Jolanta Szempruch
(dr hab.; Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie.)
Kierunki zmian w doskonaleniu zawodowym nauczycieli
Słowa kluczowe: nauczyciel, doskonalenie zawodowe, system doskonalenia zawodowego nauczycieli, zmiany w systemie doskonalenia zawodowego nauczycieli, roczny plan wspoma-gania szkoły, sieci współpracy i samokształcenia
Streszczenie: W rozdziale ukazana jest problematyka doskonalenia zawodowego nauczycieli i przedstawione tendencje zmian w tym doskonaleniu. Autorka analizuje istotę, cele, funkcje i formy doskonalenia zawodowego. Charakteryzuje zadania systemu doskonalenia oraz przedstawia dane dotyczące kadry realizującej to doskonalenie. Prezentuje obszary doskonalenia podejmowane przez nauczycieli oraz mocne i słabe strony systemu doskonalenia. Na tym tle ukazuje kierunki zmian dotyczące wspomagania szkół i doskonalenia nauczycieli poprzez wdrożenie dwóch nowatorskich form działań rozwojowych: rocznego planu wspomagania szkoły oraz sieci współpracy i samokształcenia.
...Zainteresowanie problematyką doskonalenia nauczycieli wzrosło szczególnie w czasach reformowania systemu edukacji oraz nasilających się zmian społeczno-kulturowych i edukacyjnych. Oczekuje się, by system doskonalenia zawodowego nauczycieli sprostał wyzwaniom współczesnej i przyszłej edukacji i szkoły, wymaganiom społeczeństwa wiedzy i zmianom w zakresie kwalifikacji nauczycieli. W obecnym systemie edukacji kształcenie zawodowe, dalsze doskonalenie, samokształcenie oraz rozwój indywidualny i społeczny stanowią łączną płaszczyznę profesjonalizacji i rozwoju osobistego nauczyciela. Coraz częściej w zadaniach doskonalenia zawodowego nauczycieli szczególnie eksponuje się te, które mają ułatwić sprawne funkcjonowanie w zmieniającym się świecie i edukacji. Nauczyciele mają pomóc osobom uczącym się w zrozumieniu świata i opanowaniu umiejętności sprawnego i odpowiedzialnego funkcjonowania w tym świecie. Ponieważ jakość edukacji zależy od jakości nauczyciela, zatem ważne staje się nie tylko jego kształcenie, ale też doskonalenie profesjonalne i osobiste...
...Doskonalenie zawodowe nauczycieli definiowane jest jako podwyższanie kwalifikacji pracowniczych niezbędnych do spełniania zadań zawodowych. Traktuje się je również jako kontynuację kształcenia i dokształcania oraz uczestnictwo w procesie kształcenia ustawicznego, oznaczającego ciąg wzajemnie ze sobą połączonych działań, w którym istnieje wewnętrzna spójność i logika...
...W zmieniającym się doskonaleniu nauczycieli modyfikacji ulegają formy tego doskonalenia, zmierzające w kierunku dominacji uczenia się zespołowego, takiego jak: wzajemna obserwacja, wizyty studyjne, dyskusje profesjonalne, benchmarking, wymiana doświadczeń, coaching, przykłady dobrej praktyki, mentoring, wspólne warsztaty, wspólne projekty, badania w działaniu itp...
...Budowa nowego systemu wspomagania szkół i doskonalenia nauczycieli polega na systemie wsparcia poprzez wdrożenie dwóch nowatorskich form działań rozwojowych: rocznego planu wspomagania szkoły oraz sieci współpracy i samokształcenia. Głównym zadaniem stojącym przed organizatorem wspomagania staje się inicjowanie, wdrażanie i monitorowanie projektu rozwojowego, czyli rocznego planu wspomagania szkoły w określonym aspekcie jej działalności. W celu doprecyzowania rocznego planu wspomagania dyrektor szkoły powołuje zespół wewnątrzszkolny, którego prace koordynowane są przez zewnętrznego konsultanta - szkolnego organizatora rozwoju edukacji (SORE)...
...W sferze doskonalenia zawodowego nauczycieli oraz ich rozwoju indywidualnego i społecznego potrzebne jest wychodzenie naprzeciw nowym potrzebom zawodowym i egzystencjalnym. Ważne jest rozwijanie ich aktywności i autonomii, antycypowanie nowych ról i zachowań w warunkach uspołecznienia szkoły. Doskonalenie zawodowe pomaga nauczycielowi w rozwoju samodzielności działania i poznawania, współpracy z innymi nauczycielami i partnerami procesów edukacyjnych (uczniowie, rodzice, środowisko lokalne), rozumieniu siebie i kierowaniu własnym rozwojem w szerokim kontekście społecznym... ...Nowe myślenie o doskonaleniu nauczycieli łączy się z uznaniem ich indywidualności, wrażliwości i otwartości na współpracę, a także z rozwojem ich postaw twórczych i profesjonalizmu. Ważne jest, by w nowej organizacji doskonalenia zawodowego nie została zagubiona autonomia nauczycieli...
Julia Mianecka
(dr; Szkota Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku) Aktywizacja edukacyjna współczesnego nauczyciela
Słowa kluczowe: kompetencje, aktywizacja edukacyjna, twórczość, kształcenie nauczycieli Wstęp: Rozdział poświęcono zagadnieniom aktywizacji edukacyjnej nauczycieli w warunkach szybkich zmian zachodzących we współczesnym świecie. Autorka zwraca uwagę na potrzebę oraz specyfikę permanentnego rozwoju nauczyciela. Współczesność postawiła nauczyciela przed koniecznością przeobrażenia swojej aktywności, wymaga od niego stałej aktywizacji edukacyjnej w kierunku twórczości pedagogicznej, która powinna być świadoma, połączona ze zrozumieniem znaczenia podejmowanych innowacji.
