Czy właściwie postawione jest główne wyzwanie i cel głów- głów-ny, który ma na nie odpowiadać?

Kluczowym wyzwaniem wskazanym w KPO w obszarze cyfryzacji państwa jest zapewnienie rozwoju infrastruktury łączności cyfro-wej oraz rozwiązań w zakresie e-usług, wykorzystania potencjału technologii przełomowych, cyfrowej edukacji, wzrostu kompe-tencji cyfrowych społeczeństwa, a także cyberbezpieczeństwa.

Mając na uwadze niewystarczające kompetencje cyfrowe pracow-ników administracji w zakresie projektowania, tworzenia i rozwi-jania systemów technologicznych oraz problem z pozyskaniem wykwalifikowanych pracowników w związku z rosnącym popytem na specjalistów technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w gospodarce i ich niskim odsetkiem w populacji, trzeba stwier-dzić, że diagnoza jest właściwie postawiona. Co więcej, trafnie wskazano niedostatki w koordynacji polityk sektorowych, prowa-dzące do powstania rozwiązań nieefektywnych pod względem

finansowym, tworzących zagrożenia dla cyberbezpieczeństwa i pozbawionych możliwości połączenia z innymi systemami (brak interoperacyjności). I wreszcie, twórcy KPO słusznie dostrzegli brak modelu wymiany wiedzy pomiędzy jednostkami administra-cji, prowadzący do spowolnienia procesu zdobywania i dzielenia się wiedzą o tworzeniu i zarządzaniu projektami technologiczny-mi, czy wreszcie niski poziom kompetencji cyfrowych oraz zaufa-nia obywateli wobec siebie, a przede wszystkim wobec państwa.

Godnym docenienia jest kompleksowe podejście do kwestii trans-formacji cyfrowej, podkreślające wagę inwestycji w infrastrukturę (eliminacja „białych plam” w dostępie do sieci), zmiany w podaży usług cyfrowych po stronie administracji i gospodarki oraz poziom kompetencji cyfrowych obywateli.

W świetle powyższego cel wzmocnienia przemian cyfrowych w sektorze publicznym, społeczeństwie i gospodarce należy oce-nić jako postawiony trafnie.

2. Czy właściwie zdefiniowane są cele szczegółowe oraz inwestycje?

C1. Poprawa dostępu do szybkiego Internetu Telekomunikacja

Słusznie określone zostało jako priorytetowe podjęcie problemu miejsc, w których brak dostępu do sieci o przepustowości mini-mum 30 Mb/s. To najpilniejszy problem telekomunikacyjny do-tykający wielu obywateli. Godne pochwały jest również ujęcie kwestii monitoringu natężenia pola elektromagnetycznego jako odpowiedzi na obawy części społeczeństwa. Słuszne jest również oparcie wskaźnika inwestycji o odsetek podłączonych gospo-darstw domowych.

C2. Rozwój e-usług i ich konsolidacja, tworzenie warunków dla rozwoju zastosowań przełomowych technologii

cyfro-wych w sektorze publicznym, gospodarce i społeczeństwie oraz usprawnienie komunikacji między instytucjami publicz-nymi, obywatelami i biznesem

a) E-usługi publiczne, rozwiązania IT usprawniające funk-cjonowanie administracji i sektorów gospodarki oraz tech-nologie przełomowe w sektorze publicznym, gospodarce i społeczeństwie

Przedstawione reformy oraz inwestycje w obszarze e-państwa, pomimo deklaratywnego nastawienia „frontem do obywatela”, wciąż nie są skupione na misji dostarczania wartości właśnie oby-watelom. W opisie reform w niewystarczający sposób podkreślo-ne jest, że o rozwoju e-państwa świadczy nie tyle liczba urucho-mionych e-usług, ile ich jakość, wskazywana wprost przez odsetek korzystających z nich obywateli.

