DIAGNOZOWANIE CHOROBY PRZEZ PACJENTÓW (NA PRZYKŁADZIE ROZMÓW NA MEDYCZNYCH FORACH

INTERNETOWYCH)

Według danych Polskiej Agencji Prasowej (PAP) LIFE najpopularniej-sza na świecie internetowa wyszukiwarka Google coraz częściej zastępuje wizyty u lekarza. Zjawisko to dotyczy głównie kobiet. Przeprowadzone sondaże wskazują, że co czwarta szuka w sieci odpowiedniej diagnozy, opierając się na zaobserwowanych objawach. Panie najczęściej szukają pomocy, gdy mają kłopoty ze snem, napadami lęku, bólami głowy oraz sferami intymnymi.¹² Przyczyn częstego korzystania z internetowych diagnoz jest kilka. Respondenci twierdzą, że zmusza ich do tego wstyd oraz długie kolejki do specjalistów. Badania przeprowadzone w grupie tysiąca osób w Wielkiej Brytanii wykazały, że 25% pacjentów leczących

10 Testimony to rekomendacje; przekazy, które przybierają postać nieprzygo-towanych wcześniej i obiektywnych, bo pochodzących od kilku przypadkowych rozmówców, zadowolonych użytkowników.

11 K. Banderowicz, Miłość pod lingwistyczną lupą. O tytułach i tekstach pro-mujących poradniki oraz powieści dla zakochanych [w:] W. Żarski, B. Staniów (red.), Miłość niejedno ma imię. Studium monografi czne, Koszalin 2011, s. 24.

12 Według materiałów prasowych zamieszczonych w dzienniku „Polska Głos Wielkopolski” (4 maja 2012 r.) najczęściej czytamy w sieci internetowej o 1. aler-giach – 1,5 mln wyszukań w ciągu miesiąca, 2. grzybicy i cukrzycy – odpo-wiednio 301 tys. i 201 tys. odsłon miesięcznie, 3. grypie – 110 tys. wyświetleń w miesiącu, 4. nadciśnieniu – 90,5 tys. wyszukań, 5. zawale serca – 74 tys. od-słon, 6. chorobach skóry (np. łuszczyca – 110 tys. wyszukań miesięcznie).

KINGA BANDEROWICZ 80

się u „doktora Google’a” stosowało niewłaściwe leczenie w wyniku błęd-nego rozpoznania.

Internauci udzielający się na analizowanych przeze mnie forach re-alizują zarysowany powyżej schemat działań mających na celu dbanie o swoje zdrowie. Aby wprowadzić przejrzystość i zwiększyć trafność wy-szukiwań, administratorzy i moderatorzy takich paneli dyskusyjnych dzielą fora na tematy, czyli wątki odpowiadające powszechnie przyjętym specjalizacjom medycznym. Stąd też wyróżnia się np. forum alergolo-giczne, chiruralergolo-giczne, kardiologiczne czy onkologiczne. Zdarzają się też fora ogólne, a także opinie o lekach i kosmetykach.

Z ontologicznego punktu widzenia osoby korzystające z diagnozy na forach lub w wyszukiwarkach, szukając odpowiedzi na nurtujące pyta-nie, wykorzystują następujące sposoby działania:

– próba zwerbalizowania lub/i rozpoznania nieznanego schorzenia:

(1) zauważyłam to dzisiaj.¹³ był to taki wypukły bąbelek, w kolorze ciemnej krwi, jak rozdrapałam to poleciała z tego właśnie krew. nie bolało, miało jakieś pół centymetra wielkości. pierwszy raz cos takiego u siebie zaobserwowałam. czy to może być coś groźnego?

(2) Od kilku dni mam zaczerwienione gałki oczne, do tego jak zamykam oczy to czuję jakby mi one wychodziły na zewnątrz, takie jakby szczypanie. jest to bardzo uciążliwe pomóżcie co kupić w aptece

(3) Witam. chciałbym się dowiedzieć czegoś w związku z dolegliwościami które mnie ostatnio dręczą. od pewnego czasu, po każdym posiłku mam uczucie sytości pomimo tego że ten posiłek nie jest obfi ty. Łącza się z tym nudności , które potem występują.

