KLIMATYCZNYCH.
Współpraca z Wikingami
152
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2019Na kształt sił zbrojnych Królestwa Norwegii, a także koncepcję jego obrony, mają wpływ położenie geograficzne, liczba ludności oraz ukształtowanie i pokrycie terenu.
+
FORVAERTS MEDIEARKI
Współpraca z Wikingami
153
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2019
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2019
154
i Bergen. Liczą 26 okrętów obrony wybrzeża, dzie-więć obrony przeciwminowej, sześć okrętów podwod-nych oraz pięć fregat. Siły powietrzne stacjonują w garnizonach: Bardufoss, Bodo, Ørland, Rygge i Gardermoen. Dysponują czterema eskadrami samo-lotów F-16 oraz czterema eskadrami samosamo-lotów transportowych Lockheed P3-C Orion. Wojska lądo-we, których trzon stanowi Brygada Północ (North Brigade), rozmieszczone są w garnizonach: Troms, Osterdalen, Oslo, Rena, Setermoen, Bardufoss i Skjold. W czasie pokoju liczą około 9 tys. żołnie-rzy, z czego 4540 to żołnierze zawodowi i 4500 – z poboru.
Armia norweska tym różni się od naszych sił zbrojnych, że ma tylko trzy rodzaje sił zbrojnych (si-ły morskie, si(si-ły powietrzne i wojska lądowe), a nie pięć. U Norwegów wojska specjalne i wojska obrony terytorialnej znajdują się w strukturach organizacyj-no-etatowych trzech rodzajów sił zbrojnych. Do naj-ważniejszych zadań wojsk lądowych należy:
– zapewnienie obrony terytorium kraju w razie ataku;
– monitorowanie sytuacji na granicy z Rosją;
– utrzymywanie stałej obecności na obszarze kraju w celu przeciwdziałania ewentualnym wtar-gnięciom przeciwnika;
– ochrona i zapewnienie bezpieczeństwa Pałacowi Królewskiemu;
– wydzielanie kontyngentów wojskowych do udzia-łu w międzynarodowych operacjach wsparcia pokoju (Peace Support Operations – PSO) z mandatu Organi-zacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) lub Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ);
– wspieranie ludności cywilnej podczas likwidacji skutków klęsk żywiołowych.
Dowódcy wojsk lądowych podlegają:
– Brygada Północ,
– Straż Graniczna – garnizon SOR w Varanger, – Gwardia Królewska – garnizon Oslo,
– Dowództwo Operacji Specjalnych – garnizon Osterdalen,
– Akademia Wojskowa – garnizon Oslo, – Centrum Zabezpieczenia Działań,
– Centrum Szkolenia Zabezpieczenia Logistycz-nego w Ssessvollmoen,
– Centrum Walki Lądowej – garnizon Osterdalen, Rena,
– kompanie gwardii wewnętrznej wojsk lądowych.
Ponadto w skład sił zbrojnych wchodzi Logi-styczna Organizacja Obronna, Wojskowa Obrona Cybernetyczna i Norweska Gwardia Wewnętrzna (Norwegian Home Guard – NHG, norw. Heimever-net – HV). Norweskie Połączone Dowództwo (Nor-wegian Joint Headquarters – NJHQ) znajduje się w miejscowości Bodo i jest odpowiedzialne za pro-wadzenie operacji militarnych na terytorium kraju oraz poza jego granicami. Dowodzi również kon-tyngentami biorącymi udział w operacjach pokojo-wych. Siły zbrojne w czasie pokoju liczą około
21 tys. żołnierzy + 49,7 tys. członków Norweskiej Gwardii Wewnętrznej, w czasie wojny: około 74 tys. żołnierzy + 49,7 tys. gwardzistów.
GWARDIA WEWNĘTRZNA
Idea powstania Norweskiej Gwardii Wewnętrznej (NHG) pojawiła się pod koniec II wojny światowej.
