Można powiedzieć, że podejście do CSR jest zróżnicowane na świecie. Wobec tego stwierdzenia pojawia się pytanie, czy można stworzyć jakie-kolwiek modele instytucjonalnych promocji społecznej
odpowiedzialno-ści biznesu. Taką próbę podjął CSRinfo, na zlecenie polskiego Minister-stwa Gospodarki. Badaniami zostało objętych czternaście państw, takich jak: Belgia, Brazylia, Dania, Francja, Hiszpania, Holandia, Indie, Kanada, Niemcy, RPA, Szwecja, Wę gry, Wielka Brytania i Włochy. W badaniach koncentrowano się przede wszystkim na roli rzą du i instytucji przez nie-go powołanych w obszarze CSR, a także na znalezieniu odpowiedzi na takie pytania jak: czy istnieją polityki i strategie w tym zakresie, czy są podejmowane działania na poziomie regionalnym, a także, jakie działania podejmują rządy i na kim dodatkowo spoczywa cię ż ar promocji CSR. Na tej podstawie udało się wyłonić cztery modele promocji CSR, a mianowi-cie: obserwatora, patrona, promotora i partnera. Poniżej zostaną pokrót-ce zaprezentowane poszczególne modele.
I tak – w modelu Obserwator można zauważyć brak lidera społecz-nej odpowiedzialnoś ci biznesu w instytucjach rzą dowych, a także brak
koordynacji działań . Regiony nie są aktywnie włą czane w działania
promują ce. Sam rzą d podejmuje ograniczone działania CSR, stąd też cię ż ar promocji spoczywa na organizacjach społecznych i biznesowych. Nie ma tutaj krajowej polityki, strategii czy planu CSR, są natomiast regu-lacje dotyczą ce poszczególnych obszarów CSR, takich jak: prawo pracy, ochrony ś rodowiska czy kwestie socjalne. W niektórych krajach funkcjo-nuje strategia zrównoważ onego rozwoju. Model ten wystę puje w Brazylii, RPA i na Wę grzech.
Z kolei w modelu Patron w zakresie CSR dominuje jednostka rządo-wa. Warto podkreślić, iż aktywnoś ć taką przejawia wię cej niż jedno mini-sterstwo. Ponadto przy rzą dzie tworzone są ciała doradcze lub instytucje promują ce CSR. Chociaż nie ma rządowej polityki włą czania regionów w działania promują ce CSR to podejmowane są działania na poziomie re-gionalnym z inicjatywy samych władz lokalnych. Rzą d podejmuje dialog z interesariuszami (niekiedy w instytucjonalizowanej formie), inicjuje dzia-łania na rzecz społecznej odpowiedzialnoś ci biznesu i tworzy partnerstwa. W modelu Patrona obok regulacji dotyczą cych poszczególnych obszarów CSR jak prawo pracy, prawo ochrony ś rodowiska, dotyczą ce kwestii socjal-nych pojawiają się wytyczne (soft-law) dedykowane wyłą cznie CSR. Nie ma jednak sformułowanej polityki lub strategii CSR. Model ten można zaob-serwować w Hiszpanii, Indiach i we Włoszech.
Natomiast w modelu Promotora można zaobserwować wię ksze
zaangaż owanie administracji publicznej. Można wyróżnić czołową
jednostkę rzą dową w zakresie CSR. Tutaj także aktywnoś ć przejawia wię cej niż jedno ministerstwo, a ich działania są w pewnym stopniu sko-ordynowane. Tworzone są rzą dowe instytucje dedykowane CSR. Rzą dy
w przyszłoś ci wdroż ony. Funkcjonują również wytyczne i tak zwane
soft--law w zakresie CSR. Rzą d włą cza w swoje działania poszczególne regiony
oraz odpowiada na zaproszenia biznesu i organizacji społecznych w spo-sób skoordynowany, inicjuje różne działania, budują c z interesariuszami długoterminowe partnerstwo, przyjmują ce czę sto zinstytucjonalizowaną
formę . Podstawą opracowywanych polityk i planów CSR jest dialog
z interesariuszami. I wreszcie – rzą dy zyskują również perspektywę
mię dzynarodową i wię kszą uwagę zwracają na pomoc rozwojową . Model ten obecny jest we Francji, Niemczech i Szwecji.
