Diagnoza psychologiczno-pedagogiczna jest nieodłącznym elementem edukacji.
Adresowana jest praktycznie do wszystkich dzieci, zarówno uczniów najzdolniejszych, jak i tych, którzy przejawiają specjalne potrzeby edukacyjne o różnym charakterze i nasileniu.
Zazwyczaj stanowi ona odpowiedź na pojawiający się problem z dzieckiem/uczniem, w kontekście procesu edukacyjnego i dobrostanu dziecka oraz wyznacza kierunek podejmowanych działań. Pozwala też lepiej poznać zespół klasowy, jego strukturę i dynamikę oraz uczniów jako indywidualne jednostki i członków grupy.
W ramach pracy diagnostycznej należy wykonać następujące czynności:
1. badanie lateralizacji
2. badanie sprawności grafomotorycznej 3. badanie sprawności motorycznej rąk 4. badanie orientacji w schemacie ciała 5. badanie techniki czytania
Skorzystaj z poniższych instrukcji, a rezultaty badań wpisz do arkuszy wyników lub zapisz na wypełnionych przez dzieci kartach pracy
Ad.1. BADANIE LATERALIZACJI wg H. Spionek, M. Stambak Ogólne zasady badania lateralizacji:
Stawiamy osobę badaną w sytuacji wyboru jednego z narządów parzystych: oka (O), ręki (R), nogi (N), ucha (U)
Aby uniknąć pomyłki, wykonujemy co najmniej po 3 różne próby na każdy z parzystych narządów
Unikamy czynności, które mogłyby być ćwiczone (szczególnie chodzi o czynności wykonywane rękami; niekiedy porównujemy efekty pracy obu rąk, aby uzyskać informację o przewadze czynnościowej jednej z rąk)
Ocena wyników badań
Obserwując osobę badaną w trakcie wykonywania czynności możemy stwierdzić przewagę
jednego z narządów parzystych. Oznaczamy literą „P” przewagę prawej strony, literą ,,L”-
lewej strony; brak przewagi oznaczamy znakiem „ = ". Zestawiamy dane w formułę
lateralizacji.
Przebieg badania
I. Badanie lateralizacji w zakresie oczu
1. Pomoce: Kalejdoskop (lub „lunetka" - kartka zwinięta w rulon) „weź kalejdoskop (lub
„lunetkę") w OBIE RĘCE i popatrz JEDNYM OKIEM przez dziurkę"
2. Pomoce: kartka papieru formatu A5, z dziurką o średnicy 3-4 mm. „Weź kartkę w OBIE RĘCE, wyciągnij ręce tak, abyś przez dziurkę zobaczył(-a)... (wskazujemy obiekt - np.
wazon, lampa, kontakt, zabawka itp.)
Widzisz? Jeśli tak, to przybliżaj kartkę do buzi, wolno, a teraz (w odległości ok. 30 cm od nosa) szybko do JEDNEGO OKA!"
3. Pomoce: wazon (ciemna butelka; rulon z papieru) oraz jakiś drobiazg w wazonie (cukierek, moneta, guzik itp.) „Zajrzyj jednym okiem - co jest w środku?"
II. Badanie lateralizacji w zakresie rąk
1. Pomoce: piłka (o średnicy od 15 do 40 cm) „Chwyć piłkę w obie ręce, a do mnie odrzuć JEDNĄ RĄCZKĄ" Bawimy się z dzieckiem tak długo, dopóki dziecko nie rozluźni się, nie będzie swobodne. W tej próbie należy także zaobserwować ogólną sprawność ruchową dziecka.
2. „Marionetka"
Próbę wykonuje się w pozycji stojącej. Demonstrujemy sposób wykonania - unosimy ręce w bok i zginamy je w łokciach pod kątem prostym: Dłonią (i przedramieniem) ruchem ciągłym wykonuje się obroty w jedną i drugą stronę wokół osi przedramion.
Stojąc przed osobą badaną mówimy: „Będziemy wkręcać żarówki. Rób to, co ja (ustawiamy ręce dziecka.). Szybko, jeszcze szybciej! Ja ręce opuszczę, a ty wkręcaj żarówki, szybko, tak szybko jak potrafisz! (Obserwujemy, która ręka jest sprawniejsza). Opuść ręce, strzepnij je, a teraz wkręcaj żarówkę jedną ręką, szybko bardzo szybko. Opuść rękę, a teraz zrób to samo drugą ręką, szybko, szybko!"
Na przewagę jednej ręki nad drugą wskazuje większa płynność ruchów, dłuższy czas wykonywania ćwiczenia, a także brak (lub słabiej występujące) współruchów drugiej ręki (lub mięśni twarzy).
