• Nie Znaleziono Wyników

Daß ^ßnoffenfc^aftetoßfetr in Polen,

3 u g em eln fam en m lrtfd)aftll<J)en A u fg a b e n ó le n t óen óeutfdjen la n ó r o lr te n ln P o le n ein a u s g e b re ite te s © enoffenfdiaftsroefen. Om frü lje r p reu g lfd je n u n ó öfterreld n fd je n T eilg eb ie t b e ru lit e s a u f óer (B runólage, óle ln óem JTtenfdftenalter p o r óem DOeltfrlege gelegt w u ró e : ö a n g lg m a r óer JT tlttelp u n ft ein es lO erbanóes óeu tfd jer lan ó ro lrtfd )aftlld )er © enoffenfdjaften f ü r óle p r o o ln g ID eftpreuffen; In P o fe n b eftanóen gtuel la n ó ro lrtfd ja ftlld ie D erb än ö e fü r óle P r o o l n j P o f e n ; £ e m ^ b e rg Ijatte einen folcl)en fü r © a lig ien , u n ó ó a s B lelitger © eb let g eh ö rte gum B e reid ) óes © e n o ffe n fd ja ftso e rb a n ó e s fü r ó a s ó am allg e © efterreld)lfd)=© d)lerien In

© ro p p a u . B a s polnlfc^e © en o ffen fd jaftsm efen fjatte flc^ In ólefen © e b le ten felb=

ftanólg gu g ro p e r B e ó e u tu n g entrolcfelt. On Ä o n g re ß p o le n gab es u n te r rufflfdjer 0 e r r f ^ a f t o ereln g elte ftaótlfd)e S re ó ltg e n o ffen fd ja fte n m it fiberm legenó ó e u tf ^ e r iT lltg lieó erg ab l In u n ó bel io ó g . © rft roSljrenó óes K rie g e s b eg a n n e n f l ^ auth' In óen D ö rfe rn óeutfdje © p a r= u n ó D a tle ljn s fa ffe n gu bllóen.

P a ^ ) óem E rle g e w a r ó a s © e n o ffe n fd ja ftsg efe ^ oon 1920 e in es ó er erften

©efelge, óle P o le n gu einem einheitlichen B e d )tsg e b le t m achten. D a r in fo m rn t óle grofje B e ó e u tu n g gum 5 lu s ó r u d , óle óer poInlfd)e © ta a t óem © enoffenfdjafts-- w efen fow ohl fü r óen m lrtfd )afflld )en 2 lu fb au w ie f ü r óle ftaa tsb ü rg erH d )e ©t=

g lehung óer B e o o lfe ru n g belm lfft. D a s © en o ffe n fd ja ftsg efe ^ , ó a s óem frü h e re n óeutfdjen u n ó 6fterreld)lfd)en B e d )t o e rw a n ö t Ift, b e ru h t a u f óer (Jre lw llllg fe lt óes

^u fam m en fch lu ffes óer © enoffenfdjaft. D ie P lltg lle ó c r h a fte n m it óem © efdjafts=

a n te ll u n ó a u ^ e ró e m , w en n es óle © aigung b eftrm m t — w ie es reg e lm äß ig óer ija ll Ift — m it b efc h rä n fte r oóer u n b e fd jra n fte r 0 a f tp f lid jt. B e l óen óeutfdjen la n ó lld je n D a rle h n sfa ffe n Ift lelgtere (Jorin óle B e g e l, bel óen ü b rig e n © enoffen=

f d ja f ts a rte n hei'cfdjt óle befch rän fte H aftp flich t n o r. 3 e ó e s B lltg lle ó h ^ t eine

© tlm m e . D ie V e rw a ltu n g w lró ó u rd j D o rfta n ó , 2 lu ffid ;ts ra t u n ó © eneralo er=

fam m lu n g g eb an ó tjab t. D ie © e fc h ä ftsfü h ru n g óer © enoffen fd jaften u n te rlie g t óer B e o lfio n , óle ó u rd j Ih ren eigenen B e o lfio n so e rb a n ó ln ein er felt 1935 jährlichen (Jrift ó u rd jg e fb ljrt w lró . 2 lls 2 lu ffld )tso rg a n ü b e r ó a s © e n o ffe n fd ja ftsw efen u n ó óle B e o lflo n so e rb a n ó e ift óer © e n o ffe n fd ja ftsra t ln böarfchau tä tig , óeffen D or=

flh en ó e r ein B e a m te r óes ^ In a n g m ln ifte rlu m s Ift.

