2.1. Zadaniepubliczne–istotapojęcia
Organizacjepublicznelubinaczejadministracjapublicz namajązazadaniezaspokajaćzbioroweorazindywidual
nepotrzebyobywa-teli.Współcześniadministratywiścipodkreślająsłużebną wstosunkud oobywatelarolęadministracji,czylidbanieoje
godobrostanireali-zacjęokreślonychpotrzeb.Najważniejszymsposobemr ealizacjiczywypełnianiaróżnorodnychpotrzebspołecznyc hsąokreślonedziałaniapaństwa,którewykonujeadministra
cjapubliczna(wnaukachozarza-dzaniuużywamyczęstotakżeokreślenia„organizacjepubli czne”).
WedługS.Fundowicza78doistotyadministracjipubliczne jnależywykonywaniezadańpublicznych.Tymczasemniem
adefinicjinorma-t y w n e j określającej,cousadefinicjinorma-tawodawcawPolscerozumiepo dpojęciemzadaniapublicznego.Ponadtowróżnychkraja chispołeczeństwachmamyodmiennerozumienietegopo jęcia,dodatkowozmienne
41
78 S.Fundowicz,Dynamicznerozumieniezadaniapublicznego, [w:]J.Supernat(red.),Międzytradycjąaprzyszłościąwnaucepra waadministracyjnego.KsięgajubileuszowadedykowanaProfes orowiJanowiBociowi,WydawnictwoUniwersytetuWrocławskieg o,Wrocław2009.
wczasie.Natreśćizakreszadańpublicznychmająwpływpro iękireali-z a c j i tychżezadań79.
Konstytucjapolskapozwalanadokonaniepodziałówwra machzadańpublicznych.Popierwsze,wyróżnićnależspra
wypolitykipań-stwa,którestanowiągrupęzadańpublicznychdotyczącyc hkwestiio charakterzeogólnopaństwowym.Ichwykonywa
nieorazodpowie-dzialnośćzanieleżywgestiiRadyMinistrówkierującejad
ministra-c j ą rządową80.Mamytutajzadaniakierowaniaadministrac jąrządową,wykonywaniabudżetupaństwa,zapewnienie wykonywaniaustawi bezpieczeństwapaństwa,wreszcied ziałaniewdziedziniestosunkówmiędzynarodowych.81.
Podrugie,istniejegrupazadańpublicznychzwiązanazpo ędnieniai wyartykułowaniainteresureprezentowanegopr zezdanąwspólnotęmieszkańców82.
Zadaniapublicznesłużącezaspokajaniupotrzebwspól
notysa-morządowejsąwykonywaneprzezjednostkęsamorządut
erytorial-n e g o jakojejzadaerytorial-niawłaserytorial-ne.Jeślijederytorial-nakwyerytorial-nikatozuzas adnionychpotrzebpaństwa,napodstawieustawymożnaz lecićjednostkom
79
M.Małecka-Łyszczek,Pojęcieipodziałyzadańpublicznychzeszczególnymu względnieniemzadańsamorząduterytorialnego,
„ZeszytyNaukoweUEK”2 0 1 3 , nr.921, s. 55-69.
80 Ibidem.
81
L.Garlicki,Polskieprawokonstytucyjne.Zaryswykładu,Liber,Wars zawa2012,s . 2 9 8 - 2 9 9 .
82 M.Małecka-Łyszczek,Pojęcieipodziały…,op.cit.,s. 55-69.
43
Zaecinneykrnyinnizidiń pzbancznych
samorząduterytorialnegowykonywanieinnychzadańpu blicznych,określanychmianemzleconych.Trybprzekazyw aniategotypuzadańi sposóbichwykonywaniaokreślająu stawyszczególne83
.Należydo-dać,żewsytuacji,gdyzadaniepowinnobyćwykonanenao bszarzecałegokrajuwedlejednolitychreguł,wsposóbzest andaryzowanyiwtrybiesformalizowanym,nazwiemyje zleconym.Jeślinatomiastniemusionobyćwykonanewed ługtakichzasad,będzietozadaniewłasnejednostkisamorzą duterytorialnego84.
Uznajesię,żepodstawowymkryteriumuznaniakonkret
negoza-daniazapublicznejestponoszenieodpowiedzialnościzaje
goreali-zacjęprzezadministracjępubliczną(czytonaszczeblurząd owym,czy samorządowym).Dziejesiętak,nawetjeśliwyko nawcanienależyd o sektorapublicznego.Oznaczato,żeprz
ekazaniewykonywaniaza-dańpublicznychpodmiotomniepublicznymniepowoduje,ż
eprzesta-j ą onebyćueprzesta-jmowanewkategoriizadańpublicznych85.
2.2. Zlecaniewykonywaniazadańpublicznych
Zadaniapubliczne,jakjużwspomniano,mogąbyćreali
zowa-n e wPolsceprzezorgazowa-nizacjepozarządowe.Od2004rokur egulujetoustawaodziałalnościpożytkupublicznegoiwolo ntariacie86.Wjejświetleorganyadministracjipublicznej,od
powiedniodoswojegotery-torialnegozakresudziałania,prowadządziałalnośćwsferze
zadańpu-blicznych,wewspółpracyzorganizacjamipozarządowymii wzakresieodpowiadającymichzadaniom.
44 Reianziccizidińpzbancznychpzezrginnzicceprziz ądre Prasce–defnncce
83 Ibidem.
84 B.Jaworska-Dębska,Klasyfikacjazadańsamorząduterytorialnego, [w:]M.Stal(red.),Prawoadministracyjne.Pojęcia,instytucje,zasady wteoriiiorzecznictwie,L E X
a WoltersKluwerBusiness,Warszawa2013.
85
S.Biernat,Prywatyzacjazadańpublicznych.Problematy kaprawna,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa-Kraków1994, s. 25-34.
