Chef’s Table, czyli po co nam serial o kucharzach?

Abstrakt:

Tematem artykułu jest refleksja nad serialem Chef’s Table. Traktuję go pretekstowo, jako przykład zmian dokonujących się we współczesnej kulturze kulinarnej. Rola ku-charza znacznie wzrosła. Sześcioodcinkowa seria dokumentalna prezentuje sylwetki szefów kuchni, którzy zostali docenieni m.in. przez francuski przewodnik Michelin.

W artykule zwracam szczególną uwagę na współczesny proces traktowania gotowania jako procesu twórczego, zbliżonego do sztuki. Kucharz staje się artystą, a gotowa po-trawa dziełem sztuki. Istotne jest, w jaki sposób tworzone są pewne mity wokół postaci szefów kuchni. Twórcy nie tylko odwołują się np. do dzieciństwa bohaterów, ale także posługują się efektami takimi jak slow motion czy użycie specyficznej muzyki.

Słowa kluczowe:

serial dokumentalny, Chef’s Table, David Gelb, szef kuchni, kulinaria, kucharz

Wstęp

Telewizja przyzwyczaiła nas – widzów do seriali i filmów dokumentalnych po-święconych życiu i twórczości osób w jakiś sposób ważnych dla naszej kultury.

Stworzenie filmu dokumentalnego o danej osobie automatycznie ją nobilituje, zakładamy bowiem, że dokumenty tworzy się najczęściej w sytuacji, gdy histo-ria jest na tyle ciekawa lub kontrowersyjna, że warto ją opowiedzieć. Powstanie serialu Chef’s Table świadczy o ogromnym znaczeniu postaci kucharza. W ni-niejszym artykule analizuję tę serię pod kątem zmieniającej się roli kucharza w kulturze.

Współcześnie mamy do czynienia z dynamicznymi zmianami w świecie kulinariów, obejmującymi również profesję kucharza. Coraz częściej szefowie kuchni są postrzegani podobnie jak gwiazdy filmu, muzyki czy sportu. Serial jak w soczewce skupia i pokazuje przemiany, które dokonują się w restaura-cjach. Uznaję go za jeden z reprezentatywnych przykładów, na podstawie któ-rych można zaobserwować najważniejsze czynniki kształtujące współczesną kulturę kulinarną.

Chef’s Table, czyli po co nam serial o kucharzach?

Zmiany

Na początek warto przyjrzeć się ewolucji zawodu kucharza, która dokonała się na przestrzeni lat¹. Jean-Louis Flandrin, francuski historyk, zwraca uwagę na zmianę, jaka zaszła w pozycji przedstawicieli tej profesji w XVII wieku.

Flandrin uznaje ten moment w historii za przełomowy, twierdząc, że od tej chwili zauważalny jest większy prestiż zawodu kucharza. Analizując francu-skie książki kucharfrancu-skie z okresu średniowiecza, autor zauważa, że kucharze mimo swojej wiedzy i umiejętności zawsze podkreślali, że należy uwzględniać upodobania kulinarne osób, dla których się gotuje. Gust osoby jedzącej mógł nawet wpływać na ostateczną wersję przepisu. Wiek XVII przynosi zmianę.

Jak pisze Flandrin: „dobrzy kucharze występują przeciw dawnym zwyczajom, które zmieniały naturalny smak potraw – zbyt długiemu gotowaniu i nadmier-nemu przyprawianiu” (Flandrin 1999: 287). Autor cytuje pracę Nicolasa de Bonefonsa z 1654 roku, Rozkosze wsi: „niech kapuśniak pachnie tylko kapustą, zupa z porów porami, z rzepy rzepą i tak samo w innych przypadkach […], to co powiedziałem o zupach powinno się upowszechnić i służyć za regułę odno-szącą się do wszystkiego, co zjadamy” (Flandrin 1999: 288).

W książkach kucharskich kucharze zaznaczają, że to oni mają decydujący głos w kwestii menu i wiedzą najlepiej jak konkretne danie powinno smako-wać². Zdarzają się nawet stwierdzenia, w których obśmiewają niektóre upodo-bania amatorów i mimo że podają sposób, jak je zaspokoić, uważają je za co najmniej niewłaściwe (Flandrin 1999: 308).