B a H óem K rieg e w a r f ü r óle óeutfdjen © enoffenf<haften im a b g e tre n n te n

© e b le r eine n eu e ^ u fan tm en faffu n g n ö tig . D ie © enoffen fd jaften óer bei D eutfch- la n ó u n ó beim ^ r e lfta a t D an g ig o erb le lb en ó e n G reife fdjleóen a u s óen n u n ln P o le n llegenóen D erb an ó e n a u s . D a óle Z e n tra le ö er o o rm a ls w eftpreufjlfdjim

© e n o ffen fH n ften in D an g ig la g , w u ró e fie óer S T littelpunft fü r ó a s felb ftan ó lg e la n ó w lrtfd ;a ftllc h e © e n o ffen fd jaftsw efen ó es ^ r e lfta g te s D an g ig . D ie b is h e r gn Ih r g eh ö rig e n la n ó lld je n © enoffen fd jaften In p o m m e r c lle n b iló e te n einen n e u e n B e o lflo n so e rb a n ó m it óem ©lig (guerft In D lrfchau, ó a n n ) In © ra u ó e n g . On p o f e n fdjloffen fldj óle belóen óeutfdjen D erb an ó e 1p23— 1925 gu g em eln fam er V e rw a ltu n g g u fam m en u n ó o e re in ig te n fich 195 5 gu einem D erb an ó e . D lefe r 354

Itfrmmfdje Baucrnftube in tüolbynien.

5Iquni'cU üon C}(. ,6c{)ul3C=^ocpct.

,

' ' ^

@elbftbil6ni6.

uon © d)u l3C=itocpcr.

© ru p p e Jd)Ioffen fid) bolö nad) öem K riege aud) öie nod) n e tb lu b e n e n ftabtifdjen1.

ö e u tf^ e n śre M tg en o ffe n fd )afte n in P o fe n , P o 'm m e re lle n un6 © ft=© berfd)lefien a n .

€ in e 21n?af;f n o n © enoffenfd)aften, öeren JT litgltebcr burd) öie iiq u ib a tio n a u f

© ru n ö ö es ^ n e b r n s o e r tr a g e e en teig n e t tu u rb en , c e rfie t eb e n falls biefer £iqui=

b ation, an b e re, bie burd) bie ^Ib ro an b eru n g gu febr gejcbroädjt ro aren , loften f i^

a u f. D a r bem K rieg e ro ar groar b a s © en o ffenfdjaftsroefen nacb ifla fio n a litäte n g e tre n n t entroicfelt. D od) gab e s eine ^Ingabl uon © enoffenf(baften m it über=

roiegenb poln ifd )er JT litgliebergabb bie gu ben beutfdjen ü e r b a n b e n g eb o rte n , roeit b er polnifcbe © e n o ffe n fd ja ftsn erb a n b u rfp rü n g lid ) a ls D erb an b ftäbtifcber ©e=

n offenfdjaften (na<b 6 d )u lg e -ö e lttg fd )) a u fg e b a u t ro ar. D iefe © enoffenfd)aften fdjloffen ftcb na<b bem S tie g e ben polnifcbon D erb än b e n an .

D e r re rb le ib e n b e ^ a u p tte il ber beutfcben © enbffenfd)aften b eg a n n a ls b a lb ’ na<b bem K rieg e ben tü le b e ra u fb a u fein e s © efcbaftes u n b fein er g em ein fam en € m = rid jtu n g e n . D ie roicbtigfte © ru p p e , bie Ä rebitg en o ffen fd jaften , fo n n te freilid), erft na<b bem € n b e ber O n flatio n , feit 1 9 2 4 , eine n eu e © c fc b äftsg ru n b la g e legen.

