Granice wolności słowa w Internecie w wybranych systemach prawnych
5. Chińska Republika Ludowa
Rzecz ma się zupełnie inaczej w państwach totalitarnych. Rozbieżność regio‑
nalnych i państwowych systemów prawnych szczególnie widoczna jest właśnie w Internecie. Podczas, gdy w Europie czy Stanach Zjednoczonych ograniczanie swobody wypowiedzi w Internecie postrzegane jest jako pogwałcenie podstawo‑
wych praw człowieka, równolegle do liberalnego (zachodniego) systemu prawnego funkcjonuje system, któremu pojęcia te są całkowicie obce. Co więcej, swobody obywatelskie, czy prawa człowieka, którymi tak szczyci się Świat Zachodni są postrzegane w Państwie Środka jako podstawowe przyczyny moralnego rozpadu Europy czy Ameryki Północnej31. Wynika to bowiem z rozbieżności kultur, mo‑
ralności, a także rzeczywistości społecznej i ekonomicznej. Zgodnie z filozofią Wschodu, najważniejsze jest dobro ogółu, stawiane na pierwszym miejscu, także kosztem dobra jednostki. Chiny, w imię zapewnienia porządku wewnętrznego, bezpieczeństwa narodowego czy ochrony wartości społecznych dysponują zło‑
żonym systemem regulacji, które mają na celu zapobieganie publikowania w In‑
ternecie materiałów i treści uznanych za nielegalne. Treści zamieszczane w sieci filtrowane są wielopłaszczyznowo, dzięki wykorzystaniu bardzo zaawansowanej i rozbudowanej infrastruktury technologicznej.
Dokumentem, który zasługuje na szczególną uwagę przy omawianiu granic wolności słowa w Internecie w Chinach jest Nakaz Rady Państwa nr 147, którego regulacje zawierają opis celów, w jakich Internet nie może być wykorzystywany, są to między innymi:
zakaz używania Internetu przez osoby fizyczne w sposób:
— zagrażający bezpieczeństwu narodowemu,
— ujawniający tajemnice państwowe32,
— szkodzący interesom państwa społeczeństwa lub grupy społecznej,
— konstytuujący działalność przestępczą,
— zakazuje się również tworzenia, powielania, przekazywania informacji, które:
a) prowokują nieposłuszeństwo wobec konstytucji, ustawy lub regulacji administracyjnych,
b) nawołują do obalenia rządu lub systemu socjalistycznego,
31 J. Kulesza: Międzynarodowe Prawo Internetu. Poznań 2010, s. 246.
32 Za J. Kuleszą: „Prawo tajemnic państwowych definiuje to pojęcie jako informacje tajną z dziedzin obejmujących zakres od rozwoju społecznego, przez technologię i stosunki wewnętrz‑
ne, aż po bezpieczeństwo państwowe i ekonomię. Obejmuje także »tajemnice partii politycznych«, ograniczając w ten sposób bardzo skutecznie pole do dyskusji i krytyki wobec prowadzonego kursu polityki państwowej. Co istotne, jeżeli oskarżonemu zostanie udowodnione przekazywanie tajemnic państwowych osobom spoza granic kraju lub zagranicznym organizacjom za pośredni‑
ctwem Internetu, grozi mu kara śmierci”. J. Kulesza: Prawo…, s. 260—261.
117
Granice wolności słowa w Internecie w wybranych systemach prawnych c) prowokują podziały kraju lub
d) godzą w poczucie solidarności narodowej,
e) nawołują do dyskryminacji pomiędzy tożsamościami regionalnymi lub naruszają ich jedność,
f) przekłamują prawdę, g) szerzą plotki,
h) zaburzają porządek społeczny, i) godzą w reputację kraju, j) gloryfikują przesądy feudalne,
k) materiały o treściach wyraźnie seksualnych (pornografia), reklamujące hazard, przemoc lub morderstwo,
ł) rozpowszechniające terroryzm, m) nawołujące do działań przestępczych, n) obrażające, pomawiające innych ludzi33.