Ostatni z modeli, Partner, cechuje obecnoś ć przewodniej jednostki rzą dowej, czę sto koordynują cej działania pozostałych ministerstw. Do-datkowo funkcjonują ciała doradcze oraz centra promocji CSR, których rzą d jest uczestnikiem. Podstawą polityki rządowej i planów interesa-riuszy jest dialog rządu i wspomnianych interesainteresa-riuszy. Istnieje przyję ty przez rzą d plan, polityka lub strategia CSR, a rzą d ma doś wiadczenie w ich wdraż aniu. Rzą d włą cza regiony w działania promocyjne CSR, kon-centruje również czę ś ć swojej aktywności na działaniach poza granica-mi kraju, stą d istotny jest CSR w łań cuchu dostaw i pomocy rozwojowej. Działania rzą dowe tworzą ramy dla pozostałych aktorów społecznych do aktywności w zakresie promocji CSR. W rezultacie – wysiłki rzą du, biz-nesu i organizacji społecznych są integrowane i pozwalają na osią gnię cie efektu synergii. Model ten wystę puje w Belgii, Danii, Holandii, Kanadzie i Wielkiej Brytanii.
Niniejsze badania dowodzą, że nie istnieje jeden model instytucjonal-nej promocji CSR, odpowiedni dla wszystkich krajów. Badacze zdecydo-wali się jednak wskazać na główne trendy instytucjonalnej promocji CSR, a mianowicie:
• „CSR rozpowszechniony. Niezależ nie od regionu i poziomu roz-woju gospodarczego CSR zdobywa zainteresowanie rzą dów. • Wzrasta ranga CSR. Tematyka CSR znajduje odzwierciedlenie
w agendzie rzą du.
• Koordynacja agend rzą dowych w zakresie CSR.
• Formalizacja CSR w formie polityk, strategii lub planów.
• Powoływanie ciał o funkcjach doradczych, składają cych się
z przed-stawicieli róż nych grup interesariuszy.
• Dialog z interesariuszami, którego wyniki stanowią podstawę
po-lityk i planów.
• Zaangaż owanie regionów jest niezbę dne do powodzenia promocji
CSR.
• Ś cisła współpraca z organizacjami branż owymi pozwala osią gną ć
• Powoływanie instytucji promują cych CSR stanowi najbardziej zróż nicowaną praktykę .
• Regulacja na rzecz przejrzystoś ci. Wzrost wymogów dotyczą cych
raportowania fi rm.
• Poziom mię dzynarodowy. Promocja kraju jako odpowiedzialne-go, wię ksze znaczenie łań cucha dostaw i łą czenie CSR z pomocą rozwojową .
• Komunikacja działań CSR podejmowanych przez rzą d.
• Rzą d służ y przykładem jako „role model” [Analiza instytucjonal-nych modeli… 2011, s. 4–5].
Relacje między biznesem a społeczeństwem w Europie są zróżnico-wane, ze względu na jej różnorodność ekonomiczną, polityczną i kul-turową.
Można powiedzieć, że idea społecznej odpowiedzialności biznesu na kontynencie europejskim ma bardzo długą tradycję; wspierają ją zarów-no różnego rodzaju fi rmy, instytucje europejskie, rządy poszczególnych państw, jak i organizacje pozarządowe.
W Europie Zachodniej w drugiej połowie XX wieku główna odpo-wiedzialność za dobrobyt społeczeństwa spoczywała na państwie. Od fi rm oczekiwano zaś, iż będą działały zgodnie z prawem, płaciły podat-ki i gwarantowały zatrudnienie. Jednakże w ostatnich dziesięcioleciach dokonano częściowej weryfi kacji tego podejścia. Coraz więcej uwagi za-częto zwracać na dobrowolne działania fi rm na rzecz poprawy sytuacji społeczeństwa.