Została ona utworzona 6 grudnia 1946 roku, a jej głównym celem jest niedopuszczenie, aby jeszcze kie-dykolwiek w przyszłości obce wojska defilowały głów-nymi ulicami Oslo przed Pałacem Królewskim, jak to miało miejsce 9 kwietnia 1940 roku przez wojska nie-mieckie. Pierwsza nazwa gwardii brzmiała Milorg (co po norwesku oznacza „opór”).
Przepisy norweskiego prawa określają, że jednym z podstawowych zadań gwardii jest reagowanie kryzy-sowe. Składa się ona z następujących „segmentów”:
1200 żołnierzy zatrudnionych na stałe, 3500 żołnierzy sił szybkiego reagowania (Rapid Reaction Forces – RRF) oraz 45 tys. żołnierzy sił wzmocnienia, razem około 49 700 gwardzistów.
Gwardia wewnętrzna dysponuje w wojskach lądo-wych 216 (około 90% całości NHG), w marynarce wojennej –17 (około 7,5%) i w siłach powietrznych – 8 kompaniami (około 2,5%). Do głównych zadań tych pododdziałów należy: ochrona kluczowych obiektów infrastruktury państwowej; monitorowanie i kontrolo-wanie sytuacji w kraju, przede wszystkim pod kątem zagrożenia wystąpieniem klęsk żywiołowych; pomoc w zapewnieniu funkcjonowania instytucji publicznych i służb porządkowych (policji) w określonych sytu-acjach (np. w razie klęsk żywiołowych); ochrona mieszkańców przed skutkami klęsk żywiołowych, a w przypadku aneksji kraju – przed oddziaływaniem żołnierzy wojsk okupanta; wspieranie narodowego systemu zarządzania kryzysowego oraz pomoc miej-scowej społeczności po wystąpieniu klęsk żywioło-wych; wzmacnianie wojskowej obecności i ochrona wojsk operacyjnych; prowadzenie działań nieregular-nych. Ponadto w razie uzasadnionych potrzeb może wydzielić ochotników do kontyngentów wojskowych.
Ogólnonarodowa struktura NHG umożliwia rozpo-częcie działań w bardzo krótkim czasie. W tym celu muszą zostać spełnione następujące warunki:
– lokalizacja poszczególnych okręgów NHG pokrywa całe terytorium Norwegii;
– żołnierze rekrutowani do NHG pochodzą ze swo-ich okręgów;
– szkolenie żołnierzy jest prowadzone na obszarze ich okręgu;
– zapasy środków materiałowo-technicznych prze-znaczonych do prowadzenia działań znajdują się na terenie okręgu;
– zadania są realizowane w okręgu.
Gwardia wewnętrzna funkcjonuje w ramach swo-ich obszarów odpowiedzialności (Area of Responsi-bility – AOR).
Siły szybkiego reagowania (RRF) są gotowe do podjęcia działań w czasie około 60 min od wystąpie-SIŁY ZBROJNE
W CZASIE POKOJU LICZĄ OKOŁO W CZASIE WOJNY:
OKOŁO 74 TYS.
ŻOŁNIERZY + 49,7 TYS.
GWARDZISTÓW.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2019
155
nia zdarzenia, czyli w odpowiedzi na ataki terrory-styczne lub zagrożenie bombowe oraz w innych sytu-acjach kryzysowych. W czasie pokoju RRF mogą wspierać policję i inne instytucje porządkowe w egze-kwowaniu prawa i porządku. W każdym okręgu jest minimum jeden pododdział RRF. Występują one we wszystkich rodzajach sił zbrojnych.
W zależności od potrzeb i planowanych zadań w skład tych sił wchodzą następujące pododdziały:
rozpoznawcze; strzelców wyborowych; żandarmerii wojskowej; z psami obronnymi; obrony przed bronią masowego rażenia (OPBMR); zabezpieczenia logi-stycznego; medyczne; łączności; bojowe RRF, a także zespoły nurków (do prowadzenia podwodnych reko-nesansów, wykrywania materiałów wybuchowych itp.); stanowiska obserwacji wybrzeża oraz zespoły pokładowe (do prowadzenia obserwacji, kontroli oraz inspekcji statków, okrętów, jachtów i łodzi).