Za niezastosowanie się do ww. regulacji grozi kara grzywny bądź zawieszenie dostępu do sieci przez określony czas (maksymalnie 6 miesięcy). Należy w tym miejscu zaznaczyć, że jednocześnie przepisy innego dokumentu, tj. Dekretu Rady Państwa z 1996 r., nakładają na wszystkich użytkowników Internetu w Chinach bezwzględny obowiązek rejestracji w miejscowej jednostce policji w ciągu 30 dni od podpisania umowy o świadczenie usług internetowych z do‑
stawcą (dane osobowe spisywane są z dowodu osobistego)34. Powołane zostały również specjalne jednostki policji ds. przestępstw elektronicznych, które śledzą każdy krok Internautów w celu badania naruszeń niniejszego dekretu.
Wyżej omawiane przepisy zostały skonstruowane bardzo ogólnie i obwaro‑
wane bardzo poważnymi sankcjami (np. karą śmierci za przekazywanie bliżej nieokreślonych tajemnic państwowych). Na co warto zwrócić szczególną uwagę, Państwo Chińskie nie dysponuje oficjalną klasyfikacją stron zakazanych, tym samym nie przyznaje się do faktu stosowania cenzury w Internecie. Jak zaznacza Joanna Kulesza
brak oficjalnej »czarnej listy« zakazanych stron, to brak uprawnień obywateli do współkształtowania zasad rządzących cenzurą35.
Wszystkie powyżej opisane regulacje współistnieją z obowiązkami dostaw‑
ców usług internetowych, m.in. do:
— zapewnienia legalności wszystkich informacji rozpowszechnianych z wyko‑
rzystaniem świadczonych przez nich usług,
— monitorowania treści w ich serwisach i zgłaszania organom rządowym ewentualnych naruszeń prawa miejscowego w zakresie publikacji nielegal‑
nych bądź nieodpowiednich treści,
33 Tłumaczenie J. Kulesza: Prawo…, s. 258.
34 Tamże, s. 256.
35 Tamże, s. 264.
118 JOANNA PRZYJEMSKA
— prowadzenia zapisów działań użytkowników serwisów oraz zatrzymywania tych danych przez okres 60 dni36..
Sprawia to, że wolność słowa w Internecie w Chinach sprowadza się do wymuszonego wychwalania jedynie słusznych władzy i ustroju socjalistycznego.
Podobnie jak w Chinach, w wielu innych krajach wolność wypowiedzi w In‑
ternecie jest ograniczana. Na przykład w Birmie, Egipcie czy Malezji zakazuje się publikowania treści krytykujących partię rządzącą. Liberia blokuje materiały, które zawierają bliżej nieokreślone „materiały anty ‑liberyjskie”, Zimbabwe natomiast, odłącza strony zagraniczne, które „mogłyby wzbudzić niepokój lub smutek”37. Władze Wietnamu, Kambodży, Filipin i Indonezji w ostatnim czasie przejęły wiele elementów cenzury sieci, których pionierami byli Chińczycy38. W Wietnamie 4 blogerów skazano na 16 lat więzienia — zostali oskarżeni o pi‑
sanie antyrządowych komentarzy. Według doniesień „Reporterów bez Granic”
Chiny to największe więzienie dla dziennikarzy, blogerów i cyber ‑dysydentów39. Większość spośród około setki tych więźniów została skazana na wieloletnie wyroki za „próbę obalenia rządu” czy „ujawnienie tajemnicy państwowej”. Prze‑
trzymywani są oni w bardzo złych warunkach, często w obozach pracy.
6. Podsumowanie
Określenie granic wolności wypowiedzi jest zagadnieniem niezwykle zło‑
żonym, szczególnie jeżeli kwestia ta odnosi się do rzeczywistości Internetowej.
Ze względu na odmienne regulacje prawne tej materii, w różnych systemach prawnych poszczególnych państw czy regionów, określenie sztywnych ram wolności słowa jest niemal niemożliwe. Jak słusznie zauważa J. Kulesza,
na obecnym etapie rozwoju Internetu możliwe byłoby wyznaczenie standardu negatywnego — standardu zakazującego rozpowszechniania treści tak wrażli‑
wych, jak np. pornografia dziecięca.