3. Pomoce: dwie kartki papieru formatu A5 (czystego), miękki ołówek o dł. od 10-12 cm.
„Weź ołówek i na jednej kartce narysuj domek, komin i dym lecący z komina. Obok narysuj
„ślimaka" (demonstrujemy ruch: ). Dobrze, a teraz weź ołówek do drugiej ręki i na drugiej kartce narysuj to samo. Nie umiesz? Spróbuj, jak śmiesznie wyjdzie".
Obserwujemy sposób trzymania ołówka, układ ręki, nacisk ołówka na papier, płynność
ruchów itp. Ręka dominująca „pracuje” lepiej.
82
lll. Badanie lateralizacji w zakresie nóg 1. Pomoce: piłka lub klocek
„Podbiegnij i strzel gola - zobaczymy, czy obronię"
2. „Skacz na jednej nodze stąd dotąd" (wyznaczamy odległość około 2 m.) 3. Gra w klasy
Pomoce: klocek
„Skacz na jednej nodze i tą nogą, na której skaczesz popychaj klocek do przodu".
IV. Badanie lateralizacji w zakresie uszu 1. Pomoce: telefon komórkowy .
„Odegraj scenkę, jak rozmawiasz z kimś przez telefon, a ja postaram się odgadnąć, kto to?”
2. „Przysuń się, coś ci powiem szeptem do ucha”.
3. Pomoce: zegarek trzymany w ręce na wysokości oczu dziecka.
„Przysuń ucho i posłuchaj, czy ten zegarek cyka”
Uzyskane wyniki zestawiamy w formułę lateralizacji (przykłady)
O-PPP O-LLL
R-PPP jednorodna, silna, prawostronna R-LLL jednorodna, silna,
N-PPP N-LLL lewostronna
O-LLL niejednorodna; silna lewooczność, R-PPP silna praworęczność,
N-PLP słaba w zakresie nóg (obunożność) U-LLL silna lewouszność
UWAGA:
Zapis i interpretacja wyników dla każdego dziecka powinny być wykonane według wzoru:
Uwagi: należy wpisać, które polecenia stanowiły dla dziecka trudność
ARKUSZ WYNIKÓW BADANIA LATERALIZACJI
84
Ad.2. BADANIE SPRAWNOŚCI GRAFOMOTORYCZNEJ wg M. Stambak
Celem badania jest określenie sprawności graficznej i płynności ruchów ręki (tzn. melodii kinetycznej)
Próba SZLACZKI - przeznaczona dla dzieci od 4-8 lat.
Pomoce: kartka formatu A-4 z narysowanymi w liniach wzorami szlaczków (wzór arkusza poniżej), ołówek miękki (nie może być mazak lub kredka, gdyż nie zaobserwuje się zmiany nacisku na kartkę przy zmęczeniu ręki). Ułożenie kartki – poziome.
Polecenie dla dziecka: „Dokończ te szlaczki najlepiej jak potrafisz, staraj się rysować je bez odrywania ręki".
Interpretacja wyników:
Wzory szlaczków i normy wiekowe:
norma: 4-5 lat norma: 5-6 lat norma: 6-7 lat norma: 6-7 lat
norma - powyżej 7 lat
Im mniej dziecko zniekształci szlaczek i im dłużej rysuje bez odrywania ręki, tym ma lepszy poziom graficzny i lepszą melodię kinetyczną. Zupełnie zmieniony kształt szlaczków przeznaczonych dla dzieci o 2 lata młodszych od wieku życia dziecka badanego wskazuje na konieczność konsultacji psychologicznej (można podejrzewać dysgrafię). Należy także ocenić sposób trzymania ołówka przez dziecko, układ dłoni, nadgarstka itp.
Próba LABIRYNTY - przeznaczona dla dzieci od 4-7 lat
Pomoce: kartka formatu A-4 z narysowanymi labiryntami (wzór poniżej) , ołówek miękki (nie może być mazak lub kredka, gdyż nie zaobserwuje się zmiany nacisku na kartkę przy
zmęczeniu ręki). Ułożenie kartki – poziome.
Polecenie dla dziecka: „Narysuj drogę, jaką musi pokonać żabka i miś, aby dotrzeć do środka labiryntu. Staraj się rysować bez odrywania ręki".
Interpretacja wyników:
Za poprawnie wykonane zadanie uznajemy narysowaną bez odrywania ręki drogę, która nie przecina i nie dotyka linii labiryntu – przyznajemy 5 punktów.
