Czy KPO wymaga dodatkowych działań?

Rozwój e-usług wymaga wprowadzenia zasad zwinnego zarzą-dzania projektami technologicznymi z naciskiem na perspektywę obywatela oraz wprowadzenie rozwiązań pozwalających na zarzą-dzanie ryzykiem technologicznym.

Proponowane uzupełnienie reformy składa się z trzech kluczo-wych elementów dotyczących: skupienia ograniczonych zasobów wiedzy i umiejętności wewnątrz administracji, wdrożenia zwinne-go trybu zarządzania projektami technologicznymi, stawiającezwinne-go na bliską współpracę z odbiorcami usług publicznych, oraz stwo-rzenia rozwiązań organizacyjnych pozwalających zarządzać ryzy-kiem technologicznym.

a) Centrum GovTech – wdrożenie efektywnego zarządzania zasobami w celu przeprowadzenia transformacji cyfrowej w administracji

W celu efektywnego wykorzystania ograniczonych zasobów oraz

środków na kosztowną cyfryzację reforma ma na celu stworzenie jednostki administracji wspierającej inne instytucje w procesie cyfryzacji.

Celem działania takiej jednostki jest skalowanie dobrych praktyk w diagnozowaniu problemów, sugerowanie technologii stano-wiących elementy potencjalnych rozwiązań, pomoc w przygoto-waniu zamówienia uwzględniającego standaryzację i potrzeby połączenia z innymi systemami. Zespół tej jednostki powinien więc pomagać od samego początku procesu (czyli identyfikowa-nia potrzeb), następnie dopasowywać rozwiązanie oraz, na przy-kład, przeprowadzać szeroki proces konsultacyjny. W ten sposób jednostka jednocześnie będzie szerzyć w administracji umiejętno-ści zarządzania projektami IT oraz stać na straży wysokiej jakoumiejętno-ści tworzonych systemów.

Stworzenie takiej instytucji wymaga zmian organizacyjnych, legi-slacyjnych oraz, przede wszystkim, rozwoju i rozbudowy istnie-jących kadr. Transformacja cyfrowa jest w pierwszej kolejności zmianą organizacyjną – badania pokazują, że niemożliwa jest efek-tywna digitalizacja bez zmiany kultury organizacyjnej i metody za-rządzania w administracji.

Dotychczasowe doświadczenia innych państw potwierdzają, że tworzenie właśnie zintegrowanych i skutecznych pomocniczych zespołów transformacyjnych – tzw. Digital Service Teams – może pozwolić dokonać skutecznej transformacji. Brytyjskie doświad-czenia związane z powołaniem takiej instytucji (Government Digi-tal Service) pozwoliły temu państwu stać się jednym z globalnych liderów rozwoju e-usług publicznych.

Efektem tej reformy będzie synergia rozproszonej do tej pory wiedzy i umiejętności dotyczących rozwiązywania problemu przy wykorzystaniu technologii, tworzenia usług użytecznych dla oby-wateli, standaryzacji i zarządzania projektami ICT. Dzięki temu osiągnięta zostanie wyższa jakość powstających rozwiązań, po-prawiona zostanie ich interoperacyjność oraz efektywność

wydat-kowania środków publicznych.

b) Zwinny rząd – stworzenie programu zwiększania użytecz-ności e-usług dla obywatela w oparciu o informację zwrotną Wyzwaniem technologicznej transformacji w administracji jest analiza stworzonych rozwiązań również po tym, gdy zaczęły funkcjonować. W tym celu konieczne jest skupienie się na roz-wiązywaniu problemów i tworzenie systemów zwinnych z defi-nicji (agile by design). Celem reformy jest stworzenie ram orga-nizacyjnych i rozwój umiejętności administracji w spojrzeniu na e-usługi publiczne oraz systemy administracji z perspektywy do-świadczenia obywatela, tzw. citizen experience.

Elementem reformy jest rozwój umiejętności urzędników, anali-tyki danych oraz zdolności organizacyjnych w celu pozyskiwania i wykorzystania doświadczenia obywatela w doskonaleniu oraz integracji usług publicznych, zarządzaniu systemami administra-cji, tworzeniu spójnej wizji rozwoju e-państwa. Narzędziami ta-kiego procesu są więc m.in. wiedza o zarządzaniu procesami IT (tzw. human-centered design), narzędzia konsultacyjne (piaskow-nica administracyjna, kontrolowane eksperymenty, mapowanie

„ścieżki” podróży użytkownika) oraz analityczne (gromadzenie i analityka danych o użyciu e-usług).