€ s gelang, ib n en a b e r, b a s D e rtra u e n ber © p a te r roiebergugeroinnen u n b aud) roübrenb ber © ä b r u n g s f r if e 1 9 2 5 /2 6 fid) gu e rh a lte n , © o fo n n te ib r S re b itg e fd jä ft 1924— 29 gu bem g eg e n ro ärtig en ilm fa n g e beranroacbfen. iT tit bem lD ad )stu m . ber ÜTlittel ro aren fie im ftan b e, im ^Ib b au ber ^in sfalg e m it ben polnif<ben S rebit=

g enoffenhbaften u n b bem fonftigen B a n fro e fe n im £ a n b e © <b«'tt gu b o lten . Die- fd>roere iD irtf< b a ftsfrife feit 1929 b eb e u te te n a tu rg e m ä ß ben © tillfta n b il)rer <£nt=

ro id lu n g , in eingelnen jä lle n einen B ü c fg a n g burd) e in tre te n b e D erlu fte. D od) roar im g angen ber © ta n b biefer © enoffenfdiaften b is € n b e 1 9 3 7 roenig u e rä n b e rt.

lü ä b re n b b e s 3 a b r e s 1935 ro u rb en bie lan broirtfcbaftli(ben 2tltfd)ulben bur<b Äon=

u c ifio n s o e rtra g e (.f. u .) im ^ u fa m m e n ro irfe n m it ber ftaatlicben 5 lfg e p tb a n f ge­

reg e lt, ein © e rfa h re n , b a s im 3 a b r e 193 6 feinen 2lbf(bluß g efunben b a t.

D ie lä n b lid je n beutfdjen © p a r= unb D a rle b n sfa ffe n n ah m en nad) bem K riege au<b ben B eg u g la n b ro irtfcb aftlid jer B e b a rfs ro a re n (^ o l)le, D ü n g e r, g u tte r , © äm e-- reien u n b berg l.) fü r ih re JT litglieber roieber a u f, roie er o o r bem K riege b eftanben b a tte . D ie polnifcbe B a n fe n u e ro rb n u n g ftellte a b e r ben © ru n b fa ß ber © re n n u n g non B a n f= unb iD a re n o e rfe b t aud) fü r bie © enoffenfdjaften a u f, fü r bie bie^nacb ber ID arenbegug n u r a ls ^ o m m iffio n sg efcb ä ft gugelalfen blieb. D a h e r en tftanben, roo b a s ID arengefcbäft um fan g reich genug ro ar, neb en ben © p ar= unb D a r le b n s ­ faffen länblicbe, fo g en a n n te Ä onfum genoffenfcbaften, bie bie oben erm ä h n ten ©e=

fd)äftsgroeige p fleg ten .

D e r l) a u p tle il bes genoffenfd)aftlid)en ID a re n b a n b e ls, o o r allem ber ija n b e l m it © e treib e , roirb bur<b bie fo g en a n n ten lanbroirtfcbaftlicben ©in= u n b © er- f a u fs o e re in e b e trie b e n , bie ü b e r beruflich g e fh u lte K rä fte unb ü b e r © peicher in ben IT ta rfto rte n o e rfü g e n . JTlancbe oon ih n en h ab en a n H ebenplät$en ih re s G reifes F ilia le n . D iefe ^ a n b eIsg en o ffen fd )a ften ro aren ebenfo roie bie ih n en ent=- fprecbenben „ b lo ln if s " ber polnifchen © enoffenfdtaften im K rieg e roichtige © rä g e r ber ftaatlid )en © etreib ero irtfch aft. © ie fo n n te n nad) bem K rieg e b a s © efd)äft in.

ber o o r bem K riege üblid)en IDeife fo rtfe ß en . © ie o e rlo re n groar bur<b ben b\üd=

gang b es beutfdfen © ru n b b e fih e s einen © eil ih re r © e fd )ä fts g ru n b la g e , a b e r bie- 5 lb roanberung ber m eiften fü b ifh e n p r c o in g h ä n b le r nad) D eu tfd )lan b erro eiterte aud) in m ancher i)in fid )t ih re n lü ir f u n g s f r e is . D ie rü d lä u fig e n iP fßife ber ITh'rt- fch aftsfrife, b er T lücfgang bes ^Ibfatjes an B e b a rfs ro a re n u n b bie © h ro ä d je gahl=

reicher © an b ro irte infolge ber fd)led)ten 3 e>ien b ra d )te n biefen © e n o ffe n fh a fte n fdjtoere © otg,en. D od) fo n n te n fte to ä h re n b ber tO irtfd ja fts frife im g roßen u n b gangen ih re n © ta n b b eh a u p te n .