86 Dz.U.2017,poz.573.
Współpracadotyczącazadańpublicznychpoleganaichr ealizacjijakozadańzleconych,wrozumieniuart.127ust.1p kt1lit.e,art.132ust.2pkt5orazart.151ust.1ustawyz27sier
pnia2009rokuofinan-sachpublicznych.Przybieraonadwieformy:
a) powierzaniarealizacjizadańpublicznych,wrazzudz ieleniemdotacjinafinansowanie ich wykonania;
b) wspieraniarealizacji
zadańpublicznych,wrazzudzieleniem do-t a c j i nadofinansowanieich wykonania.
Należydodać,żezarównowspieranie,jakipowierzanier hzostaływ ustawiezarysowanedośćszeroko.Obejmująon
enajważniejszeob-s z a r y życiaenajważniejszeob-społecznego,politycznegoigoenajważniejszeob-spodarczegoob ywateli.Byłyz r e s z t ą przezlatarozbudowywane,wrazz
aktualizacjązapisówusta-w o aktualizacjązapisówusta-w y c h dotyczącychpożytkupublicznegoaktualizacjązapisówusta-wPolsce.Ak tualnesferyaktywnościwzakresiezlecaniaorganizacjomp ozarządowymrealizacjizadańpublicznychzawieratabelanr 3.
Tabela3.Obszaryrealizacjizadańpublicznych,którem o g ą wykonywaćorganizacjepozarządowe
Sfery zadańpublicznych,któremogą wykonywaćorganizacjepozarządowe 1)
Prurcsprłecznietyuprurcrdznnrunrsrbrut zdnecsytzi ccnżycnre c rizyón y i n n e s z i n s tychrdznnnrsób;s p n e inner dznnynsysteuzpneczyzistępczecrizzdzneainne
nnerdpłitnecprurcypinecrizznększinnejnidrurjcnpinecsprłeczeństi . 2) Dzniłianrjćnizecznntegiccnnenntegiccnzirdrecnsprłecznecrsóbzigrżrnychyka
zczenneusprłecznyu.
3) Dzniłianrjćchiytityni.
4) Prdtzyuyi n n e nzprszechnninnetidyccnnirdrec epneaęgnri n n e praskrjcnr izrzócjnidrurjcnni rdrecerbyiteasknecnkzatzrec.
5) Dzniłianrjćnizeczunnecszrjcnnirdrychnetnncznychr izcęzyki egnrnianegrrizdzniłinninizecznntegiccnczdzrzneucó.
6) Ochrninprurccizdrnietyudzniłianrjcnaecznnczec.
7) Dzniłianrjćnizeczrsóbnnepełnrspinych.
8) Prurccizitzdnnenniniktynziccizirdri rsóbprzrsticącychbezpicynzigrżrnyc hzr a n n e n n e u zpicy.
9) Dzniłianrjćnizeczónychpikrbnetnuężczyzn.
Sfery zadańpublicznych,któremogą wykonywaćorganizacjepozarządowe 10) Dzniłianrjćnizeczrsóbnekzeueytianyu.
11) Dzniłianrjćs p r u i g i c ą c i rzóc grsprdiczyetyurzóc pzedsnębnrczrjcn.
12) Dzniłianrjćspruigicącirzóctechnnkneyniaizczrjcnnnnnricy cnrjcnrizrzprszechnninnen diżinnenrychrznązińtech nncznychpiktycegrsprdiczec.
13) Dzniłianrjćspruigicącirzóc spóanrtnsprłecznrjcnarkianych.
14) Nizkieszkrannctryższeeedzkiccierjnitinychrinne.
15) Dzniłianrjćnizeczdznecnnułrdzneżyetyuyprczynkzdznecnnułrdzneży.
16) Kzatziesztzkie rchrnidóbkzatzyndznedznctinirdregr.
17) Wspneinnenzprszechnninnekzatzyfzycznec.
18) Ekrargninrchrniznezątrizrchrn idznedzncti pz yrdnnczegr.
19) Tzystykinkicrznistr.
20) Prządeknbezpneczeństrpzbanczne.
21) Obrnnrjćpiństi ndzniłianrjćSnłZbrcnychRzeczyprsprantecPrasknec.
22) Uprszechnninnenrchrnir a n r j c n npiczłrnekirizsr bó drbyiteaskncheiti kżedzniłiń
spruigicącychrzócdeurkiccnrizzdzneainnennerdpłitnegrpridnnctirbyiteas 23) Ritrnnctrnrchrniazdnrjcn.
24) Prurcrfirukitistrfekaęskżynrłrychekrnflnktózbrcnychnrcenkicznziginnc 25) ą.Uprszechnninnenrchrnipikrnszuentó.
26) Dzniłianrjćnizecznntegiccnezrpecsknecrizrzncinnekrntiktón spółpicyun ędzysprłeczeństiun.
27) Prurccinrginnziccirarntinitz.
28) PrurcPrarnnnnPraikruziginncą.
29) Dzniłianrjćnizeczkrubitintónrsóbe p escrnrinycheeteinóneteinóprszkrd rinych.
30) PrurcciRzeczyprsprantecPrasknecziginncą.
31) Dzniłianrjćnizeczrdznnyeuicnezyństierdzncneastiezprszechnninninrchrnyp id z n e c k i .
32) Pzecndzniłinnezziaeżnnennrunpitrargnrusprłecznyu.
32i) Re ntianzicci.
33) Dzniłianrjćnizeczrginnziccnprziządrych.
Źródło:opracowanienapodstawieustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.
Abyorganizacjapozarządowawykonywałazadaniepubli czne,musis i ę odbyćotwartykonkursofert.Odstąpićodko nkursumożnatylkow następującychsytuacjach:
a) wystąpieniaklęskiżywiołowej,katastrofynaturalnejl ubawariitechnicznej;
b) jeśliPrezesRadyMinistrówzleciorganizacjompozarzą dowymzadaniepublicznezpominięciemotwartegok onkursuofertz e względu
naochronężycialubzdrowialudzkiego,interesspo-łecznybądźważnyinterespubliczny;
c) jeśliministerwłaściwydosprawwewnętrznych,wprzy padkachdotyczącychzadańzzakresuochronyludno Krzyżowir e a l i z a c j ę zadańpublicznychzpominię ciemotwartegokonkur-suofert87.