Zwiększeniu roli kucharza sprzyja też fakt, że w XVII i XVIII w. następuje rozwój gastronomii publicznej. To jednak wiek XIX przynosi restauracje luk-susowe, w takiej formie, w jakiej znamy je dzisiaj³. Tacy szefowie kuchni jak

1 W polskiej historii na wymienienie zasługują tacy kucharze jak Mikołaj Koza, kucharz na dworze Jagiełły czy Paweł Tremo, gotujący dla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Tremo był ponoć znany w całej Europie. To on odpowiadał za potrawy podczas słyn-nych obiadów czwartkowych, wprowadzając na królewski stół potrawy lżejsze i mniej tłuste niż wcześniej – „wszystko wykwintne, jednak w niewielkich ilościach, aby stało się zadość nowej modzie kulinarnego umiaru” (Łozińscy 2013: 122).

2 W Polsce już w wieku XVIII kucharze potrafili dobitnie dać do zrozumienia, że to ich zdanie jest najważniejsze: „Niechżeby mu nie dodano czego podług jego woli, z umy-słu zepsuł potrawę udając, iż nie miał zadosyć ingredyjencyj, których do takiego smaku potrzebował” (Kitowicz 1951: 438).

3 Jak pisze Fernand Braudel w pracy Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV- -XVIII wiek. Struktury codzienności, „przed XV czy XVI wiekiem nie było w Europie prawdziwego luksusu żywnościowego ani wyrafinowanej kuchni” (Braudel 1992: 160).

Dominika Zagrodzka

Marie-Antoine Carême czy August Escoffier wpłynęli na zwiększenie roli ku-charzy. Na to jak pozycja szefa kuchni wygląda obecnie wpłynęło wiele czyn-ników. Alain Drouard zwraca uwagę na współzależność trzech grup: kucharzy, nowych mediów i nowej klienteli⁴ („the chefs and cooks, as they rose up the social ladder, the new media and a new clientele”; Drouard 2007: 293), i pod-kreśla, że po drugiej wojnie światowej coraz więcej szefów zaczęło odchodzić od roli pracownika i służącego, zakładając własne restauracje. Nie można też pominąć powstawania mediów poświęconych kulinariom, a także ukonstytu-owania się grupy restauracyjnych gości określanych mianem foodies.

Serial

Serial jest odpowiedzią, ale i wyrazem zjawisk, zachodzących we współczesnej kulturze. Kucharz stał się osobą na tyle ważną, że mógł powstać serial doku-mentalny poświęcony tej profesji. Chef’s Table opowiada bowiem nie o proce-sie gotowania i jedzenia albo produktach spożywczych, ale o samych szefach kuchni. Są oni podnoszeni do rangi artystów, wyjątkowych osobowości, któ-rych historię warto poznać. Chef’s Table prezentuje sylwetki najważniejszych współczesnych szefów kuchni. Pierwszy sezon serialu dostępny był na platfor-mie Netflix w 2015 roku, drugi pod koniec maja 2016 roku, natomiast trzeci na początku września 2016 roku. W artykule skupię się na sezonie pierwszym.

Każdy z sześciu odcinków serialu poświęcony jest jednemu kucharzowi.

Mamy więc kolejno zaprezentowane sylwetki Massimo Bottury (Osteria Fran-cescana), Dana Barbera (Blue Hill), Francisa Mallmana (Los Fuegos), Niki Nakayamy (n/naka), Bena Shewry’ego (Attica) i Magnusa Nilssona (Faviken).

Producentem i reżyserem serialu jest David Gelb, znany z filmu dokumental-nego Jiro śni o sushi, poświęcodokumental-nego postaci japońskiego mistrza sushi.

Tytuł serialu jest symptomatyczny. Chef’s table to stolik szefa, czyli ten znajdujący się na tyle blisko kuchni, by odwiedzający mógł bez problemu śle-dzić czynności wykonywane przez kucharzy. To miejsce zarezerwowane dla wyjątkowych gości. Serial ma sprawić, że widz poczuje się właśnie jak taki wyjątkowy gość, wpuszczony do świata szefa kuchni. Odbiorca ma możliwość podejrzeć pracę kucharza „od kuchni”, a nie tylko, jak to zwykle bywa w re-stauracjach, doświadczyć jej efektów. Serial pokazuje pracę kucharza widzianą oczami szefów kuchni – to oni opowiadają o swojej wizji, tym, czym się kierują w swojej działalności.