SYSTEM NABORU I KONTROLI
Do NHG rekrutowani są ochotnicy. Szeregowi mogą w niej służyć do 44. roku życia, a w wyższych stopniach – identycznie jak w norweskich siłach zbrojnych. W ciągu roku szeregowi szkolą się siedem dni, a podoficerowie i oficerowie – dziewięć. Dodat-kowo żołnierze są zobowiązani ukończyć specjali-styczne kursy wymagane na danym stanowisku służ-bowym. Zapleczem „dorosłej” NHG jest „młodzieżo-wa” gwardia wewnętrzna. Służy w niej obecnie ochotniczo około 800–1000 młodych ludzi w wieku od 16 do 21 lat.
Gwardia podlega dowódcy Norweskiego Połączo-nego Dowództwa (NJHQ). W zależności od jej rodza-ju poszczególne pododdziały podlegają merytorycz-nie dowódcom: wojsk lądowych, sił powietrznych lub marynarki wojennej.
Norwegowie dysponują miejscowymi komitetami i radami gwardii wewnętrznej, w skład których wcho-dzą przedstawiciele władz lokalnych oraz wyżsi rangą policjanci. To właśnie oni uczestniczą w komisjach re-krutacyjnych, które weryfikują chętnych do służby.
Oczywiście kandydaci wcześniej muszą pozytywnie przejść badania lekarskie i testy sprawności fizycznej.
Najwyższym ciałem gwardii wewnętrznej jest Rada Narodowa, która współpracuje z szefem Sztabu Gwar-dii Wewnętrznej. Rada Narodowa składa się z 13 osób – przedstawicieli miejscowego społeczeń-stwa (najczęściej lokalnych władz) oraz Konfederacji Norweskich Przedsiębiorców (Confederation of Nor-wegian Enterprise – NHO), członków Konfederacji Unii Handlu (Confederation of Trade Union – LO) oraz żołnierzy z okręgów gwardii wewnętrznej.
Szczeblem niższym od Rady Narodowej są rady okręgów współpracujące z szefem sztabu gwardii we-wnętrznej okręgu. Rady te są dziesięcioosobowe, a ich przedstawiciele wywodzą się z analogicznych instytucji jak członkowie Rady Narodowej.
Kolejnym szczeblem Norweskiej Gwardii Wewnętrznej są rady jednostek wojskowych, które
współpracują z szefem sztabu gwardii wewnętrznej danej jednostki. W skład rady tego szczebla wchodzą żołnierze z tejże jednostki wojskowej.
W 2003 roku podpisano porozumienie (ustawę) między Departamentem Sprawiedliwości a Departa-mentem Obrony, które precyzuje zakres obowiązków podczas prowadzenia wspólnych działań. Wydano do niego rozporządzenia wykonawcze. Ustawa z 2003 roku precyzuje zakres dowodzenia (kierowania) i kon-troli (Command and Control – C2) oraz współpracę między policją i siłami zbrojnymi.
Na szczeblu regionalnym podpisano również lokal-ne porozumienia między komendami regionallokal-nej po-licji i terytorialnymi dowództwami. Są to kluczowe instrumenty służące integracji oraz zrozumieniu za-sad wspólnego użycia sił i środków podczas wspól-nych działań. Ustawa z 2003 roku reguluje m.in. takie kwestie, jak: transport; uzbrojenie i wyposażenie żoł-nierzy NHG; zakres działań podejmowanych podczas katastrof lub klęsk żywiołowych oraz w ramach po-szukiwania i ratownictwa. Dokument ten ustala rów-nież zakres pomocy udzielanej policji przez NHG.
Struktura Norweskiej Gwardii Wewnętrznej jest na-stępująca:
– sztab (Elverum), na którego czele stoi szef, –11 okręgów,
– szkoła podoficerska NHG (Ponsanger),
– szkoła NHG i Centrum Szkolenia Specjalistów (Dombas),
– szkoła NHG i Centrum Szkolenia Specjalistów marynarki wojennej.