Cowartepodkreślenia,polskieprawo88przewiduje,żeorga
niza-cjapozarządowamożezwłasnejinicjatywyzłożyćwniosek
orealiza-cjęzadaniapublicznego,takżetakiego,któredotychczasre alizowanow innysposób,np.przezadministracjępubliczną .Wniosekpowinienzawieraćopiszadaniapublicznegoprzez naczonegodorealizacjiorazs z a c u n k o w ą kalkulacjęko sztówjegowykonania.Rozpatrujesiętakiwniosekwcią gumiesiąca,zaśorganizacjapublicznastudiujecelo-wośćrealizacjizadaniapublicznegoprzezorganizacjepoza rządową,j e g o wysokąjakość,dostępneśrodkiikorzyści,w reszciestopieńjegozgodnościzpriorytetamiprzypisywa nymitakimzadaniom.Ostatnip u n k t zostajeokreślony przezprogramwspółpracyzorganizacjamipozarządowy mi.
Zwykłezlecenierealizacjizadaniapublicznegowymagao głoszeniaotwartegokonkursuofert.Terminichskładaniani
emożebyćkrót-s z y niż21dni,ogłoemożebyćkrót-szeniepowinnozawieraćściśleokreś loneustawąinformacje,dotyczącerodzajuzadania,wyso
kościśrodkówpublicz-nychprzeznaczonychnajegorealizację,zasadprzyzna waniadotacji,t e r m i n ó w iwarunkówwykonania.Ponad topodajesiędatękońcową
87
Ustawazdnia24kwietnia2003rokuodziałalnościpożytkupubli cznegoi owolontariacie,Dz.U.2016, 239.
88 Ibidem.
składaniaofert,trybikryteriastosowaneprzywyborzeofert orazter-minwyboruofert89.
OtwartykonkursofertogłaszasięwBiuletynieInformacjiP
ublicz-n e j , wsiedzibieorgaublicz-nuadmiublicz-nistracjipubliczublicz-nejwmiejscu
przezna-c z o n y m nazamieszprzezna-czanieogłoszeń,nastronieintern etowejorganua d m i n i s t r a c j i publicznej(lubteżd
ziękidowolnemusystemowigene-rującemuofertykonkursowe–
wKrakowiesystemtakinazywasięNA-WIKUS).Możnatakżezamieścićwdziennikulubtygodnikulok alnymc z y regionalnym.
Organizacja(luborganizacje,bomająprawozłożyćofe
rtęwspól-n ą ) , któraskładaofertęrealizacjizadartęwspól-niapubliczrtęwspól-negowr
amachkon-kursu,musiwykonaćjąwedługustawowychzałożeń,któreo bejmująwszczególności:
1. szczegółowyzakresrzeczowyzadaniapublicznegopr oponowa-negodorealizacji;
2. terminimiejscerealizacjizadaniapublicznego;
3. kalkulacjęprzewidywanychkosztówrealizacjizadani apublicz-nego;
4. informacjęowcześniejszejdziałalnościorganizacjip
ozarządo-wejlubpodmiotówwymienionychwart.3ust.3,składaj ącychofertęwzakresie,któregodotyczyzadaniepubli czne;
5. informacjęoposiadanychzasobachrzeczowychikad rowych,z a p e w n i a j ą c y c h wykonaniezadania
publicznego,orazoplano-wanejwysokościśrodkówfinansowychnarealizacjęd anegoza-daniapochodzącychzinnychźródeł;
6. deklaracjęozamiarzeodpłatnegolubnieodpłatnego wykonaniazadaniapublicznego.
Wprzypadkuofertywspólnejkilkuorganizacjipozarz ądo-wych,wjejtreściwinnyznaleźćsięinformacje,jakiedziałan
iawra-m a c h realizacjizadaniapublicznegobędąwykonywać poszczególne
89
Ustawazdnia24kwietnia2003rokuodziałalnościpożytkupu blicznegoi o wolontariacie,Dz.U.2016, 239.
organizacjepozarządoweorazsposóbreprezentacjiwobec
ąprzedstawicieleorgani-z a c j i (cąprzedstawicieleorgani-zylinaprąprzedstawicieleorgani-zykładurąprzedstawicieleorgani-zędugminy)iosobywskaąprzedstawicieleorgani-zanepr
zezorgani-zacjepozarządowe(zawyjątkiemtych,którebrałyudziałwk onkursie).K o m i s j a konkursowamożekorzystaćzpom ocyosóbposiadającychs p e c j a l i st y c z n ą wiedzęzdzied ipozarządowymiu m o w y owsparcierealizacjizadaniapu blicznegolubopowierzenierealizacjizadaniapublicznego.
Organizacjepozarządowe,przyjmujączlecenierealiza
cjizada-n i a publiczcjizada-nego,zobowiązująsiędowykocjizada-nacjizada-niazadacjizada-niap ublicznegow zakresieinazasadachokreślonychwumowie owsparciurealizacjiz a d a n i a publicznegolubpowierzen
iujegorealizacji.Natomiastorga-nizacjapublicznapodejmujesięprzekazaniadotacjinarealiz
acjęzada-n i a . Obiestroacjęzada-nypodpisująpisemacjęzada-nąumowęacjęzada-naczasrealiza cjizadanialubnaczasokreślony,niedłuższyniż5lat.Ponadto omawianezadanieniemożebyćrealizowaneprzezpodmio
tniebędącystronąumowy.Ko n i e c z n e jesttakżewyodrę bnieniewewidencjiksięgowejśrodkówo t r z y m a n y c h narealizacjęumowy.Organizacjapublicznazlecającareal izacjęzadaniapublicznegomożedokonywaćkontroliioc enyre-a l i z a c j i zadania,wszczególności:
1. stopniajegorealizacji;
2. efektywności,rzetelnościijakościjegowykonywania;
50 Reianziccizidińpzbancznychpzezrginnzicceprziz ądre Prasce–defnncce
3. prawidłowościwykorzystaniaśrodkówpublicznych nanieotrzymanych;
4. prowadzeniadokumentacjizwiązanejzrealizowanymz adaniem.