Do moich objawów mogę zaliczyć też to że mój brzuch wydaje się wzdęty i jest duży pomimo tego że mam prawidłową wagę. Dręczy mnie również albo suchość w jamie ustnej lub nadmiar śliny. Wogole ostatnio czuję się zmęczony i nie wypoczęty. Takie objawy posiadam i prosze o jakaś rade lub może ktoś podobnie sie czuł i wie co mi może dolegać;

– pytanie o poradę skierowane do internautów:

(1) Czy ktoś z Państwa mógłby mi udzielić odpowiedzi na pytanie jak zwalczyć katar sienny, który zaczyna się wiosną a kończy pod koniec jesieni, czyli jak widać niemal przez cały rok mam zatkany nos?!

(2) witam czego może być powodem od czasu do czasu zakłucie w sercu?

Od czasu do czasu właśnie mnie zakłuje... czym to może być spowodowane?

(3) Mam problem z zatokami. Jak można je wyleczyć? Proszę o w miarę logiczne i pro-ste wskazówki;

– opis dolegliwości lub/i próba autodiagnozy oraz ordynacji leków:

(1) Miewam bardzo częste bóle pleców, są to bóle promieniujące, jakby całe plecy mnie bolały. Zupełnie nie wiem jak sobie z tym poradzić. Może jakieś okłady albo leki? Sam już nie wiem.

13 Cytaty podaję w oryginalnej formie (orto)grafi cznej i językowej.

EKWIWALENTY (?) PORAD SPECJALISTYCZNYCH… 81 (2) Witam czy maść Triderm można stosować na penisa?? lekarz mi przepisał a w ulotce wyczytałem że nie należy i jestem w kropce. 3 razy już posmarowałem. Jeśli nie to będę stosował clotrimazol...

(3) Witam. Bardzo chciałam schudnąć. Stosowałam już chyba wszystkie możliwe diety i tabletki, ale dopiero po namowie koleżanki zaczęłam brać Actislimfę. Jak na razie 5 kg mniej w miesiąc. Cudownie. Chciałabym je polecić wszystkim kobietą pragnącym zrzucić kilogramy;

– podanie podstawowych danych (płeć, wiek, przyczyny zachorowa-nia, wygląd) oraz charakterystyka dolegliwości:

(1) Jestem dziewczyną i mam 19 lat. Od miesiąca miewam problemy związane ze sta-wami. Bolą mnie łokcie, nadgarstek, koście paliczkowe, kolana. Zupełnie nie wiem co się dzieje, czuję się jak starsza osoba…. Problem doskwiera mi coraz bardziej, nie mogę normalnie się poruszać i odpoczywać. Co może mi dolegać skoro mam takie objawy jak wspomniałam?

(2) Witam!

Rok temu miałam poważny wypadek samochodowy. Do dzisiaj pozostało mi kilka blizn na twarzy. Co mogę zrobić aby je możliwie najbardziej zniwelować? Nie ukry-wam, że bardzo mi one przeszkadzają w życiu wśród społeczeństwa. Pozdrawiam!

(3) Moim problemem jest brak mutacji a mam już 20 lat. Czy to oznacza, że już zawsze będę brzmiał jak dziecko? jest to niezwykle krępujące podczas zwykłego egzystowania w społeczeństwie. Nie wiem jak mogę sobie z tym poradzić. Jestem barczystej budowy a dziecinny głos widzę jak śmieszy wszystkich wokół!

Dostępność wiedzy medycznej jest obecnie niemal nieograniczona.

Upowszechnia ją nie tylko Internet, ale i inne media. W telewizji obser-wuje się medykalizację reklam i rozpowszechnienie wieloodcinkowych seriali medycznych (por. Chirurdzy, Ostry dyżur, Doktor House, Na dobre i na złe, Szpital miejski, Doktor Quinn itp.). Także w prasie, zwłaszcza ko-lorowej, znajdują się stałe rubryki, zazwyczaj w formie listów do redakcji, poświęcone poradnictwu medycznemu (por. Zdrowie. Pytaj specjalistów w „Przyjaciółce”). Wzorem rozmów internetowych w prasie kobiecej także odnaleźć można omówione powyżej strategie, np.:

Zaczęłam się odchudzać. K o l e ż a n k a m ó w i [podkreślenia moje – K. B.], że n i e p o w i n n a m teraz pić zielonej herbaty, bo działa odwadniająco (P); P r a w d o p o -d o b n i e jest to torbiel pourazowa (P); Często m a m p r o b l e m y z zapaleniem zatok.

S ł y s z a ł a m , że może mi pomóc płukanie za pomocą jakiegoś urządzenia (P); S ł y -s z a ł a m , że niektóre pozycje -sprzyjają poczęciu dziecka. C z y t o p r a w d a ? (DR);

Mój mąż niedawno wyszedł ze szpitala. Chcielibyśmy znowu być ze sobą w łóżku, ale n i e w i e m, czy mu to nie zaszkodzi. Wstydzę się zapytać o to lekarza (DR).