€ tr o a 1 0 0 JT tolfereigenoffenfdjaften g ehören ben beiben beutfcben ©enoffen=

fch a ftso erb än b en in ©lofen u n b © ra u b en g an . © ie o e ra rb e ite n etroa 195 STtil- lionen l i t e r iTOld) fährlid). D ab e i ftebt bie ^ e rfte llu n g oon B u tte r im ö o rb e r=

g ru n b .

D ie B e trie b e tie fe r © enoffenfcfm ften f in t feit öem S tie g e t u r c f p e g s tedjnifd) Jeljr n erb e ffert r o o rte n . D ie te u tfd )e n i a n b u n r t e f in t n o n je b e r t i e ^ a u p ttr a g e r 6 er B in ö ü ie b b a ltu n g gew efcn u n t h a b e n feit te n 80=er 3 abi;en te o n ö tig e n 3 a b t=

b u n t e r t s and) tie S H oIfereigenoffenfdiaften gefdjaffen. 3 m n e u e n poInif<bcn

< 5 taa t b a t fub t a n n m it ta ttr ä f tig e r # o r te tu n g , t e r R e g ie ru n g eine b e te u te n te

© ru p p e poInif<ber JT toIfereien in ollen © eilen te o © ta a tc e cntm icfelt. D e r B u tte r a b f a b t e r polnifcben tÖ eftgebiete g ebt gum g rö b e re n © eil in e 5 lu e la n t, b au p tfä d jlid ) nad) © n g la n t. D ie ^ tu s fu b r lie g t bei te n te u t f ^ e n STlolferei»

genoffenfcbaften in t e r i ) a n t ib re r X H olfereigentralen in "Pofen u n t © r a u te n g — ebenfo tnie tie S lu s f u b t t e r p o ln ifd jen iB o lfe reig e n o ffen fd )aften g e b a n tl)a b t m ir t.

D ie © ü te t e r a u e g e fü b rte n B u t te r m i r t ftaatli<b ü b e r m a lt*

© e it ein ig en 3 a b re n f in t aud) u n te r te n te u tfd )e n C a n ttn irte n in © a lig ien , JU itfelp o len u n t © o lb y n ie n eine 2ln g ab l uon iH o lfereig en o ffe n fd jaften e n tfta n te n , t i e bd) b ie b e r im gangen m it (Erfolg e n ttn id e ln .

3 u te n te u tfcb en ö e r b ä n te n in "Pofen u n t 'P o m m e re lle n g äb lt fe rn e r eine

© ru p p e non B rennereigenoffenf< baften. © ie fin t n o r te m IB e ltfrie g e tur< b tie A u fte ilu n g n o n © ü te rn tu r d ) t i e A n fie tlu n g sto m m iffio n e n tfta n te n , u m t i e © ut3=

b re n n e re ie n , te r e n $ o rtb e trie b f ü r te n S a rto ff e lb a u u n t t i e D ie b b a ltu n g , nament=>

lieb a u f Ieid)tem B o t e n tnid)tig tn a r, fo rtg u fü b re n .

© in m e ite re r ^ tn eig t e s te u tfd je n © enoffen feb aftstn efen s ift im P o f e n e r

© e b ie t eine © ru p p e non Ö ieboertnertu n g sg en o ffen f< b aften . O b « ś ja u p tta tig f e it ift t e r A b fa b » a n ^ e ttfd jtn e in e n , ta n e b e n t e r A b fa b » a n B in tn ie b u n t t e r B e g u g n o n ffia g er= u n t 3 u |t n i e b . B ie te u tfcb en © a n trn irte in EÖeftpolen to a re n u n t f in t nod) b ^u te in t e r © <broeinegud)t u n t =maft f ü b r e n t; t a s b a t febon n o r te m S rie g e tie fe n jtn e ig t e s © e n o ffe n f^ a ftsm e fe n e b e r n o r s ^ r a d j t . © ine eigene

„D iebgentrale''= © enoffenf< baft tie n t tie fe n © enofJenfd)aften f ü r gem ein fam e A uf=

g a b e n , b e f o n te rs aud) b eim A b fa b in s A u s la n t.