Za każde dotkniecie lub przecięcie linii labiryntu oraz oderwanie ręki odlicza się 0,5 pkt.
Ocena: 5 pkt. - bardzo dobra, 4 pkt. – dobra, 3 pkt. – dostateczna , 0-2 pkt. niedostateczna Próbą SZLACZKI i LABIRYNTY należy przebadać troje dzieci z klasy 0 lub I.
Zapisu wyników wraz z ich interpretacją dokonaj na kartach graficznych, na których
pracowały dzieci. W lewym górnym rogu zapisz imię i wiek dziecka.
86
Ad.3. BADANIE SPRAWNOŚCI MOTORYCZNEJ RĄK
Próba KRESKOWANIA - przeznaczona dla dzieci od 6 do 14 lat
Pomoce: kartka papieru formatu A-4 pokratkowana liniami tworzącymi kwadraty o boku 1 cm (wzór poniżej), ołówek miękki o długości ok. 12 cm., stoper lub zegarek z sekundnikiem
Polecenia dla dziecka: „Weź ołówek, widzisz te kratki? Będziesz w każdej kratce stawiał pionową kreskę tak szybko, jak potrafisz. Staraj się nie wychodzić poza linie kwadracików, uważaj, żeby nie ominąć żadnej kratki. Nie można cofać się". Dziecko bierze ołówek do ręki, którą samo wybierze. „Czy dobrze zrozumiałeś(aś)? Staraj się stawiać kreski z góry w dół (demonstrujemy w powietrzu) najszybciej jak możesz, tak długo, dopóki nie powiem: stop".
Kartka leży poziomo, zaczynamy mierzyć czas, gdy dziecko zaczyna stawiać pierwszą kreskę. Dziecko może rysować od lewej do prawej lub odwrotnie. Podczas pracy dziecka kilkakrotnie je pospieszamy: „Szybciej, jeszcze szybciej". Po upływie 1 minuty przerywamy pracę dziecka, zaznaczamy ostatnią kreskę, oznaczamy na marginesie, którą ręką dziecko rysowało (np. RP - ręka prawa, RL- ręka lewa), następnie, bez odpoczynku dziecka mówimy:
„Dobrze, teraz weź ołówek do drugiej ręki i będziesz stawiać kreski drugą ręką tak szybko, jak potrafisz". Dziecko może stawiać kreski w tej linii, gdzie skończyło, lub od nowej linii.
Przeprowadzamy w ten sposób po 2 próby każdą ręką na zmianę. Przerwa między próbami jest kilka sekund potrzebnych do przełożenia ołówka do drugiej ręki i przypomnienie dziecku, że ma pracować szybko. Jeżeli dziecko stawia kreski zbyt wolno i staranie, przerywamy próbę wyjaśniając, że kresek ma być jak najwięcej i nie muszą być zbyt ładne.
Po wykonaniu próby liczymy liczbę kresek postawionych każdą ręką, wyniki wpisujemy na margines kartki do kreskowania. Poprzestajemy na czterech wynikach (nie sumujemy ich!).
Interpretacja wyników Próba kreskowania bada:
- lateralizację w zakresie rąk - ręką dominującą dziecko stawia więcej kresek w każdej próbie, kreski te mają „lepszą jakość" oraz siłę lateralizacji (różnica kilku kresek świadczy o słabej lateralizacji, różnica powyżej kilkunastu kresek między ręką prawą i lewą świadczy o silnej lateralizacji).
- sprawność motoryczną rąk - porównując lepszy wynik każdej ręki z medianą w poniższej
tabeli można określić sprawność ręki w latach
88
Dziecko, u którego sprawność motoryki ręki dominującej jest niższa w stosunku do wieku życia o około 2 lata wymaga konsultacji psychologicznej (podejrzenie dysgrafii).
Różnica wiekowa między sprawnością ręki dominującej i nie dominującej u prawidłowo przy stawianiu dziecku wymagań i ocenianiu go).
U W A G A : K a r t k a d o p r ó b y k r e s k o w a n i a p o w i n n a m i e ć f o r m a t A - 4 liczba kresek na 1 min.
6 55 44-66
90
ARKUSZ WYNIKÓW BADANIA SPRAWNOSCI MOTORYCZNEJ RĄK
1. Imię dziecka………..wiek …… lat , klasa ………
Sprawność motoryczna rąk:
Kreskowanie – próba nr 1……….
- próba nr 2 ………
Lateralizacja w zakresie rąk
Ręka dominująca………
Uwagi i zalecenia……….
2. Imię dziecka………..wiek …… lat , klasa ………
Sprawność motoryczna rąk:
Kreskowanie – próba nr 1……….