Siły NHG marynarki wojennej mają analogiczne zadania jak gwardia wojsk lądowych, z tą tylko różni-cą, że dotyczą obiektów i obszarów związanych z MW. Ponadto do ich zadań należy monitorowanie wszelkich działań na morzu i wzdłuż wybrzeża.
W ich strukturze znajdują się również pododdziały nurków. Mają do dyspozycji kilkadziesiąt różnego ro-dzaju okrętów.
Również NHG sił powietrznych wykonuje iden-tyczne zadania jak gwardia wojsk lądowych. Ponadto wypełnia część obowiązków żandarmerii wojskowej oraz odpowiada za przedsięwzięcia obrony przed bro-nią masowego rażenia (OPBMR), pomoc medyczną oraz ochronę i obronę lotnisk.
Podział obowiązków między szefem sztabu NHG a dowódcą NJHQ jest następujący. Szef sztabu planu-je, organizuje i prowadzi szkolenia oraz przygotowuje żołnierzy i pododdziały do prowadzenia działań. Na-tomiast dowódca NJHQ dowodzi działaniami gwardii po przekazaniu przez szefa sztabu wyszkolonych jej pododdziałów pod jego dowodzenie.
Co roku NHG uczestniczy w kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu (w zależności od potrzeb) przedsię-wzięciach realizowanych na korzyść miejscowych społeczności oraz w ramach ochrony wojsk (Force Protection – FP). Norweska Gwardia Wewnętrzna na-wiązała również międzynarodową współpracę szkole-niową. Najczęściej są to wspólne ćwiczenia oraz
wy-PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2019
156
miana doświadczeń z amerykańską Gwardią Narodo-wą stanu Minnesota.
WYKORZYSTAĆ MOŻLIWOŚCI
Norweska oferta współpracy dla naszych sił zbroj-nych jest bardzo szeroka i dotyczy przede wszystkim przedsięwzięć szkoleniowych (wspólne szkolenia i udział w ćwiczeniach, m.in. z wykorzystaniem sys-temów symulacji pola walki) oraz oczywiście sprze-daży uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Kolejne jej obszary odnoszą się między innymi do zobowiązań natowskich, a także do konsultacji eksperckich w za-kresie profesjonalizacji sił zbrojnych, polityki bez-pieczeństwa i infrastruktury obronnej. Ponadto Pol-ska i Norwegia uczestniczą w międzynarodowym programie wspólnej „produkcji” danych geoprze-strzennych (Multinational Geospatial Co-Production Programme – MGCP).
Współpraca polskiej marynarki wojennej z siłami morskimi Norwegii koncentruje się głównie na reali-zacji umowy na dostarczenie przez norweską firmę Kongsberg Defence & Aerospace zasadniczego uzbrojenia i sprzętu wojskowego dla Morskiej Jed-nostki Rakietowej (MJR).
Umowa obejmuje: systemy rozpoznania, dowodzenia i łączności oraz kierowania uzbrojeniem, a także wy-rzutnie rakietowe, rakiety Naval Strike Missile (NSM) oraz elementy zabezpieczenia logistycznego (samo-chody transportowo-załadowcze i mobilne warsztaty).
Testy odbiorcze systemu przeprowadzono na Cen-tralnym Poligonie Sił Powietrznych oraz w 43 Bazie Lotnictwa Morskiego z wykorzystaniem jednostek pływających 3 Flotylli Okrętów. W trakcie każdego etapu testów w naszym kraju przebywali przedstawi-ciele Kongsberg Defence & Aerospace. Natomiast przedstawiciele naszej marynarki wojennej brali udział w Norwegii w fazie przygotowań bazy szkoleniowej do strzelań rakietowych na poligonie Andoya.
Oficerowie marynarki wojennej biorą udział w cy-klicznych spotkaniach w ramach Forum Użytkowni-ków Rakiet NSM, z których pierwsze, inicjujące, od-było się w 2011 roku w USA, a kolejne są organizowa-ne naprzemiennie w Polsce i Norwegii.