D a s jüngere teutfebe © enoffenf^aftstnefen in te n a n te re n © eilen P o le n s ift nid)t fo nielfeitig. D en £jauptteit b ilte n b is t tie IS ntlidjen © par* u n t D ar*

lebnsfaffen; tan eb e n beftebt eine A ngabt H einer B folfereien u n t tä n t li ^ e r Bc=

gugs* u n t A bfabgenoffenfdjaften.

^ ü r t i e g.em einfam en 3 ® s(fs b es © e it* u n t tD a re n o e rfe b rs befiben t i e te u t*

fdjen © enoffenfd^aften eigene genoffenfdjaftlicbe ^ s n tra lb a n f c n u n t iB aren * g e n tra le n . © o ld je befteben in P o fe n , © r a u te n g , l o t g u n t ©em berg.^ D on ib n en b a b e n tie IB a re n g e n tra le n in P o f e n u n t © r a u te n g (£ an trm rtf< b a ftlic b e Z en tra l*

g enoffenfdjaft in P o f e n u n t ia n tr o ir tf d ja f tlid je ^ a u p tb a n te ls g e n o ffe n fd ja ft in

© r a u te n g ) eine erljeblidje B e te u tu n g im polnifcben A u fje n b a n te l^ t a g e r a te tie tO eftgebiete am m eiften a n t e r ta n tm ir tf b a f tlic b e n A u s f u h r b e te ilig t fin t.

^ ü r tie B e o ifio n s o e rb ä n te b a t t i e iflooelle gum © enoffenfebaftsgefeb r^on 1934 eine P e u o r tn u n g geb rad )t. D ie B e g ie ru n g o e r m in te r te tie 3 a b l ber b is ta b in beftebenben B e o ifio n s o e rb a n te tu r d ) ^ u fa m m e n le g u n g . ^ ü r t i e te u tfd je n

© enoffenfebaften in IBeft* u n t B litte lp o le n blieb t e r D e r b a n t beutfd)er © enoffen*

fd jafte n in P o fe n a ls B e o ijlo n s o e r b a n t befteben, a u g e r te m f ü r t i e la u tlic h e n ©e=

noffenfd)aften in P o m m e re lle n t e r D e r b a n t la n ttm rtf< b a fttid )e r © enoffenfehaften in © r a u te n g . D e r © em berger teutfebe D e r b a n t fo n n te roegen fein er S le in b e it fein e w e ite re A n e rfe n n u n g nicht erreichen, u n t t a fein A nfcblufj a n te n p o f e n e r D e r b a n t nicht g en e h m ig t to u r te , t r a t er a ls te ü tfd )e © o n te r g ru p p e te m allge=

m e in en (polnifd)en) © e n o ffe n fe h a ftso e rb a n t in fD arf<hau bei.

D a s teutfebe © enoffenfdjaftsroefen in P o le n b at feinen tD ieterau fb au nach te m S rieg e u n te r A npaffung an tie neuen D erbdltniffe tu rd jg e fü b rt. © eine ©ei*

ftung ift auch fü r te n polnifcben © ta a t u n t tie polnifdje D olfsroirtfchaft roidjtig.

D enn tie Deutfchen in P o le n — a ls © anges genom m en — fin t ein © lem ent te r Ö rtn u n g , te r © p a rfa m fe it u n t te s roirtfchaftlichen $ o rtfd ;ritts. D ie ©enoffen*

856

fdjaften ffnó ein 23anó, 600 bie D e u tfö m g u r € r ^ a ltu n g óiefer <B igenf$aften aucf) fu r 6ie ^ u f u n f t b m ö e t u n6 600 fie gugleid) m it öem © ta a te n e rfn ü p ft, 6em fte an g e b o ren .