Z kolei w krajach postsocjalistycznych idea społecznej odpowiedzial-ności biznesu jest stosunkowo nowa, niemniej coraz bardziej popularna. W przeciwieństwie do krajów zachodnich – głównymi agentami zmian są tutaj międzynarodowe korporacje. Występuje tu także mniejsze zaan-gażowanie w działania CSR ze strony społeczeństwa, rządów czy też me-diów [A guide to CSR… 2010, s. 4–5].
Nierzadko mówi się, że państwa rozwijające się powinny korzystać z doświadczeń krajów Europy Zachodniej. Jednak według dr. Wayne-’a Vissera z Cambridge „należy odejś ć od postrzegania odpowiedzialnego biznesu jako fi lozofi i i wypracowanej przez szefów zachodnich korporacji na użytek własnych krajów, a w drugiej kolejnoś ci do rozpowszechniania za granicą ”. I dalej – „różnice w podejś ciu poszczególnych społeczeń stw
do biznesu są odzwierciedleniem bogatej historii, zróżnicowanych
doś wiadczeń i cech kulturowych. A wraz z rozkwitem niezachodnich go-spodarek i wzrostem poziomu sceptycyzmu wokół „zachodniego wzor-ca gospodarczego” w kontekś cie równowagi ekologicznej, stylów życia,
myś lenia mogą mieć podstawowe znaczenie w rozwią zywaniu wyzwań , przed jakimi dzisiaj stoimy”. Twierdzi on, że wiele ważnych innowacji w obszarze CSR powstało poza społeczeństwami zachodnimi. Tym sa-mym przypomniał on o sukcessie kenijskiego systemu M-PESA, który w rewolucyjny sposób połą czył mikrofi nanse z rozwijają cą się technologią telefonii komórkowej [Visser, brak roku publikacji, s. 2].
W Stanach Zjednoczonych we współczesnym rozumieniu CSR poja-wił się wcześniej niż w Europie, bo mniej więcej w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Tyle że droga Europy do społecznie odpowiedzialnego biznesu różni się od tej amerykańskiej. Otóż w Stanach Zjednoczonych, jak twierdzi Michał Szymczak, „przedsię biorstwa miały jednowymiarową orientację celów, czyli wzrost wartoś ci fi rmy dla właś cicieli, natomiast przedsię biorstwa europejskie znajdowały się i znajdują w takim otocze-niu społecznym, na którego dłuższe istnienie pozwala wielowymiarowoś ć celów różnych grup interesariuszy”.
Poza tym, o ile w amerykańskiej i brytyjskiej gospodarce jest silnie za-korzeniona koncepcja stakeholders (czyli wartość dla akcjonariuszy), o tyle w Europie Zachodniej, a także Japonii – stakeholders value (a więc wartość dla interesariuszy), co oznacza realizację interesu wielu podmiotów, mają-cych wpływ na działalność przedsiębiorstwa. Ponadto w Ameryce Północnej i Wielkiej Brytanii duże korporacje miały przynosić korzyści udziałowcom, pracownikom i klientom. To zaś niejako wykluczało jakiekolwiek podpo-rządkowanie. Z kolei w Europie, a także Japonii cel działalności ma współ-grać z utrzymywaniem społecznej harmonii. Należy także zauważyć, iż tylko w Stanach Zjednoczonych wielki biznes odgrywa większą rolę niż władza państwowa. I chociaż, jak wspomniano, idea CSR narodziła się w Stanach Zjednoczonych, to bardziej wdrażana jest ona w Europie. Władze tych kra-jów realizują na szeroką skalę kampanie informacyjne, edukacyjne, promują partnerstwo pomię dzy biznesem i poszczególnymi grupami interesariuszy, zachę cają przedsię biorstwa do tworzenia raportów społecznych, wspierają organizacje regulują ce i monitorują ce CSR [Szymczak 2008, s. 1–2].