4 Wprawdzie autor dokonuje analizy w kontekście kultury francuskiej, ale można stwierdzić, że podobny model odnajdujemy i w innych krajach europejskich.

Chef’s Table, czyli po co nam serial o kucharzach?

Warto zaznaczyć, że wszystkie lokale bohaterów serialu to restauracje w klasycznej formie – z obsługą kelnerską, pełnymi nakryciami stołu, rozbu-dowanym menu. Kucharze prezentowani w serialu wpisują się w nurt nowo-czesnej kuchni europejskiej, inspirowanej francuską nouvelle cuisine⁵.

Schemat każdego odcinka jest podobny. Na początku otrzymujemy przed-stawioną w skrócie filozofię gotowania danego kucharza, która jest motywem przewodnim odcinka i której podporządkowana jest narracja. Reżyser nie stroni od licznych odwołań do dzieciństwa bohaterów, ich pochodzenia i sytu-acji rodzinnej. W kilku przypadkach, które szerzej opiszę w dalszej części ar-tykułu, zdarzenia z okresu dzieciństwa zostają wykorzystane do pokazania ich wpływu na obecną działalność i osobowość kucharzy. Po nakreśleniu wstępnej sylwetki bohatera odcinka, reżyser przechodzi do pokazania praktycznej strony filozofii gotowania. Obserwujemy pracę kucharzy w restauracyjnych kuch-niach, nierzadko także w przestrzeni domowej. Jednym z założeń wstępnych badań terenowych, które prowadziłam, było pokazanie różnicy (za Claude’em Lévi-Straussem) pomiędzy endokuchnią (domową) i egzokuchnią (restaura-cyjną). Lévi-Strauss pisze: „»Gotowane« należy również najczęściej do kuchni, którą można by nazwać »endo-kuchnią«, stosowaną do wewnętrznego użytku i przeznaczoną dla małej zamkniętej grupy, podczas gdy »pieczone« należy do

»egzo-kuchni«, a więc takiej, którą częstuje się gości” (Lévi-Strauss 1972: 74).

Trudno dzisiaj mówić o różnicy wynikającej z obróbki serwowanych potraw, ale opozycja stworzoną przez antropologa można zastosować właśnie m.in. do przestrzeni. Rzeczywiście, co zdaje się potwierdzać analiza serialu, przestrze-nie restauracyjna i domowa są całkowicie odrębne dla osób przestrze-niepracujących zawodowo jako kucharze. Dla kucharzy przestrzeń restauracyjna jest często czymś więcej niż tylko miejscem pracy, staje się niemal drugim domem, w któ-rym spędzają czas i jadają także bliscy osoby gotującej. Te dwie, wydawałoby się opozycyjne, przestrzenie wielokrotnie łączą się i przenikają – widzimy wiele scen, w których kucharze gotują również w domowych kuchniach, z dru-giej strony przestrzeń restauracyjna często staje się przestrzenią zbliżoną do

5W 1973 roku twórcy znanego przewodnika kulinarnego, Henri Gault i Christian Mil-lau, opublikowali listę dziesięciu wyznaczników „nowej kuchni”: potrawy miały być lekkie, a smaku nie powinny dominować ciężkie sosy. Kucharze mieli skupić się na produkcie i jego wysokiej jakości. Najważniejsze postulaty dotyczą samego podejścia kucharzy do gotowania. Powinni oni cechować się kreatywnością, by nie ograniczać się do znanych połączeń smakowych, ale wymyślać nowe i stale zaskakiwać gości. Do tego w „nowej kuchni” kluczowy jest aspekt estetyczny potrawy: „the design of the plate and the appearance of the dish” (Drouard 2007: 295).

Dominika Zagrodzka

domowej, zarówno poprzez rodzinną atmosferę panującą w restauracyjnej za-łodze, jak i faktyczną obecność rodziny, której członkowie nierzadko są rów-nież pracownikami, jak zarządzająca restauracją żona Massimo Bottury.

Życie prywatne bohaterów jest istotnym elementem każdego odcinka. Re-lacje rodzinne to kwestia bardzo ważna dla szefów kuchni, którzy wielokrotnie w serialu podkreślają, że ich praca jest niezwykle absorbująca i nie pozostawia wiele czasu na życie rodzinne. Każdy odcinek kończy przegląd dań stworzo-nych przez szefa kuchni.