3 u m lO erbanóe öeu tfd jer © enoffenfdjaften in P o fe n geijoren 593 <5enoffen=

fd jaften u n ö 5 © ir tf ^ a f te g e n tr a ie n . D a o o n if)ren © i^ in 6en tüo )ero o6= fcfiaften P o fe n 4 6 0 , P o m m e re tte n 11, © cbiejien 3 9 , i o6g 62 u n 6 tD a r f ^ a u 21.

D e r 6eutfd)e © enoffenfcĘ iaftsoerbanb in © ra u b en g u m fa ß t 175 © enoffenfd)aften.

© ru p p e n m a ß ig o e rte ile n ß e fid) rote fo lg t:

ftäb t. ib reb itg en o ß c n fd jaften

P e rb a n b P o f e n 77

© ra u b en g 2

lä n b l. ftre b itg e n o ffe n fd ja ften 273 60

lanbro. ^ a n b e ls g e n o ß e n fd ja fte n 123 4 4

befonbere 9 2

B b o lfe rc ig en o ß e n fd jafte n 52 52

D e ra rb e itu n g sg e n o ß e n fd ja fte n 29 12

^ ilf s g e n o ß e n f ^ a f te n 12 —

o erfdjiebene © en o ß en fd ja ften 18 3

593 175

D ie B ila n g fu m m e a lle r © enoffenfd)aften 6ea p o f e n e r D e rb a n ö e s b e lä u ft fid) a u f ca. 1 2 3 iT lillionen 3 lo tg au sfd jließ lid ) 3 e n tra le n . D a r a n ß ab en 6ie S ri6 itg en o ß e n = fd jafte n m it ru n ö 1 0 0 P lillio n e n 3 loty A n te il. D ie B ila n g fu m m e öer © enoffen=

f ^ a f te n beo © ra u ö e n g e r D e rb a n b e s b e trä g t ru n b 20 S ttillionen m ooon 1244 P tillic n e n a u f feine S re b itg e n o ß e n fd ja fte n e n tfa d e n . On biefen 3 ü b le n b r ü d t ßd) bie tö irtfd )aftlid )e A rb e it ber beutfdjen © e n o ß en fd ja ften a u s .

D ie © p a re in la g e n u n b © in lag e n in la u fe n b e r B e d )n u n g b e tru g e n © nbe IpSö in ben S re b itg e n o ß e n fd ja fte n b es P o f e n e r Ö e rb a n b e s ru n b 58 ÜHillionen 3 !DtH- D ie © in lag e n ß ab en ßdj tro tj b er fcbtoeren Ä rife feit 1929 a u f ungefäljc berfelben

^ o ß e g eß a lte n , to ä ß re n b bie © in lag e n im fo n ß ig en © enoßen fd )aftsro efen P o le n s u n b im p rio a te n B a n fro e fe n f ta rf g efu n fen ß n b . D a s iß ein B e to e is fü r b a s D e rtra u e n , b a s ber D e rio a ltu n g ber © en o ß en fd )aften en tg eg e n g eb rad )t to irb .

© ine © o n b e rg ru p p e b es beutfdjen © en o ffe n fd ja ftsto e fe n s in P o f e n b ilb en bie

© en o ß en fd ja ften b es le m b e r g e r D e rb a n b e s, oon benen 75 in © a lig ien unb 13 in tü o lljy n ie n lieg en , © e it bem 3 a l)re 19 0 8 en tftan b en in ben beutfdjen D ö rfe rn ©a=

lig ien s D a r le ß n s fa ß e n , bie im 3 al)re 1910 ben D erb an b ber beutfd)en lanbm irt=

f ^ a f tlid je n © e n o ß e n fd ja fte n in le m b e r g errid jte te n . Om 3<d)te 1 9 1 4 ß a tte n ße in 41 D a r le ß n s fa ß e n b e re its 2 ,3 P T illionen f r o n e n © inlagen. D e r tD eltfrie g lä ß m te biefe © n tto id lu n g , bie O n flatio n en tro e rtete bie $ o rb e ru n g e n u n b © in lag en b e r © e n o ß e n fd ja fte n gu einem H icßts.