Sprawozdaniez wykonaniazadaniapublicznegookre ślonegow umowienależysporządzićwterminie30dniod dniazakończeniajegorealizacji.
2.3. Praktykawykonywaniazadańpublicznychp r z e z organizacjepozarządowewPolsce
Jakjużwspomniano,ustawao działalnościpożytkup ublicznegoi wolontariacieokreślapodstawoweformywyk
onywaniazadańpu-blicznychprzezorganizacjepozarządowewPolsce.Należyp odkreślić,żenabazietejustawymamiejscezasadniczawsp
ółpracaorganiza-cjipozarządowychzpublicznymi,zwłaszczanapoziomiel okalnym,c h o ć współdziałanietychpodmiotówodbywasi ętakżenapodstawiezapisówinnychustaw90.Stądformwsp ółpracywystępujedośćsporo,trzebajednakzauważyć,żen
zwinię-t y m zwinię-trzecimsekzwinię-toremformywspółpracyorganizacjipo zarządowychi publicznychtokontraktnarealizacjęzada
niapublicznego(powie-rzeniejegorealizacji)iudzieleniedofinansowaniana jeg orealizację,inaczejnazywanewspieraniemrealizacjizada
ńpublicznych.Wkra-jachanglosaskichzleceniezadaniapublicznegonosinazw ękontraktui poleganarealizacjiusługipublicznejprzezorga nizacjępozarządowąlubprywatną91.
Piktykiykrnyinni
zidińpzbancznychpzezrginnzicce
49
90
E.Bogacz-Wojtanowska,Zdolnościorganizacyjneawspółdziałanieorganiza cjipozarządowych,MonografieiStudiaISPUJ,Kraków2013.
91 Ibidem,s. 28.
WPolscewybórkonkretnejformyzlecaniazadaniapubli cznegow dużejmierzezależyoddecyzjiorganizacjipublicz
nychiuwarun-kowanyjestwysokościąśrodkówprzeznaczonychnawspó łpracęw budżetachtychżeorganizacji.Prowadzoneodpon ad13latbadaniawykazują,żeorganizacjepubliczne,wsz
czególnościjednostkisamo-rząduterytorialnegowPolsce,borykająsięzpewnymipro blemamiw tejkwestii.Wiążesiętogłówniezestosunkowon iskąocenąwśródurzędnikówpoziomukompetencjiorganiz
acjipozarządowychimożli-wościwykonywaniaprzezniezadańpublicznych92.Maparze czywistejw s p ó ł p r a c y organizacjipozarządowychipubli
cznychokazujesiębar-d z o zróżnicowana.Możnaocznychokazujesiębar-dnaleźćorganizacjepubliczne(
wtymjed-n o s t k i samorząduterytorialwtymjed-nego)obardzorozbudowawtymjed-n ychformachwspółdziałania,szerokorozwijającychudzi
zarządo-w e j mapostaćformalnejumozarządo-wy,którąpodpisujetaostat nia.Jednakw związkuztym,żezadaniezleconemacharakte rzadaniapublicznego,któregoobszarnależydotzw.zadańwł asnychorganizacjipublicznych(np.gmin,powiatówczywoj ewództwzwiązanychtąformąwspółdzia-łania), to odpowiedzialnośćzaichrealizacjęodbiorcy
przerzucająwła-śnienaorganizacjepubliczne.Polskiebadaniawykazują,że dominujew y b ó r formyzwiązanejzewspieraniemzadańp ublicznych,wzamianz a ichpowierzanie93.Zperspektywyo rganizacjipublicznychtowybór
92 Ibidem,s. 132.
93 K.Hernik,Finansoweipozafinansoweformywspółpracy, [w:]G.Makowski
G.(red.),Uproguzmian.Pięćlatustawyodziałalnościpożytkupubli cznegoi
o wolontariacie,InstytutSprawPublicznych,Warszawa2008, s.
133;
E.Bogacz-Wojtanowska,M.Dudkiewicz,K.Górniak,G.Makowski, A.Stokowska,Raportcząstkowynt.współpracymiędzysektorowej,n apodstawiewstępnychbadańjakościowych,materiałprzygotowan ywramachprojektu
„Modelwspółpracyadministracjipublicznejiorganizacjipozarzą dowych–wypracowanie
iupowszechnieniestandardówwspółpracy”,InstytutSprawPu blicznych,Warszawa2010.
58 Reianziccizidińpzbancznychpzezrginnzicceprziz ądre Prasce–defnncce
zwyklenajbardziejpożądany,gdyżwskazujenapewnąwspó
łodpowie-d z i a l n o ś ć zazałodpowie-danieorganizacjipozarząłodpowie-dowych,którem usząsięwy-kazać wkłademwłasnymwtego typuumowie.Jednocześnie,cowartod o d a ć , takistanrze
czydyskryminujemałeorganizacjeoniskichzaso-b a c h finansowych,któreniemogązapewnićodpowiedni egowkładuwłasnego.
Wybórpomiędzypowierzaniemawspieraniemzadaniap
ubliczne-gooznaczaczęstotakżewskazanieokreślonychtaktykpos tępowaniaz e stronyorganizacjipublicznych.Zakładająo
nebowiemzmniejsze-nieśrodkównawspółpracęzpowodubrakuśrodkówgwarant owanychnapowierzaniezadań.Zperspektywyorganizacji
pozarządowychpo-wierzaniezadaniapublicznegooznaczazwykledłuższyczas jegoreali-z a c j i istabilnośćfinansowąwczasiejego
realizacji.
stawaniusiędoregułustana-w i a n y c h przezorganizacjepubliczne.Zlecaniezadańpo dlegatakżedośćsilnejkontrolizestronyregulatorówwspół pracy,tj.wszystkichinstytucjiluborganizacji,któremogą
regulowaćikontrolowaćpro-cesywspółpracy.ChodzizwłaszczaoRegionalneIzbyObrac hunkowe( R I O ) , któredokonująprzegląduzasadiproced
urzlecaniazadańpu-blicznych94.PowodujetonarzucanieprzezRIOpewnychro związańformalnych,któremogąutrudniaćwykonywaniez
Piktykiykrnyinni
zidińpzbancznychpzezrginnzicce
51
adańpublicznychp r z e z małeisłabszezasobowoorga nizacjepozarządowe,nieradząces o b i e zdużympozio
memformalizacji.Możeteżpowodowaćzaprze-stanieaktywnościwrealizacjizleceńzadańpublicznychwr amachprzyjętychiustalonychwcześniejzwyczajów.Ajakpo kazująbadania,
94 E.Bogacz-Wojtanowska,Współdziałanieorganizacjipozarządowych ipublicznych,MonografieiStudiaInstytutuSprawPublicznychUni wersytetuJagiellońskiego,Kraków2011, s. 146.
opinieposzczególnychRIOnatematprzeprowadzania zleceńzadańpublicznychmogąbyćodmienne95.