W przedstawionych wyżej tekstach (internetowych i prasowych) wska-zać można elementy podkreślające niepewność stawianej (auto)diagnozy i brak wiedzy z określonego zakresu.

Wskaźniki językowe:

– modulanty: prawdopodobnie;

– czasowniki modalne: chciałbym się dowiedzieć czegoś w związku z dolegliwościami;

– pytania: czy to prawda?; czy to może być coś groźnego?

KINGA BANDEROWICZ 82

Wskaźniki pozajęzykowe:

– asekurowanie się: nie wiem, czy to nie zaszkodzi;

– podkreślanie bycia laikiem: pierwszy raz cos takiego u siebie zaob-serwowałam; zupełnie nie wiem jak sobie z tym poradzić;

– posiadanie wiedzy jedynie z zasłyszenia: słyszałam; koleżanka mówi;

– odwołanie się do doświadczeń innych osób: może ktoś podobnie sie czuł i wie co mi może dolegać.

Niekiedy także sami chorzy mają świadomość tego, że otrzymywane na forach porady nie są wiarygodnymi źródłami informacji, np.: Może ktoś z Was coś podpowie, chociaż wiem ze nie jesteście lekarzami. Nie-zmiernie rzadko osoby odpowiadające na posty czynią zastrzeżenia względem interpretacji wyników, por.: Porada internetowa nie może słu-żyć interpretacji wykonanych badań ponieważ stan pacjenta ocenia się w kontekście całego obrazu choroby a nie wykonanych badań. Proszę skonsultować wynik z lekarzem prowadzącym. Również administratorzy poszczególnych stron zastrzegają, aby zdobytych informacji nie trakto-wać jako propozycji ostatecznego postępowania medycznego:

(1) Pamiętaj, że porady na forum medycznym są tylko sugestią i nie zastąpią wizyty u lekarza. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skontaktować się ze specja-listą!

(2) Zastrzeżenie dotyczące pojęć medycznych. Wiele artykułów Wikipedii zawiera in-formacje dotyczące zdrowia. Nie jesteśmy w stanie zagwarantować rzetelności ani aktualności, dlatego nie można szukać w Wikipedii porad na tematy zdrowotne. Zde-cydowana większość artykułów o tematyce zdrowotnej jest napisana przez osoby nie posiadające jakiegokolwiek wykształcenia medycznego. Artykuły Wikipedii dotyczące medycyny, weterynarii i tematów pokrewnych nie mogą być traktowane jako porada medyczna ani jako opinia medyczna w przypadku jakiegokolwiek problemu zdrowot-nego lub sposobu leczenia. Nawet jeżeli opis zawarty w artykule jest zgodny z ak-tualną wiedzą medyczną, może nie mieć zastosowania do konkretnego przypadku chorobowego, objawów czy terapii. Zamieszczone w encyklopedii informacje nie mogą być podstawą do przeprowadzenia samodiagnozy, leczenia ani podejmowania jakich-kolwiek działań związanych ze zdrowiem. Nie są one także w stanie zastąpić wizyty u lekarza, lekarza weterynarii czy też farmaceuty.

Podczas wizyty chorego w gabinecie lekarskim w wyniku standar-dowych interakcji lekarz – pacjent osoba niosąca pomoc ma szansę wy-słuchania opisu dolegliwości, wywiadu, przeprowadzenia badania (!), ustalenia rozpoznania, zaordynowania leków, zalecenia postępowania leczniczego. Obcowanie z wirtualnymi specjalistami, którymi nierzadko okazują się zwyczajni amatorzy,¹⁴ doprowadza do tego, że osoby chore (nawet z wyższym wykształceniem) nie zauważają objawów rozwijającej się choroby. Wizyta u lekarza schodzi na drugi plan. Znajduje to od-zwierciedlenie w cytowanych postach, w których internauci przyznają, że specjalistyczną kontrolę traktują – w odniesieniu do mniej poważnych chorób – jedynie jako uzupełnienie (sic!) wirtualnej konsultacji.

14 Traktować ich należy jako kontynuatorów działań wędrownych szama-nów, uzdrowicieli, ludowych znachorów.

EKWIWALENTY (?) PORAD SPECJALISTYCZNYCH… 83

METODY LECZENIA CHORÓB WEDŁUG INTERNAUTÓW