5lber in ber bürgen 3 e ft K riege ß a tte b er © e n o ß e n fd ja ftsg e b a n fe bod) fefte S Purgeln gefd)lag,en. © o g in g en bie D eu tfd je n © a lig ie n s m it bem B e g in n ber n e u e n fU äljru n g a n ben U M eberaufbau iß r e r © e n o ß en fd ja ften . 2l£te D a rle ljn s f a ß e n ber P o rb rie g s g e it le b ten toieber a u f, einige n eu e m ü rb en g eg rü n b et.

On ie m b e r g en tftan b eine © e n o ß e n fd ja ftsb a n b a ls 3 m tr a le , ber au d j eine g en tra te tü a re n g e n o jfe n fd ja ft a n g e g lie b e rt rourbe. On ben le ß te n ß a ljre n ß n b au d j einige P lo lb e re ig e n o ß e n fd ja fte n in beutfdjen D ö rfe rn en tftan b en .

D em le m b e r g e r D erb an b e gefjoten au d j bie feit 1926 en tftan b en en beutfdjen

© en o ß en fd ja ften in tÖ olljgnien an .

© e in e 60 D a rle fjn sb a ß e n ß a b e n eine B ila n g fu m m e o o n etm a 2!K ; P liß io n e n 3 lo tg . O lußerbem geljoren 17 ©in= unb P e rb a u fsg e n o ß e n fd ja fte n biefem D erb an b an (1 0 in © a lig ien u n b 7 in flO olßynien) unb 1 0 iTTolbereigenoßenfdjaften (5 in ©a=

ligien u n b 5 in iP o lljy n ie n ).

„tTeue" ausfantaćeutfcfye üotfsfocfcfjung?

tDinenfdjaftlidjer ift nidjt jule^t an Stuseinanóecfe^ung gebunóen. Des=

balb foli b'et 3u einigen CÜnmerfungen ©tettung genommen roeróen, 6ie tD. tTtaae

—• ebne bie DoIIembung bes 1. Jab^flonss abgumatten — jum 1. ^ e ft ber

„5lu8lanb8beutfd)e Dolfsforfdjung" in ^ e ft 10 bes III. 3 a b r9angs biefer tflionatsliefte ge=

m aĄ t bat. Dabei tollen nut grunbfablicbe Jtagen berutfficbtigt toetben; über ben ©tanb ber üertBirfIid)ung bes oon mir angefünbigten oolfsroijienfdjaftlidten Program m s fann fi(b feber bur^ eine £effü re ber bisber erfcbiencnen 5 fjefte ber „Ślusianbsbeuffdien Uolfsfortcbung" (Derlag € n fe , © tuttgart) unterrid)ten.

1. < 5 i b t e s e i n e a l l g e m e i n e D o l f s l e b r e ? Od) botte JTl- SoeI)m gegenüber beftvitten, baß es eine „allgemeine1' öolfsieb re geben fönne. ill. jitiert mid):

„Dolf ift raffifib bebingt unb fdjon baburd) eine Pefonberbeit. Öol! ift bann aber aud)’

eine gefcbid)tli<be unb gefcbid)tsmdd)tige (ni<bt: = mäßige!) ©roße unb als folcbe cttoas e in m a lig e s.” ©egenübet meiner SeftjM ung, gag (.g nul. E;n t g^utfdie, bänifdje, polnifcbe ufto. öoifsleb re geben tonne, »enbet er ein, baß bann bie „ ö o lfsieb re” aus ber ©pbäre- ber töiffenfdjaft ausfebeibe, beim töiffenfcbaft brautbe öerglei<bbares.