Stąd rozczarowuje m.in. oparcie ewaluacji wielu reform i inwe-stycji w tym obszarze właśnie o wsobne wskaźniki w rodzaju zbudowania 75 e-usług, 25 nowych systemów informatycznych, 7 publicznych platform udostępniania danych oraz wejście w życie sześciu nowych ustaw i programów. Nie neguję konieczności ich przeprowadzenia, jednak słuszna ewaluacja takich działań powin-na być raczej oparta o odsetek obywateli korzystających z e-usług, ich zadowolenie z cyfrowego i analogowego kontaktu z państwem oraz czas wypełniania formularzy. Sformułowania użyte w tekście zaskakują, ponieważ w innych reformach z obszaru transformacji cyfrowej wskaźniki oparte są właśnie o niezwykle potrzebną „per-spektywę obywatela”, np. w formie oceny reformy przez liczbę podłączonych gospodarstw domowych czy osób przeszkolonych z kompetencji cyfrowych.

Reforma e-administracji proponowana w Krajowym Planie Odbu-dowy zogniskowana jest – w wielu miejscach słusznie – na odpo-wiedzi na pytanie, co należy wykonać, pomija jednak kluczowe pytania i misje rozwojowe, w rodzaju: „jak zreformować

e-ad-ministrację, aby w 2026 roku odsetek obywateli korzystających z usług administracji publicznej wzrósł z poziomu 54% do 80%?”.

Tym samym reforma nie odnosi się do części przedstawionej m.in.

w Programie Zintegrowanej Informatyzacji Państwa diagnozy przyczyn wolnego rozwoju e-administracji – niewystarczającej koordynacji skromnych zasobów ICT w administracji oraz niewy-starczającego wykorzystania informacji zwrotnej od obywatela do ulepszania e-usług.

b) Cyfrowa infrastruktura szkół

Doposażenie szkół oraz nauczycieli w sprzęt stanowi trafną odpo-wiedź na problemy zdiagnozowane między innymi podczas pan-demii. Szczególnie godne docenienia jest ujęcie działań podno-szących kompetencje cyfrowe nauczycieli – brak jednak wskaźnika dotyczącego tego elementu.

c) E-kompetencje

Trafnie wskazano, że ten obszar to kluczowa bariera rozwojowa dla polskiego społeczeństwa, gospodarki i państwa. W rankingu Digital Economy and Society Index 2020 niska (22.) pozycja Polski w Unii Europejskiej wynika w dużej mierze właśnie z bycia poniżej średniej unijnej zarówno pod względem podstawowych umiejęt-ności cyfrowych (44% osób w Polsce względem unijnej średniej wynoszącej 58%), tych ponadpodstawowych (21% w porównaniu do 33%), jak i przynajmniej podstawowych umiejętności infor-matycznych (46% względem 61%). Niższy od średniej UE (3,9%) pozostaje również odsetek specjalistów ICT w populacji (3%).

Co więcej, dynamika zmian sugeruje, że dystans w ostatnich la-tach nie zmniejsza się, ale raczej pozostaje stały lub, w niektórych miarach, wręcz rośnie.

Pod znakiem zapytania jest jednak, czy określony w KPO cel w tym obszarze – objęcie szkoleniami nieco ponad 375 tysię-cy osób do 2026 roku – pozwoli na zmniejszenie dystansu do europejskich liderów, nawet mając na względzie inne

progra-my finansowania podobnych działań. Godne pochwały jest jednak, że cel został wyznaczony właśnie w oparciu o liczbę odbiorców (obywateli).

C3. Wzrost bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni i zabezpie-czenie infrastruktury przetwarzania danych

a) Cyberbezpieczeństwo – CyberPL oraz infrastruktura prze-twarzania danych i dostarczania usług cyfrowych

Cele i działania w tym obszarze stanowią trafną, choć niepełną odpowiedź na diagnozowany wielokrotnie problem braku wy-dzielonych środków do realizacji krajowej strategii cyberbezpie-czeństwa. Niejasne jednak pozostaje, w jaki sposób projekt ten uzupełnia program cyfrowy na lata 2021-27 oraz czy łącznie zapla-nowane w obu źródłach finansowania środki pozwolą na realne wdrożenie założeń strategicznych.