Historia strzelań rakietami NSM jest dość intere-sująca. We wrześniu 2015 roku podczas Międzyna-rodowego Salonu Przemysłu Obronnego (MSPO) w Kielcach podpisano umowę ramową (Implemen-ting Arrangement – IA) na strzelania rakietowe Naval Strike Missile (NSM). Na podstawie tego do-kumentu Marynarka Wojenna RP ma stały dostęp do poligonu morskiego Andoya. Następnie, również we wrześniu 2015 roku, odbyło się polsko-norweskie spotkanie robocze, którego tematem były możliwo-ści wspólnych strzelań rakietowych na tym poligonie w 2016 roku.
W trakcie wizyty delegacji Inspektoratu Marynarki Wojennej (IMW) DGRSZ (20 stycznia 2016 roku) u dowódcy Królewskich Sił Morskich Norwegii (Royal Norwegian Navy – RNoN) w Bergen omówiono
istotne kwestie współpracy, skupiając się głównie na takich zagadnieniach, jak: zadania realizowane przez Królewskie Siły Morskie Norwegii; perspektywy roz-woju okrętów podwodnych obu państw; wspólne strze-lania rakietowe NSM; kształcenie oficerów na potrze-by RNoN. W trakcie wizyty zapoznano się z wybrany-mi elementawybrany-mi kształcenia oficerów w Akadewybrany-mii Królewskich Sił Morskich Norwegii.
W dniach 29 lutego – 9 marca 2016 roku przedstawi-ciele MW (213 marynarzy) wzięli udział w ćwicze-niach „Cold Response ’16”. Ze strony polskiej w przed-sięwzięciu tym uczestniczyły: fregata rakietowa typu OHP ORP „Generał Tadeusz Kościuszko” z 3 Flotylli Okrętów oraz śmigłowiec pokładowy SH-2G z Bryga-dy Lotnictwa Marynarki Wojennej. Zasadnicze cele udziału polskiej fregaty i śmigłowca w tych ćwicze-niach to: pogłębienie znajomości procedur wzywania wsparcia lotnictwa myśliwskiego i patrolowego (Air Support Request – AIRSUPPREQ); wykorzystanie ho-lowanych aktywnych i pasywnych systemów akustycz-nych; wykonywanie zadań ogniowych we współdziała-niu z innymi okrętami; użycie środków walki radioelek-tronicznej, a także doskonalenie umiejętności: obsady bojowego centrum informacyjnego (BCI) i pomostu prowadzenia walki podwodnej, nawodnej i powietrznej;
obsady działu broni podwodnej użycia pasywnego so-naru holowanego na głębokich i płytkich akwenach morskich oraz pracy kontrolera lotów związanej z koor-dynacją działań statków powietrznych.
W trakcie rewizyty dowódcy Marynarki Wojennej Norwegii w dniach 14–15 marca 2016 roku podpi-sano porozumienia uszczegóławiające (Project Arrangement – PA) strzelania rakietowe Naval Stri-ke Missile w 2016 roku. W okresie maj–czerwiec 2016 roku wydzielony przez DGRSZ komponent (w skład którego wchodził moduł bojowy Morskiej Jednostki Rakietowej, ORP „Kontradmirał Xawery Czernicki” oraz samolot patrolowo-rozpoznawczy An-28 B1R Bryza) zrealizował wspólnie z Królew-skimi Siłami MorKrólew-skimi Norwegii wspomniane strzelania. Moduł bojowy wykonał dwa starty rakiet ziemia–woda, natomiast okręt wraz z samolotem zabezpieczał rejon strzelań.
Ponadto okręty MWRP w ramach cyklicznych ćwi-czeń „BALTOPS”, „Northern Coasts” oraz „Open Spirit” współdziałały z okrętami MW Norwegii.