- próba nr 2 ………
Lateralizacja w zakresie rąk
Ręka dominująca………
Uwagi i zalecenia……….
3. Imię dziecka………..wiek …… lat , klasa ………
Sprawność motoryczna rąk:
Kreskowanie – próba nr 1……….
- próba nr 2 ………
Lateralizacja w zakresie rąk
Ręka dominująca………
Uwagi i zalecenia……….
4. Imię dziecka………..wiek …… lat , klasa ………
Sprawność motoryczna rąk:
Kreskowanie – próba nr 1……….
- próba nr 2 ………
Lateralizacja w zakresie rąk
Ręka dominująca………
Uwagi i zalecenia……….
Ad.4. BADANIE ORIENTACJI W SCHEMACIE CIAŁA
Aby zbadać, czy dziecko orientuje się w prawej i lewej stronie schematu ciała, należy wykorzystać następujące polecenia:
- Kopnij prawą nogą klocek (piłkę)
Po każdym poleceniu wskazana jest krótka przerwa i zadanie dziecku kilku prostych ćwiczeń (np. 3 pajacyki, przysiady, klaśnięcia w dłonie, podskoki, itp.) dla odwrócenia uwagi od głównego zadania.
Interpretacja wyników:
Za prawidłowe wykonanie danej czynności przyznaje się 1 punkt.
Liczba zdobytych punktów oznacza poziom orientacji dziecka w zakresie stron:
6 - 7 pkt. = orientacja bardzo dobra 4 - 5 pkt. = orientacja dobra 3 pkt. = orientacja słaba
2 pkt. = orientacja bardzo słaba
ARKUSZ WYNIKÓW BADANIA
ORIENTACJI W PRAWEJ I LEWEJ STRONIE SCHEMATU CIAŁA
1. Imię dziecka………...wiek……… lat , klasa ………
7. Kopnij prawą nogą klocek (piłkę)
SUMA OCENA
Ocena jakościowa
………..………
………
92
7. Kopnij prawą nogą klocek (piłkę)
SUMA
7. Kopnij prawą nogą klocek (piłkę)
SUMA OCENA
Ocena jakościowa
……….………
………
Ad. 5. BADANIE TECHNIKI CZYTANIA – wg J.Konopnickiego
Test do badania techniki czytania głośnego jest testem indywidualnym, jednominutowym. Badany uczeń czyta go głośno przez jedną minutę w obecności wyłącznie nauczyciela.
Test jest przeznaczony dla uczniów klas I – VII. Zaczyna się go czytać zawsze od początku.
Materiał testowy dla klas VII kończy się na słowie „piach”, pozostałe słowa to słowa zapasowe dla szybko czytających.
Z końcem roku szkolnego w ciągu jednej minuty każdy uczeń powinien przeczytać : KLASA LICZBA WYRAZÓW
Każde błędnie odczytane słowo odliczamy od wyniku ogólnego nie przerywając uczniowi czytania, aby go nie peszyć
Za wyjątkiem klasy I, test powinien być używany również w różnych okresach roku szkolnego jako sprawdzian postępów w czytaniu, ponieważ jest nielogiczny i uczeń nie jest w stanie go zapamiętać
Test pozwala stwierdzić, na jakim poziomie ( na poziomie której klasy ) uczeń
czyta.
94
TEST DO BADANIA TECHNIKI CZYTANIA GŁOŚNEGO DLA KLAS I – VII
I.
ARKUSZ WYNIKÓW BADANIA TECHNNIKI CZYTANIA
1. Imię dziecka……… wiek ……….. lat , klasa ………
Liczba przeczytanych wyrazów……….., poziom czytania – klasa………
Interpretacja………
2. Imię dziecka……… wiek ……….. lat , klasa ………
Liczba przeczytanych wyrazów……….., poziom czytania – klasa………
Interpretacja………
3. Imię dziecka……… wiek ……….. lat , klasa ………
Liczba przeczytanych wyrazów……….., poziom czytania – klasa………
Interpretacja………
4. Imię dziecka……… wiek ……….. lat , klasa ………
Liczba przeczytanych wyrazów……….., poziom czytania – klasa………
Interpretacja………
5. Imię dziecka……… wiek ……….. lat , klasa ………
Liczba przeczytanych wyrazów……….., poziom czytania – klasa………
Interpretacja………
6. Imię dziecka……… wiek ……….. lat , klasa ………
Liczba przeczytanych wyrazów……….., poziom czytania – klasa………
Interpretacja………
96
W dokumencie
Anna Romanowska-Tołłoczko Mirosława Marks Małgorzata Krzak
(Stron 80-96)