Doros³oœæ w Domu Pomocy Spo³ecznej

Czêœæ osób doros³ych z niepe³nosprawnoœci¹ intelektualn¹ z ró¿nych powo-dów nie mieszka ze swoj¹ rodzin¹ ani samodzielnie, ich domem staje siê dom po-mocy spo³ecznej. Dla niektórych mieszkañców jest to placówka, do której trafili zaraz po urodzeniu lub we wczesnym dzieciñstwie, dla innych miejsce, w którym

zamieszkali ju¿ w ¿yciu doros³ym. ¯aden z naszych rozmówców obecnie nie pra-cuje na sta³e (otrzymuj¹ renty, z których czêœæ odci¹gana jest przez placówkê, w której mieszkaj¹). Tylko dwóch „dorabia dorywczo na papierosy” – jeden z mê¿czyzn robi za pieni¹dze zakupy innym wspó³mieszkañcom, drugi wykonu-je dorywcze prace i w ten sposób opisuwykonu-je swowykonu-je zajêcie:

(...) podajê numer telefonu i ona mnie przyk³adowo daje numer, robiê wszystko. Malowanie, tyn-kowanie, szpachlowanie, beton, sprz¹tanie. Wszystko. Zawsze parê groszy wpadnie. Tylko taka sytuacja jest, ¿e jeden doceni, drugi nie doceni. Jeden zap³aci mniej, inny wiêcej (Jan, l. 51, lekki st. niepe³nosprawnoœci intelektualnej, Szczytno).

Ich ¿ycie jest dosyæ monotonne, wszyscy chcieliby pracowaæ, mieæ wiêcej pie-niêdzy. Dwu naszych rozmówców przyznaje siê do problemów z u¿ywkami (alkohol, w¹chanie rozpuszczalnika) i zauwa¿a zwi¹zek swojego uzale¿nienia z obecn¹ sytuacj¹ ¿yciow¹ (by³a to przyczyna, z powodu której ich bliscy zdecy-dowali siê umieœciæ ich w DPS-ie). Doroœli z tej grupy, mimo ¿e pozytywnie oceniaj¹ miejsce swojego zamieszkania i poziom ¿ycia w placówce, marz¹ o swo-jej rodzinie, mieszkaniu. Jeden z rozmówców uwa¿a, ¿e lepiej ¿yje mu siê w DPS-ie ni¿ wczeœniej.

Ja bardzo jestem zadowolony, bo dlatego, ¿e jak tam mieszka³em, to mia³em problemy. P³aci³em za œwiat³o, za gaz, za mieszkanie nie mog³em zap³aciæ. Atakowali mnie komornikami, s¹dami, a teraz jedna, druga k³ania siê na ulicy (...) «wysz³em» na prost¹ drogê. Wtedy z ryjem do mnie, a teraz «dzieñ dobry panie Janku»(Jan, jw.)

Reasumuj¹c, mo¿na zaobserwowaæ pewn¹ prawid³owoœæ, jeœli chodzi o sytu-acjê doros³ych z niepe³nosprawnoœci¹ intelektualn¹. Wszystkie badane osoby – o ile znaj¹ wartoœæ pieniêdzy – chcia³yby poprawy swojej sytuacji materialnej, ale tylko czêœæ myœli o pracy jako sposobie zdobycia pieniêdzy. Nasi rozmówcy rzad-ko maj¹ okazjê pracowaæ na otwartym rynku pracy (najczêœciej jest to jedynie praca okresowa), ale ci, którzy jej doœwiadczyli, deklaruj¹ chêæ pracy, dostrzegaj¹ jej korzyœci od strony zarówno materialnej, jak i spo³ecznej.

Konieczna wydaje siê praca z rodzinami doros³ych z niepe³nosprawnoœci¹ in-telektualn¹. W naszej rzeczywistoœci nadal dominuje model wspólnego zamie-szkiwania z rodzicami lub rodzeñstwem i to oni odgrywaj¹ du¿¹ rolê, jako ci, któ-rzy inicjuj¹, wspieraj¹ i podtktó-rzymuj¹ aktywnoœæ osób niepe³nosprawnych. To od nich zale¿y w du¿ym stopniu, czy doroœli bêd¹ chcieli pracowaæ, nawi¹zywaæ kontakty spo³eczne, a ich ¿ycie bêdzie urozmaicone.