W trakcie ćwiczeń „Northern Coasts 2016” załogi okrętów i statków powietrznych szkoliły się w prowa-dzeniu działań przeciwko: okrętom podwodnym (Anti Surface Warfare – ASW), obiektom powietrz-nym (Anti Air Warfare – AAW) i okrętom nawodpowietrz-nym (Anti Subsurface Warfare – ASuW). Brały również udział w działaniach: asymetrycznych (Asymetric Warfare – ASyW), przeciwminowych (Mine Counter Measure Warfare – MCMW), opóźniających dotarcie okrętów przeciwnika lub jego zabezpieczenia logi-stycznego w obszar morskiej bitwy (Maritime Inter-diction Operation – MIO) oraz w ochronie wojsk (Force Protection – FP) samodzielnie lub w ramach
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2019
157
jednostek / grup zadaniowych (Task Unit / Task Group). Ponadto ćwiczono uzupełnianie zapasów na morzu (Replenishment at Sea – RAS). Z kolei od 16 do 21 października 2016 roku w Bergen odbyły się warsz-taty robocze z przedstawicielami RNoN i FFI (Norwe-ski Ośrodek Badawczy), w czasie których przedstawio-no wstępny raport ze strzelań Morskiej Jedprzedstawio-nostki Ra-kietowej i Royal Norwegian Navy, przeprowadzonych w dniach 6 maja – 7 czerwca 2016 roku.
Natomiast w 2017 roku od 3 do 17 lutego uczestni-czyliśmy w ćwiczeniach taktycznych „T.G. 17-1”
z norweską marynarką wojenną na akwenie Morza Północnego i wodach terytorialnych oraz w przestrze-ni powietrznej Królestwa Norwegii. Ponadto w 2017 roku nasza MW w ramach międzynarodowych ćwi-czeń „BALTOPS”, „Northern Coasts” oraz „Open Spirit” współdziałała z Norwegami.
Ósma edycja forum użytkowników rakiet NSM mia-ła miejsce w dniach 17–19 października 2017 roku w Siemirowicach. W trakcie spotkania poruszono na-stępującą problematykę: wdrażanie do wykonywania zadań 2 Dywizjonu Ogniowego Morskiej Jednostki Rakietowej (MJR); zabezpieczanie przez Kongsberg Defence & Aerospace procesu eksploatacji uzbrojenia i sprzętu wojskowego; zapewnianie bezpieczeństwa strzelań; wymiana doświadczeń z użytkowania poligo-nu morskiego Andoya oraz wskazanie kierunków jego unowocześnienia; rozwój Królewskich Sił Morskich
Norwegii w latach 2019–2020; udoskonalanie systemu NSM (Naval Strike Missile) oraz przygotowanie MJR do kolejnych strzelań rakietowych.
W jego ramach zainicjowano proces planowania ko-lejnego wspólnego strzelania rakietowego na poligonie Adnoya (wstępnie przyjęto rok 2019). W najbliższych latach wspólnie z Norwegami planowane są następują-ce ćwiczenia: przeciwko okrętom podwodnym (Com-bined Anti-Submarine Exercise – CASEX); obrony przeciwlotniczej (Air Defence Exercise); przeciwko okrętom nawodnym (Surface Exercise – SURFEX) oraz z prowadzenia różnych działań (Miscellaneous Exercise – MISCEX). Ponadto przedstawiciele IMW DGRSZ i Inspektoratu Uzbrojenia realizują proces oceny wymagań operacyjno-taktycznych strony pol-skiej i norwepol-skiej w sprawie wspólnego pozyskania okrętu podwodnego nowego typu.
WOJSKA LĄDOWE
Jednostki podległe dowódcy generalnemu współ-pracują od 2014 roku ze stroną norweską w prowadze-niu działań w warunkach zimowych.
W 2015 roku odbyły się polsko-norweskie konsulta-cje na szczeblu podsekretarzy stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej i Ministerstwie Spraw Zagranicz-nych, w wyniku których przedstawiono propozycję dwustronnej współpracy wojskowej w dziedzinie mo-dernizacji czołgów Leopard 2A4. Inspektorat Wojsk