Należyzauważyć,żecelwspółpracywramachzlecania
zadańpu-blicznychmożebyćuzgadnianywspólnieprzezorganizacje publicznei pozarządowelubnarzucanyprzeztepierwsze.Z
ależytowszcze-gólnościodkorzystaniazinnychformwspółpracyikonsult owaniaprojektówaktównormatywnych.Zlecaniezadańp ublicznychzwyklejednakjestnajmniejpartnerskąformą
współpracyorganizacjipoza-r z ą d o w y c h ipublicznych,gdyżnatychdwspółpracyorganizacjipoza-rugichciążypwspółpracyorganizacjipoza-re
sjaobowiąz-k u współpracywszczególnościwtejformie,austalonecel emusząmieścićsięwsferzezadańpublicznych.Trudnowi ęctutajoszerokądyskusjęnadcelamiwspółpracy,apojawi asięraczejwskazywanien a priorytetowewjakiejśperspek tywieczasowejzadaniapubliczne,któremożnarealizować poprzezdanyrodzajwspółdziałania.
Wśróddysfunkcjiw ramachzlecaniazadańpublicznych wartowskazaćwszczególności96:
95 E.Bogacz-Wojtanowskai
in.,Raportcząstkowy…,op.cit.;E.
Bogacz-Wojtanowska,Współdziałanie…,op.cit.,s. 146-147.
96
M.Rymsza,PolitykapaństwawobecsektoraobywatelskiegowPol scewlatach1 9 8 7 - 2 0 0 7 ,
[w:]M.Rymsza,G.Makowski,M.Dudkiewicz(red.),Państwo atrzecisektor.Prawoiinstytucjewdziałaniu,FundacjaInstyt utSprawPublicznych,Warszawa2007, s. 23-42;
M.Rymsza,Opolitycepaństwawobectrzeciegosektoraiinst ytucjonalizacjidialoguobywatelskiego[w:]
M.Rymsza(red.),Organizacjepozarządowe.Dialogobywatelski.P olitykapaństwa,FundacjaInstytutSprawPublicznych,Warszawa2 007, s. 7-20, 253;
G.Makowski,Ewolucja,rewolucja,czydegeneracja?
KrótkahistoriapracnadzmianamiwUstawieodziałalnościpożytku publicznegoi owolontariacie,[w:]
G.Makowski(red.),Uproguzmian.Pięćlatustawyodziałalnościpożyt kupublicznegoi
owolontariacie,InstytutSprawPublicznych,Warszawa2008, s. 9-28;
G.Makowski,Nowepłaszczyznydialogumiędzywładząiorganizacj amipozarządowymiwPolsce,
[w:]G.Makowski,T.Schimanek(red.)Organizacjepozarządoweiwła dzapubliczna.Drogidopartnerstwa,FundacjaInstytutSprawPublic znych,Warszawa2008, s. 73-94.
E.Bogacz-Wojtanowska,Współdziałanie…,op.cit.
Piktykiykrnyinni
zidińpzbancznychpzezrginnzicce 53
1. zawyżaniekosztówprzedsięwzięćprzezorganizacjep
ozarządo-welubprzekazywanieniższychśrodkówniżrzeczywist ekosztyzadańpublicznych;
2. brakstrategiizestronyorganizacjipublicznych,obej mującyb r a k udziałuorganizacjipozarządowych
wprocesiepodejmo-waniadecyzjiwtymzakresieorazodnośniealokacjiśr odkówprzeznaczonychnazadaniapublicznewokreśl onymprzedzialeczasowym;
3. odwróceniezasadypomocniczości,polegającenaty
m,żeor-ganizacjapublicznaoczekujewsparciawrealizacjiza
dańpu-blicznychzestronyorganizacjipozarządowej,także wsferzefinansowej,np.poprzezobniżenieśrodkówpr zeznaczonychn a realizacjęzadańzleconychpoto,a byonesameprzekazałyj a k najwięcejwłasnychśrodk ównarealizacjęzadań;
4. brakprzejrzystychijasnychprocedurkonkursównare alizacjęz a d a ń publicznychiwefekcienieprzejrzyst najczęściejkonkursówn a realizacjęzadańpublicznych,s
zkoleńispotkań,informacjinate-matdziałańorganizacjipozarządowych,poszukiwaniapar tnerówd o współpracy,jakrównieżdziałańidecyzjipodejm
54 Reianziccizidińpzbancznychpzezrginnzicceprziz ądre Prasce–defnncce
owanychworga-nizacjachpublicznych,mającychwpływnafunkcjonowanie trzeciegosektora97.Wartopodkreślić,żeostatnielataprzyni osływPolscedosyćintensywnąinstytucjonalizacjętejform
ywspółdziałania,przejawiają-c ą sięwszywspółdziałania,przejawiają-czególnośywspółdziałania,przejawiają-cipoprzeztworzenieprofesjonalnyywspółdziałania,przejawiają-chb azdanychorganizacjipozarządowych,zuwzględnieniempr ofiluichdziałalnościi prowadzonychprojektów,jakrównież powoływaniaworganizacjachpublicznych,wszczególnośc ijednostkachsamorząduterytorialnego,
97 K.Hernik,Finansoweipozafinansowe…,op.cit.,s. 140.
pełnomocnikówds.współpracyzNGOs.Wprzypadkuwyko ormacjio z n a c z a właściwietylkojednokierunkowykomu nikatdoorganizacjiobywatelskich. tównormatywnych:bezpośrednii pośredni.W tympierw szymorganizacjapublicznazgodniezwymaganiamiprawn ymiiwokreślonychprawemobszarachorganizujekonsultacj
espołeczne,wktórewłączająsiętakżeorganiza-cjepozarządowe(lubteżorganizujekonsultacjetylkodlaorg anizacjipozarządowych).Natomiastdrugimamiejsce,gdyo rganizacjatworzyc i a ł a konsultacyjneizespołydoradcze wpostacirad,gruproboczych,zespołówbranżowychczyzes połówekspercko-merytorycznych.