£)t'cr liegt m. ©. nad) ein DenffeI)Ier oor, ber pielleicbt burd) eine falf<be ©rfenntnis=

tbeorie bebingt ift. ö o lf ift eine ©egebenbeit unferer töirfliib feit, bie mir nid)t auf be=

f ti m m t e allgemeine ©runbfategorien jurüdgufübren oermögen, fonbern bie mir nur um*

febreiben ober beßbreiben fönnen. Diefe 23efd)reibung benußt Öergleicbsmaßftäbe, bie uns unfere töirflitbfeit in ausretibenbet Slngabl anbietet (oom tTtenßben über fa m ilie, ©ippe unb gefellßbaftlicbo öerbänbe bis 3um © taate). 2lis eine töirflid)feit, bie foroobl ilatu r als a u d ) ©eift ift (um biefe nur metbobtfd), ni<bt grunbfäßltd) berechtigten Trennbegriffe 311 oermenben), er3roingt fie im übrigen bie Slnroenbung a l l e r miffenfdjaftlicben tllittel, bie in ber ilaturroiffenfd)aft unb in ber ffieiftesmiffenfdjaft entmicfelt mürben, menn fie ißr gemäß finb.

2lu s ber älteren Öölferfunbe ragt in unfere 2luffaffung b'nein, bie in allen Öölfern ©emeinfames a ls ürelem cnt (bas fog. p rim itioe) fießt. Diefe 2luffaffung ift in ber feßigen „Ö olfsfunbe” noeß nid)t reftlos übermunben. 3 ur S ritif biefer leß ren

»gl. parm ;an3, Öolf, PTonfcß unb Ding (Śonigsberg 1936). ©0 gibt feinen ernft 3U neßmenben töiffenfcßaftler meßr, ber oerfueßen roollte, oon jener öölferfun be au s eine

„allgemeine” öolfsleß re aufgubauen.

©inen anbeten tüeg, ber ßier nießt 3U befeßteiben ift, oerfud)te PI. 3ößm . Daß er nießt 3U bem gemünfeßten $ i e h gefüßrt ßat, fann unmittelbar bureß Sößm felbft beroiefen merben: On feinem 1932 erfeßienenen tüerfe „Das eigenftänbige öo lf" ßeißt cs auf

© . 6 : „iltfprünglicß follte in einem Banb außer bem eigenftänbigen ö o lf als töefcns*

geftalt unb Lebensform aueß bas Öolf unter öölfern unb bas Öolf innerßalb ber

©rbnung ber gefeßaffenen Pläcßte beßanbelt merben . . . ©troa in 3 aß res fr ift foil eine Sortfüßrung unter bem «Titel „Üölfermclt unb öolferorbnung” folgen”. D as mar 1932 im Jlptil. Der angefünbigte 2 . San b hätte ben Seroeis bringen müffen, baß es möglicß Ift, eine allgemeine Leßre oom „öoif" unter öölfern 31t feßreiben. Ongmifißcn ift es 1938 gemorben unb biefer 2 . S an b ift nießt erfeßienen. STun ßat Bößm nießt etroa 1933 a ls ©migrant bas fteieß oetlaffen, fonbern im ©egenteil einen Leßrftußl in 3 crla cr:S ßalten. ©in einbruefsoollerer Seroeis bafür, baß es eine „ a l l g e m e i n e ” Leßre oom

„ ö o l f ” nießt geben fann, ift nießt mögließ. D a s Sueß „Das eigenftänbige Ö olf” bringt ja feßließließ im mcfentließcn Ülusfagen, bie fieß auf bas beutf^e ö o lf begießen, nießt etma auf „ ö o lf ” feßled)tßin. löollte Sößm feßt n o^ einen 2 . S an b liefern, fo müßte er gang fonfret bas beutfeße Öolf unter feinen naeßbaruölfern befeßreiben — eine ebenfo roießtige mie reigoolie Aufgabe, bie aber feine Lofung bes allgemeinen Problem s „Öolf" unter

„Öölfern" bringt, fonbern nur ©eilmaterial.

Hießt geleugnet rottb, baß es groifeßen b e ft i m m t e n öölfern ©emeinfames gibt.

Diefe ©em einfam feiten finb bureß bie Haffe, burd) fulturelle Heberfrembungen unb Slutsm ifeßungen (gaßlreidße H m oolfungen!) bebingt. D as ©emeinfame befteßt aber n iß t

Diefe ©em einfam feiten finb bureß bie Haffe, burd) fulturelle Heberfrembungen unb Slutsm ifeßungen (gaßlreidße H m oolfungen!) bebingt. D as ©emeinfame befteßt aber n iß t

Powiązane dokumenty