Kucharz = artysta

Kucharze przedstawiani są w serialu jako osoby o szczególnych zdolnościach.

Podstawową analogią do procesu gotowania staje się proces twórczy. Szefowie kuchni są postrzegani jako artyści, podnoszeni do rangi geniuszy, a gotowanie jawi się jako sztuka zarezerwowana dla wybitnych osób i wymagająca absolut-nego i całkowitego poświęcenia (nawet kosztem życia prywatabsolut-nego). Szczególną funkcję ma też sama restauracja, która traktowana jest jak przestrzeń podobna galerii sztuki. System serwowania dań również sprzyja takiemu postrzeganiu restauracji – w przedstawianych w serialu lokalach główną formą jedzenia są kolacje degustacyjne. Z badań Isabelle de Solier wynika, że nawet osoby uzna-wane za foodies, czyli entuzjastów jedzenia, chodzą do luksusowych restauracji raz na kilka miesięcy. De Solier twierdzi, że na co dzień skupiają się na goto-waniu wysokojakościowych posiłków w domu, a wyjście do restauracji trak-tują jako coś wyjątkowego. Z drugiej strony, sporadyczność wizyt w lokalach sprawia, że przyjemność podczas takiej wizyty jest dużo większa, niż gdyby ktoś chodził do niej codziennie – autorka nazywa to „strategią maksymalizacji przyjemności”(de Solier 2013: 18). Również badania Alana Warde’a i Lydii Mar-tens potwierdzają to stanowisko w odniesieniu do ludzi nie będących foodies:

„wiele osób przyznawało, że jedząc poza domem, mają skłonność do jedzenia ponad miarę i więcej niż zwykle. Było to jednak akceptowane, jako że jedzenie poza domem stanowiło niemal dla wszystkich specjalne wydarzenie” (Warde, Martens 2008: 373). Dlatego kolacje degustacyjne, będące pokazem umiejęt-ności szefa kuchni, są popularną formą serwowania posiłków w luksusowych lokalach. Zjedzenie kilkudziesięciu malutkich porcji różnych dań ma pozwolić gościom restauracji poznać filozofię gotowania i osobowość szefa. Kolacje de-gustacyjne sprawiają, że restauracja, niczym muzeum, ma dawać możliwość zapoznania się z twórczością danego artysty. Dania przygotowywane przez sze-fów kuchni są uznawane za dzieła sztuki. Symptomatyczną sceną jest ta, w któ-rej Niki Nakayama przygotowuje jedno ze swoich dań. Kobieta używa łyżki jak pędzla, tworząc malownicze zawijasy, które są pokazywane widzowi od dołu,

Chef’s Table, czyli po co nam serial o kucharzach?

dzięki czemu doskonale widzimy nie tylko samo danie, ale i twarz skupionej szefowej kuchni. Końcowe dzieło przypomina swoim wyglądem obraz malar-ski. Poszczególne elementy zostały dopracowane z niesłychaną precyzją i mają cieszyć wszystkie zmysły. Zgodnie bowiem z dewizą bohaterów serialu Chef’s Table, jedzenie ma być całościowym doświadczeniem⁶. Jednym z najważniej-szych pozostaje jednak zmysł wzroku. Nierzadko ma on znaczenie decydujące przy wyborze i ocenie potrawy, a „spożycie może się wyczerpać w samym tylko spojrzeniu” (Barthes 2000: 166). Jedzenie ma stanowić intelektualną przy-jemność o charakterze nie tylko zmysłowym, ale i intelektualnym. W filmie Foodies. The Culinary Jet Set jeden z bohaterów, krytyk kulinarny, mówi, że restauracyjne jedzenie nie musi być nawet smaczne, wystarczy, żeby było cie-kawe. Ma bowiem skłaniać do refleksji, a nie schlebiać kulinarnym gustom.

Istotna dla całościowej wymowy serialu jest także scena, w której Niki Nakayama opowiada o swojej pracy w lokalu serwującym sushi. Mówi, że w przypadku sushi niewiele można zmienić w samym daniu, chodzi raczej o jak najlepsze powtarzanie pewnego wzoru. Nakayama podkreśla, że przygo-towywanie sushi było bardziej pracą (ang. work) niż pokazem kreatywności.

Tym samym kobieta stawia w opozycji gotowanie traktowane jako rzemiosło i gotowanie jako sztukę.