Prawie wszyscy z naszych rozmówców – niezale¿nie od miejsca zamieszkania - zetknêli siê z propozycj¹ udzia³u w WTZ. Jest to oznak¹ rosn¹cych mo¿liwoœci, bo chocia¿ nadal w niektórych miejscach s¹ d³ugie kolejki, aby dostaæ siê do nich, jednoczeœnie powstaje ich coraz wiêcej. Ponadto organizowany jest bezp³atny transport, co umo¿liwia dotarcie do warsztatów tak¿e osobom z mniejszych i dalej po³o¿onych miejscowoœci.

Oczywiœcie te mo¿liwoœci nadal s¹ niedostêpne dla wszystkich niepe³nospra-wnych intelektualnie. Du¿ym problemem jest grupa osób z g³êbszymi stopniami niepe³nosprawnoœci intelektualnej (znacznym i g³êbokim), których stan funkcjo-nowania nie pozwala na korzystanie z warsztatów.

Bibliografia

Bartnikowska U., ¯yta A. (2007), ¯yj¹c z niepe³nosprawnoœci¹. Przesz³oœæ, teraŸniejszoœæ i przysz³oœæ, Wyd. Edukacyjne Akapit, Toruñ

Byczkowska U., Nosarzewska S., ¯yta A. (2003), Bycie doros³ym czy „wiecznym dzieckiem”? Doros³oœæ osób z g³êbsz¹ niepe³nosprawnoœci¹ intelektualn¹, [w:] Rzedzicka K.D., Kobylañska A. (red.), Doros³oœæ, niepe³nosprawnoœæ, czas wspó³czesny. Na pograniczu pedagogiki specjal-nej, OW „Impuls”, Kraków

D¹browska A. (2003), Pytania o mo¿liwoœci bycia doros³ym z niepe³nosprawnoœci¹ intelektualn¹ we wspó³czesnym œwiecie, [w:] Rzedzicka K.D., Kobylañska A. (red.), Doros³oœæ, niepe³no-sprawnoœæ, czas wspó³czesny. Na pograniczu pedagogiki specjalnej, OW „Impuls”, Kraków Krause A. (2004), Cz³owiek niepe³nosprawny wobec przeobra¿eñ spo³ecznych, OW „Impuls”,

Kraków

Krause A. (2003), Problemy opieki i rewalidacji osób doros³ych z upoœledzeniem umys³owym – nie-dobór rozwi¹zañ w teorii i praktyce, [w:] Rzedzicka K.D., Kobylañska A. (red.), Doros³oœæ, niepe³nosprawnoœæ, czas wspó³czesny. Na pograniczu pedagogiki specjalnej, OW „Impuls”, Kraków

Lausch-¯uk J. (2003), Modele wspierania osób z niepe³nosprawnoœci¹ intelektualn¹ i ich rodzin, [w:] Rzedzicka K.D., Kobylañska A. (red.), Doros³oœæ, niepe³nosprawnoœæ, czas wspó³czesny. Na pograniczu pedagogiki specjalnej, OW „Impuls”, Kraków

Miles M. B., Huberman A. M. (2000), Analiza danych jakoœciowych, Trans Humana, Bia³ystok Ostrowska A. (2003), Kompetencje spo³eczne osób niepe³nosprawnych – bariery doros³oœci, [w:]

Rzedzicka K.D., Kobylañska A. (red.), Doros³oœæ, niepe³nosprawnoœæ, czas wspó³czesny. Na pograniczu pedagogiki specjalnej, OW „Impuls”, Kraków.

Adulthood of persons with intellectual disability Limitations and possibilities in the social relations perspective

The article presents a partial review of the results of empirical research, conduted as a part of broader project, focused on the question of social relations and experiences of adults with intellectual disability. 300 people were researched, with various degree of dis-ability, living in Warmiñsko-Mazurskie voivodship. The research regarded the range of in-terpersonal contacts, social status and position, as well as the subjective and objective effects of social change, subjective sense of stigmatization and exclusion, the criteria for so-cial isolation and mechanisms fostering the soso-cial integration of adults with intellectual dis-ability. The diagnostic poll method was supported by a biographical and narrative interview. This text is based on analysis and interpretation of 30 interviews, conducted among 18 men and 12 women, aged 21 – 51.

Dorota Krzemiñska