W celu podniesienia dojrzałości polskiego e-państwa konieczne jest skupienie się na rozwoju wewnętrznych i zewnętrznych plat-form e-administracji, rozwój dojrzałych, predykcyjnych e-usług publicznych, redukujący potrzebę podawania danych przez oby-watela do minimum oraz automatyzację procesów. Występuje również silna potrzeba stworzenia ekosystemu wspólnego z sek-torem prywatnym i społeczeństwem rozwoju usług oraz wymiany danych. Przykładem takiej realizacji cyfryzacji państwa może być włoska platforma Public IO, zintegrowana i częściowo automaty-zująca formularze aplikacja służąca obywatelom do komunikacji z administracją.

Efektem reformy zarządzania procesem cyfryzacji będzie budowa dojrzałego cyfrowo państwa, w którym technologia oraz zmiany organizacyjne w administracji są skutecznie i transparentnie wyko-rzystywane do rozwiązywania najważniejszych potrzeb i proble-mów obywateli oraz poprawienia ich relacji z państwem. Zostanie to osiągnięte poprzez zmianę modelu budowy rozwiązań techno-logicznych, stworzenie prawdziwych kanałów pozyskiwania wie-dzy o perspektywie obywatela, wykorzystanie danych na temat korzystania z e-usług do ich doskonalenia oraz współpracy z sek-torem prywatnym oraz społecznym.

c) Ocena skutków algorytmizacji – stworzenie procesów po-zwalających zarządzać ryzykiem technologicznym

Reforma ma na celu podniesienie poziomu zaufania obywateli do wprowadzanych przez administrację rozwiązań technologicz-nych, w tym algorytmów i systemów wykorzystujących dane oso-bowe, poprzez wdrożenie rozwiązań gwarantujących adekwatną ocenę ryzyka technologicznego i transparentność.

Przykłady błędów wprowadzanych systemów zautomatyzowane-go podejmowania decyzji (ADM – automated decision making) na całym świecie zmuszają do wyciągnięcia wniosków i wdrożenia środków zaradczych. Z takimi problemami mieliśmy już do czynie-nia również w Polsce w przypadku systemu wystawiającego man-daty za przekroczenie prędkości czy algorytmu przydziału spraw w sądach, co było opisywane w raportach „alGOVrithms: State of Play” oraz „AlgoPolska”. Trudne do wykrycia błędy i wypacze-nia (bias) w decyzjach podejmowanych przy wykorzystaniu algo-rytmów, szczególnie zaś te wpływające na prawa obywatelskie, mogą być poważnym czynnikiem długoterminowo hamującym rozwój e-państwa. Takie ryzyko jest wysokie zwłaszcza w Polsce, w której zaufanie społeczne od dekad znajduje się na relatywnie niskim poziomie.

Dlatego w ramach reformy zostanie rozwinięty ekosystem oceny

i adresowania ryzyka technologicznego. Narzędziami takiego pro-cesu może być rejestr algorytmów, ocena skutków algorytmizacji, obowiązek audytu i otwartej dostępności dokumentacji lub kodu.

Stopień wymagań powinien być jednak zróżnicowany, biorąc pod uwagę potencjał wyrządzenia szkody, jej nieodwracalność oraz skalę interwencji w podstawowe prawa obywateli. Przykładami ta-kiego zróżnicowanego i odpowiedzialnego podejścia są rozwią-zania wprowadzone przez rząd Kanady czy Nowej Zelandii.

W szerokim trybie konsultacji przygotowane zostaną wstęp-ne ramy procesu oceny ryzyka technologiczwstęp-nego, ponadto po-winny zostać przeprowadzone eksperymenty (sandboxing) z jego wdrożeniem.

Efektem reformy będzie podniesienie zaufania społecznego do administracji i wdrażanych przez nią rozwiązań technologicz-nych. Dzięki procesowi oceny ryzyka technologicznego powsta-nie możliwość szybszego wyeliminowania błędów w systemach, poprawiona zostanie transparentność administracji państwo-wej i poszerzony dialog z obywatelami, sektorem prywatnym i pozarządowym.