...Reforma edukacji w Polsce postawiła przed nauczycielem wymóg permanentnego i stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, zarówno sferze wiedzy i umiejętności specjalistycznych, jak i metodyczno-dydaktycznych, a także kształtowania oraz rozwijania kompetencji niezbędnych do wykonywania zawodu.
Wspomniane wymagania wobec nauczycieli zostały sformalizowane we wprowadzonym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej systemie kwalifikacji zawodowych oraz ścieżce awansu zawodowego, zależnej od form oraz stopnia rozwoju zawodowego. Rozwój zawodowy nauczyciela pozostaje w ścisłym związku z jego uczestnictwem w różnych kursach, konferencjach, warsztatach, studiach podyplomowych oraz zależy od dokumentowania własnego dokształcania i doskonalenia, przy czym każda z form posiada różną rangę oraz określoną „wartość". Sytuacja permanentnych zmian w zakresie wymagań stawianych nauczycielom oraz wprowadzenie nowych standardów kształcenia przygotowującego do wykonania zawodu skłania do głębszych refleksji nad kształceniem nauczycieli oraz ich funkcjonowaniem we współczesnym świecie. Szybkie przemiany zachodzące obecnie oraz potrzeba realizacji zmian przez nauczycieli w podstawach programowych stwarzają
konieczność ciągłego aktualizowania wiedzy. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż niezbędna jest aktualizacja wiedzy nie tyle akademickiej, lecz praktycznej, stosowanej do potrzeb codziennego funkcjonowania w społeczeństwie opartym na rozwoju nowych technologii. Nikt dzisiaj, nawet młody człowiek, nie może spodziewać się, że ukształtuje podczas studiów podstawowe kompetencje, zdobędzie wystarczające na całe życie kwalifikacje...
...Tematem rozważań jest aktywizacja edukacyjna nauczyciela w społeczeństwie opartym na innowacjach...
Karolina Zatoń
(Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu) Problem samooceny nauczycieli akademickich
Słowa kluczowe: samoocena, ewaluacja, informacja zwrotna, nauczyciel akademicki, student Streszczenie: Podjęty w rozdziale problem wskazuje na etap poprawy jakości kształcenia, polegający na poprawie wzajemnych relacji między studentem i nauczycielem akademickim. Istota tych relacji polegać powinna na zrozumieniu oczekiwań i uświadomieniu wrażliwości obu stron. Nie powinno to być domeną studentów czy nauczycieli, lecz obu tych społeczności razem. Praca nauczyciela akademickiego bez informacji (oceny) zwrotnej od studenta jest trudna lub wręcz nieefektywna. Skuteczność pedagogiczna to konkretny, najlepiej poparty ba-daniami empirycznymi, wymiar, którego celem jest możliwie wszechstronna informacja o skutkach! Student (odbiorca) powinien czuć potrzebę wskazania nauczycielowi krytycznych uwag o efektach jego pracy. Odbiorca (student) jest ważnym źródłem informacji zwrotnej. Zmiany w jego pojmowaniu rzeczywistości są tego dokumentem, on sam zaś - oceniając w sposób dojrzały ich efektywność - staje się niezbędnym źródłem poprawy metod, form i nauczanych treści. „Wsłuchanie" się więc w ten głos jest prawdopodobnie niezbędnym elementem samodoskonalenia. Bez niego nauczyciel (akademicki) pozostaje zdany na przypadek, który rzadko bywa elementem trwałego sukcesu (uznania).
...Nowym w Polsce, lecz ugruntowanym w świecie, jest problem ciągłego doskonalenia relacji pomiędzy uczącym się i nauczającym w rozległym procesie dydaktycznym. Rola i stanowisko nauczyciela akademickiego są niewątpliwie związane z istotą misji uniwersytetu. K. Denek traktuje uniwersytet „jako wspólnotę {universitas) nauczycieli akademickich i studentów, których aktywność skierowana jest na: kształcenie pracowników naukowo-badawczych oraz wysoko kwalifikowanych kadr dla kultury, edukacji, sektorów, sfer, działów, gałęzi gospodarki narodowej, podejmowanie ważnych społecznie, interesujących poznawczo i istotnych utylitarnie problemów, tak, aby rozwiązać je w twórczych i nowocześnie prowadzonych badaniach naukowych". Uznaje też, że „uosabia on wszystkie szkoły wyższe, bez względu na ich nazwę i statut" choć niektóre z nich trywializują lub zniekształcają tę ideę...
...Rzeczywistość, choć wieloznaczna, tej misji jest krystaliczną całością celów istnienia szkół wyższych. By jeden z nich - kształcenie - stał się nadrzędnym, należy podjąć wszelkie możliwe środki skłaniające do aktywności akademickich nauczycieli i studentów. Według K. Denka„opiera się ono na skutecznym dialogu uczestników akademickiego procesu kształcenia i wychowania; wzajemnym partnerstwie i podmiotowości; poszanowaniu godności, autorytetu i etosu; wzmacnianiu wiary we własne siły studentów i ich możliwości poznawcze; sprzyjaniu rozwojowi kreatywnej postawy; stawianiu transgresyjnych wymagań z zakresu wiedzy". Te
ideowe wskazania (sugestie) wymagają jednak podjęcia próby poważnego przeistoczenia sensu akademickiej edukacji z niemal powszechnej - zawodowej - na właśnie uniwersytecką, czyli uniwersalną - perspektywiczną! ...