Jednakże, mając na uwadze wszystko to, co zostało wcześniej powiedziane, nie sposób nie zgodzić się z twierdzeniem, że osiągnięcie kompromisu w kwestii wolności wypowiedzi w Internecie na tematy polityczne czy światopoglądowe w skali globalnej i ustalenie jednorodnych przepisów dla wszystkich użytkow‑
ników sieci jest w chwili obecnej nierealne.
36 Tamże, s. 246—267.
37 Tamże, s. 259.
38 M. Gostkiewicz: Zakazane strony, cenzura, więzienie: czy taki będzie Internet w Azji?, http://m.wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,117915,8585873,Zakazane_strony__cenzura__wie zienie__czy_taki_bedzie.html [dostęp: 18.02.2013].
39 Reporters Without Borders, China, http://en.rsf.org/report ‑china,57.htm [dostęp: 18.02.2013].
119
Granice wolności słowa w Internecie w wybranych systemach prawnych
Bibliografia
Literatura naukowa
Bartoszcze R.: O wolności wypowiedzi. W: Media, władza, prawo. Red. M. Magoska.
Kraków 2005.
Gronkowska B., Jasudowicz T., Balczerak M., Lubiszewski M., Mizerski R.:
Prawa człowieka i ich ochrona. Toruń 2005.
Hołda J., Hołda Z., Ostrowska D., Rybczyńska J.A.: Prawa człowieka. Zarys wy‑
kładu. Warszawa 2008.
Kulesza J.: Międzynarodowe Prawo Internetu. Poznań 2010.
Nowicki M.: Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do Europejskiej Konwen‑
cji praw człowieka. Warszawa 2006.
Siwicki M.: Nielegalna i szkodliwa treść w Internecie. Aspekty prawnokarne. Warszawa 2011.
Orzecznictwo ETPCz
Wyrok ETPCz z 7 XII 1976, w sprawie Handyside v. Wielka Brytania, skarga nr 5493/72.
Wyrok ETPCz z 8 VII 1986, w sprawie Lingens v. Austria, skarga nr 9815/82.
Wyrok ETPCz z 24 V 1988, w sprawie Muller i inni v. Szwajcaria, skarga nr 10737/84.
Wyrok ETPCz z 23 IX 1998, w sprawie Steel i inni v. Wielka Brytania, skarga nr 67/1997/851/1058.
Wyrok ETPCz z 1 VII 1997, w sprawie Oberschlick v. Austria, skarga nr 20834/92 Inne źródła
ETPCz: Skazanie za zniesławienie narusza wolność słowa, http://www.hfhr.pl/etpcz‑
skazanie ‑za ‑znieslawienie ‑narusza ‑wolnosc ‑slowa/
Gostkiewicz M.: Zakazane strony, cenzura, więzienie: czy taki będzie Internet w Azji?
http://m.wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,117915,8585873.
Koniec procesu blogera z Mosiny, http://www.hfhr.pl/koniec ‑procesu ‑blogera ‑z ‑mosiny/
Kozłowski B.: Czy można poważnie twierdzić, że palenie flagi nie jest wypowiedzią?
http://b.kozlov1.eu.interia.pl/flaga.htm.
Raport EKPCz z 11 X 1984, w sprawie Lingens v. Austria, skarga nr 9815/82.
Reporters Without Borders, China, http://en.rsf.org/report ‑china,57.html.
SN utrzymał w większości wyrok uniewinniający blogera z Mosiny. Sprawa trafi jednak ponownie do Sądu Okręgowego, http://www.hfhr.pl/sn ‑utrzymal ‑w ‑wiekszosci‑
wyrok‑uniewinniajacy ‑blogera ‑z ‑mosiny ‑sprawa‑trafi ‑jednak ‑ponownie ‑do ‑sadu‑
okregowego
Zakazane_strony__cenzura__wiezienie__czy_taki_bedzie.html.
ANNA DERYNG