Powracającym w serialu motywem jest niemożność pełnego twórczego rozwoju w pracy w lokalu, który nie należy do danego szefa kuchni. Każdy z kucharzy opowiada o tym, że podstaw technicznych przyrządzania potraw uczył się od kucharskiego mistrza, osoby, która przekazała młodemu adeptowi sztuki kulinarnej niezbędne do pracy w kuchni umiejętności i wiedzę. Jest to zawsze nauka przez doświadczenie – obserwowanie czynności wykonywanych przez bardziej wykwalifikowanych kucharzy i próby ich powtórzenia. Jednak większość bohaterów serialu przyznaje, że prawdziwym rozpoczęciem ich kariery kulinarnej było stworzenie własnej restauracji. Jednym z czynników, które przyczyniły się do wzrostu znaczenia kucharzy we współczesnej kulturze, jest zmiana modelu prowadzenia restauracji. Coraz częściej właściciel lokalu jest jednocześnie szefem kuchni i sprawuje również funkcje menedżera. Mówi się o kuchni autorskiej, w której kucharz ma wolną rękę w kwestii menu, nie musi uzgadniać go z właścicielem lokalu, a dania sygnuje swoim nazwiskiem.

Kucharze odchodzą od kopiowania, naśladowania mistrzów i wykorzystują własne pomysły. Co ciekawe, aspekt finansowy zostaje właściwie pominięty

6Anna Wieczorkiewicz w Apetycie turysty stwierdza: „To nieprawda, że w restaura-cjach sprzedaje się posiłki, a w biurach podróży wycieczki; oba rodzaje instytucji ofe-rują całościowe doznania” (Wieczorkiewicz 2008: 293).

Dominika Zagrodzka

przez twórców serialu. Powodem może być założenie, że cel finansowy nie jest dla szefów najważniejszy. Założenie własnej restauracji dla wielu było przed-sięwzięciem pochłaniającym oszczędności życia. Jednak twórcy zdają się suge-rować, że to po prostu kolejne poświęcenie dla sztuki kulinarnej, które zaowo-cowało finalnie sukcesem.

W tym kontekście pojawia się problem związany z napięciem między tra-dycją a nowoczesnością. Szefowie kuchni nie chcą zrywać z tratra-dycją, są świa-domi, jak wielki potencjał się w niej kryje. Dokonują jednak twórczej interpre-tacji i serwują tradycyjne dania w nowoczesnej odsłonie. Słowo „interpretacja”

w wypowiedziach bohaterów jest obecne wyjątkowo często. To kolejny sygnał, że do opisu procesu gotowania używa się określeń zarezerwowanych dotąd dla sfery sztuki, a tym samym przygotowywanie potraw jest traktowane jak sztuka właśnie. Własna interpretacja sprawia, że dania tradycyjne, będące inspiracją, przyrządzane i podawane są w zupełnie innej formie. Magnus Nilsson w jed-nej ze scen mówi: „Moje zadanie polega na utrzymywaniu oryginału przy ży-ciu w sposób, który ludzie rzeczywiście są w stanie zrozumieć”. Z kolei Niki Nakayama odwołuje się w swoim gotowaniu do kaiseki, czyli posiłku, podczas którego serwuje się konkretne dania w ściśle określonej kolejności. O Massimo Botturze mówi się natomiast, że wręcz wynalazł na nowo (ang. reinvent) kuch-nię Modeny.

Mity dzieciństwa

Oprócz odwołania do tradycji regionu lub kraju, kucharze czerpią inspiracje z czasów dzieciństwa, które jest w serialu mitologizowane, pokazywane w kon-wencji baśni. Zwykle, kiedy bohaterowie wspominają ten etap życia, sceny pokazywane są w zwolnionym tempie, towarzyszy im nostalgiczna muzyka.

Dzieciństwo prezentowane jest jako okres kształtujący, można doszukać się tu echa psychoanalitycznego poglądu, jakoby okres dziecięcy wpływał na całe dorosłe życie. Chyba najlepiej widoczne jest to w przypadku Niki Nakayamy, która przedstawia swoje dzieciństwo jako ciągłą rywalizację z bratem. To on był zawsze w pozycji uprzywilejowanej, nie tyle ze względu na swoje umiejęt-ności, ile płeć. Nakayama uważa, że poprzez prowadzenie własnej restaura-cji udowodniła nie tylko rodzinie, ale i całemu gastronomicznemu światu, że kobieta może być szefem kuchni. Wspomina jednak, że dziecięca rywalizacja znalazła swoje echo również w życiu dorosłym – wielokrotnie spotykała się z dyskryminacją ze strony mężczyzn.

