolomityczne w środkowej części a łupki margliste i piaskowce w górnej części. Utwory karbonu wykształcone są w facji wapienia węglowego. Na omawianym obszarze występują także utwory triasu w postaci m.in. piaskowców, iłowców, dolomitów, wapieni pstrego piaskowca.
We wspomnianym pstrym piaskowcu występuje złoże gazu „Niwiska”.
Piaski, żwiry i głazy lodowcowe i wodnolodowcowe najczęściej przykrywają gliny zwałowe, rzadziej tworzą izolowane pokrywy na kulminacjach Płaskowyżu Tarnowskiego. W składzie petrograficznym frakcji grubej przeważa kwarc, kwarcyt, skały krystaliczne, piaskowce i krzemienie – nie występują skały węglanowe.
Zlodowacenia środkowopolskie reprezentowane są przez piaski oraz piaski rzeczne ze żwirem tarasów nadzalewowych Wisły i Wisłoki. Występują one w północno-wschodnim obrzeżeniu Płaskowyżu Tarnowskiego, prawym brzegu Wisłoki gdzie tworzą wyraźne wyniesienie w morfologii. W składzie ziarnowym osadów frakcja piaszczysta stanowi około 80% a pylasta 10%.
Osady zlodowaceń północnopolskich stanowią piaski, piaski ze żwirem oraz mułki rzeczne tarasów nadzalewowych rzeki Wisłoki. Profil osadów stanowią od spągu: piaski ze żwirami o złym wysortowaniu przykryte piaskami średnio i drobnoziarnistymi o średnim wysortowaniu w stropie z warstwą mułków o miąższości maksymalnej 2 m.
Na omawianym obszarze występują także piaski eoliczne – na tarasach nadzalewowych plejstoceńskich Wisłoki. Tarasy nadzalewowe rzeki Wisłoki zbudowane są także z utworów Holocenu – mułków (madów), piasków oraz piasków ze żwirem.
Na terenie miasta Mielec udokumentowano 6 złóż kopalin2:
Cyranka (IB 3314) – złoże o zasobach prognostycznych, podtyp kopaliny: piasek schudzający;
Mielec – złoże o zaniechanej eksploatacji: powierzchnia 1,83 ha, podtyp kopaliny:
piasek, średnia miąższość złoża: 3,1 m;
Niwiska - złoże o zaniechanej eksploatacji: powierzchnia 23 ha, miąższość efektywna:
11 m, złoże gazu ziemnego;
Poręby Rzochowskie – złoże piasków o zaniechanej eksploatacji: powierzchnia 7,01 ha, miąższość złoża od 5,6 m do 17,6 m, występowały zagrożenia osuwiskowe;
Poręby Rzochowskie II – złoże piasków rozpoznane szczegółowo o powierzchni 9,38 ha, średnia miąższość złoża: 11,53 m,;
Poręby Rzochowskie III – złoże piasków o zaniechanej eksploatacji: powierzchnia 2,04 ha, miąższość złoża od 2,7 m do 9,0 m, nakład całkowicie usunięty a złoże częściowo zawodnione.
2.3.3. Warunki klimatyczne
Teren miasta Mielca znajduje się w nizinnej jednostce klimatycznej. Zazwyczaj występują długie lata oraz umiarkowane zimy. Średnia roczna temperatura przekracza 7,5⁰C, najwyższa średnia miesięczna występuje w lipcu: 20,6⁰C, a najniższa w lutym: -6,7⁰C. Okres wegetacyjny trwa od 210 do 22 dni, przy czym okres intensywnego rozwoju roślin to około 160 dni w ciągu roku. Roczna suma opadów atmosferycznych waha się od 600 do 700 mm, najsuchszym miesiącem jest luty. Występują w tym czasie opady na poziomie niespełna 40 mm. Okres zalegania pokrywy śnieżnej z reguły trwa od 50 do 60 dni. Na terenie dominują wiatry zachodnie, południowo-zachodnie oraz północno-zachodnie.
Warunki klimatu lokalnego mogą być nieco odmienne od klimatu panującego w regionie. Do parametrów modyfikujących wskaźniki klimatyczne (m.in. bilans cieplny, temperatura, opady oraz siła i kierunek wiatrów) zależą głównie od: rzeźby terenu, budowy geologicznej i pokrycia terenu.
Rysunek 4. Średnie temperatury i opady występujące na terenie miasta Mielca.
źródło: https://www.meteoblue.com/
Rysunek 5. Róża wiatrów miasta Mielca.
źródło: https://www.meteoblue.com/
2.3.4. Demografia
Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego z 2020 roku miasto Mielec zamieszkiwało 60 075 osób, z czego 28 895 stanowili mężczyźni, a 31 180 kobiety.
Szczegółowe informacje na temat demografii zostały zamieszczone w poniższej tabeli.
Tabela 1. Struktura demograficzna na terenie miasta Mielca w latach 2018-2020 Kategoria
Rok
2018 2019 2020
Ludność na 1 km2 1 290 1 286 1 281
Zmiana liczby ludności na 1 000
mieszkańców -2,5 -2,6 -4,1
Ludność ogółem 60 478 60 323 60 075
Ludność: mężczyźni 29 159 29 041 28 895
Ludność: kobiety 31 319 31 282 31 180
Ludność w wieku nieprodukcyjnym na
100 osób w wieku produkcyjnym 65,7 68,5 70,9
Ludność w wieku poprodukcyjnym na
100 osób w wieku produkcyjnym 37,8 39,1 41,7
źródło: GUS Tabela 2. Liczba ludności miasta Mielca w latach 2013-2020.
Rok Ogółem Mężczyźni Kobiety
2013 61 096 29 497 31 599
2014 60 827 29 333 31 494
2015 60 644 29 253 31 391
2016 60 504 29 185 31 319
2017 60 628 29 252 31 376
2018 60 478 29 159 31 319
2019 60 323 29 041 31 282
2020 60 075 28 895 31 180
źródło: GUS, stan na 31.12.2020r.
Z powyższych zestawień wynika, że liczba ludności w ostatnich latach systematycznie maleje, oraz zwiększa się udział osób starszych w wieku poprodukcyjnym. Zaobserwować zatem można zjawisko starzenia się społeczeństwa. Utrzymanie się takiej sytuacji będzie prowadzić do coraz większego obciążenia ekonomicznego grupy w wieku produkcyjnym.
2.3.5. Formy ochrony przyrody
Na terenie Miasta Mielec występują następujące formy ochrony przyrody:
Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowski Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 49 706 ha zajmuje fragment Płaskowyżu Kolbuszowskiego o krajobrazie rolniczo-leśnym. Występuje tam duża różnorodność środowisk – od piaszczystych wydm do bagien, torfowisk i wód. Rosną tam bory sosnowe i mieszane, lasy mieszane, olsy, łęgi, kwaśne łąki, szuwary oczeretowe, mannowe, zbiorowiska wydmowe, ziołoroślowe, trzęślicowe, łąki ostrożeniowe i rajgrasowe. Utworzony został w 1992 roku.
Obszary Natura 2000
o Dolna Wisłoka z Dopływami – utworzony w ramach Dyrektywy Siedliskowej, obejmuje obszar 453,76 ha.
o Puszcza Sandomierska – Istnieje w ramach Dyrektywy Ptasiej i obejmuje obszar 129 115,59 ha.
17 pomników przyrody.
Rysunek 6. Obszary Natura 2000 na terenie miasta Mielca źródło: opracowanie własne