Przedmiotemkonsultacjisąnajczęściejprojektyu s t a w , uchwałi rozporządzeń,roczneprogramywspółpracyi wi eloletnieplanywspółpracyz organizacjamipozarządowy miorazinnedokumentystrategiczne.Wszczególnościdlap owodzeniaijakościrealizacjiza-d a ń publicznychistotneokazująsiękonsultacjewzakresi erocznychprogramówwspółpracy,wktórychzgodniezzapi samiustawyodzia-łalnościpożytkupublicznegoiwolontariaciewskazujesiękat
alogprio-rytetowychzadańpublicznychdlajednostkisamorządutery torialnego.Wśródformwspółpracyorganizacjipozarządo wychi publicz-nychnależywymienićtakżepożyczki,gwarancjei poręc zenian a realizacjęzadańzzakresupożytkupubliczneg o.Formatawzało-ż e n i u mapodnieśćwiarygodnośćfinansowąikredytową organizacji
pozarządowych98.Wartozauważyć,żejejwykorzystaniew
dużejmie-rzemożezależećodzasobówfi ansowychorganizacjipublic znych(jednosteksamorząduterytorialnego),jakrównieżwi arygodnościiwi-zerunku organizacji pozarządowych,którechcą
w(zuwzględnie-n i e m wkładupracyspołeczw(zuwzględnie-nejwrealizacjęiw(zuwzględnie-nicjatywy).Po przyjęciuwnioskówpodpisujesięumowęowykonanieinicj atywylokalnej99.W takimprzypadkuistotneokazujesięni etylkowskazaniepotrzebmieszkańców(wyłączniezbioro wych),czyliw efekciewyznaczeniez ichperspektywyceló
wwspółpracy,boiminicjatywalokalnamasłu-żyć,aletakżezaangażowanieudziałuorganizacjipozarządo wejwtymp r z e d s i ę w z i ę c i u . Dotyczytopracywolontariu
szyorazśrodkówfinan-s o w y c h irzeczowychprzeznaczonychnajejrealizację.I nicjatywalo-kalnazakłada100:
1. aktywnośćmieszkańcówlubreprezentującejichorgan
izacjipo-zarządowej,przejawiającąsiępoprzezm.in.przedłoż
enieorga-nizacjipublicznejpomysłunarealizacjęzadaniapublic znego;
2. wzięcieprzezmieszkańcówlubreprezentującąichor ganizacjępozarządowąodpowiedzialnościza
realizację inicjatywy;
3. ustalenieceluwspółpracyinicjowanezestrony mies zkańcówisektorapozarządowego,wprzeciwieńst wiedozlecaniazada-niapublicznego;
98
A.Krajewska,FormywspółpracymiędzysektorowejponowelizacjiUstawy odziałalnościpożytkupublicznegoi owolontariacie,
„KwartalnikTrzeciSektor”2 0 1 1 , numerspecjalny,s. 69.
99 Ibidem,s. 71.
100E.
Bogacz-Wojtanowska,Współdziałanie…,op.cit.
4. nacisknazaangażowaniezasobówipracyzestrony mieszkań-cówiorganizacjipozarządowej;
5. formalnąwspółpracęwramachpodpisanejumowy,z
haromo-n o g r a m e m ikosztorysem,wedługprzygotowaharomo-nyc
hprzezorga-n i z a c j ę publiczhprzezorga-nązasadwyboruihprzezorga-nicjatywylokalhprzezorga-nej.
2.4. Procesrealizacjizleconychzadańpublicznych–
przykładcentrumorganizacjipozarządowych Zgodniezustawąodziałalnościpożytkupublicznegoiwol
ontaria-cie,jednostkisamorząduterytorialnego(JST)mająprawnyo bowiązekw s p ó ł p r a c y zorganizacjamipozarządowymi .Praktykaiprowadzonew Polscebadaniawskazująnaszere gproblemówwtworzeniuowocnejwspółpracy,zktórymibor ykająsięzarównogminy,jakiorganizacjep o z a r z ą d o w e
101 .Dlategocorazczęściejrekomendujesięwykorzysta-niepraktyczneinaukowezarządzaniaprocesowego,które pozwolinaidentyfikacjęnietylkokluczowychproblemów,al etakżeistotnychd z i a ł a ń , warunkującychzadowolenieo bustronpodczasrealizacjiza-dańpublicznych.
Procesywspółpracymożnawyraźniewyodrębnićwdział aniacho r g a n i z a c j i pozarządowychisamorządów,podo bniejakzarządzaniefinansami,opracowaniestrategii,rekr utacjęiszkoleniepracownikówc z y wolontariuszyitd.Wty
mujęciuwspółpracaorganizacjipozarzą-dowychijednosteksamorząduterytorialnegooznaczaszer
egczyn-n o ś c i idziałańwykoegczyn-nywaegczyn-nychkolejegczyn-no,zzałożeegczyn-niem,żek ażdeznichw n o s i określonąwartośćdlacałegoprocesuini
ejestdziałaniemnie-potrzebnym,powtórzonymczypozorowanym.Wprzyp
adkuproce-s ów wadkuproce-spółpracyJSTzorganizacjamipozarządowymibę dzietowięcidentyfikacja wszystkich czynnościzwiązanychzewspółpracą między-sektorowąwświetleoczekiwańtrzeciegosektoraisamorząd u.Procesy
101Ibidem.