Z drugiej strony dzieciństwo inspiruje kucharzy także bardziej bezpośred-nio. Ben Shewry opowiada o tym, jak będąc małym chłopcem niemal utonął.

Było to dla niego ważne doświadczenie, które zainspirowało go do stworzenia

Chef’s Table, czyli po co nam serial o kucharzach?

dania m.in. z wodorostów. Shewry chciał, by każdy jedzący mógł doznać uczu-cia zanurzenia w oceanie, smak miał przypominać doznanie wypełnienia wodą nosa i ust.

Massimo Bottura również przywołuje (w przeciwieństwie do Shewry’ego, radosne) wspomnienie z dzieciństwa, w którym upatruje źródła swojej kuli-narnej pasji. Opowiada:

Kiedy wchodzę do kuchni, widzę świat z innej perspektywy, jak wtedy, gdy byłem dzieciakiem. Byłem urwisem i często wbiegałem do kuchni i chowałem się pod stół, na którym babcia wałkowała ciasto na ma-karon. Często broniła mnie przed moim starszym bratem za pomocą matterello, czyli wałka. Świat widziany spod stołu wydaje się inny.

I właśnie to robimy codziennie w Osterii: przetwarzamy naszą pasję, nasze wspomnienia na jadalne kąski (Vines 2014)⁷.

Wspomnienia stają się zatem tworzywem, na których kanwie tworzy się dania.

Jedzenie jako komunikat

Jedzenie natomiast jest komunikatem, wiadomością (kucharze wprost mó-wią o „message”), którą restauracyjny gość ma odczytać. W serialu jest scena, w której kelner opowiada gościom o daniu, wyjaśnia skąd pochodzą składniki.

Nierzadko kelnerzy nie tylko opisują potrawę, ale także udzielają instrukcji, w jaki sposób należy ją zjeść. Kucharze podkreślają, że zasadnicze znaczenie ma dla nich wolność i możliwość wyrażania siebie. W serialu pojawiają się następujące określenia: „mój własny sposób”, „mój własny język”, „jej własna ścieżka”, „jej serce w jedzeniu”, „wkładać duszę w potrawy”, „mój własny głos w gotowaniu”. Indywidualne podejście i kreatywność to najważniejsze warto-ści⁸, opisywane nie tylko przez szefów kuchni, ale i osoby związane z branżą kulinarną czy restauracyjnych gości. Jak pisze Luce Giard, gotowanie to „jedna z rzadkich przyjemności wytwarzania czegoś osobiście, kształtowania kawałka rzeczywistości, zaznawania radości demiurgicznej miniaturyzacji, zapewnia-jąc sobie jednocześnie uznanie tych, którzy będą go spożywać” (Giard 2011:

145). Prowadzenie własnej restauracji zakłada wychodzenie poza schemat,

7 http://www.bloomberg.com/news/articles/2014-12-19/osteria-francescana-is-a-de-cadent-reinvention-of-italian-eating 1 [dostęp: 02.08.2016].

8 Co ciekawe, podczas badań, które prowadziłam na temat zmieniającej się roli kucha-rza, na pytanie o najważniejszą cechę osoby gotującej, najczęściej padającą i zwykle pierwszą odpowiedzią była właśnie kreatywność i nowatorstwo.

Dominika Zagrodzka

niepowtarzanie utartych wzorów. Po uzyskaniu podstawowej wiedzy, kucharz powinien eksperymentować i kierować się własną twórczą inwencją. Jak mówi nauczycielka jednego z szefów, traktując swoje słowa jako komplement: „On nie czyta książek kucharskich. On tworzy”. Dania mają być wyrazem filozofii gotowania. Każdy szef kuchni pokazywany jest przez pryzmat wartości, które są dla niego w gotowaniu najważniejsze. Przykładowo, odcinek poświęcony Danowi Barberowi skupia się na podkreślaniu związków szefa kuchni

W dokumencie ADAPTACJA FORMAT , INTERTEKST , (Stron 123-136)