Prceseianziccnzaecrnychzidińpzb
ancznych– pzykłid 57
współpracymiędzyorganizacyjnejpowinnybyćrozumi anejakosiećpowiązańpomiędzyorganizacjami,koncentr
ującychsięwkonkret-n y m urzędzie.Przeciującychsięwkonkret-nająoującychsięwkonkret-netradycyjującychsięwkonkret-nesferyfuującychsięwkonkret-nkcjoującychsięwkonkret-nal
neorgani-z a c j i (urneorgani-zędu),sąteżpodstawąprneorgani-zydneorgani-zielanianeorgani-zadańineorgani-za sobów(takżeo r g a n i z a c j o m pozarządowym),decyzj i,organizacjipodejmowanychdziałańitp.Takierozumien
iewspółpracypozwalanauzyskaniekorzy-ś c i nietylkosamorządom,aleiorganizacjompozarządowy m102.
Współpracęjednosteksamorząduterytorialnegoiorga
nizacjipo-z a r nizacjipo-z ą d o w y c h ronizacjipo-zumiećnależyjakołańcuchwartościinizacjipo-z
darzeńnastę-pującychposobie,zktórychkażdestanowiistotnywkładwtw orzeniew s p ó l n e j wartości103.Wramachtakiegorozumi eniamożnawskazaćpodstawowedziałania,którenależyr ozpoznaćlubwdrożyćwtrakciekooperatywnejrealizacji zadaniapublicznego.Składają sięnanie104:
1. rozpoznaniewymagańioczekiwańposzczególnych
kooperan-tówprzytworzeniucałościowejkoncepcjizadaniapubli cznego;
2. wskazanielideraprocesu(zprawnychwzględówjestni msamo-rząd,odpowiedzialnyza
całośćrealizacjizadańpublicznych);
3. ustaleniecelówwspółpracy(wszczególnościcelóww spólnychd l a obupartnerów);
4. ustaleniesekwencjidziałańidecyzjiwprocesachre
alizacjiza-daniapublicznego(wtymwszczególnościdziałańdoty czącychtworzeniakonkretnychdokumentówdot.reali zacjizadania);
5. szczegółoweopisaniedziałańwramachrealizacjiza daniapu-blicznego(procesu);
58 Reianziccizidińpzbancznychpzezrginnzicceprziz ądre Prasce–defnncce
6. ustaleniesposobówkomunikacjiwewnętrznejizewn ętrznej,podziałupracy(podziałnawykonawcęczyn
ności,nadzorują-cego,konsultującego,informowanegowramachwyko nywaniazadaniapublicznego);
7. ustaleniepomocnychformularzyi druków;
102E.
Bogacz-Wojtanowska,Zarządzanieprocesemwspółpracyjednosteksamo rząduterytorialnegoiorganizacjipozarządowych,
„KwartalnikTrzeciSektor”2011,numerspecjalny,s. 79-87.
103Ibidem.
104Ibidem.
8. ustaleniemonitoringurealizacjizadania(procesu);
9. określeniepożądanegowyjścia(wszczególnościwy znaczenieostatecznejwartościdodanej,którapows omiędzywspółpracującymiwramach zlecenia podmiotami),
wreszciedbałościo procesy,któreprzebiegająwewnątrzur
zędówiorganizacjipozarzą-dowych.Tetrzyelementywpływająnarealizacjękonkretneg ozadania( o b i e g dokumentówwurzędzie,podejmowa niedecyzji,planowaniedziałańworganizacjipozarządowy
hwspieraniaorga-n i z a c j i trzeciegosektora.Uzhwspieraniaorga-najesiębowiem,żejedhwspieraniaorga-nym znajbardziejskutecznychsposobówwspieraniaprzezsekt orpublicznyrozwojuspołeczeństwaobywatelskiego,w ty morganizacjipozarządowychi różnorodnychinicjatywp ółformalnych,jestutworzenieośrodkówwspieraniaorga nizacjipozarządowychi inicjatywobywatelskich.Ośrodki temogąoferowaćróżnorodnewsparcie,w szczególnościo
charakterzeinstytucjonalnym,szkoleniowo-doradczym,animacyj-n y m , informacyjno-promocyjnym,finansowymilokalowym105
.Sze-rzejuznajesię,żewsparciespołeczeństwaobywatelskiegon apoziomiel o k a l n y m powinnomiećcharaktersystemo wy,zaśistnienieośrodkawspółpracystanowipewienelem
105Model
współpracyadministracjipublicznejiorganizacjipozarządowy ch,publikacjaprzygotowanawramachprojektu„Modelwspółpracy administracjipublicznejiorganizacjipozarządowych–
wypracowanieiupowszechnieniestandardówwspółpracy”,Depart amentPożytkuPublicznego MPiPS i
in.,Warszawa2011,www.pokl541.pozytek.gov.pl(dostęp:15.09.2 017).
dozawiązywaniasięorganizacjipozarządowychi inicjaty w,takżetych,któredotejporyniemiałyszansyreprezentacji swoichinteresóww sferzepublicznej”106.
Centrumczyośrodekwsparciaorganizacjipozarządowy
chtozwy-klepewnanazwaumownanaokreśleniejednostekorgani zacyjnych,p o w o ł a n y c h przezorgan administracji publicznejpokonsultacjachz organizacjamipozarządowy mi.Ustawodawcazakładarównież,żepodmiotemprowad
zącymtakąjednostkęmożebyćtakżeorgani-z a c j a pozącymtakąjednostkęmożebyćtakżeorgani-zarzącymtakąjednostkęmożebyćtakżeorgani-ządowaorazącymtakąjednostkęmożebyćtakżeorgani-zpodmiotywymienionewart.3u st.3.
(art.5u s t . 6)107.Celemfunkcjonowaniategotypujednost lnego.Funkcjonująw Polsceróżnetypycentrówwsparciaor ganizacjipozarządowych.Mogąonebyćprowadzonejakoz
adaniepubliczneprzezjednostkęsamorządute-rytorialnegolubfunkcjonowaćnazasadziezadaniazlecon egobądźw y k o n y w a n e g o wspólniezorganizacjąpoza
rządową.Występującen-traowęższejalboszerszejformule.Tepierwszeskierowanes ągłównied o organizacjipozarządowychiinicjatywobywa
telskich,drugiezaśobejmujątakże aktywizacjęmieszkańców.
Napodstawieprowadzonychbadańnadwspółpracąmoż
naziden-tyfikowaćkluczowedziałaniaiczynnościtworząceproces realizacji
106Ibidem.
107Ustawa
zdnia24kwietnia2003rokuodziałalnościpożytkupubliczne goiowolontariacie,Dz.U.2016, 239.
Prceseianziccnzaecrnychzidińpzb ancznych– pzykłid
61
zadaniapublicznegowpostacipowstaniaifunkcjonowania centrumw s p a r c i a organizacjipozarządowych.Identyfi ustaleniepowiązańz innymiprocesamiworganizacjachpu blicznychczypozarządowych.W zależnościodprowadzące
gocentrummożebyćpotrzebnyszczegó-ł o w y opisetapówjegodziagocentrummożebyćpotrzebnyszczegó-łania,zwgocentrummożebyćpotrzebnyszczegó-łaszczagdychcemyfu nkcjonowa-nietakiegocentrumstandaryzować.
Napodstawieprzeprowadzonychbadańorganizacjip ublicznych( j e d n o s t e k samorząduterytorialnego)iorg anizacjitrzeciegosektoraw Polsce,analizującwskazanes ekwencjedziałańorazznajdywanew procesieluki,opisano kluczowedziałaniapodejmowanewramachdziałaniacentr umwsparciatrzeciegosektora.Należądonich:
1. diagnozairozpoznaniepotrzebspołeczeństwaobyw atelskiegomieszczącychsięwzakresiedziałaniacent rum;
2. tworzeniewstępnegoplanui koncepcjidziałaniacen trumwewspółpracyzkomisjamidialoguobywatelskie
go,RadąDzia-łalnościPożytkuPublicznegoi zespołamikonsultacyj nymitrzeciegosektora,wszczególnościwybórformuł ydziałania,np.w formiezadaniapublicznego,zleco
negoorganizacjipozarzą-dowej,otwartekonsultacjespołeczneplanudziałani acentrumw s p ó ł p r a c y ;
60 Reianziccizidińpzbancznychpzezrginnzicceprziz ądre Prasce–defnncce
3. opracowanie,ogłoszeniekonkursunarealizacjezada niapu-blicznegoi
wybórwykonawcybądźwykonawców;
4. organizacjadziałaniacentrumprzezwykonawcęzad
aniapu-blicznego,tj.uruchomieniedziałań,przygotowanie,pr zeprowa-dzenie,a
takżemonitoringaktywnościwramachcentrum;
5. ewaluacjawspółpracy.
Pierwszagrupadziałań(1),nazywanychdiagnoząirozpo dokonujes i ę najczęściejwewłaściwychkomórkachijedn
ostkachorganizacyj-nych,któreczęśćswoichzadańwykonujądziękiwspółdziała niuztrze-c i m sektorem.
Kolejnyetap(2)totworzeniewstępnychplanówdziałania centrumw s p a r c i a . Tostandardowyelementprocesów,
wynikającywprzypad-k u jednostewynikającywprzypad-ksamorząduterytorialnegozwynikającywprzypad-kwestiizwiązany
chzpla-nowaniemwydatkowaniaśrodkówpublicznychwrocznymb udżecie.Kluczowenatymetapieokazujesięprzygotowanie planufinansowego
– zapewnienieśrodkównadziałaniecentrum.Drugiistotn yelementprocesustanowiuzgodnieniezróżnymiinteresari
oceskonsultacjimożeprzyjmowaćpostaćsforma-l i z o w a n ą (obiegdokumentów)oceskonsultacjimożeprzyjmowaćpostaćsforma-lubcałkowicieswobodn
ą(spotkania,rozmowyizapisywaniewspólnychustaleń).Te
ndrugisposóbkonsul-t a c j i jesndrugisposóbkonsul-tskundrugisposóbkonsul-tecznywłaściwiendrugisposóbkonsul-tylkowprzypadkumałychs amorządówi przyniewielkiejliczbiepodmiotówpozarządo
wychizaangażowa-nychmieszkańców,doczasuwypełnianiaprzezobiestronyw arunkówporozumieńkonsultacyjnych.
Powspólnychplanachnastępujeorganizacjaotwartego konkursuofertiwyłonieniewykonawcycentrum(4).Oczywi ścieetaptenpojawi
67
zenieiudostępnieniemiejsca,gdziebędziefunkcjo-no w ać zenieiudostępnieniemiejsca,gdziebędziefunkcjo-nowypodmiot,organizacjęjegopracy,zatrudnie
nieczydele-gowaniepracownikówitd.Szczegółowyzakresdziałaniaz ależyniet y l k o odwcześniej sporządzonej koncepcjiczyprzygotowanegoplanu,pomysłówzawartych
wzwycięskiejoferciezadaniapublicznegoczyza-gwarantowanychśrodków,ale takżebieżącychpotrzeb.
Jakoostatnielementprocesurealizacjizadaniapublic
znegopoja-w i a sięeznegopoja-waluacjadziałaniacentrum.Możeonabyćrealizo wanaprzezz e s p o ł y ewaluacyjne(złożonezosóbwydele
tórewią-62 Reianziccizidińpzbancznychpzezrginnzicceprziz ądre Prasce–defnncce
żąsięzeskutecznymfunkcjonowaniemcentrumwsparcia
organiza-cjipozarządowychjakozadaniempublicznym.Abyuspraw nićjegoprocesrealizacji,należyzadbaćwszczególnościoja kośćkomunikacji(zarównoformalnej,jakinieformalnej),od
politycznieniedziałaniata-k i c h centrów,politycznieniedziałaniata-kreowanieliderówwspółdziałania(zarówno postroniepozarządowej,jakipublicznej)iwreszciepoprawę
profesjonalizacjiza-rządzaniaworganizacjipozarządowej,realizującejzadanie publiczne.